Тозаңды плазмада болатын фазалық ауысулар процессін тәжірибеде зерттеу диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ………………………………………………………………………..
4
1 ТОЗАҢДЫ ПЛАЗМАДАҒЫ ЭЛЕМЕНТАР ПРОЦЕССТЕР……………... 6
1.1 Плазмадағы тозаңды бөлшектердің зарядталуы………………… 6
1.2 Тозаңды плазманың идеал болмауы……………………………… 8
1.3 Плазмадағы зарядталған бөлшектерге әсер ететін күштер ф
және олардың өзара әрекеттесуі………………………………………
10
2 ТОЗАҢДЫ ПЛАЗМАДА СҰЙЫҚ КРИСТАЛЛ ЖӘНЕ КРИСТАЛДЫ ҚҰРЛЫМДАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУ МЕХАНИЗМІ ТУРАЛЫ ҚЫСҚАША ТҮСІНІК………………………………………………………………………...
14
2.1 Термиялық плазмадағы кеңістктік тозаңды құрылым………….. 17
2.2 Микрогравитация жағдайында ультракүлгінмен зарядталу кезінде пайда болатын плазмалы-тозаңды құрылым………………..
22
2.3 Радиожилікті разрядтағы плазмалы-тозаңды кристалл………… 25
2.4 Плазмадағы тозаңды кластерлер………………………………….
29
3 ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ…………………………………………... 32
3.1 Тозаңды плазманың қасиеттерін зерттеуге арналған зертханалық қондырғы………………………………………………...
32
3.2 Тозаңды плазмадағы фазалық ауысулар…………………………. 34
3.3 Плазмадағы тозаңды түзілімнің құрылымдық қасиеттері……… 38
3.4 Тозаңды бөлшектердің қос корреляциялық функциясы………...
46
ҚОРЫТЫНДЫ……………………………………………………………….. 55
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………. 56
ҚОСЫМШАЛАР……………………………………………………………... 58
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 57 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ………………………………………………………………………..
4
1 ТОЗАҢДЫ ПЛАЗМАДАҒЫ ЭЛЕМЕНТАР ПРОЦЕССТЕР……………... 6
1.1 Плазмадағы тозаңды бөлшектердің зарядталуы………………… 6
1.2 Тозаңды плазманың идеал болмауы……………………………… 8
1.3 Плазмадағы зарядталған бөлшектерге әсер ететін күштер
және олардың өзара әрекеттесуі………………………………………
10
2 ТОЗАҢДЫ ПЛАЗМАДА СҰЙЫҚ КРИСТАЛЛ ЖӘНЕ КРИСТАЛДЫ ҚҰРЛЫМДАРДЫҢ ПАЙДА
14
2.1 Термиялық плазмадағы кеңістктік тозаңды құрылым………….. 17
2.2 Микрогравитация жағдайында ультракүлгінмен зарядталу кезінде пайда
22
2.3 Радиожилікті разрядтағы плазмалы-тозаңды кристалл………… 25
2.4 Плазмадағы тозаңды кластерлер………………………………….
29
3 ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ…………………………………………... 32
3.1 Тозаңды плазманың қасиеттерін зерттеуге арналған зертханалық қондырғы………………………………………………...
32
3.2 Тозаңды плазмадағы фазалық ауысулар…………………………. 34
3.3 Плазмадағы тозаңды түзілімнің құрылымдық қасиеттері……… 38
3.4 Тозаңды бөлшектердің қос корреляциялық функциясы………...
46
ҚОРЫТЫНДЫ……………………………………………………………….. 55
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………. 56
ҚОСЫМШАЛАР……………………………………………………………... 58
Көлемі 60 беттен тұратын дипломдық жұмыстың құрамына 33 сурет,
Негізгі ұғымдар: тозаңды плазма, плазмалы тозаңды құрылым, құрылымдық қасиеттер,
Зерттеу обектісі: табиғатта көп таралған (аспан кеңістігінің көп бөлігінде,
Жұмыстың мақсаты: тозаңды плазмада болатын фазалық ауысулар процессін тәжірибеде
Алға қойылған мақсатқа жету үшін төменде көрсетілген тапсырмаларды орындау
Тозаңды плазма қасиеттерін зерттеуге арналған тәжірибелік қондырғы жұмысымен жіті
Разрядтың әр түрлі мәндерінде (газ түрі және қысымы, разряд
Плазмалы-тозаңды түзілімдердің құрылымдық қасиеттерін анықтау барысында тозаңды бөлшектердің қос
Зерттеу әдісі: Газдық разрядтағы плазмалы тозаңды түзілімдер қарапайым видеокамера
КІРІСПЕ
Тозаңды (комплексті) плазма деп құрамында электрондар, иондар, нейтрал атомдар
Тозаңды плазманы зертханалық жағдайда 1920 жылдарда - ақ Ленгмюр
Ең бастысы тозаң мен тозаңды плазма табиғатта өте үлкен
Тозаңды плазманың осындай процестерін анықтау үшін алдымен онда болып
Тозаңды бөлшектер өте күшті әрекеттесіп, сұйық немесе кристалды құрылымды
Тозаңды-плазмалы кристалды, оның ерекше сипатына байланысты заттың бесінші агрегаттық
Бұл жұмыс тозаңды плазмада болатын құбылыстарды зертханалық жағдайда зерттеп,
Жұмыстың негізгі мақсаты: тозаңды плазмада болатын фазалық ауысулар процессін
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін келесі тапсырмаларды орындау қажет
Тозаңды плазма қасиеттерін зерттеуге арналған тәжірибелік қондырғы жұмысымен жіті
Разрядтың әр түрлі мәндерінде (газ түрі және қысымы, разряд
Плазмалы-тозаңды түзілімдердің құрылымдық қасиеттерін анықтау барысында тозаңды бөлшектердің қос
Бұл алынған нәтижелер экспериментальдық физика мен тозаңды плазма орын
1 ТОЗАҢДЫ ПЛАЗМАДАҒЫ ЭЛЕМЕНТАР ПРОЦЕСТЕР
1.1 Плазмадағы тозаңды бөлшектердің зарядталуы
Тозаң плазмаға толығымен енген кезде электрондарды өзіне тарту әсерінен
Егер жоғарыда айтылған екі күш белгілі болатын болса, онда
,
бұнда - электр күші, - тартылыс
,
q=eZ болғандықтан, бұндағы - элементарлы заряд, ал
,
яғни плазмадағы бөлшек заряды төмендегідей анықталады.
.
Плазмадағы тозаңды бөлшектердің электрлік зарядының пайда болуына алып келетін
Cурет 1.1 - Тозаңды бөлшектердің плазмада зарядталуының мүмкін болатын
Cурет 1.2 - Диаметрі 2- 6 мкм болатын
Cурет 1.3 - - ның полидисперсті бөлшектерінің
1.2 Тозаңды плазманың идеал болмауы
Тозаңды плазмада орындалатын шарттар тіпті әр түрлі және оның
Көптеген әрекеттесуші бөлшектер жүйесінің негізгі сипаттамаларының бірі идеалсіздік параметрі
Г = ,
мұндағы бөлшектер арасындағы орташа арақашықтық, ал Т-
.
(иондар бір рет зарядталған деп есептелді). Жүйені Г
Алдыңғы жағдайда тозаңды бөлшектер жүйесіндегі жағдайдан сапалы түрде ерекшеленеді.
,
(тозаңды бөлшектердің зарядтары тіркелген болып табылады). Кері жағдайда
U = .
мұнда экрандалу плазма электрондармен және иондармен жүргізіледі. Бұл модель
1.3 Плазмадағы тозаңды бөлшектерге әсер ететін негізгі күштер
Плазмадағы тозаңды бөлшектерге әсер ететін негізгі күштер электр зарядымен
Гравитациялық күш (ауырлық күш) мына өрнекпен анықталады
.
мұндағы g - еркін түсу үдеуі. Гравитациялық күш бөлшектің
Қозғалыстағы бөлшекке қоршаған орта тарапынан кедергі күш әсер етеді.
,
мұндағы (- бейтарап газдың тұтқырлығы, ал и- газбен салыстырғанда
,
мұндағы пп және Тп - сәйкесінше бейтараптар (нейтралдар) концентрациясы
,
мұндағы тп - нейтралдар массасы. Келтірілген өрнектер әуел баста
Әдетте тозаңды плазмада өрнек орындалатын жағдайлар жүзеге асады. Әдетте
Плазмада электр өрісінің кернеулігі Е - бар кезде зарядталған
,
Эффективті (тиімді) өріс шамасы енгізуге болады
.
Сонда . - үлкен
Егер сыртқы күш біртекті болмаса, онда мұндай дипольге мынандай
.
Тозаңды плазма үшін кезінде электростатты күш
Тозаңды бөлшектерге қатысты иондардың жылдамдығы немесе электрондардың бағытталған қозғалысы
Тозаңды бөлшектер арасындағы әрекеттесу потенциалы ваккумдағы зарядталған бөлшектер арасындағы
Uе1 (r) = Zd e
осылайша плазмадағы потенциалдың таралуын білу r« аз
Uel (r) = .
r .
2 ТОЗАҢДЫ ПЛАЗМАДА СҰЙЫҚ КРИСТАЛЛ ЖӘНЕ КРИСТАЛДЫ ҚҰРЛЫМДАРДЫҢ ПАЙДА
Тозаңды бөлшектер плазманың құрамына тек әдейі енгізіліп қана қоймай,
Плазмадағы тозаңды бөлшектер электрлік зарядқа ие болады және плазманың
Тозаңды бөлшектердің зарядының үлкен болу салдарынан әрекеттесетін зарядтардың көбейтіндісіне
Зарядталған микробөлшектердің реттелген құрылымын алғаш рет (модификацияланған тұзақтың көмегімен)
Осы байқалған қызықты процестерге байланысты көп ғалымдар осы салаға
Тура сондай кулонды кристалдың құрылымы Шунгли Ұлттық Университетінде де
Ал, келесі жасалған тәжірибеде солғын разрядтағы неон газында да
Енді осы ғылыми жұмыс тозаңды плазмада болатын құбылыстарды зертханалық
Бұл алынған нәтижелер экспериментальдық физика мен тозаңды плазма орын
Қазіргі кезде тозаңды плазманы зерттеудің мынадай басты бағыттарын бөліп
Плазмада тозаңды құрылымдардың пайда болуы, олардың кристалдануы және плазманың
Тозаңды плазмадағы элементар процестер: плазмадағы тозаңды бөлшектердің арасындағы әсерлесу,
Тозаңды плазмадағы сызықтық және бейсызықтық толқындардың пайда болуы және
Жоғарыда айтылғандай, тозаңды плазма дегеніміз құрамында өлшемдері
Бөлшектер тозаңды плазмада немесе тозаңды бөлшек қосылған плазма электрон
Электрондардың эмиссиясы электрлік бөлшек зарядтарының оң бағытқа алып келеді,
Қарапайым атомаралық сұйықтық немесе қатты денеге қарағанда тозаңды бөлшектер
Бұрынғы эксперименттік кристалдық құрылымда зарядталған бөлшектерің темір және алюминийдің
Электрон энергиясы осындай плазмада бірнеше электрон вольтқа ие болады,
Тозаңды бөлшектердің зарядында эмиссонды процестер жоқ болған кезде олар
Тозаңды бөлшектерге жоғары жиілікті разтарядты пайдаланып эксперимент жасаған кезде
Бөлшек бұлты қатты электронд бетіне жақын болып келеді де
Ал, квазанейттралды шартта құрлымының ~17000K температурада термиялық плазымада және
2.1 Термиялық плазмадағы кеңістктік құрылым
Термиялық плазмада төмен температуралы плазманы сипаттайды. Бұл кезде электрондардың,
Өлшеу нәтижесінде, плазма параметрлернің мынадай мәліметтері алынады: электрондар мен
Тозаңды плазманың кеңістік құрлымы қос корреляциялық функця g(r) көмегімен
Тозаңды плазманың кеңстік құрлымын өлшеу нәтижелері, бөлмелік температурадағы СеО2
Плазмада және бөлмелік температурадағы СеО2 бөлшектері үшін қарапайым қос
Сурет 2.1 - Тg =1700K және Тg =2170K
Төмен температуралы плазмада (Тg =1700K) және бөлшектердің өте жоғары
2.2 суретте қос корреляциялық функцияның g(r) уақытша эвалюциясы көрсетілген
2.2 суретте берігендер уақытқа байланысты g(r) орташалау арқылы табылған.
Сурет 2.2 - Қос корреляциялық функцияның уақытша эволюциясы: қисық
Бұл процесc өте тез, себебі бөлшектер арасында тебілу күштері
Бірінші жарық бейнелеген максимумдармен сипатталады. Сондықтан жүйенің соңғы күйі
Құрылу уақытын анықтау үшін оның құрлымын білу қажет. Корреляциялық-кеңістік
Қарастырлып отырған тәжірибенің негізі болып - уақыттағы плазманың
Процесс құрлымының құрылу барысы келесі түрде көрсетіледі: контейнердегі микрон
Разрядтың оң бағытына бөлшектің бірнеше түрі енгізіледі және одан
Бөлщектер бұл түрінде страталар ортасында көрінеді. Сонымен қатар,
Бөлшектердің орналасуы 10–20-нан (әйнек микросфера үшін) және орналасы көп
Суретте 2.3a - неон мен сутегі қоспасы разрядындағы (қысым
Жақындауын (бірігуін) көрсетеді. Осы кезде тігінен бірккені бірнеше ондаған
Түрленген разряд параметрі (қысым мен тоқ ) бөлшек бұлтының
2.5 сурет - a) 0,3 тор және 0,4 мкА,
Сол сияқты , AL2O3 бөлшегі қысымы 0,3 тор және
Сурет 2.6 -тік бағыт бойнша AL2O3 бөлшектерінен түзілген плазмалы-тозаңды
2.2 Микрогравитация жағдайында ультракүлгінмен зарядталу кезінде пайда болатын плазмалы
Оң заряды бар плазма буферлі газ ағынының фотонда энергиясынан
Айта кететін жағдай,қанық ультракулгін ағынының шашырауы космостық кеңістікте тозаңды
Космостық тәжірибе әйнек ампуламиде жүргізілді,ол неонмен толтырылған,ондағы сфералық бөлшек
Сурет 2.7 - космстық тәжрибегі эксперименттік қондырғының схемалық бейнесі
2.7 суретте бөлшектер ампуласының қабырғасына жабысадыда онда эксперимент келесі
Сурет 2.8 - жүйеге динамикалық әсерден кейінгі қысым 40
Бөлшектері бақылаған кезде бөлшектер қозғалысы басында хаосты ,ары қарай
Бөлшек жылдамдығының осылай өзгеру бөлшек зарядының флуктуациясымен немесе космостық
Келесі қарастыратын жағдай агломераттардың пайда болуы, онда бөлшектер 3-4-тен
Тозаңды бөлшектердің динамикалық қозғалысын анализдей отырып, олардың заряының өлшемін
Cөздің түйінін айтсақ эксприментіміз атмосфералық қысымдағы термиялық плазма шартына
Солғын разрядтағы тұрақты тоқта тозаңды бөлшекті микрондарының левитациялануы әр
Атқарылған тәжірибелер нәтижесінде осы зерттеулердің қызықты күйін бақылауға болады.
Плазымада тозаңды бөлшектердің құрылымы фундаментальды және қолданбалы есептеулердің шешімінің
Осындай құбылыстары зерттеу барысында атомаралық және молеку-лалық кристалдық моделдеуі
2.3 Радиожилікті разрядтағы плазмалы тозаңды кристал
1994 плзма–тозаңды кристалы табылғаннан кейін, оны зерттеуді фазалық ауысулар
Тозаңды бөлшектердің көлемі өте үлкен емес және олар кейде
Белгілі бір шарттарда бөлшектер қандайда бір құрлым жасайды. Бөлшектер
Сурет 2.9 -тозаңдық құрлымның көлделең қима суреті
Осылайша тәжірибелік зертханада ЖЖ–разряд жергілікті жағдайда үш өлшемді жүйені
Плазмалы тозаңды кристал бұндай шарттарды екі өлшемді немесе нақты
Қатты идеал емес плазмалы тозаңды жүйенің құрлымдық қасиеті [4-5]жұмсты
Сапалы сараптамалық зерттеуде тозаңдыбөлшектердің құрлымы мынаған ие: G(r)–қос
G(r)–қос корреляциялық функция бір бірнен r қашықтықта
Еріген кристалдық торда тозаңды бөлшектерді нейтралды газ қысымының азайған
Сурет 2.10 -(Δ) өзгеруін бақылау және фазалық ауысым кезіндегі
Қортындылай келе, тәжірибе нәтижелерін теориялық тұрғда екі өлшемді және
Пайда болу процесі келесідей болады: бөлшектердің инжекциясынан кейін оң
Сурет 2.11 - а) екі көршілес қабаттар( қысымы шамамен
Сонымен қатар осында плазмалық – тозаңды радиожиілікті разрядта, тозаңды
Радиожиілік плазма разрядтағы тұрақты ток разрядындағы тозаңды бөлшектердің анамальді
Күшті тәртіптілік аумағы (плазмалық кристалдар) бөлшектердің конвективті және тербелу
Мұндай тербелістер тозаңды – дыбыс тербелістерінің тұрақсыздығын көрсетеді. Барлық
2.4 Плазмадағы тозаңды кластерлер
Плазмадағы тозаңды кластерлерді тозаңды бөлшектердің шекті мөлшерден тұратын реттелген
Плазмадағы тозаңды кластерлерді әраттас дебай потенциалымен және сыртқы күштерді
Сонымен қоса бұл жүйе кулондық кластар немесе Юканың кластары
Тарихи кластерлер, бастапқыда потенциалды ішкі ұстап тұратын соқтығысқан бөлшектерден
Мұндай конфигурациялар Менделеевтің периодты кестесінде көрсетілуі құрлысы потенциалдар қатынасына
Ең алғаш ЖЖ – разрядты тозаңды кластерлерді электрондық қабаттарда
Алғаш рет тозаңды кластерлер электрод қабатында ЖЖ – разряды
Сурет 2.12 -. а) [22]экспериментінде зерттелінген тозаңды кластерледің типтік
[23, 24] жұмысында тозаңды кластерлердің симметрия осі бойымен айналуы
3 ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ
3.1 Тозаңды плазманың қасиеттерін зерттеуге арналған зертханалық қондырғы
Жоғары жиілікті көлемдік разрядтағы тозаңды плазманың қасиеттерін зерттеуге арналған
Вакуумды камера
Геометриялық пішіндері өзгермелі электродтар жүйесі
Вакуумдық құрылғы (форвакуумды және диффузиялы насостар, вакуум өлшеуіш аспап)
Жоғары жиілікті сигналдар генератор
Қатты дене негізіндегі жасыл спектрлі лазер
Видеоаспап
Микробөлшек енгізуге арналған аспап
Электронды өлшеуіш құрылғылар
Жұмыс газы толтырылған балондар
Сурет 3.1 - (а-нақты суреті; ә-принциптік схемасы; б жұмыс
Құрылғы құрылысына толығырақ тоқталатын болсақ, вакуумды-разрядтық камера цилиндр формалы
Камера ішінде бір-біріне параллель диска типтес жазық электродтар орналасқан
Қаншалықты біз плазмадағы тозаңды бөлшектердің құрылым түзуін жәй көзбен
Тозаңды бөлшектерді жарықтандыру үздіксіз диодты лазердің көмегімен жүзеге асырылады.
Солғын разрядтағы тозаңды бөлшектер үш өлшемді құрылымды болған мен
3.2 Тозаңды плазмадағы фазалық ауысулар
Бір компонентті плазма (БКП) моделінің сапалы нәтижелеріне сүйене отырып,
.
Кейінірек, тозаңды кристалдануы компанентті молдельдік есептеулерден дәлірек анықталды. Шартқа
Суретте 3.2 -Юкава моделінің кристалдану есептеулеріне берілген қисық сызық
3.2 суреттен көріп тұрғандай критерий бойынша орандалмайды. Сонымен қатар
.
Есептеу моделіндегі нәтижелердің қателерімен сәйкес келуі ең болмағанда
Әсерлесу бөлшектер жүйесінде кристалдануында әр түрлі феноменологиялық критерийлер болады,
Тәжірибе бойынша, тозаңды плазманың кристалдануы бірінші жоғары жиілікті разрядтағы
Сурет 3.3 - екі өлшемді тозаңды гексагональды кристалл
Сурет 3.3 -де көрсетілген құрылым екі өлшемді тозаңды гексагональды
Тәжрибе барысында кристалдың сұйыққа және газ тәріздес күйге фазалық
Соңғы уақытта, плазмалық кристалдың қасиетін зерттеу және ЖЖ разряд
Жұмыс барысында микробөлшектер оң зарядталуы мүмкін және УК-шашырауда кристалдық
3.3 Плазмадағы тозаңды түзілімнің құрылымдық қасиеттері
Плазмалы тозаңды кристалдың ең қызықты да ерекше қасиеттерінің бірі
,
мұндағы -электрон заряды, -электрон температурасы,
Сурет 3.4 - Дебай экраны
Егер де плазмаға енетін бөлшек немесе зат потенциалсыз (немесе
.
Осылайша плазмаға енген бөлшектер зарядталып түрлі құрылымдағы түзілімдер құрады.
Төмендегі суретке (сурет 3.5) назар аударатын болсақ, зат бір
Cурет 3.5 – Заттың фазалық күйлері
Жоғарыда айтылғандай тозаңды түзілім электрод маңайындағы электр өрісімен ұсталып
Cурет 3.6 – Электрод маңайында түзілген тозаңды құрылымның көлденен
Ал тік бағытта (cурет 3.6ә - ) бөлшектердің массасына
Сурет 3.7 - Қырына орталанған гексогональды тор моделі, жіктелген
Енді осыларды растайтын эксперименттерден алынған нәтижелерді қарастырайық. Бірінші плазмалы
Сурет 3.8 - Плазмадағы тозаңды түзілімнің көлденен бағыттағы қабаттары,
Жоғарыда айтып кеткеніміздей біз қолданған бөлшек өлшемдері әр-түрлі, яғни
Плазмадағы тозаңды түзілімнің құрылымдық қасиетінің ондағы бөлшектер концентрациясына тәуелділігі
Сурет 3.9 - Плазмадағы тозаңды түзілімнің құрылымдық қасиетінің ондағы
Сурет 3.10 - Плазмадағы тозаңды түзілімнің құрылымдық қасиетінің ондағы
Сурет 3.10 - Плазмадағы тозаңды түзілімнің құрылымдық қасиетінің ондағы
3.4 Тозаңды бөлшектердің қос корреляциялық функциясы
Плазмалы тозаңды құрылымның қасиетін эксперименттік нәтижелер негізінде есептеудің бір
.
- тозаңды бөлшектердін көлденен қимасының концентрациясы;
- сақина қабатындағы бөлшектердің орташа саны.
Cурет 3.11 - Кристалл тозаңды құрылымның қос корреляциялық
Корреляциялық функцияның ауытқуы алынған статистиканың шамасына тәуелді. Қарастырылып отырған
Плазмалық-тозаңды құрылымның кристалдық фазада болуын анықтау үшін келесі шарттарды
Қос корреляциялық функцияға қатысты периодтық тербелістің бар болуы.
Қос корреляциялық функцияның бірінші минимумы мен бірінші максимумының қатынасы
Бірінші максимумның биіктігі 2,7 болу керек.
Осылайша анықталған құрылым қасиеті 14 суретте көрсетілген. Разряд тогы
кристалдық фазаға ауысуына мүмкіндік жасап отыр. Мұны қос корреляциялық
Сурет 3.12 - Сұйық және кристалл фазадағы плазмалы тозаңды
Сурет 3.13 - ЖЖ газдық разрядтағы плазмалы-тозаңды бөлшектердің
Сурет 3.14 - ЖЖ газдық разрядтағы плазмалы-тозаңды бөлшектердің
Сурет 3.15 - ЖЖ газдық разрядтағы плазмалы-тозаңды бөлшектердің
Сурет 3.18 - ЖЖ газдық разрядтағы плазмалы-тозаңды бөлшектердің
Сурет 3.17 - ЖЖ газдық разрядтағы плазмалы-тозаңды бөлшектердің
Сурет 3.16 - ЖЖ газдық разрядтағы плазмалы-тозаңды бөлшектердің
ҚОРЫТЫНДЫ
Жоғарда айтылғандар негізінде келесідегідей қортынды жасауға болады. Плазмалы тозаңды
Тозаңды түзілімнің құрлымының сұйықтан кристалдық фазаға ауысуы көлем қысымын
Осылардан бөлек, тозаңды түзілімнің құрлымдық қасиетінің жүйедегі бөлшек концентрациясы
Осылайша алға қойылған мақсат толықтай орындалды.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
В.Е. Фортов, А.Г. Храпак, С.А. Храпак, В.И. Молотков, О.Ф.
«Пылевая плазма», Успехи Физических Наук, май 2004 г Том
Цытович В.Н. УФН 167 57 (1997)
Цытович В.Н., Винтер Дж УФН 168 899 (1998)
Chu J.H., I L.Phys.Lett.72 4009 (1994)
Melzer A., Trottenbrrg T.,Piel A. Phys.Lett. A 191 301
Thomas H.M., Morfill G.E. Nature 397 806 (1996)
Липаев А.М. и др. ЖЭТФ 112 2030 (1997)
Fortov V.E. et al.Phys. Lett A 229 317 (1997)
Джумагулова К.Н., Баймбетов Ф.Б., Рамазанов Т.С., Коданова С.К. «Основы
Амангалиева Р.Ж. Определение электростатической силы и силы ионного увлечения,
Фортов В.Е., Нефедов А.П., Торчинский В.М., Молотков
Рамазанов Т. С., Досболаев М. К., Джумабеков А. Н.,
Досболаев М. К., Экспериментальное исследование свойств пылевой плазмы –
Ю. П. Райзер, Физика газового разряда, Наука, Москва, 1987.
Ваулина О.С., Петров О.Ф., Фортов В.Е. Анализ парной корреляции
Ваулина О.С., Петров О.Ф., Фортов В.Е., Экспериментальное исследования динамика
Игнатов А.М. Простейшая модель плазменно-пылевого облака // Физика плазмы,
Нефедов А.П., Петров О.Ф., Фортов В.Е., Кристаллические структуры в
Рамазанов Т.С., Джумагулова К.Н., Досболаев М. К., Джумабеков А.
T.S.Ramazanov, A.N.Jumabekov, R.Zh.Amangaliyeva, S.A.Orazbayev, F.Petrov, S.N.Antipov., Determination of dusty
С.А. Оразбаев , Плазмалық – тозаңды құрылымдардың Динамикалық қасиеттерінің
Juan W.-T. et al. Phys. Rev. E 58 6947
Ishihara o. et al. Phys. Rev. E 66 046406
Klindworth M. et al. Phys. Rev. E 61 8404(2000)
Melzer A., Klindworth M. Piel A. Phys. Rev. Lett.87
Amiranashvili S.G., Gusein-zade N.G., Tsitovich V.N. Phys. Rev. E
ҚОСМШАЛАР
Қысқартулар мен белгілеулер
e – электрон заряды
h – Планк тұрақтысы
mj – j сорттағы бөлшектердің массасы
nj - j сорттағы бөлшектердің тығыздығы
Tj - j сорттағы бөлшектердің температурасы
υj - j сорттағы бөлшектердің жылдамдығы
- бөлшектердің жылулық қозғалысы
Zj - j сорттағы бөлшектердің заряды
rd – тозаңды бөлшектердің радиусы
ad – бөлшектердің орташа арақашықтығы
n2d - горизонталь қимадағы тозаңды бөлшектердің концентрациясы
φ – электр өрісінің потенциалы
Lp - страттардың кеңістіктік периоды
(D = ( Дебай радиусы
( j сорттағы бөлшектердің Дебай радиусы
( j сорттағы бөлшектердің еркін жүру жолы
(pj = ( Ленгмюр жиілігі
ТЯР – термоядерлі реактор
МГД – магнитті гидродинамикалық генератор
ДК – дербес компьютер
ГЛОССАРИЙ
Тозаңды плазма – құрамында электрондар, иондар, нейтрал атомдармен қатар
Г (гамма) - идеалды болмау параметрі. Ол көршілес бөлшектердің
Дебай-Хюккель немесе Юкава потенциалы - U =
Гравитациялық күш -
Электростатикалық күш -
4
