Ағылшын тіліндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік конверсиясы курстық жұмыс
ЖОСПАР - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ..................3
І. Ағылшын тіліндегі негізгі әдістемелік конверсияның теориялық негіздері
1.1 Аударма мәселелерінің теориялық негіздерінің бағыттары.........5
1.2 Ағылшын тілінде жаңа сөз жасау конверсиясы.....7
1.3 Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тілінде берілу тәсілдері мен трансформациялық модельдері............12
ІІ. Ағылшын тіліндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік конверсиясы
2.1 Конверсия.................16
2.2 Шет тілін қазақ тіліне аударудағы сөз түрлендіру тәсілінің ерекшеліктері.................19
2.3 Аударма саласындағы конверсиялық сөз түрлендіру..........21
Қорытынды..................23
Пайдаланылған әдебиеттер...............25
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 24 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
І. Ағылшын тіліндегі негізгі әдістемелік конверсияның теориялық
1.1 Аударма мәселелерінің теориялық негіздерінің бағыттары.........................5
1.2 Ағылшын тілінде жаңа сөз жасау конверсиясы.............................................7
1.3 Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тілінде берілу
ІІ. Ағылшын тіліндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік конверсиясы
2.1 Конверсия.........................................................................................................16
2.2 Шет тілін қазақ тіліне аударудағы сөз түрлендіру
2.3 Аударма саласындағы конверсиялық сөз түрлендіру..................................21
Қорытынды..........................................................................................................23
Пайдаланылған әдебиеттер...............................................................................25
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Мәдениетті өркендетуге арналған мемлекеттік
Зерттеу мақсаты. Ағылшын тіліндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік
Зерттеу міндеттері.
ағылшын тіліндегі сөз құрылысын анықтау;
ағылшын тіліндегі сөз негізгі әдістемелік конверсиясын зерттеу.
Зерттеу нысаны. Ағылшын және қазақ тілдеріндегі конверсия.
Зерттеудің пәні. Ағылшын тіліндегі конверсиялық сөздерді құрылымдық және
жалпы аударма теориясының негізгі бағыттарын ағылшын тілін қазақ
ағылшын тіліндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік конверсиясы
- ағылшын тіліндегі сөздің құрылымдық үлгілерін және олардың
ағылшын және қазақ тілдеріндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік
ағылшын тіліндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік конверсиясы
Зерттеудің негізгі дереккөздері. Зерттеу жұмысының дереккөздері ретінде ағылшынша-орысша,
Практикалық маңыздылығы. Зерттеу жұмысының нәтижелерін ағылшын тіліндегі сөз
І. Ағылшын тіліндегі негізгі әдістемелік конверсияның теориялық
1.1 Аударма мәселелерінің теориялық негіздерінің бағыттары
ХХ ғасырдың отызыншы жылдарының өзінде М.М.Морозов, Я.И.Рецкер, А.В.Федоров
Аударма саласында еңбек еткен ғалымдардың әрқайсысы оны әр
Аударма әдеби шығарма арқылы бір халықтың өмірін келесі
Ғалымдар аудармаға өзіне тән ерекше талаптар қойып, оның
Е.В.Бреус аударманы тек екі тілдің байланысы ғана емес,
Аударма туралы толығырақ және нақты теорияны В.Н.Комиссаров ұсынды.
И.Н.Гарбовский былай деп анықтама береді: “Аударма дегеніміз- түпнұсқаның
А.И.Федоров аударма барысында мынадай жағдайларға баса көңіл бөлу
1 Түпнұсқа тілде кездесетін сөздердің барлығы дерлік аударма
2 Түпнұсқа тіл мен аударма тілдегі сөздердің мағынасы
3 Түпнұсқа тілдегі көп мағыналы сөздің берер мағынасы
А.Поповичтің анықтамасына сүйенсек: “В переводе существует “мера”,
Қазіргі уақытта аударма теориясында бірнеше үлгі (модель)
1.2 Ағылшын тілінде жаңа сөз жасау конверсиясы
Ағылшын тілінде жаңа сөз жасау конверсия, сөздерді біріктіру,
Күрделі сөздердің өзіндік ерекшеліктерін айқындау.
Күрделі сөздердің шығу төркіні проблемасы.
Күрделі сөздер мен сөз тіркестерінің арақатысы проблемасы.
Күрделі сөздердің компоненттерінің арақатысы проблемасы.
Күрделі сөздердің мағыналары проблемасы.
Сөзжасамның тілдің морфологиялық және синтаксистік құрылымымен байланысы проблемасы.
Күрделі сөздердегі ұлттық ерекшеліктер проблемасы.
Күрделі сөздерді жіктеу проблемасы.
Күрделі сөздің модельдерін сипаттау проблемасы.
Ағылшын тіліндегі күрделі сөздер төмендегідей топтарға бөлінеді:
І. Сөз таптарына қарай:
Зат есімдер, мысалы: baby-moon, address book, letter-box, match-box;
Сын есімдер, мысалы: power-happy, old-hand, new-born, light-headed;
Етістіктер, мысалы: to honey-moon, to baby-sit, to henpeck,
Үстеулер, мысалы: down deep, headfirst, splash down;
Шылаулар, мысалы: into, within, onto, without;
Сан есімдер, мысалы : fifty-five, seventy-eight, thirty-eight, ninety-one.
ІІ. Құрамындағы компоненттерінің қатысына қарай:
Аралық (neutral), олар екі түбірден ешқандай морфемаларсыз бірігуінен
Морфологиялық (morphological), мұнда компоненттер «o» немесе «i»
Синтактикалық (syntactical) немесе лексикаланған фразалар мұнда компоненттер көмекші
ІІІ. Құрылымына қарай:
Екі түбірден тұратын негізгі күрделі сөздер, мысалы, job-hunt,
Түбірлерінде аффикстері болатын туынды (derivational) күрделі сөздер, мысалы,
Үш немесе одан да көп түбірлерден тұратын күрделі
Қысқарған күрделі сөздер, мысалы. VJ-day, motocross, intervision, Eurodollar,
ІV. Компоненттерінің арасындағы қатынасқа қарай:
Бағыныңқы күрделі сөздер. Мұнда компоненттердің бірі семантикалық жағынан
Екі компоненті де семантикалық жағынан тең дәрежедегі салаласқан
V. Күрделі сөздер компоненттерінің орналасу тәртібіне қарай тура
Күрделі сөздің құрылымдық бірігуі мына мәселелерге байланысты болады:
Ағылшын тіліндегі жеке сөзге тән белгілер мен күрделі
Күрделі сөздер ағылшын тіліндегі әр алуан ұғымдардың атауы
Қолымыздағы материалдар негізінде ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің төмендегі
- N+N моделі-екі зат есім түбірлерінің бірігуі арқылы:
- A+N+Suf-ed моделі-сын есім түбірі+зат есім түбірі+-ed сын
- Num.car+N моделі-есептік сан есім түбірі+зат есім түбірі:
Num.car+N моделінен a) Num.car+N=N, яғни есептік
- Num.ord+N моделі- реттік сан есім түбірі+зат
Num.ord+N моделінен төмендегідей шағын моделі жасалады:
a) Num.ord+N=N реттік сан есім түбірі+зат есім түбірі
- N+A моделі-зат есім түбірі+сын есім түбірі: world-wide,
- N+PII моделі-зат есім түбірі+есімшенің ІІ формасының түбірі:
- A+A моделі-сын есім түбірі+сын есім түбірі: red-hot,
- A+PI моделі-сын есім түбірі+есімшенің І формасының түбірі:
- A+N моделі-сын есім түбірі+зат есім түбірі: darkroom,
- V+N моделі-етістік түбірі+зат есім түбірі: cut-throat, pickpocket,
- A+PII моделі-сын есім түбірі+есімшенің ІI формасының
- N+PI моделі-зат есім түбірі+есімшенің І формасының түбірі:
- V+V моделі-екі етістік түбірлерінің бірігуінен: hearsay, makebelieve;
-PI+N моделі-есімшенің І формасының түбірі+зат есім түбірі:
- V+A моделі-етістік түбірі+сын есім түбірі: speak-easy;
- D+N моделі-үстеу+зат есім түбірі: output, after-life, after
- D+A моделі-үстеу+сын есім түбірі: ever-green, ever-young, ever-helpful;
Ағылшын тіліндегі кейбір күрделі сөздердің мағыналары құрамындағы компоненттердің
Кез-келген жеке сөздегідей күрделі сөзге де мағыналық тұтастық
Вен диаграммасы
Ағылшын тілінде
1 сурет – Вен диаграммасы
1.3 Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тілінде берілу
Аудармалық трансформацияны әр қырынан қарастырған анықтамалардың барлығына ортақ
Сонымен, аудармалық трансформация – белгілі бір тілдегі сөздік
Аударма туралы толығырақ және нақты теорияны В.Н.Комиссаров ұсынды.
А.Д.Швейцер аударма үлгілеріне мынадай анықтама берген:
1 Денотативтік немесе ситуативтік үлгі түпнұсқа көріністері
2 Семантикалық үлгі түпнұсқа тіліндегі әртүрлі тұлғалардың, мағыналардың
3 Трансформациялық үлгі дегеніміз- тіларалық эквиваленттілік негізі
Аудармашының кейде түпнұсқаның дәстүрлі түсініктерін сақтауға тырысып, аударылатын
Аудармалық трансформацияларын ғалымдар әр түрлі жіктейді. Алайда аударматанушылар
Орын алмастыру;
Сөз қосу;
Ауыстыру;
Түсіріп тастау (опущения) [16, 190-231 бб.].
Сөз түрлендіру тәсілі де ағылшын тіліндегі біріккен сөздерді
Сөзбе-сөз аудармада ғана біріккен сөз сақталып қалуы мүмкін,
Түсіндірме түріндегі аударма да аударма үдерісінде жиі қолданылады.
Түсіндірме түріндегі аударма аударматанудың теориялық және практикалық мәселелері
Келесі “Emily French had been a strong-willed old
Сонымен, аударма – адамзаттың ой әрекетінің ежелгі түрлерінің
Ағылшын тіліндегі сөйлемнің құрамындағы біріккен сөздің мағынасы аудармадағы
ІІ. Ағылшын тіліндегі сөз құрылысының негізгі әдістемелік конверсиясы
2.1 Конверсия
Конверсия деп сөздің бір сөз мағынасынан екіншісіне
Конверсия - қазіргі ағылшын тіліндегі өнімділігі аса төмен
Зерттеу материалында экспрессивті емес бірліктермен, көбіне терминологиялық
Негізгі модуль N ( V болып қала
Then his telefonino rang, or rather
Содан соң оның мини-телефоны шылдырлдап, басқаша айтқанда жан
The Soviets had Sputnik, but
Қысқартылған терминдер ішінде ең көбі бастамашылық аббревиатуралар тобы
Қаралып отырған кезеңнің ағылшын тілі үшін сөз соңының
Екі сөздің арасында фонемалар қойылатын телескоптық терминдердің
Нормативтік-техникалық құжаттардың формулаларындағы төменгі және жоғарғы индекстерде сөзбен
Мұның себебі формулаларды әлдебір «халықаралық тұрақты шама» тәрізді
түсіне алуға тиіс [30,19-25-б].
Бүгінде баспасөзде, оның ішінде ресми басылымдарда да,
белгілеулердің төменгі және жоғарғы индекстері көбінесе:
а) аударылмаған түрде кездеседі.
Мысалы:
учаскенің басқы, ақырғы және аралық нүктелеріндегі қысым мәндерінің
Рнач, Ркон, Рпр.
Мұндағы начальная, конечная, промежуточная (точки) терминдерін өзгеріссіз қалдыру
б) аударылған, бірақ дұрыс қысқартылмаған түрде кездеседі.
Мысалы:
Рж.ж.қ. - жол беруге болатын ең жоғары жұмыс
(Р мах.раб.—максимальное допустимое рабочее давление),
мұндағы
ж - жоғары (немесе жол беруге болатын?);
ж-жұмыс;
қ-қысым.
Р белгілеуі арқылы көрсетіліп қойылғандықтан, индексте соңғы %
Индекстердегі сөздерді қысқарту, сондай-ақ омоним қысқарған сөздерді ажырату
Төменгі және жоғарғы индекстер мәтінде алғаш ұшырасқан кезде,
Сөзбен берілген
Мысалы:
Sср (средняя площадь) —> SоР(орташа аудан).
Халықаралық терминдер өзгеріссіз қолданыла алады, оның ішінде:
а) өзінің ағылшынша жазылуын сақтап қалған кірме қысқартулар;
б) орысша транскрипциядағы шет тілдік қысқартулар.
Мысалы:
Dтах немесе Dм акс(максимал (ең жоғары) диаметр -максимальный
Нтіn немесе Нмин (минимал (ең аз) биіктік -
Индекстерде (төменгі
Бір буынды түбірден
Qөс (өстік жүктеме) - Qось.(осевая) (осевая иагрузка).
Екі және одан көп буыннан тұратын сөздер:
1) бастапқы буыны «АБ», «БАБ» жабық типтес болса,
Мысалы:
Vрmот(орташа тоттану жылдамдығы) — VрkoР- (средняя скорость коррозии);
2) бастапқы буыны «А», «БА» ашық
Мысалы:
Тжұм (жұмыс уақыты) — Траб (рабочее время).
Сөз тіркестері белгіленгсн ережелерді олардың әрбір сыңары үшін
Мысалы:
Тәл.буын («әлсіз буынның» орташа пайдаланымы) - Тсл.св. (средняя
Рмах жұм (максимал жұмыс қысымы) немесе Рең жоғ
Өлшем бірліктерінің белгілеулеріндегі
берілген индекстерде нүкте қысқарту белгісі ретінде қойылмайды.
Нүкте тек сөз мағынасы бұрмалануы мүмкін жағдайда қолданылады.
Бұл екі немесе одан көп сөзден құралған индекстерге
Мысалы:
Рор жұм (орташа жұмыс қысымы) - Рср.Раб
VҚос. қуат (қосымша қуат көлемі) – Vдоп.мощн.(объем дополнителъной
бірақ: Vқос қуат (қос қуат көлемі) - Vдв.
2.2 Шет тілін қазақ тіліне аударудағы сөз түрлендіру
Кез келген елдің экономикасы мен саясатының, әл-ауқатының, ғылымы
А.Д.Швейцер бірқатар зерттеушілердің пікірлеріне сүйене отырып, аударманың
Практикада көпшілік жағдайда оқып отырған мәтіннің түпнұсқа емес,
Аудару процесі туралы жоғарыда баяндалған түсініктерді негізге ала
түпнұсқа мәтіні кесіндісін сөзін-сөз етіп аударып алу;
сөзі-сөз етіп аударылған мәтінді мүмкімдігінше бірнеше нұсқада түрлендіру;
осы нұсқалардың ішінен түпнұсқа мазмұнын толық жеткізе алатын,
Бұл операциялардың әрқайсысы түпнұсқа тілі мен аударма
Сонымен көркем аударма процесінде сөзін-сөз етіп аударудың орны
2.3 Аударма саласындағы конверсиялық сөз түрлендіру
Аударма саласындағы конверсиялық сөз түрлендіру айрықша аудару тәсілі
1. Langsam, genusssuechtig isst Sophie. Sie isst alles
[, was sie bekommtJH.Fallada. Wolfunter Woelfen)
i Зофи обедает не спеша, со вкусом. Съедает
2. SieJitt an Torschlusspanik.(E.-M.Remarque. Drei
jmeraden)
Ее угнетал страх приближающейся старости. -М.Ремарк. Три товарища)
Түпнұсқа мәтіндердегі етістіктерге орыс тілінің жүйесі сөздіктегі дайын
Түпнұсқа сөйлемдерді сөзбе-сөз аудару нәтижесінде мынадай аударма сөйлемдер
Зофи обедает не спеша, со вкусом. Съедает все
Она страдала от страха приближающейся стapocmu.
Сөзбе-сөз аудару түпнұсқа мәтіндегі субъект пен объект арасындағы
қатынас аударма мәтінде сақталатындығын, алайда осы қатынас түпнұсқаға
Демек түпнұсқа мәтіндегі пікір мен аударма мәтіндегі пікір
2. Hinter іһпеп drdhnte Kanonendonner (Greim A.
Das Marcher uber die).
Арттан зіркілдеген зеңбірек естілді (Неміс по-вестері).
3. Eines Tages reiet mir ein Sowjetsoldat die
MiXze vom Kopf und wirft sie auf einen
und trampelt darauf herum (Strifmatter E. Der grine
Juni).
Бір куні совет солдаты басымдагы телпегімді жүлып алып,
4. Es ist immer посһ Juni und ein
die Luft ist voller Lerchenlaut und es were
wenn die fonf Worte ous einem Gedicht von
aber sie sind aus einem Gedicht von Storm(Strifmatter
Der grine Juni).
Маусым айы, жадыраган жаз, шырылдаған бозторгай цалықтайды
Мұнда түпнұсқа мәтіндеріндегі біріккен сөздерді аударуда аудармашы олардың
Sirenengeheul біріккен зат есімнің екінші сыңарында берілген мазмұн
Kanonendonner біріккен сөзіне қазақ тілінде зеңбіректің зіркілі сөз
Misthaufen біріккен сөзіне қазақ тілінде қидың үйіндісі сөз
Lerchenlaut біріккен сөзге қазақ тілінде бозторғайдың шырылы сез
Алайда аудармашы аударма мәтінді қазақ оқырмандарына табиғи тілде
Қорытынды
Ағылшын тілінде жаңа сөз жасау конверсия, сөздерді біріктіру,
Сонымен, аудармалық трансформация – белгілі бір тілдегі сөздік
Аударма туралы толығырақ және нақты теорияны В.Н.Комиссаров ұсынды.
А.Д.Швейцер аударма үлгілеріне мынадай анықтама берген:
1 Денотативтік немесе ситуативтік үлгі түпнұсқа көріністері
2 Семантикалық үлгі түпнұсқа тіліндегі әртүрлі тұлғалардың, мағыналардың
3 Трансформациялық үлгі дегеніміз- тіларалық эквиваленттілік негізі
Аудармашының кейде түпнұсқаның дәстүрлі түсініктерін сақтауға тырысып, аударылатын
Конверсия деп сөздің бір сөз мағынасынан екіншісіне
Конверсия - қазіргі ағылшын тіліндегі өнімділігі аса төмен
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Алдашева А. Аударматану: лингвистикалық және лингво-мадени мәселелер.
2 Латышев Л.К. Перевод: проблемы теории, практики и
С&чкьшбай А., Абакан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. -
Сатыбалдиев Ә. Рухани хазына - Алматы; 1987. -127
Швейцер А.Д. Перевод и лингвистика - Москва: Воениз-дательсво,
6. Т. Л. Айнабекова Шет тілін қазақ тіліне
7. Терминологиялық хабаршы. — Астана,2005 №1.
8. Садықова А.К. Студенттердің шетел тілінен өз бетінше
9. Иванова А.М. 0 некоторых организационно-структурных формах самостоятельной
10 Serjeantson M.S. A history of foreign words
11 Айтбаев Ө. Қазақ терминологиясының дамуы
12 Англо-русский юридичесеий словарь словарь. -Москва: Русский язык,
3
ҰҚСАСТЫҚТАРЫ
Біріккен сөздердің сыртқы формалары мен жазылу
үлгілері ұқсайды:
Біріккен түбірлер: pussyfoot; көзқарас.
Қосарланған түбірлер:night- club, many-sided; ата-анa
Тіркескен түбірлер: show and tell; темір жол
Қысқарған түбірлер: V-day,
G-man; АҚШ..
АЙЫРМАШЫЛЫҚТАРЫ
Күрделі сөздер
жасалуына қарай біріккен сөз, кіріккен сөз, қос сөз,
АЙЫРМАШЫЛЫҚТАРЫ
Күрделі сөздердің жасалуы жағынан барлық түрлері compound words
немесе compounds деген бір ғана терминмен атала
береді
