Қаржы терминдері диплом жұмысы
Мазмұны - www.topreferat.com.kz
Кіріспе.........................................................................................................3
I тарау.Қаржы терминологиясының жүйесі.............................................5
1.1 Қаржы терминологиясының қалыптасуы мен даму тарихы..............5
1.2 Қазақ тілінің лексикалық жүйесіндегі қаржы терминдері..................8
II тарау. Қаржы терминдерін аударудың ерекшеліктері............................11
2.1 Басқа тілден енген қаржы терминдері...................................................12
2.2 Қаржы терминдерінінің жасалу жолдары........................................... 15
2.3 Қаржы терминдерін аудару тәсілдері.....................................................22
Қорытынды....................................................................................................32
Қосымша........................................................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі................................................................44
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 59 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе.........................................................................................................3
I тарау.Қаржы терминологиясының жүйесі.............................................5
1.1 Қаржы терминологиясының қалыптасуы мен даму тарихы..............5
1.2 Қазақ тілінің лексикалық жүйесіндегі қаржы терминдері..................8
II тарау. Қаржы терминдерін аударудың ерекшеліктері............................11
2.1 Басқа тілден енген қаржы терминдері...................................................12
2.2 Қаржы терминдерінінің жасалу жолдары........................................... 15
2.3 Қаржы терминдерін аудару тәсілдері.....................................................22
Қорытынды....................................................................................................32
Қосымша........................................................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі................................................................44
Кіріспе
Қазақстан Республикасы дамыған елу мемлекеттердің қатарына қосылуы үшін шет
Мемлекеттердің жаңа экономикалық, қаржы саласындағы тығыз қарым-қатынастары нәтижесінде
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттер орындалуы тиіс:
қолданыстағы қаржы терминологиясының қалыптасуы мен дамуын зерттеп, оған
берілген терминологиялық жүйеге құрылымдық-семантикалық сипаттама беру;
қаржы терминдерін аударудың тәсілдерін көрсету;
қаржы, экономикалық терминдерінің қолдану аясын суреттеу;
Бұл жұмыстың нысаны - берілген терминологиялық лексика жүйесіне күрделі
Жұмыстың теориялық маңызы - бұл жұмыс шет тілдері факультетінде
Жұмыстың практикалық маңызы - бұл жұмыс қазақ тіліне
Жұмыс жасау барысында шет тілдері факультетінде оқитын студенттер арасында
Зерттеу барысында қолданылған әдістер ретінде құрылымды-семантикалық, контекстуалдық, сөз жасамдық
Жұмыста қолданылатын терминдер мына әдебиеттерге негізделіп жазылған:
-қаржы, экономика саласына байланысты анықтамалық сөздік ретінде жасалған
-бұқаралық ақпарат қөздері (газет, журнал, радио, теледидар және т.б.)
Жұмыстың жекелеген қорытындылары 2008жылы, сәуір айында Қазақ гуманитарлық-заң университетінде
Дипломдық жұмыс кіріспеден, теориялық және практикалық бөлімдерден, қорытындыдан және
Терминдер мәселесі
Өзінің саяси сипаты мен қоғамдық құрылысы жағынан бұрынғы өткендердің
Бүгін нарық қоғамдық өмірге етене еніп алды. Бұрын ести
Қазақ лингвистикасында термин жасаудың толып жатқан жолдары бар. Соның
Түйіндей айтқанда, бүгінгі саяси-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, жалпы қоғамдық өмірдің қарқынды
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі экономикалық терминдер.
Көп жағдайларда және теорияда және тәжірибеде лексикалық құрамдағы қазақ
Алшақтықтардың бұл түрлерін, біз зат есімнің байланыстарымен
Екі зат есімнен немесе зат есіммен және топтардан
1. Зат есімді анықтайтын септік форманың өзгерісі (атау
risk figure – показатель риска – тәуекел көрсеткіш;
2. Зат есімді анықтайтын септік формасының өзгеруі (ШТ
Income tax – налог на прибыль – кіріске
Sales tax – налог с продаж – акциялар эмиссиясы;
market position – положение на рынке – нарықтағы жағдай;
3. Түрі өзгеруі ( единс. число және мн.
order inflow – поступление заказов – тапсырыстардың түсуі;
share issue - эмиссия акций – акциялар эмиссиясы;
share turnover – оборот акций –акциялар айналымы;
share subscription - подписка на акции – акцияларға
profit and loss account – отчет о прибылях
Екі зат еісмнен тұратын, қосымшамен байланысты of
Терминдер құрамындағы, екі зат есімді байланыстырушы,
Жанама септіктегі «зат есім + зат есім» морфо–синтаксистік
ИЯ және АТ баламаті терминдерінің көп
Ағылшын, қазақ тілдерінің экономикалық терминдерін аударуда қазіргі кездегі
Бұл модельдің сөздері, көбінесе неформалды жағдайларда кездеседі. Қанша
Моделде буындық етістіктің көмегімен құрылатын сансыз көп таптарды сөздер
V+PP
Осы моделмен құрұлған сөздердің қолданлуы, неформалдық қатынас жағдайының шеңберімен
Metod- әдіс, тәсіл.
Be –in – достық кездесу;
a write - off – қолданыстан шыққан;
lie –in – қарсылық демонстрациясының жатын түрі;
a pay out - төлеу.
Көптеген сөзқұру моделдері, неологизмнен сөзқұру элементтерін алып тастаудың нәтижесі,
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі экономикалық терминдерді құраушы компоненттердің бірінің
2.3. Экономикалық мәтіндерді аударудағы көпмағыналық пен көпнұсқалық.
Мәтіндерді аудару тәжірибесіне баламаның қолданылуы өзекті болап табылады,
терминдік жүйе, лексикалық жүйенің бөлігі болып табылады, сөйтіп ол,
терминдік жүйе, білімнің пәндік-мағыналық аумағын, нақты пәндік
терминдік жүйе барлық уақытта әсерлі, ол жүйелік
Ағылшын құрамдас терминдерін және олардың қазақ баламаларын
Көп таралған тенденция, ағылшын құрамдас терминдерінде кең қалыптағы семантика
Extraordinary items (төтенше мақалалар) – чрезвычайные внереализационные доходы и
ШТ және АТ құрамдас терминдерінің ядролық емес
book value ( сөзбе - сөз: кітаптың құны-
cash in hand (сөзбе - сөз: қолдағы ақшалар) –
guilty exposure (сөзбе - сөз: ата-аналар компаниясы) – материнская
eguity exposure (сөзбе - сөз: капитал құнының өзгеру қапі)
Аударма сәйкессіздігінің осы түрінің себебі, ШТ және АТ
Бұл бөлімдегі біздің зерттейтініміз – қаржы есебіндегі ағылшын терминдерінің
Бірнеше баламаны көпмағыналы терминдер. Терминологияға кіріспеде, терминологияның көпмағыналылығына
Мұндай терминдердің көбі – бір сөзді терминдер account,
rate – курс 2 ставка –бағам;
fixed rate – а) фиксированный курс, б) фиксированнаятвердая ставка
floating rate - а) плавающий курс, б)
Кең мағыналы семантика, терминдердің көпмағыналылығының алдыңғы шарттары болып
Бірақ, көбінесе жеке сөзді терминдер, басында жалпы
Amount термині контексте Терминнің аудармасы контексте
~ of production and sales өндіріс пен жүзеге
~ s of assets Активтің көлемі
~ s of revenues Табыстың көлемі
~ s payable under the agreement Келісім шарт бойынша
~ s receivable under the agreement Келісім шарт
To recognize the ~ as income Соманы кіріс
To reflect ~ s in financial statements Қаржылық есепте
Аmount терминдер құрылымынан шыққан, орыс баламаінде де түрлі
Бір нақты мағынадан пайда болған , басқа
1. Жалпы – жеке : conversion -
Экономика терминдерін ағылшын, қазақ тілдеріне аударғанда жалпы мағына негізінде,
Жекеленгген жағдайларда ғана екінші мағынаның пайда болуына терминнің құрылымының
Group – 1. топ. 2. компания тобы ( Group
Board- 1. орган управления; совет; департамент; 2. совет
2. Бөлім-бүтін
Record- 1. запись, 2. Р 1. документация;- құжат.
Operation- 1. (хозяиственная) деятельность, вид (хозяиственной) деятельности, 2. хозяиственная
3. Қимыл, қимыл процесі-нәтижесі:
Building – 1. стройтельство, 2. здание –құрылыс.
Performance- 1. выполнение, 2. результат; показатель деятельности;- нәтиже.
4. Қимыл, қимыл процесі-орындаушы, еxchange – 1. обмен (валют),
management – 1. управление (процесс, функция ), 2. руководство
Термин беріп тұрған мағына, экономикаға, менеджментке, қаржы саласына
Термин жүйесіндегі көпмағыналы терминдерге тән,
Құрамында ассoun элементі бар , термин құрамдарының бөлімі, бірінші
АТ терминінің синонимімен негізделген, варианттардың сәйкестігі, белгілі (ключевых)
ШТ терминінің мағынасын АТ терминіні аударғанда, жекелі немесе
Қазіргі кезде аударма негізі өзіндік ғылыми жұмыс ретінде,
Көрсетілген фактолар, терминдердің баламасыз немесе ішінара баламалы бірліктері
2. тепе-теңдіктің жоқтығы,
3. лексико-стилистикалық сипаттамасының бөлектігі.
Терминологияда жиі кездесетін, алдыңғы екі себеп, тепе-теңдіктің
Мысалы, басқалар конверсия, лексико-сементикалық тәсіл, жаңа сөздерді аз
- аз өнімді аффикстер;
- «абсолюттік өнімділік» бұл өнімді аффикс, сөзқұру тәсілінің сөзқұру
Өнімділік, әртүрлі тілдік бірліктің басты сипаттамаларының бірі
Мүмкін, осы факт, зерттеушілердің арасында, осы мағынаның жекеленген аспектілері
Сөpтіркес негізіндегі «өнімділік» синонимдік термин екенін атап өту
Л.Гилберт аудама ісінде, сөзқұру тәсілінің өнімділігі ретінде неологизмдер жіктеуін
Ол сөзқұру тәсілі бойынша неологизмнің мына топтарын
1. Жеке дыбыстардан немесе дыбыстардың өзіндік конфигурациясынан
Мұндай сөздердің мысалы, соңғы онжылдықта жасалған талшықтар полимері
Polychromatic – көптүсті.
Monochromatic – біртүсті.
Мұндай неологизмдер, фонологиялық неологизм деп аталады.
Бұл топқа одағайда туындаған сөздер кіреді.
zizz (қысқа түс) – ұйықтап жатқанда шығатын дыбыс
to buzz (телефон соғу) – телефон тетігінің жұмысының
Көріп тұрғанымыздай, керіодағайлық неологизмнің негізі – дыбыстардың және дыбысқа
Сонымен қатар, осы топқа жаңаодағай түрлері шартты түрде кіреді:
Comparatively – салыстырмалы.
Rational –рационалды.
Skill [skil]n – 1) практикалық тәжірибе, 2)істей
To ensure [in ] v –қамтамасыз ету.
Supplier [sәplaiә]n – жабдықтаушы.
To embrace [imbreis]v - қамту
Ауысып алу, бұл топтың неологизмі, күияі неологизмге жатады.
1. Шындығында ауысып алу. Бұл аударма ісінің бұлағының
To appear -Пайда болу
Predetermine – алдын ала білу.
Perform - орындау
Күнделікті тұрмыс:
petit dejeuner – азғантай таңғы ас.
ryokan – риокан (дәстүрлі жапон стиліедегі қонақ үиі).
Ғылым және техника және т.б.
2. Бұл топқа тағылық тәсіл жатады – олар азғана
3. Үшінші топқа – ксенизм жатады. Бұлар шындықты,
Maximum – максималды.
Measure-өлшеу, категория.
Ксенизм, барлық ауысып алынған сөздердің 14% құрайды және
4. Төртінші топты – кәлкі құрайды (басқа тілдің
Dialogue jf the death ( фр.тілінің dialogue des sourds
Gliding time ( неміс сөзінен glietzeit) – жылжымалы
Photonovel (исп.тілінен Photonovela) – фотороман, роман, фотосуреттерден тұратындиалог қоспасы
II . Тілдік жүйедегі үлгілерден, және осы жүйедегі морфемнен
Аффиксалдық нелогизм. Аффиксалды бірлік, Кэнонның мәліметтері бойынша барлық
2. Қосымша сөз. Соңғы онжылда қосымша сөз
High – rise – көпқабатты үй.
Cloth – cap – жұмысшы.
Ratflink – сатқын.
Hard – line – ымырасыз көзқарас.
Meet-төлеу.
Сөздердің көлемі көбеюде, оның бірінші компоненті – өзіндік аты.
Reaganomics– рейганомика, Рейганның саясаты, оның басқару стилін ұстану.
Part II + А
Laid – back - әлсірегендік.
Ағылшын, қазақ тілдеріндегі экономикалық терминдерді аударуда, компонентті комбинациялық құрылымның
Middle – of- the –read – орташа,
Head – to –head – қоян–қолтық күресу,
Easy – to –use – жайлы, қолданыста жеңіл,
Do –it –yourself - өзің жаса.
Бұлар дәстүрлі моделдер. Бірақ, қазіргі кезде ағылшын тілінде
Abbr+N->N, мысалы:
Cats 22 – a directive that is impossible to
Экономикалық мәтіндерді аударудағы көпмағыналық пен көпнұсқалық, ағылшын, қазақ
Қазіргі кезде аударма негізі өзіндік ғылыми жұмыс ретінде,
I тарау Қаржы терминологиясының жүйесі
1.1 Қаржы терминологиясының қалыптасуы мен даму тарихы
Университет қабырғасындағы шет тілдері факультетінде оқитын студенттерден
Ағылшын тіліндегі "market" (сұраныс, сауда, базар)сөзінен шыққан "маркетинг" сөзінің
Қаржы саласындағы өзгерістер нәтижесінде ондағы сөздердің анықтамасы да өзгерді.
Қазіргі таңда Б.М.Ахметжанованың «Ағылшын-қазақша экономикалық-қаржы атауларының сөздігіне»
Экономика-қаржы саласында жиі қолданылатын (экономика, қаржы түріне тәуелсіз) лексикалық
Кеңес Одағы кезінде семантикалық құрылымы нейтралды қаржы терминдерінің
Инфляция (inflation) - іс жүзіндегі тауарды ұсынудың айналымдағы қағаз
Банкир –banker (негізі латын сөзінен шыққан)-капиталистік мемлекеттердегі ірі акционер
Маклер (stock)broker - бұл сөз орыс және қазақ
Кеңес Одағы кезінде маклер сөзі бұрыс іспен, қара
Кеңес Одағы кезіндегі көптеген қаржы терминдері қазіргі
Сонымен қазақ тілінің қаржы терминологиясына кіретін сөздердің ішіндегі ең
Бүгінгі таңда біз бұл терминдерді күн сайын
1.2 Қазақ тілінің лексикалық жүйесіндегі қаржы терминдері
Тілдің лексикалық қоры - тілдік жүйенің құрамдас бөлігі. XXғ.аяғы
Нарықты қоғам мүддесінде сауда мен ақша жүйелерін қоса қамтыған
Сонымен лексикадан социализм кезіндегі көптеген қаржы, экономикалық сөздері
Алайда қоғамның идеялық және материалдық айырмашылықтары нәтижесінде
Қазақ тілі терминологиясын жаңаша бағдарлау, реттеу және ілгері
-Қаржы саласындағы терминдер мен атауларды жаңадан жасауда,
-Тіліміз үшін қажет, бірақ дәл баламасы жоқ, аударуға
- Шет тілдеріне, орыс тілінен енетін терминдік атауларды мүмкін
-Терминдер мен атаулар қазақ тілінің өз негізінде алғашқы әріптері
Жалпы, қаржы саласындағы терминологияны қазақ тіліне аудару барысында
тіліміздегі сөз тудырушы жұрнақтар терминжасам барысында орнымен жұмсалмайды;
түрлі лексикалық қабаттарға жататын сөздер термин шығармашылығында ұтымды пайдаланылмайды;
Аудару барысында сөз мағынасын түсініп, ұғымның мазмұны мен
бір ғана терминнің түрліше аталуы;
Қаржы саласындағы терминдерді бірізге түсіру, жүйелеу сияқты мәселелер мамандардың
Қазақ тілінде қаржы саласы бойынша қолданылатын тілдік терминдердің,
Қазақ тілінің лексикасына шет тіліндегі терминдер көптеп еніп жатыр.
Қазақ лексикасы терминденуінің кезеңдері.
Қамтитын мерзімі Ерекшелігі Жалпы сипаты
I кезең
XIX ғасырдың екінші жартысынан 1910 жылдарға дейін Алғашқы қазақ
II кезең
1910-1930 жылдар аралығы Қазақ тілі білім беру, ғылым салаларында
III кезең
1930-1990 жылдар аралығы
Орыс тілі негізінде совет халқына ортақ терминологиялық қор құру
IV кезең
1990 жылдардан бергі мерзім Қоғам өмірінде болған түбегейлі өзгерістерге
II тарау Қаржы терминдерін аударудың ерекшеліктері
Басқа тілден енген қаржы терминдері
Қазақ тіліндегі ең маңызды да пайдалы процесстердің бірі
Шет елден енген сөздер дегеніміз - қостілділік, яғни, екі
Кеңес Одағының құлдырауы нәтижесінде шет мемлекеттерімен тығыз экономикалық
меценат – импресарио – антрепренер – продюсер.
Ең басында "спонсор" термині әртістердің шығармашылық істеріне, әншілерге,
Сонымен қатар қаржы терминологиясына жататын сөздердің ішінде халық
конверсия (conversion-өзгеріс)- жаңа қалыпқа келу; өзгертпелі;
стагнация (stagnation-тұрып қалу, баяу даму)- тоқырау;
консенсус (consensus- келісу, бір шешімге келу)- келісу;
паблисити (publicity- атақ, қоғамға мәлім болу)- жарнама;
Сонымен қатар шет елден енген терминдерді туған тілде
а) Қаржы, экономика саласында үақыт талабына
ә) Түсініктерді мамандандыру қажеттілігі: маркетинг (сауда), менеджмент (басқару), аудит
Халықаралық қарым-қатынастарда ағылшын тілінің негізінде пайда болған мына
Лэй-эвэй (барлық бағаны алдын-ала төлеуге негізделген сату тәжірибесі), лэндинг
Шет тілдері терминдерін қолдану көбінесе Батысқа еліктеуден туады. Мысалы,
Шет елдері сөздерінің көбісі қазақ тілінің лексикасына кіріп, оның
Келтірілген мысалдар қазақ тілінің лексикасы шет елдерден енген сөздерге
Терминдердің қазақ тіліне енуіне үлесін қосқан ең басты-журналистер, қаржыгерлер,
2.2 Қаржы терминдерінің жасалу жолдары
Терминдерді аударудағы ең басты қиындық - терминнің мағынасын түсіндіру.
Әрине, аудармашы ең алғаш терминді кездестірген кезде оның дәл
терминнің контекстегі мағынасын түсіндіру;
Аударма тілінің көмегімен сөздің мағынасын беру
Терминді аудару кезінде ең басты бірінші кезеңге аса көңіл
Жалпы контексті екі түрге бөлеміз: тар көлемдегі контекст
Лексикалық контекст - берілген бірлік айналасындағы лексикалық бірліктер,
Жаңа терминдер көбінесе бастапқы тілде бар сөздердің негізінде туады.
● бастапқы тілде бар сөзге тағы бір қосалқы мағына
Мысалы, ағылшын тіліндегі call сөзінің аудармасы "шақыру, телефон соғу"
● күрделі сөздер
Ағылшын тілндегі жаңа сөздердің пайда болуының ең көп тараған
Көбінесе күрделі сөздер омонимдес екі сөздің бірігуі
Қазіргі таңда күрделі сөздер мен сөз тіркестерін ажырату үшін
dividend-right certificate - "дивидент алуға құқық беретін сертификат"
dear-money policy-"пайызды көтеру жолымен несие беруді шектеу"
dear-money policy- "клиенттің брокерге берілген тапсырманы міндетті
Егер біріккен екі сөздің соңғы дыбысы мен алдыңғы дыбысы
net + etiquette = netiquette "интернетте ақпаратты енгізу
Алайда бұл ереже болып табылмайды:
Some sections of the American press are upping the
"Кейбір американдық басылымдар жиырма жасар американдық студент Джейк Бейкердің
Алайда, айта кететін жайт, көптеген жағдайларда бір сөздің
6 % - бөлек жазылады, 82 %- дефис арқылы,
Аудармашы сөздің лексикалық мағынасын біле тұра, күрделі сөздің
Graphite bombing caused power lines destruction turning off life-supports
● тілде бар сөздерге әртүрлі жұрнақ, жалғау
Аудармашы мұндай тәсілмен жасалған сөздердің мағынасын түсіну үшін,
Kiteflyer- "жасанды вексельді қолданушы, жасанды вексельмен ақша алушы" (салыстырыңыз:
Көбінесе мұндай тәсілді мерзімді басылымдарда біреуді мазақ қылу
...that they taste the same in Peking as they
Мұнда мақала авторы оқырмандарға өзіндік заңдары мен құбылыстары бар,
конверсия
Конверсия дегеніміз сөздің бір сөз табынан екінші сөз табына
E-mail сөзінің аудармасы белгілі (электрондық пошта). Ал ол бұл
Мысалдардан көріп отырғанымыздай, сөйлемдердің құрамындағы сөздер контекстке сай бір
басқа тілден енген сөздер
Ағылшын тіліндегі сөздердің біразы да таза ағылшын тілінен шыққан
Then his telefonino rang, or rather squeaked piercingly... It
Содан оның мини-телефоны шырылдады, тіпті шыңғырды деуге де
They doubted he could pay them all back, he
Олар оның бәрін қайтаратынына күмәнданды, ол міндетті түрде алтынның
Сөйлемдерді аудару барысында олардың құрамында тек ағылшын тілінен басқа
кері деривация
Кері деривация дегеніміз зат есімдерден жалғау, жұрнақтарды алып,
Ағылшын тілінде көбінесе кері деривация процессі кезінде зат есімдерге
бірігу
Бірігу - екі түбірдің бірігуі нәтижесінде жаңа сөздің
forex reserve (forex = foreign + exchange) – "шет
impex transactions (impex = import + export) –
Мысалдардан көріп отырғанымыздай, ағылшын тіліндегі сөздердің көбісі бірігу
аббревиатура
Мұндай қысқартудың ішіндегі ең кең тараған түрі -
Ағылшын тілінде аббревиатураны қолдану кең таралған. Олар көбінесе жалқы
2.3 Қаржы терминдерін аудару тәсілдері
Ағылшын тілдерінен енген қаржы терминологиясын аудару үшін келесі тәсілдер
● транскрипция, транслитерация
Бұл - терминді аударудың баламасы болмайтын, мүлде аударылмайтын терминдерді
Ал транслитерация кезінде ағылшын тілінің сөзі қазақ әріптерімен беріледі,
Бүгінгі таңда аударма ісінің тәжірибесінде ең көп қолданыстағысы- транскрипция
Мәтіндерді аудару барысында транслитерация тәсілі өте көп қолданылатындығы
The goldsmith in the table has a 100% reserve
Жоғарыда берілген шағын мәтінді аудару үшін біз тағы да
Кесте бойынша зергерде 100% резервтік норма бар. Резервтік норма
Жалпы аудармашы аудармада транскрипцияны қолданғанда, онда әрқашан транслитерация
дыбысталмайтын дыбыстардың транслитерациясы
дауысты дыбыстардың транслитерациясы
екілік дауыссыз дыбыстарды беру
оқылудың бірнеше нұсқасы болған кезде жазылуына ең жақын нұсқасын
калькалау
Калькалау тәсілі аударылмайтын және аударылатын терминдердің арасындағы сөздерге
Калькалау сөзбе-сөз аударма жасау түріне ұқсас болып келеді. Бүтін
Калькалау тәсілінің көмегімен оңай және қарапайым аударма жасауға болады
суреттемелі баламалар
Суреттемелі баламалар калькаланбайтын аударма тәсіліне жатады. Оның калькадан айырмашылығы
Фбт Фат Фбт Фат
Суреттемелі аударма әртүрлі тәсілдермен іске асады. Екі тәсілін қарастырайық:
1. "Open outcry" қаржы терминін аударған кезде
Қарастырылған мысалда қолданылған суреттемелі аударманың тәсілін түсіндірмелі аударма деп
Суреттемелі аударма басқа тәсілдер арқылы да жүзеге асады. Орын
Аудару үстінде неғұрлым көп кездесетін жайт - түпнұсқа мәтін
order interval – " тапсырыс циклі" (салалас тапсырыстар арасындағы
transition country – "ауыспалы экономикасы бар мемлекет" (мағынаны тарылту;
industrial country – "өнеркәсібі дамыған мемлекет" (мағынаны тарылту; сөзбе-сөз-"өндірістік
exchange rate – "айырбастау курсы" (сөзбе-сөз – "айырбастау
Басқа сөзбен айтқанда, суреттемелі аударманың мәні-ағылшын сөзінің мағынасын түсіндірме
Жоғарыда қаржы және нарықтық экономикаға байланысты мәтіндерді дұрыс
Мәтіндер қаржы саласына байланысты экономикалық терминдерге негізделген. Оларды
Әрине, аударма жасау барысында бұл мәтіндердегі терминдерді аудару
«Ақшаның негізгі міндеті тек қана төлеу мағынасында немесе айырбастау
Яғни, аударма кезінде тек сөздіктермен ғана емес, сонымен қатар
Ал мына төменде берілген аудармалардан сіз ағылшын тілінен қазақ
1)A financial intermediary is an institution that specializes in
Қаржылық делдалдар дегеніміз заем берушілер мен қарыз алушыларды бірге
2) In prisoner-of-war camps, cigarettes served as money. In
Әскери тұтқындар үшін лагерьлерде шылым ақша ретінде қолданылды. 19
3) The fourth item, securities, shows bank purchases of
Төртінші пункт, құнды қағаздар, банкінің пайыздық пайда әкелетін ұзақ
4) The basis for the accounting process is the
Assets are the items of value that a firm
Liabilities are the firm's debts and obligations — what
Owner's equity is the difference between a firm's assets
Есеп беру процессінің негізі-бухгалтерлік теңдестірілгендік (дебет және несие). Бұл
Активтер- фирма иелігіндегі материалдық құндылықтар-ақша, құрал-саймандар, жер, жабдық,
Пассивтер- фирманың міндеттемелері мен қарыздары- басқа беруге міндетті нәрселер.
Жеке акционерлік капитал – фирма активтері мен пассивтерінің арасындағы
5) A clearing system is a set of arrangements
Клиринг жүйесі дегеніміз- банктер арсындағы қарыздар берілген мерзім
A balance sheet (or statement of financial position), is
Баланс (немесе қаржы жағдайы туралы есеп ) бухгалтерлік
7) Accounting is the process of systematically collecting, analyzing,
Есеп беру- қаржы ақпаратын жүйелі түрде жинау, сараптама жасау
Certificates of deposit (CDs) are an extreme form of
Депозиттік сертификаттар (мұндағы CDs аббревиатурасын Certificates of deposit
Міне, мысалдардан көріп отырғанымыздай, ағылшын тіліндегі терминдерді қазақ тіліне
Қорытынды
Қазақстан Республикасы көп бағдарлы саясат ұстанған ел болғандықтан, қарым-қатынас
Экономикалық терминологияның дамуы әлеуметтік жағдайларға, яғни, нарықтық қарым-қатынастың пайда
Сондықтан қазақ тіліндегі терминологияның құрылысы мынандай болмақ: сөз жасам,
Терминологияны тілдік құбылыс ретінде қабылдауымыз тиіс, және де терминнің
Қазақ тілін ғылыми тіл ретінде дамыту, ғылыми қарым-қатынас тілі
Қаржы саласындағы терминдер жүйесінің ұғымдар жүйесімен қатынаста келуі табиғи
Қаржы саласындағы терминдерге тән белгілер ретінде төмендегі жайттар да
терминнің өзі білдіретін ұғымға нақты сәйкестігі;
моносемиялығы (бірмағыналығы);
халықаралық масштабта қолданылатындығы т.т.
экспрессияның жаттығы;
контекске тәуелсіз екендігі;
жүйелілігі және т.б.
Қазақ тілінің лексикасына шет тіліндегі терминдер көптеп еніп жатыр.
Мәтіндер қаржы саласына байланысты экономикалық терминдерге негізделген. Оларды
Сонымен, ағылшын терминологиясын қазақ тіліне аудару екі кезеңде орындалады:
терминнің мағынасын анықтау (егер де аудармашы ең соңғы шыққан
қазақ тілі арқылы тура аударма жасау, яғни: транскрипция, транслитерация,
Аударма жасау кезінде бұл тәсілдерді қолдану көптеген субъективтік факторларға
Қосымша
VOCABULARY NOTES
the means of payment – төлеу құралы- средство платежа
medium of exchange – айналым құралы-средство обращения
a standard of value – құндылық өлшемі-мера стоимости
a unit of account - есеп жүргізу бірлігі-единица
a store of value - средство сбережения (сохранения стоимости)
a standard of deferred payment – қарызды өтеу құралы-средство
a barter economy – бартер экономикасы (тауар айырбас экономикасы)-
to hand over in exchange –айырбасқа беру- передать, вручить
a monetary unit – ақша бірлігі-денежная единица
to be worthless –құнсыздану- обесцениваться
an interest-bearing bank account – банктегі пайыздық төлеуі бар
to pay interest – пайыздық пайда әкелу-приносить процентный доход
commodity money – ақша-тауар-деньги - товар
token money – ақша белгілері-символические деньги (дензнаки)
tiny costs – аздаған шығындар-мизерные затраты
legal tender –заңды төлеу құралы- законное платежное средство
IOU money - I owe you – мен сізге
a bad deposit – банктағы салым-вклад в банке
lines –айыппұл- штрафы
to measure their value accurately –нақты бағасын (құндылығын)анықтау- точно
to divide into a wide range of amounts –бірнеше
precious metals –қымбат металлдар- драгоценные металлы
gold bullion – алтын құйма-золотой слиток
to deposit with – сақтау-хранить, вкладывать
a goldsmith – зергер, алтын істер шебері- золотых дел
a bank loan – банк заемы, ссудасы-банковская ссуда, заем
a little interest - аздаған пайыз-небольшой процент
a transaction – мәміле- сделка
to owe - қарыз болу-быть должным
assets and liabilities - активтер мен пассивтер-активы и
the vа1uе of loan - ссуда
to write (syn. to draw, to issue, to make
his assets failed - оның активтері азайды-его активы
to fail - банкротқа ұшырау-(о банках) обанкротиться
initial loan - алғашқы ссуда
reserves - резервтер-резервы
the amount of gold that is immediately available in
depositors' demands – салымшылардың талаптары- требования вкладчиков
leaving himself with $90 - өзіне тек 90$ қалдыру-оставив
the reserve ratio – резервтік норма, ратио-резервная норма
to make a profit through his interest charges –пайыздарды
a run on the bank - салымшылардың банкқа
the financial panic - қаржылық дүрбелең-финансовая паника
a financial intermediary - қаржылық делдал- финансовый посредник
insurance companies - сақтандыру компаниялары-страховые компании
pension lands – зейнетақы қоры- пенсионные фонды
the money stock - айналымдағы ақша - денежная
to issue deposits – салым ашу-открывать вклады
the National Girobank - англ.-Ұлттық Жиробанк- Национальный жиробанк
trustee saving banks - сенімгерлік жинақтаушы банктер-доверительные сберегательные
London clearing banks – лондондық клиринг банктері - лондонские
a central clearing house – орталық есептесу бөлімі- центральная
inter-bank accounts – банкаралық шоттар- межбанковские счета
Barclays - Барклайз банк (Великобритания)
Lloyds - Ллойдз банк (Великобритания)
to credit - несие беру-кредитовать
cheque recipient - чек алушы-получатель чека
cash assets - ақша активтері - денежные активы
the Bank of England - Англия банкі- Банк
interest-earning (syn. interest-bearing) assets - пайыздық пайда әкелетін
bills and market loans – вексельдер мен нарықтық заемдар-
short-term lending - қысқа мерзімді несие-краткосрочное кредитование
liquidity - өтімділік-ликвидность
advances - аванс күйіндегі ссуда-ссуда в вида аванса
securities – құнды қағаздар - ценные бумаги
interest-bearing long-term financial assets - пайыздық пайда әкелетін ұзақ
industrial shares - өнеркәсіптік акциялар-промышленные акции
the stock exchange - қор биржасы-фондовая биржа
niscellaneous bank assets - банктың басқа да мүлігі-прочее
sight deposit - мерзімсіз салым-депозит до востребования; бессрочный
time deposit - жедел (мерзімді) салым-срочный вклад
to run down a deposit - салымды азайту-уменьшать
cheque (checking) accounts – ағымдағы шот- текущий (чековый) счет
to sell off – жаппай сатылым-распродавать
cad in high-interest loans - пайыздарды төлеуді талап
certificates of deposit – депозиттік сертификаттар- депозитные сертификаты
miscellaneous liabilities – басқа да пассивтер - прочие
registration interest – есепке алу проценті – вексельді алу
Eurobonds – еуробондар – американдық доллар, неміс маркасы және
Closed auction – жабық саудалар – закрытые торги
Абоненттік ақы, борыш
Аванс
Аванстау, аванс беру
Авторизация
Авторлық құқық
Адденум
Аккредитив
Ақша жүйесі
Акциз
Алым
Акционерлік қоғам
Акионерлік қоғамның
ішкі реттемесі
Амортизациялық қор
Аналитикалық есеп
Бәсеке қағазы
Биржалық баға
Биржа курсы
Бонификация
Блю-гип
Бонустық жеңілдік
Бюджет
Валюта төлемі
Валюта лицензиясы
Валюта кассасы
Валюталық ескертпе
Валюталық несие
Валютасыз айырбас
Валюта қайтарымдылығы Валютная
Валюта қоржыны
Вексельдік реквизит
Венчурлік капитал
Гратификация
Грациялық күндер
Девальвация
Девиздер
Демпинг
Декувер
Дисконтталық саят
Policy
Ескерту келісім шарттары
Есеп-фактурасы
Есеп айырысу шоты
Еуровалюталық рынок
Жалдау
Жалған капитал
Жарғы қоры
Жал
Жанама салық
Жарна
Жәй вексель
Жират
Жеке биржа
Жұмысақыға қаржы Бронирование средств
брондау на заработную плату
Инвестор
Инка
Қайтарып алынбайтын
Аккредетив
Кепіл, келінгер
Күн шегеру
Құқық ұқсастығы
Қаржы бөлу
КАФ бағасы
Казначейство
Кеден салығы
Коммерсант
Котировка
Кулиса
Лаж
Лизинг
Негізгі мердігер (жеткізуші) Генеральный подрядчик
( поставщик)
Несиенің қайтарылатындығы Возвратность кредита Returnability of the
Рефакция
Ризасыз/Акцентсіз төлем Безакцентный платеж
acceptance payment
Сұрқай рынок
Сыртқы сауда айналама Внешнеторговый оборот
Тантьема
Тапсырмалық шарт
Тарифсыз кедергі
Тауар биржасы
Тратта
Трассант
Түрлі тауар айырбастау Ассортиментный
Товарообмен
Тұйық валюта
Төлем валютасы
Төлем қабілеті
Ұлттық табыс
Өзара есеп айырысу
Өндірістен тыс шығын
pасходы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Волкова О.И., Девятина О.В. Экономика предприятия (фирмы). Учебник.-М-ИНФРА.-М, 2004-601
Қуатова Д.Я. Экономика предприятия: Практикум-Алматы:Экономика, 2005-106 с.
Ефимова М.Г. Статитика: Учебное пособие-М:ИНФРА-М, 2004-336 с.
Куликов Л.М. Основы экономической теории: Учебное пособие.-М.: Финансы и
Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Учебник-Алматы:2001-512 с.
Сейткасимов Г.С. Деньги, кредит, банки: Учебное пособие-Алматы: Қаржы-Қаражат, Раритет,
Сейткасимов Г.С. Банковское дело. Алматы: Қаржы-Қаражат, 1998-576 с.
Нешитой А.С. Финансы. Москва, 2006г.
Сахариев С.С. Финансы. Алматы, 2004 г.
Ковалев А.П. Финансы и кредит. Ростов-на-дону, 2005 г.
Вигман С.Л. Финансы, деньги, кредит. Москва, 2005 г.
Галицкая С.В. Деньги, кредит, финансы. Москва, 2003 г.
Баймуратов У. Финансы Казахстана. Алматы, 2005 г.
Володина М.Н., Когнитивно – информационная природа термина. – М.,2000;
Гринев С.В. Введение в Терминоведение. – М.,1993; 164с
Земская Е.А. Словообразование как деятельность. – М.,1992; 120с
Тимофеева Г.Г. Новые английские заимствования в русском языке –
Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, кредит, банктер. Оқулық. – Алматы:
« Экокомика» , 2006 – 480 б.
Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2007 – 668
Әлісжанов С.Қ. Қазақ терминологиясы: Оқу құралы. – Астана, 2005.
Аудармашыға көмек. Аударманың көкейтесті мәселелеріне арналған әдістеме. – Астана,
Алексеев Л.Н.Термин как категория общего языкознания \ Русский
Баранов А.Н. Русская политическая метафора (материалы к словарю). –
Валгина Н.С. Активные процессы в современном русском языке. –
Виноградов В.В. Русский язык. Грамматическое учение о слове. –
Володина М.Н., Когнитивно – информационная природа термина. – М.,2000;
Граудина Л.К. Вопросы нормализации русского языка. – М.,1980; 171с
Гринев С.В. Введение в Терминоведение. – М.,1993; 164с
Даниленко В.П. Русская терминология. Опыт лингвистического описания. – М.,1997;
Ермакова О.П. Лексические значения производных слов. – М.,1994
Земская Е.А. Словообразование как деятельность. – М.,1992; 120с
Костомаров В.Г. Русский язык в иноязычном потоке \ Русский
Костомаров В.Г. Языковой вкус эпохи – М.,1994; 204с
Крысин Л.П. Иноязычный термин в русском просторечии \ Филологический
Лейчик В.М. Люди и слова – М.,1982; 161с
Мискевич Г.И. К вопросу о норме в словообразовании \
Новодранова В.Ф. Когнитивный подход изучению терминологии \ Терминоведение
Русский язык конца XX столетия (1985-1985) – М.,2000.,480с
Русский язык и советское общество. Лексика современного русского языка
Сергеева Е.Ф. Заимстовования в социолингвистическом аспекте \ Русская речь
Тимофеева Г.Г. Новые английские заимствования в русском языке –
Улуханов И.С. Словообразовательная семантика в русском языке и принципы
Шанский Н.М. Русский язык: Лексика. Словообразование - М.,1975.
44. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. - М.,
45. Бодуэн де Куртене И.А. Об общих причинах языковых
46. Слепович В.С: Курс перевода-3-ое изд., доп.-Мн. "Тетра-
Сөздіктер
1.А.Қ. Құсайынов Қазақша-орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Рауан Алматы, 2000-360 б.
2. Б.М. Ахметжанова Ағылшын-қазақша экономикалық-қаржы атауларының сөздігі. Көкшетау, 2001-196
3. Н.К.Мамыров Словарь банковских и финансово-экономических терминов.
4. Лехин И.В., Петрова Ф.Н. Словарь иностранных слов. Москва,
5. Большой экономический словарь – М.,1999
6. Краткий экономический словарь – М.,1987
7. Современный словарь иностранных слов – М.,2002
8. Экономический энциклопедический словарь – М.,2000
9. Қазақстан Республикасы Заңдарының терминологиялық сөздік – анықтамасы. –
10. Франк В.Ю. орысша-қазақша-ағылшынша пәндік-тақырыптық сөздік/
11. Новый большой англо- русский словарь: В
24
