TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе.......................................................................................................................3

I тарау. Бөкей Орда ауданы Сайқын ауылының құрылу тарихына және физикалық-географиялық жағдайларына сипаттама.

1.1 Сайқын стационарының құрылуы және географиялық орны.

1.2 Зерттелген ауданның табиғат жағдайы...........................................................5

1.2.1. Климаты..........................................................................................................8

1.2.2. Рельефі және топырағы.................................................................................6

1.2.3. Флорасы........................................................................................................13

1.2.4. Орда геоботаникалық қорықшасы............................................................15

1.2.5. Сайқын ауылы маңының өсімдік жамылғысы.........................................22

II тарау. Зерттелу әдістері.

2.1. Биологиялық зат айналымды зерттеудің әдістемелік негізі.......................18

2 .2. Зерттелу әдістемесі........................................................................................21

III тарау. Бөкей Орда ауданының Сайқын ауылы маңының өсімдік қауымдастықтарындағы биологиялық өнімділік........................................24

3.1. Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық.............................................................26

3.2.Түймешетенді-ақ жусанды-қоңырбасты қауымдастық...............................28

3.3. Қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық....................................................30

IV тарау. Сайқын ауылы маңының өсімдік қауымдастықтарындағы биологиялық өнімділіктің деструкциялық үрдісі.........................................33

4.1. Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық..............................................................36

4.2.Түймешетенді-ақ жусанды-қоңырбасты қауымдастық...............................37

4.3. Қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық....................................................38

Қорытынды..........................................................................................................47

Қолданылған әдебиеттер...................................................................................48

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 57 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

Мазмұны

Кіріспе.......................................................................................................................3

I тарау. Бөкей Орда ауданы Сайқын ауылының құрылу тарихына
1.1 Сайқын стационарының құрылуы және географиялық орны.

1.2 Зерттелген ауданның табиғат жағдайы...........................................................5

1.2.1. Климаты..........................................................................................................8

1.2.2. Рельефі және топырағы.................................................................................6

1.2.3. Флорасы........................................................................................................13

1.2.4. Орда геоботаникалық қорықшасы............................................................15

1.2.5. Сайқын ауылы маңының өсімдік жамылғысы.........................................22

II тарау. Зерттелу әдістері.

2.1. Биологиялық зат айналымды зерттеудің әдістемелік негізі.......................18

2 .2. Зерттелу әдістемесі........................................................................................21

III тарау. Бөкей Орда ауданының Сайқын ауылы маңының өсімдік
3.1. Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық.............................................................26

3.2.Түймешетенді-ақ жусанды-қоңырбасты қауымдастық...............................28

3.3. Қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық....................................................30

IV тарау. Сайқын ауылы маңының өсімдік қауымдастықтарындағы биологиялық өнімділіктің
4.1. Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық..............................................................36

4.2.Түймешетенді-ақ жусанды-қоңырбасты қауымдастық...............................37

4.3. Қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық....................................................38

Қорытынды..........................................................................................................47

Қолданылған әдебиеттер...................................................................................48

Кіріспе

Қазіргі кездегі биология ілімінің маңызды мәселесі-биогеоценоздардың биологиялық өнімділігінің қалыптасу
Биогеоценоз өнімділігі генезистің көрінуі, яғни оның негізгі компоненттерінің өсімдік
Жер өндеу және жануар мал шаруашылығы үшін алынатын ақпаратты
Табиғи жүйелердің өнімділігін оқудың тағы бір маңызды аспектісі көпжылдық
Қазіргі кезде ғылымның дамуы көптеген бағыттардың пайда болуымен сипатталынады.
Соның ішінде негізгі, өзінің қажеттілігін дәлелдеген, көптеген фундаментальды сұрақтарға
Жұмыстың негізгі мақсаты Сайқын стационарының антропогендік күш түскен өсімдік
Жұмыстың міндеті:

-биогеоценоздардың қазіргі кездегі күйін анықтау және оған табиғи, антропогендік
-өсімдік қорын анықтау және оған экологиялық факторлардың әсерін білу;

-зерттеліп отырған ауданның өсімдік жамылғысын зерттеу.

I тарау. Бөкей Орда ауданының Сайқын ауылының құрылу тарихы
Нарын құмында Бөкей ордасы өлкесін 1801 жылы алғаш құрған,
Бөкей даласын зерттеу туралы деректер, әрбір ауыл туралы мәліметтер
Олардың патриоттық сана-сезімін қалыптастырып, өз ауылын-шағын отанды, елді сүйе
Бөкей Ордасы-ежелден елдің шетінде, желдің өтінде, ең қашық жатқан
Жарқын істерде бай өлкеміздің ежелгі тарихы мен мәдени дәстүрін,
жасақтау мәдени құндылықтардың туған ел, өскен жер тарихының барынша
Аудан орталығы-Сайқын ауылы.

Аудан жалпы Батыс Қазақстан облысының оңтүстік батысында орналасқан. Аудан
Ауданның жалпы жер көлемі-19,2мың км2.

Климаты.

Ауданның климаты құрғақ және континентальды климатты, жартылай шөл зонасында
Ауаның орташа жылдық температурасы 6,90С, жыл бойына минимальды және
Геомарфологиялық-ландшафтының құрылысы.

Ауданның жер бедері-дөңесті келген жазық. Оңтүстік бөлігін Нарын құмы
Орданның оңтүстігінде Ашықақ соры орналасқан. Жалпы ауданы 72 шаршы
Ауданда суы тұщы өзен, көлдер жоқ.

Нарын құмы алқабының суы тұщы, пайдаланып жүрген ауыз судың
Солтүстік ландшафта айтарлықтай құмды ал оңтүстікте керісінше құмды ландшафт
Гидрографиялық желі.

Солтүстігінде орналасқан Мұратсай ауылының ойысында Хаки ал көктемде Горкий
Рельфі.

Сайқын ауылы Каспий маңы ойпатының көлді-лиманды депрессиялық орталық бөлігінде
Көптеген территориясын құмды массив алып жатыр, ал шығысында және
Барлық жерде ұсақ, орташа және ірі қызғылт құмды форма,
Микрорельф үш элементтен: негізгі фонды құраушы микрокөтерілім (ауданның 50-60%),
Қардың және еріген сулардың қайта бөлінуі грунт суларының өсімдік
Топырағы.

Микрокөтерілімге сортаңды-сорлы топырақ тән. Оларда сортаңдылық және хлоридті-сульфатты типтегі
Ойқылдарда қара топырақ типті (шалғындық-қоңыр), тұздан айырылған топырақ даланың
Жіңішке микробаурайларға зональді ашық-қоңыр топырақ тән. Бұнда өсімдік жамылғысынан
Аймақ жазықтылығын тұйық жайпақ түпті мезотүсімдермен лимандар және ойпаттар
Қара топырақ тектес ойпаңды жерлер кескінінде жеңіл еритін тұздардан
Бұдан басқа В.А.Ковда және А.Ф.Большаков осы зерттеулер негізінде сортаңды
Өзінің рельефі бойынша ауданды тегіс жазықтық деп айтуға болады.
Микрорельеф 3 элементтен: негізгі фонды құрайтын микрокөтерілімнен /50-60% аудан/,
Жазықтықтықты терең емес, алайда кейде ауданы біршама кең болып
Үлкен ойқылдар дегеніміз қоршаған бетке қарағанда 1-1,5метр терең болып
Кей жылдары үлкен ойқылдар тасқын сумен жайлады. Бұл
Лиман топырағы өте сілтіленген және солодты топыраққа жатады. Тәжірбие
Алайда үлкен ойқылдар мен лимандар бүкіл ауданның 10-15% алады.
Ойқылдарға бағытталған беткейлерде және кішілеу ойқылдарға ашық қоңыр топырақ
Жіңішке микробаурайлардың ашық қоңыр топырақтарында түймешетен, бетеге жақсы өседі.
Биік учаскілер микрокөтерілімдер сорлы сортаңдардан тұрады. Бұнда жусан, изен
Микрокөтерілімдер сорлы сортаңдардан тұрып, хлорид сульфаты тұздарымен тұздалған. Сорлы
Сонымен ойқыларалық жазықтарға ойқылдардың қара топырақты ұсақ дақтарынан және
Бөкей өлкесінің экологиясы

Еліміздің батысы-Бөкей өлкесі-ұлы сазгерлер Құрманғазы, Даулеткерей, Түркеш, Дина, Сейтек,
Ауданымызға жақын Капустин-Яр, Ахтуба қалаларында орналасқан сынақ полигонын сынау
Бөрлі ауылы-Нарын құмының етегінде орналасқан ауыл. Бөкей ордасы аймағында
Полигонның зияндылығынан көптеген адамдар мүгедек болуға душар болып отыр.

Нарын-Азғыр полигондарының зияндылығы Семей полигонының зиянды әсерінен бірнеше есе
Аудан халқы полигон зардаптарынан қасірет шегіп, түрлі ауруларға тап
Республика басшылары болашақ ұрпағымыздың, ұрпақ берер аналардың жағдайын ескере
Бізді қоршаған табиғатты аялап, тұла бойын зақымдамай болашақ өмір
Орда ауылдық кеңесіне қарасты ауылдар мен мекендердің полигон зардабын
Тек соңғы жылдары олардың құлау саны азайғандай болды. Осындай
Нарын-Азғыр полигондарының зияндылығы Семей полигонының зиянды әсерінен бірнеше есе
Аудан халқы полигон зардаптарынан қасірет шегіп түрлі ауруларға
Республика басшылары болашақ ұрпағымыздың, ұрпақ берер аналардың жағдайын ескере
Бізді қоршаған табиғатты аялап, тұла бойын зақымдамай болашақ өмір
Бисен ауылдық кеңесіне қарасты ауылдарға және елді мекендерге тұрғындар
Бөкей өлкесінің топономикасы.

Бөекй ордасы ауданы жерінде қазақ-қалмаққа ортақ көне топоним сөздер
Қазақ-қалмаққа ортақ көне жер атауына келсек Сайқын-Сайқын, Далбын-Далбын, Шұңғай-Шоңай,-деп
Флорасы.

Аудан жерінде өсімдік түрлерінен боз, бетеге, жусан түрлері, бидайық,
Зерттеліп отырған Сайқын стационарының қалыпты антропгендік күш түскен ауданында
Анторпогендік әсері оптимальді территорияда үш ай : шілде, тамыз,
Әр шөптесін-селеулі-бетегелі қауымдастық.

Әр шөптесін-селеулі-бетегелі қауымдастық микротүсірілімдерге, яғни ойқылдарға тән. Бұнда негізінен
Ақ жусанды – бетегелі қауымдастық.

Ақ жусанды – бетегелі қауымдастық микробеткейге тән. Бұнда 13
Қоңырбасты – қара жусанды – изенді қауымдастық.

Үшін,ші қауымдасық қоңырбасты – қара жусанды – изенді. Ол
Орда геоботаникалық қорықшасы.

Бұл 1989 жылы ұйымдастырылған қорықша. Оның жер көлемі 16,4
Орда сілемдерінің нарынды құмдары солтүстік-батыста ашық жерлермен ауысып отырады,
Нарынның көп бөліктерінде биіктігі 10метр орталық бөліктерінде теректенген биіктігі
Нарын теректері будандастырылған теректер, Каспий талдарын қалың жиделі бұталар,
Аймақтың тиімді географиялық жағдайы кең де байтақ жайылымдары
Сайқын ауылы маңының өсімдік жамылғысы.

Зерттелген территорияның табиғи өсімдік дүниесі өзіндік көптүрлілігімен ерекшеленеді. Ол
Оған бетегелі-ақ жусанды, бидайықты-қара жусанды,көкпекті қауымдастықтар жатады. Алайда бұлармен
Сайқын стационарының ауданындағы табиғи өсімдік дүниесін зерттеуді 1950 жылы
Шөлейттік тип шалғынды-каштанды топырақтағы кестежусанды және бидайықты қауымдастықтармен
Өсімдіктің далалық типі микрорельфтің түсіңкі аудандарын алып жатады. Әсіресе
Тобылғылы-бетегелі-сексеуілді қауымдастық (Stipa iessingifna-Festuca vaiesiaca-Spicala hyrericifolia), микрорельфтің ойқылды
Тобылғы-бетегелі-сексеуілді қауымдастықтардың ішінде доминантты- Stipa Lessingiana, орташа биіктігі 35-40см.
Бұнда басым кездесетін түрлер: ақ жусанды, арам жусанынан тұратын
Бірінші ярус тармағы С1 /75-100см/ тобылғыдан құралған.

Екінші ярус тармағы С2 /70-50см/ селеу және шөптесін өсімдіктер
Үшінші ярус тармағы С3 /50-30см/ бетегеден, түйнекті және тікенді
Төртінші ярус С4 /30-см-ден төмен/ эфемерлер мен эфемеройдтардан құралған.
Сортаңды сорлы топырақта қоңырбасты-қара жусанды-изені қауымдастық зерттелді. Эдификаттар және
Өсімдік тұқымдасы мен түрлерінің тізімі.

Asteraceae Dumort-Сложноцветные-Күрделігүлділер

Achillea millefolium L Тысячелистник обыкновенный-Кәдімгі мың жапырақ

nobills L благородный-Кербез мыңжапырақ.

Acroptilon repens (L) DC- Горчак ползучий- Жатаған кекіре.

Artemisia austriaca Jacq- Полынь. австрийская-Арам жусаны.

Artemisia pauciflora Web- П. черная- Қара жусан.

Artemisia Lerchiana Web-П.Лерха-Ақ жусан.

Carduus uncinatus Bieb-Чертополох крючковатый- Түйетікен

Inula brinanica L-Девясил британский-Британ аңдызы.

Crinitaria tatarica (Less) Czer – Кринитария татарская-Татар далазығыры.

С. Villosa (L) Grossh –K. мохнатная-Далазығыр

Mulgebium tataricym (L) C.A. Mey-Moлокон татарский- Татар сүт жапырағы.

Tanacetum achille3ifolium Sch. Bip. – Пижма тысячилетниковая – Кестежусан.

Poaceca Barnhart-Мятликовые-Астық.

F. valesiaca Gaudin-Овсянница валисская-Көкшұнақ бетеге.

Poa bulbosa L-Мятилик луковияный- Қоңыр бас.

Stipa capillata L-Ковыль волосатик-Қылқан боз селеу.

Stipa Lessingiana Trin. Et Rupr-Ковыль Лессинга-Лиссинг селеу.

Brassicaceae-Крестоцветные-Крестігүлділер

Alyssum deserorum Stapf-Бурачок пустынный-Жапырақты жауымшөп.

ChtnopodiaceaeVent-Лебедовые-Алабота тұқым.

Atriplex cana C. A. Mey-Лебеда белая, кокпек-Ақ алабота.

Ctratocarpus arenarius L-Рогач песчаный-Эбелек.

Kochia prostrate (L) Schrad-Кохия простертая-Жайылма изень.

Salsola brachiata (Pall) Iljin-Солянка супротиволистная-Қылқан жапырақты сораң.

Ғаbaceae Juss-Бобовые-Бұршақ.

Medicago falcate L-Люцерна серповидная –Сарыбас жоңышқа.

M. romanica Prod-Л. Румынская-Румын жоңышқа.

Caryophyllaceae Juss-Гвоздичные-Қалампыр.

Dianthus Borbasii Vandas-Гвоздика Борбаша- Барбаша қалампыры.

Gipsophilla paniculana L-Качим метельчатый-Ақ қаңбақ.

Silene muitiflora ( Waldstet Kit) Pers-Смолевка многоцветковая-Жалпақ жапырақты сылдыршөп.

Rosacea Juss-Poзоцветные-Раушангүлділер.

Potentilla argentea L-Лапчатка серебристая-Күміс қазтабан.

P. Humifusa Willd ex Schlecht-Л. Распростертая-Жатаған қазтабан.

Spirae hypericifolia-спирея зверобоелистная-Тобылғы.

Lamiceae -Яснотковые (Губоцветные) - Ерінгүлділер.

Plomis pungens Willd-Зорник колючий-Тікенді әрем

P. tuberose L-З.Клубеносный -Түйнекті әрем.

Salvia stepposa Shost- Шалфей степной-Далалық сәлбен

Th. Stepposus Klok A Shost-Чабрец степной-Далалық киікоты

Liliaceae Juss – Лилейные – Лалагүлдер

Allium lineare L-Лук линейный-Жуа

Gagea bulbifera (Pall) Salisd-Гусиный лук-Қазжуа

Tulipa biebersteiniana Schult et Schult-Тюльпан Биберштейн- Биберштейн қызғалдағы

T. schrekii Regel-Тюльпан шренка-Шренк қызғалдағы

Limoniaceae Linz - Кермековые – Кермек

Limonium Gmelini (Willd) O. Kuntze-Кермек Гмелина-Томар бояу.

L. sareptanum (A.Beck) Gams-К.сарептский-Сарепт кермегі.

Роlygonaceae Juss – Гречишные – Таран.

Polygonium aviculare L – Горец птичий – Құс самалдық.

P. convolvulus L – Г. вьюнковый – Шыомауық самалдық.

Rumex confertus Willd – Шавель конский – Ат құнақ.

Scophulariaceae Juss – Норичниковые – Наричник.

Linaria vulgaris Mill – Льнянка обыкновенная – Кәдімгі сиякөк.

Verbascum phoeniceum L – Коровяк фиолетовый – Күлгін аюқұлақ.

Veronica longifolia L – Вероника длиннолистная – Кәдімгі бөденшөп.
Boraginaceae Juss – Бурачниковые – Шытыр.

Nonnta pulla DC – Ноннеа коричная – Тілекгүл.

Onosma tinctorium Bieb – Оносома красильная – Айлауық қарапайым.

Apiaceae Linde – Зонтичные – Шатырша

Eryngium planum L – Синеголвник плоский – Тіс жапырақты
Falkaria vuigaris Bernh – Резак обыкновенный – Кәдімгі қарға
Trinia multicaulis (Poir) Schischk – Триния многокорневой – Көптамырлы
Ranunculaceae Juss – Лютиковые – Сарғалдақ.

Ranunculus polyrhizos Steph – Лютик многокорневой –Көптамырлы сарғалдақ.

Convolvulaceae Juss – Вьюнковые – Шырмауық.

Convolvolus arvensis L – Вьюнок полевой – Дала шырмауығы.

Valerianaceae Batsch – Валериановые – Түйіншөп.

Valeriana tuberose L – Валериана клубненосная – Түйіншөп.

Dipsacaceae Juss – Ворсянковые –Қожакендір.

Scabiosa ochroleuca L – Скабиоза бледно-желтая – Асқары қотырот.

Cyperaceae Juss – Осоковые – Қияқөлең.

Carex praecox Schreb – Осоко ранная – Қияқөлең.

Peganum harmala – Гармаловые – Адраспан.

Peganum harmala – Гармала обыкновенная – Кәдімгі адраспан.

Rubiaceae Juss – Мареновые – Ойраншөп.

Galium verum L – Подмаренник настоящий – Қызыл бояу.

Euphorbiaceae Juss – Молочайные – Сүттігін.

Сайқын стационарының өсімдіктер түрлеріне талдау.

№ Тұқымдастар Түр саны %

1 Күрделігүлділер
2 Крестігүлділер 9 11,1

3 Астық 8 10,1

4 Лалагүлділер 5 6,3

5 Раушангүлділер 5 6,3

6 Алабота 4 5

7 Ерінгүлділер 4 5

8 Бұршақ 3 3,7

9 Қалампыр 3 3,7

10 Норичник 3 3,7

11 Таран 3 3,7

12 Шатырша 3 3,7

13 Шытыр 3 3,7

14 Сарғалдақ 2 2,5

15 Кермек 2 2,5

16 Адыраспан 1 1,2

17 Қияқөлең 1 1,2

18 Қожакендір 1 1,2

19 Ойраншөп 1 1,2

20 Сүттіген 1 1,2

Барлығы 79 100%

Қауымдастық Басым кездесетін өсімдіктер.

І. Шөлдік қауымдас-

тық.

Изенді
Қара жусанды-изенді (тапталмаған)

Қара жусанды изенді (тапталған)

ІІ. Шөлдік-далалық қауымдастық.

Қаражусанды

Кестежусанды

Кестежусанды-астық тұқымдасты-әр шөптесінді

ІІІ. Далалық ойқал-

ды қауымдастық.

Қоңырбасты-жусанды

Селеулі

Бетегелі-селеулі

Әр шөптесінді- астық

тұқымдасы

Бидайықты

Жоңышқалы

Сүттігенді

Kochia prostrate

Kochia prostrate, Artemisia pauciflora

Pyrethrum achtilleifolium

Pyrethrum achilleifolium, agropyrum desertorum.

Artemisia austriaca, Poa bulbosa.

Stipa cappilata, S. Lessingiana.

S. Cfhhilata, Festuca sulsata.

Agropyrum pectiniforme, Artemisia austriaca, Carex supine.

Agropyrum pectiniforme, A. desertorum

Medicago romaniica, Stipa cappilata

Euphordia virgata

II тарау Зерттелу әдістері.

2.1. Биологиялық зат айналымды зерттеудің әдістемелік негізі.

Соңғы он жылда биогеоценоз туралы білім тек нақтыланып қана
Бұл жүйелердің өзіндік қасиеттері-принципі жоғары күрделілігі және бүтіндігі, соның
Топырақ кез-келген жер беті биогеоценозының маңызды жүйелік бөлімінің бірі
Тек қана жүйелі интодология биогеоценоздағы зат айналымды және
Обьектіні жүйелі зерттеу процесінде ирархия деңгейін дәл анықтау керек,
Міне осындай методологиялық принципке шөлді-даланың комплексінің биогеоценозына зерттеу жатады.
Мұндай әдіс эффективтілігін, анализ қорытындысында комплекс ассоциясынан материалды айналымының
Методологиялық принциптердің біреуі ретінде биогеоценоздың энергетикалық сипатының маңыздылығын көрсетуге
Күрделі жүйелер үшін обьектіні толықтай сипаттай алатын сипаттамалар маңызды.
2.2. Зерттелу әдістемесі.

Өсімдік бірлестіктерінің өнімділігін және өнімділік-деструкциялық процесс қарқындылығын, сонымен қатар
Учаскілерді 2-2,5км участоктағы және 500метр ендіктегі трансекталарға бөлінеді. Алаңдар
Биологиялық айналымды зерттеу орман шаруашылығы үшін сарамандық жағынан маңызды
Өсімдіктер бірлестіктерінің өнімділігін, сонымен бірге азот және күлді элементтердің
Зерттеулер Сайқын стационарының территориясында орналасқан 3 жартылай стационарлық учаскілерде
Зерттеу обьектісі ретінде антропогендік күш түсіру деңгейі әртүрлі болып
Геоботаникалық зерттеулер. Дала биогеоценоздарында органикалық зат динамикасын және фитомассасын
Әр қауымдастықтан белгіленген кезінде жиналған пішендік фитомасса 2 бөлікке
Жер үсті фитомассаның және тамырдың жылдық өсім Титилянова (1971,1978)
Өсімдіктердің татпалық үлгісін алу және өсімдік бірлестіктерінің өнімділігінің барысында
Өсімдік қауымдастығының жер асты бірлестігі бұрғылау әдісімен алынды. Тамырлар
Флористикалық зерттеулер. Табиғи өсімдіктердің түрлік құрамы сипатталынады. Кеппешөп материалын
III. Тарау. Бөкей Орда ауданының Сайқын ауылы маңының өсімдік
Микрорельефтің үш элементі тән үш мүшелі сортаңды кешенге ие.
Сайқын стационарының дала, шөлейт, шөл биогеоценоздарының ерекшелігіне сай осы
1. Ерте көктемдік аспект. 15-30 сәуір аралығында эфемерлердің және
2. Кеш көктемді аспект. Сәуір айының соңы 20-30 мамыр.
3. Жаздың алғашқы жартысы- мамыр аяғынан 20-25 маусымға дейін.
4. Жаздың екінші жартысы-25-30 маусымнан 10-15 шілде аралығы, тырсаның
5. Жазғы тыныштық кезеңі-10-15 шілдеден 10 қыркүйек айы аралығы.
6. Күзгі кезең- қыркұйек айы басынан қазанның аяғына дейін.
Аталып отырған стационардың жайылым дигрессиясына ұшыраған бөлігіне тән өсімдік
Келесі зерттеу мәселесі жоғарыда аталған өсімдік қауымдастықтарының әрбір стационарға
Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық.

Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық ойқылға тән. Бұнда өсімдіктердің 15 шақты түрі
Осы өсімдік қауысдастығында фитомасса қоры шілде айында 12,8 ц/га.
Таяқшаның мөлшеріне келсек, алғашқы қауымдастықта шілде айында өте аз-8,7
Төсеніш мөлшері бастапқы екі айда қыркүйекке қарағанда көп. Шілде
Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық

Зертттелінген уақыты Шілде Тамыз Қыркүйек

Жасыл өнім 12,8 ц/га 15,2 ц/га 10,3 ц/га

Таяқша 8,7 ц/га 11,8 ц/га 11,2 ц/га

Төсеніш 13,7 ц/га 12,2 ц/га 11,8 ц/га

Түймешетенді-ақжусанды-қоңырбасты қауымдастық.

Келесі қауымдастық түймешетенді-ақ жусанды-қоңырбасты қауымдастық болып саналады. Ол қауымдастық
Шілде айында таяқша қоры-10,9 ц/га-ға тең болған. Бұл жағдайды
Түймешетенді-ақ жусанды-қоңырбасты қауымдастықта таяқша қоры қыркүйек айында-12,2 ц/га алдыңғы
Төсеніш қоры бұл қауымдастықта шілде айында-10,2 ц/га, ал тамыз
Түймешетенді-ақ жусанды-өоңырбасты қауымдастықтың биологиялық өнімділігін мына кестеден көруге болады.

Түймешетенді -ақ жусанды-қоңырбасты қауымдастық

Зертттелінген уақыты Шілде Тамыз Қыркүйек

Жасыл өнім 18,8 ц/га 11,9 ц/га 10,1 ц/га

Таяқша 10,9 ц/га 8,8 ц/га 12,2 ц/га

Төсеніш 10,2 ц/га 11,9 ц/га 10,8 ц/га

Қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық.

Ал үшінші микрокөтерілімге тән қоңырбасты-қара жусанды қауымдастықта жалпы көрсеткіштер
Қоңырбасты–қара жусанды қауымдастықта осы шілде айында таяқшаның аз болуы
Бұл қауымдастықтағы төсеніш мөлшері шілде айында көп болған ол-13,9
Осы аталып отырған қауысмдастықтарда үш ай ішіндегі фитомассаның қоры
Таяқшаның максимумы-8,6ц/га. Микробеткей қауымдастығы, қыркүйек айы. Бұл қауымдастықтағы астық
Төсеніште жоғарғы көрсеткішке түймешетенді-ақ жусанды-қоңырбастық қауымдастық, шілде айында ие.
Ал төменгі көрсеткішті қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық қыркүйек айында көрсетеді-8,6
Сонымен ең жоғарғы өнімділікті көрсететін, органикалық заттар қоры бойынша
Қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық

Зертттелінген уақыты Шілде Тамыз Қыркүйек

Жасыл өнім 20,6 ц/га 12,9 ц/га 10,1 ц/га

Таяқша 10,4 ц/га 11,8 ц/га 8,62 ц/га

Төсеніш 13,9 ц/га 12,2 ц/га 11,1 ц/га

IV тарау. Сайқын ауылы маңының өсімдік қауымдастықтарындағы биологиялық өнімділіктің
Егер фитомассаның түзілуі және ыдырау процесінің қарқындылығын анықтау жүргізілмесе,
Біздің елімізде бұл әдісті Т.А.Вагина мен Н.Г.Щатохина Батыс-Сібір жазығының
Мұнда органикалық қалдықтар түзілуі және өсімдік қалдықтарының ыдырау қарқындылығының
Ол үшін мынандай мәндерді қолдану арқылы есептеу жүргізіледі:

Ф1,Ф2.......Фn-1-ші,2-ші немесе n-ші санау уақытындағы жасыл өнімнің қоры.

В1, В2.....Вn-сол уақыттағы сабан қоры.

П1,П2......Пn-сол уақыттағы төсеніш қоры.

∆ (1,2)Ф, ∆ (2,3)Ф.......1-ден 2-ге, 2-ден-3ші санау уақытына дейін
∆ (1,2)В, ∆ (2,3)В....... сол уақыт қарқындылығындағы сабан түсімі.

∆ (1,2)П, ∆ (2,3)П...... сол уақыт қарқындылығындағы төсеніш түсімі.

∆ (1,2)Пр, ∆ (2,3)Пр-сол уақыт қарқындылығындағы төсеніштің минерализацияланған бөлігі.

Барлық қорлар г/м2 белгісі, барлық өсулер 1 ай ішіндегі
Қордың 1 ден 2 ші санау мерзімінің динамикасын суреттейтін
∆(1,2)Ф=Ф2-Ф1+∆(1,2)В
∆(1,2)В=В2-В1+∆(1,2)П
∆(1,2)П=П2-П1+∆(1,2)Пр
Егер тек қордың динамикасы белгілі болса, онда өсулердің біреуі
Егер: 1,1 Ф2>Ф1, В2>В1, П2>П1

1,2 Ф2>Ф1, В2П1+мұндағы В2+П2>В1+П1

1,3 Ф2В1,П2>П1+мұндағы Ф2+В2+П2>Ф1+В1+П1

1,4 Ф2П1+мұндағы Ф2+В2+П2>Ф1+В1+П1

Олай болса ∆ (1,2) Пр=0 аламыз онда ∆(1,2)П=П2-П1

∆ (1,2) В=В2-В1+∆(1,2)П: ∆(1,2)Ф=Ф2-Ф1+∆ (1,2) В

Егер 11.1 Ф2>Ф1; В2>В1; П211.2 Ф2В1; П2Ф1+В1

Олай болса ∆ (1,2)П=0 онда ∆ (1,2)Пр=П1-П2

∆(1,2)В=В2-В1,∆(1,2)Ф=Ф2-Ф1+∆(1,2)В

Егер 111.1 Ф2>Ф1,В2П1 мұндағы В2+П2111.2 Ф2>Ф1,В2Олай болса ∆(1,2) В=0. Онда ∆(1,2)П=В1-В2

∆(1,2)Пр=П2-П1+∆(1,2)П,
Егер IV.I Ф2В1,П2>П1 мұндағы Ф2+В2+П2IV.II Ф2П1 мұндағы Ф2+В2+П2IV.III Ф2IV.IV Ф2В1,П2Олай болса ∆(1,2) Ф=0. Онда ∆(1,2)В=Ф1-Ф2,

∆(1,2)П=В1-В2+∆(1,2)В,
Қоңырбасты-бетегелі қауымдастық.

Шілде-Тамыз.

11.1

Ф2>Ф1;
15,2>12;
∆(1,2) П=0 деп алынса онда

∆(1,2) Пр=П1-П2=13,7-12,2=1,5

∆(1,2) В=В2-В1=11,8-8,7=3,1

∆(1,2) Ф=Ф2-Ф1+∆(1,2)В=15,2-12+3,1=6,3

∆ Ф=6,3

∆ В=3,1

∆ П=0

∆ Пр=1,5

Тамыз-Қыркүйек.

ІҮ.ІІ

Ф310,3Онда Ф3+В3+П310,3+11,2+11,8қабылданса

∆(1,2) Ф=0 болса

∆(1,2) В=Ф2-Ф3=15,2-10,3=4,9

∆(1,2) П=В2-В3+∆1,2В=11,8-11,2+4,9=5,5

∆(1,2) Пр=П2-П3+∆(1,2) П=11,2-11,8+5,5=4,9

∆ Ф=0

∆ В=4,9

∆ П=5,5

∆ Пр=4,9

Түймешетенді-ақжусанды-қоңырбасты қауымдастық.

Шілде-Тамыз

ІҮ.ІІ

Ф211,9Онда Ф2+В2+П211,9+8,8+11,9қабылданса

∆(1,2) Ф=0 болса

∆(1,2) В=Ф1-Ф2=18-11,9=6,1

∆(1,2) П=В1-В2+∆(1,2)В=10,9-8,8+6,1=8,2

∆(1,2) Пр=П1-П2+∆(1,2) П=10,2-11,9+8,2=6,5

∆ Ф=0

∆ В=6,1

∆ П=8,2

∆ Пр=6,5

Тамыз-Қыркүйек.

ІҮ.ІҮ

Ф310,1болса онда

Ф3+В3+П3>Ф2+В2+П2

10,1+12,2+10,8>11,9+8,8+11,9

∆(1,2) П=0 болса онда

∆(1,2) Пр=П2-П3=11,9-10,8=1,1

∆(1,2) В=В3-В2=10,1-11,9=-1,8

∆(1,2) Ф=Ф3-Ф2+∆(1,2) В=10,1-11,9+(-1,8)=3,6

∆ Ф=3,6

∆ В=(-1,8)

∆ П=0

∆ Пр=1,1

Қоңырбасты-қара жусанды қауымдастық.

Шілде-Тамыз.

IV.V

Ф212,9болса онда

Ф2+В212,9+11,8∆(1,2) Ф=0 болса онда қабылдау

∆(1,2) В=Ф1-Ф2=20,6-12,9=7,7

∆(1,2) П=В1-В2+∆(1,2)В=10,4-11,8+7,7=6,3

∆(1,2) Пр=П1-П2+∆(1,2) П=13,9-12,2+6,3=8

∆ Ф=0

∆ В=7,7

∆ П=6,3

∆ Пр=8

Тамыз-Қыркүйек.

ІҮ.ІІІ

Ф310,1∆(1,2) Ф=0 болса онда

∆(1,2) В=Ф2-Ф3=12,9-10,1=2,8

∆(1,2) П=В2-В3+∆(1,2)В=11,8-8,6+2,8=6

∆(1,2) Пр=П2-П3+∆(1,2) П=12,2-11,1+6=7,1

∆ Ф=0

∆ В=2,8

∆ П=6

∆ Пр=7,1

Қорытынды.

Зерттеліп отырған ауданның қалыпты антропогендік күш түскен өсімдік қауымдастықтарын
Жаз-күз аралығында өткізілген үш айлық (шілде, тамыз, қыркүйек) зерттеулер
1. Зерттеліп отырған аудан шөлейт зонасына. Ал микрорельф ерекшелігіне
2. Өсімдіктердің түрлік құрамы зерттеле отырып 22 тұқымдасқа, 66
3. Нақты зерттеліп отырған қалыпты жайлымдық күш түскен өсімдік
4. Жалпы фитомасса қоры бойынша жоғары көрсеткіш қоңырбасты-қара жусанды-изенді
5. Жайылымдық дигрессияға ұшыраған ауданда биолгиялық өнімділік деңгейіне тікелей
Қолданған әдебиеттер.

1. Абатуров Б.Д. Экологические последствия пастьбы копытных млекопитяющих для
2. Арыстанғалиев С. Қазақстан өсімдіктерінің қазақша-орысша-латынша атаулар сөздігі. Алматы
3. Гордеева Т.К. Динамика естесвенной растительности в полупустыне ботанический
4. Докач А.Г. Природное районирование Прикаспийской полупустыни- Москва, Наука
5. Ивнов В.В. Степи Западного Казахстана в связи с
6. Линдеман Г.В. Оловянникова И.Н. Сапанова М.К. Экологическая оценка
7. Роде А.А., Биогеоценотические основы освоения Северного Прикаспия-Москва, Наука,
8. Роде А.А Оловянникова И.Н. Тезисы докладов –
9. Сукачев В.Н., Роде А.А Труды Института леса, том
10. Шилов И.А. Алякринская И.О. Экологические процессы в аридных
11. Сенкеевич И.Г. Интродуция древесных растений полупустыни Северного Прикаспия,
12. Рекомендации по мелиорации и богарному освоению почв полупустынного
13. Орысша – қазақша терминология сөздігі. Алматы. КазССР Ғылым
14. Петренко А.З, Джубанов А.А, Фартушина М.М, Иркалиева Р.М,
Природно-ресурсный потенциал и проектируемого обьекты запаведного фонда Западно-Казакстанской области.
15.Батыс қазақстан облысының энциклопедиясы. Алматы «Арыс» 2002жыл.

16. А.А.Иващенко «Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы» Алматы 2006жыл.

17. Дарбаева Т.Е, Цыганкова Т.А, Отаубаева А.У, «Батыс Қазақстан
18. Титлянова А. «Минимальная оценка интенсивности процессов образования и
19. Дебело П.В, Фомин В.П, Мазяркина Т.Н. «Ақжайықтың қорықшалары»
20. А.А.Иващенко «Қазақстан өсімдіктер әлемі» Алматы «Кітап» 2004жыл. 176
2

10