Атмосфералық ауа курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................2
1 АТМОСФЕРАНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ГАЗ ҚҰРАМЫ
1.1 Табиғи ауа құрамы және оның маңызы.....................................4
1.2 Атмосфералық ауа сапасын бақылау.........................................5
2 АТМОСФЕРАНЫ ЛАСТАЙТЫН ЗАТТЕКТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ
2.1 Атмосферада ластаушы заттардың таралуы...........................12
2.2 Ластаушы заттардың өзгеріске ұшырауы...............................14
3 АТМОСФЕРАНЫ ШАҢ – ТОЗАҢНАН ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРІ
3.1Өндірісте түзілген шаң – тозаң бөлшектерінің формасы.............................16
3.2 Шаңдарды тазарту әдістерінің құрылысы...............................20
3.3 Газ қоспасын азот тотықтарынан тазарту тәсілі.....................24
3.4 Атмосфераны қоғау туралы іс – шара.....................................25
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................29
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 31 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................2
1 АТМОСФЕРАНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ГАЗ ҚҰРАМЫ
1.1 Табиғи ауа құрамы және оның маңызы.....................................4
1.2 Атмосфералық ауа сапасын бақылау.........................................5
2 АТМОСФЕРАНЫ ЛАСТАЙТЫН ЗАТТЕКТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА
2.1 Атмосферада ластаушы заттардың таралуы...........................12
2.2 Ластаушы заттардың өзгеріске ұшырауы...............................14
3 АТМОСФЕРАНЫ ШАҢ – ТОЗАҢНАН ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРІ
3.1Өндірісте түзілген шаң – тозаң бөлшектерінің формасы.............................16
3.2 Шаңдарды тазарту әдістерінің құрылысы...............................20
3.3 Газ қоспасын азот тотықтарынан тазарту тәсілі.....................24
3.4 Атмосфераны қоғау туралы іс – шара.....................................25
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................29
Кіріспе
Жұмыстың өзектілігі: Қашанда aдaмның тәні мен жанына дауа болатын
Ел Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев ерекше назарда ұстап, қала
Өнеркәсіп өндірісінің жедел дамуы, техникалық прогресс, іштен жану двигательдерінің
Сол кезде ғалымдардың біразы бұл пікірге қарсы шыққан-тұғын. Себебі,
Жұмыстың мақсаты: Атмосферада ластаушы заттардың таралмауын қамтамасыз ету, ауадағы
Жұмыстың міндеті: Атмосфералық ауадағы зиянды заттардың сапалық және сандық
Атмосфералық ауаны қоғау жөніндегі мемлекеттік бағдарламалардың
орындалуын қамтамасыз ету керек.
Ауа атмосферасының жағдайы ауаға ластанған қалдықтардың көптеп
шығарылуын азайту.
Атмосфераны қорғау туралы іс – шараны қолға алу.
Құрылымы: кіріспеден, 3 – негізгі бөлімнен, 5 – кестеден,
1 АТМОСФЕРАНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ГАЗ ҚҰРАМЫ
1.2 Табиғи ауа құрамы және оның маңызы
Атмосфера деген атау гректің екі сөзінен: atmos –ауа және
1 – кесте
Биіктік (км) 0 1 2 3 4 5 20
Қысым (мм) 760 671 593 524 463 405 41,1
0С кезіндегі биіктігі 760 мм сынап бағынасына тең
1.2 Атмосфералық ауа сапасын бақылау
Өнеркәсіп өндірісінің жедел дамуы, техникалық прогресс, іштен жану двигательдерінің
Дүниежүзілік ақпарат ұйымының мәліметтеріне сүйенсек, ауылды жерлердегі елді мекендерге
Дүниежүзілік денсаулық сақтау комитетінің сараптау жұмыстары нәтижесінде, әр түрлі
Ауа сапасын бақылау үшін белгіленген нормотивтер бар. Олардың қатарына,
Алайда ауа тазалығының ең басты көрсеткіші болып, біздің елімізде
1971 жылы бұл норматив бекітіліп, ЗЖЖК тізіміне ауа құрамын
Экологиялық көзқарас тұрғысынан ЗЖЖК – қарастырылып отырған нақты зат
Қалыптасқан жағдайларда қарағанда-өндіріс, өнеркәсіп орындарының әлі де қалдықсыз технология
ЗЖЖКж.а – күнделікті 8 сағат жұмыс уақытысында немесе аптасына
Жұмыс аймағы – деннен 2 м биіктіктегі ауа бөлігін
ЗЖЖКа.а. – қоршаған орта мен адамзат өміріне бүкіл тіршілік
Аталған нормативтерді жеке-дара қарастыру-оларды орташа тәуліктік және максималды дүркін
Максималды дүркін шектеуші концентрация шамасы, ауадағы ең жоғарғы ластаушы
ЗЖЖКм.д. шамасының ЗЖЖКж.а. – дан айырмашылығы – ол жұмыс
ЗЖЖКж.а ЗЖЖКм.д (ПДКр.зПДКм.р)
Келтірілген теңсіздік, шын мәнінде, жұмыс аймағындағы ластаушы зат концентрацияларының,
ЗЖЖКж.а > ЗЖЖКм.д. (ПДКр.з >
Мысалы күкіртті ангидрид – SO2 үшін:
ЗЖЖКж.а. = 10мг/м3, ал ЗЖЖКм.д. == 0,5мг/м3,
Ал меркаптан үшін:
ЗЖЖКж.а. = 0,8мг/м3,ал ЗЖЖКм.д. = 9Ч10-6мг/м3,
Бұл дұрыс Көп жағдайда, кәсіпорын қызметкерлері мен студенттер, өздерінің
Табиғи ауа құрамы және ондағы мүмкін болатын заттар концентрациясын
Жалпы мемлекеттік бақылау орындарынан келіп түскен байқау нәтижелерінің деректері
2-кесте
Компоненттер Өлшем бірлігі Таза ауа концентрациясы
Азот
Оттегі
Аргон
Көміртегі диоксиді
Көміртегі
Метан
Күкіртті ангидрид
Озон
Азот оксиді
Азот диоксиді
Күкіртті сутегі
Аммиак
Формальдегид
Иод
Хлор %
%
%
%
Мг/м3
Мг/м3
Мг/м3
Мг/м3
Мкг/м3
Мкг/м3
Мкг/м3
Мкг/м3
Мкг/м3
Мкг/м3
Мкг/м3 78,09
20,95
0,93
0,02-0,04
0,2
0,8-1,5
60
0-10
1-2
2-9
20
20-40
20
1
8
Барлық қалалардағы жыл ішінде шаңның орта есеппен шоғырлануы, белгіленген
Байқау жұргізілген 161 қаланың 17-сінде, қорғасын мөлшері көбейген. Түсті
Түсті металлургия мен минералдық тыңайтқыштар өндіретін кәсіпорындардан шығатын қоқыстар
Анализ деректеріне қарағанда, ауаға лас заттардың түсетін негізгі көздер
Атмосфераның құрылымы мен құрамы: Жер бетінің газ күйіндегі қабаты
Атмосфера – мезосфера мен тропосфера қабаттарынан тұрады. Әрбір қабатта
Жер бетіне ең жақын атмосфера қабаты – тропосфераның қалыңдығы
0,60С-а өзгеріп, оның мәні +40 0С-тан – 50 0С
Тропосфераның жоғарғы бөлігі стратосерамен алмасады. Оларды жалғастырушы тропопауза болып
Стратосфераның қалыңдығы 40 км-ге жуық. Бұл қабатта ауа сирек
Озон қабаты 25-40 км-дей биіктікке орналасқан. Мезосфера мен стратосфера
Мезосферадан жоғары термосфера (иносфера) орналасқан. Олар мезопауза арқылы өзара
Термосфера қабаты биіктеген сайын оның температурасы жоғарылай береді. 150км
Күн сәулесінің радиациясы нәтижесінде 70-80 км биіктікте ауа құрамындағы
Жер бетінен ең қашық жерде экзосфера орналасқан (қашықтығы 800-ден
Атмосфераның төменгі қабатындағы ауа құрамы (2 – кестеде берілген)
Шығару және бақылау жүйелерін үйлестіру бойынша;
Ластаушы затты шығару режимі бойынша (үздіксіз-периодты);
Температура бойынша (газ-тозаңды қоспаның температурасы ауа температурасынан жоғары және
Шоғырландыру бойынша (негізгі, көмекші өндіріс немесе қосалқы өндіріс);
Тазалау сипты не тәсілдері бойынша (ауаға тазаламай бірден шығарылатын
3-кесте Ауаға таралатын зиянды тазарту және қолдану сипаты
Үйлестірілген өндіріс қалдығын шығару дегеніміз арнаулы газ жүретін құрылғы,
Атмосфераға шығарылатын газдар- біріншілік және екіншілік қалдықтар деп бөлінеді.
Ластаушы көздер. Атмосфера құрамын ластайшы жүйелер –табиғи және жасанды
4-кесте
ң
Өнеркәсіп қалдықтарының атмосфералық әуә кеңістігін ластаушы көздерін төмендегідей етіп
Арнаулы сипаттағы
а) белгілі сүзгі, қондырғылардан, сіңірілуден өткен газдар, аппараттарды үрлеуден
ә) желдеткіш жүйелерінен, газ алмастыру барсында шығатын газдар.
2. Орналасу жағдайы бойынша:
а) жел бетінде орналасқан биік мұржалар;
ә) төмен орналасқан қысқа мұржалар;
б) жер бетіндегі өнеркәсіп құбырларының құдығы;
3. Геометриялық түріне қарай:
а) нүктелік мұржа, шахта, желдеткіштер;
ә) сызықтық аэрациялық шамдар, ашық терезелер.
4. Жұмыс жағдайына қарай:
а) үздіксіз;
ә) периодты;
б) дүркін-дүркін
в) лездік
Дүркін-дүркін ластау кезінде, ауаға бірден өте көп мөлшерде зиянды
Қоршаған ортаның жағдайы мен оны қорғау проблемалары жыл өткен
2010 жылы тұрақты ластаушы көздерден шыққан ластағыш заттардың көлемі
2010 жылы облыстың кәсіпорындары атомосфераға 77,7 мың тонна ластанған
Барлық қалалардағы жыл ішінде шаңның орта есеппен шоғырлануы, белгіленген
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында неғұрлым өзекті экологиялық проблемалар әлі
«Қазақстан Республикасының 2005 — 2007 жылдарға арналған қоршаған ортаны
Атмосфералық ауаның ластануы проблемасы бұдан әрі өз шешімін талап
1 - суреттегі графикті талдау көрсеткендей, соңғы жылдары шамамен
1-сурет — Қазақстан Республикасының стационарлық және жылжымалы көздерінен жалпы
Қазақстан Республикасында атмосфералық ауаның стационарлық көздерінен ластануының негізгі себептері
2-сурет — Қазақстан Республикасы қалаларының ластану индексінің динамикасы
2006 жылы 2005 жылмен салыстырғанда Астана, Теміртау, Павлодар қалаларында
Қазақстан Республикасы аумағында бұрынғы Семей сынақ ядролық полигонының қызметімен,
2 АТМОСФЕРАНЫ ЛАСТАЙТЫН ЗАТТЕКТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ
2.1 Атмосферада ластаушы заттардың таралуы
Қоршаған ортаға енген немесе шектен тыс мөлшерде пайда
Ластағыш заттектердің коршаған ортаға әсері физикалық, химиялық қасиеттеріне, олардың
* әлемдік көлемде ластайтындар - кай жерде шығарылса да
радионуклидтср);
* аймактық. (региондьқ) көлемде ластайтындар (бірнеше мемлекеттердің территориясы немесе
* жергілікті көлемде ластайтындар (бір жердің шеңбсрінен аспайтын)
Әр түрлі көздерден шығарындының шығу ұзақтығына байланысты олар үздіксіз
Жер бетінің температурасы әркелкі болғандықтан, соның нәтижесінде ауа қысымы
Z
Y
X
Мұндағы Х өсі-жел бағытымен сәйкес, У өсі – жел
Әр түрлі бағыттарда ластаушы зат концентрациясы турбулентті диффузияны сипаттайтын
dc + u dc + v
dt dx dy dz dx dx dy dy
Мұндағы: с-сақтаушы зат концентрациясы;
Τ-уақыт;
Άс-концентрацияның түренулерін ескеретін өзгеріс коэффициенті.
Кх, Ку, Кz-әрбір Х, Ү, Z өсіне сәйкес, трублентті
2.2 Ластаушы заттардың өзгеріске ұшырауы
Атмосфераға бөлінген химиялық заттар – сан түрлі өзгеріске түрленуге
-электрондық деңгейлері қозған молекулалардың түзілуі:
А+hv ← A*.
-флуоресценция құбылысы арқылы дезактивтену:
А* ← A + hv
-өзге молекулалармен қақтығысу нәтижесінде, қозған молекуланың дезактивтенуі:
А* + Q ← A + Q
-диссоциациялану:
А* ← В + С
Мұндағы h- Планк тұрақтысы, 6,62 · 10-34 Дж.с.;
v- белгілі фотанға байланысты жиілік;
Q-диссоциялық жылу.
Әуе кеңістігіне орын алатын фотохимиялық өзгерістер ішінде электронды деңгейлері
Тропосфера және стратосфера химиялық түрленулерге негізінен О3, О2, Н2О,
Мысалы:
O2 + hv ← 2O
O + O2 + M ← O3 + M
Мұндағы: М – артық энегргияны қабылдайтын үшінші зат.
Атмосферада негізінен азоттың бес түрлі қосылысы кездеседі:
N2, NH3, NO, NO2 және N2O
Антропогенді жүйелерден пайда болған азот тотықтары негізінен азоттың екі
2NO + O2 → 2NO2
NO2 + hv → NO + O
O + O2 → O3
O3 + NO → NO2 + O2
Немесе
O + NO2 → NO + O2
O + NO2 + M → NO3 + M
O + NO + M → NO2 + M
NO3 + NO → 2NO2
NO2 + O3 → NO3 + O2
NO3 + NO2 + M → N2O5 + M
Тропосферада, азот қос тотығы су буы және оттегі қатысында
4NO2 + 2H2o + O2 → 4HNO3
Озон және оттегінің атомды күйі әр түрлі органикалық қосылыстармен
О
O3 + RCH = CHR → R – C
Н
Мұндағы RO*, HCO* - бос радикалдар.
Түзілген альдегидтің фотодиссоциациялануға ұшырауы, төмендегідей реакция теңдеуімен сипатталады:
О
R-C + hv → R* + HCO*
Н
Пайда болған бос радикалдар оттегімен әрекеттесіп, асқын тотықты радикалдар
R* + O2 → ROO*
Асқын тоықты радикалдар NO-мен әрекеттеседі.
ROO* + NO → NO2 + RO*
Сонымен қатар, асқын тотықты радикалдардың оттегімен әрекеттесу нәтижесінде, озон
ROO* + O2 → RO* + O3
Төмендегідей теңдеулермен сипатталатын реакциялардың да орын алуы мүмкін:
RCO2* + NO → RCO* + NO2
RCO* + O2 → RCO3*
RCO2* + O2 → RO2* + CO2
RCO3* + NO → NO2 + RCO2*
RCO3* + NO → RCO3 + NO2
RO* + NO → RONO
RO* + RH → ROH + R*
RH + O → R* + OH
Бос радикалдардың нәтижесінде, әр түрлі заттар, яғни альдегид, кетон
Атмосфералық ауаны ластаушылар ішінде ең кең тараған түрі –
Қара металлургия өндірісі атмосфералық ауаның шаң – тозаңнан күкіртті
3 АТМОСФЕРАНЫ ШАҢ – ТОЗАҢНАН ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРІ
3.1Өндірісте түзілген шаң – тозаң бөлшектерінің формасы
Өндіріс орындарында, көптеген жұмыс түрлерін: ұнтақтау, ұсақтау – майдалау,
Шаң - тозаң бөлшектерінің жалпы алатын аудан беті үлкен
Өндіріс орындарында туындайтын шаң-тозаң бөлшектерінің формасы әр түрлі болып
Шаң – тозаңдар мынадай топтарға қатты түйіршіктерден тұрады:
І топ (қатты түйіршітер):
1. Ірі шаңдар, d>10мкм;
2. Уақ (майда) шаңдар, d = 1+10мкм;
3. Түтіндер, dІІ топ (сұйық тіршіліктер):
Бүркін тамшылары, d = 1,0 – 10 мкм;
Тұмандар, dШаң – тозаң бөлшектерінің ірілі-уақтығын көрсететін «мөлшерін» олардың әуеден
1
D=
d
Мұндағы: Д – дисперстілік немесе ұнтақтылық;
d - бөлшектердің орташа диаметрі.
Кәсіпорындарда шаң – тозаңды ұстайтын қондырғы құрылғылардың жұмысы төмендегідей
Гравитациялық, инерциялық және центрден тепкіш күштерді пайдалануға;
Ластанған газдарды керек қоршаулардан өткізуге немесе сүзгілеуге;
Шаңның қатты түйіршіктерін электростатикалық тұндыруға;
Газдағы шаң – тозаңды сумен жууға;
Абсорбция және адсорбция процестеріне.
Осы қасиеттерге негізделген аппараттар былай аталады:
1-топ- шаң камералары, циклондар, циклондар тобы және батериялық циклондар;
2-топ- жеңді (мата) сүзгілер;
3-топ- электр сүзгілер;
4-топ-ылғалды аппараттар, скрубберлер;
5-топ- абсорберлер және адсорберлер.
Шаң тозаң ұстайтын аппараттардың жұмысын бағалаудың 2 тәсілі бар:
1-тәсіл. Газдағы шаң-тозаң аппараттан шығардағы шаммасы Сс (г/м3 немесе
2-тәсіл. Аппаратта ұсталған шаңның массасының оған кіретін шаңның массасына
Бұл кезде аппараттардың шаң тазалау дәрежесі мына формуламен анықталады.
GҰ
Η = , үлес кг/кг немесе %, немесе
GК
Мұнда, Gұ-аппаратта ұсталған шаңның массасы, г/кг немесе кг/кг;
Gк-аппаратқа кіретін шаңның массасы, г/кг немес кг/кг;
Сб-шаңның бастапқы (аппаратқа кіретін кездегі) концентрациясы, г/м3;
Сс-шаңның соңғы (аппараттан шығатын кездегі) концентрациясы, г/м3;
Аппаратта ұсталған және кірген шаңдардың массалары былай анықталады:
Gұ = Q (Сб – Сс)
Gк = Q · Сб
Мұнда, Q – аппаратқа кіретін газдың көлемі, м3/с.
Шаң – тозаңды тазалау мақсатында өндірісте әр түрлі аппараттар
3 – сурет - Шаң тазартқыш аппараттары
Бұл аппараттар құрылымы бойынша былай топтасырылады. Жоғарыды – 3
шаң камералары: камералар;
- сепараторлар: газдың көлбеу ағыны арқылы жұмыс істейтін; газдың
- циклондар: жай циклондар; топтастырылған циклондар; батареялық циклондар;
- жеңді (мата) сүзгілер: технологиялық және аспирациялық газдарды тазалауға
- Электр сүзгілер: ұсталған шаңды сүзгіден шығару тәсілдері бойынша
- ылғалды аппараттар және скрубберлер: құрылымы бойынша іші бос
- абсоберлер және адсорберлер: құрылымы бойынша тұратқы саптамалы, қозғалмалы
Химиялық технологияларда газдарды шаң – тозаңдардан және улы заттардан
Өндірісте шаң – тозаңдарды ұстау және түрлі зиянды заттардан
Құрғақ шаң ұстайтындарға: шаң камералары, матадан жасалған фильтрлер, циклонды
Ылғалды шаң ұстайтындарға: ластанған газ су қабаттарынан өтетін немесе
Электростатикалық қондырғыларға: электр сүзгілері бар аппарттар жатады.
Шаңдарды ірі, қатты түйіршітерден тазалау және оларды топтарға бөлу
Шаң камераларында (4 – сурет) шаң тазалау және қатты
Шаңның қатты түйіршітерінің мөлшері бойынша бірнеше топқа бөлу үшін
3.2 Шаңдарды тазарту әдістерінің құрылысы
1-материал берілетін құбыр; 2-ауа берілетін құбыр; 3,5 шаң камералары,
Шаң –тозаң бөлшектерін центрден тепкіш күш тазалау циклондарында жүргізіледі.
Сеператор
1-сепаротордың сыртқы қабаты; 2-сепаротордың ішкі қабаты; 3-ауа үрлегіш; 4-ауа
Қазіргі заманғы өндірістерде диаметрі үлкен бір циклонның орнына кіші
С=mw2/R
Мұнда, -түйіршіктердің массасы;
- ауа газ ағынының жылдамдығы;
-циклонның радиусы
1-тазаланған газ шығатын құбыр; 2-ластанған газдарға арналған құбыр; 3-аппараттардың
Центрден тепкіш күштер үлкен болса, түйіршіктердің ауа ағынының бөлінуі
1-корпус; 2-ластанған газ камерасы; 3-тазаланған газпатруогы; 6-шаңтазалағыш; 7-ластанған газ
Қазіргі өндірісте қолданылып жүрген батериялық циклондардың өнімділігі 650 мың
Өндірістерде пайда болатын шаң-тозаңдардағы түйіршіктердің мөлшері өте майда болған
Ластанған газ жеңді сүзгіге құбыр 16 арқылы келіп түсіп,
Өндіріс мекемелерінің жобасын жасағанда, атмосфераға шығарылып тасталатын заттардың мөлшері
Өндіріс аумағында зиянды заттардың мөлшері, зияны жоқ жоғарғы концентрациядан
Кәдімгі болатын жасалған циклонды шаң ұстайтын аппарат газ температурасы
Тазартуға қажжетті газ құрамындағы шаң-тозаң мөлшері (ШТМ) тазалану дәрежесі
ШШМ
Α = 1 -
ШТМ
Мақта – мата бұйымдарымен жасалған сүзгілер және электросүзгілер, шаң
Бейорганикалық заттардан түзілген шаң-тозаңдарды тазалау үшін, көп жағдайда механикалық
Өндірісте, әр түлі технологиялық процестер барысында түзілген газдарды қоспадан
Катализатор қатысуынсыз тазарту тәсілі, жұмыс тұріне қарай-хемосорбциялық және абсорбциялық,
Тазалау тәсілінің қайсыбір қолданылатын газ құрамындағы қоспа концентрациясына, газ
Күкіртті ангидридпен тазалау үшін, хемосорбциялық тәсіл қолданылады. Бұл тәсілдің
SO2 + Ca(ОН)2 = СаSO3 + H2O
H2O + SO2 = H2SO3
H2SO3 + Ca(ОН)2 = CaSO3 + 2H2O
2CaSO3 + O2 = 2CaSO4
Егер, SO2 газын сіңіру үшін, әктастың жүзіндісі пайдаланса, онда
SO2 + CaCO3 + 2H2O ← CaSO3 + 2H2O
CaSO3 + ½ O2 + 2H2O ← CaSO3• 2H2O
Әктас құрамында, әр түрлі мөлшерде СаСО3 болғандықтан, 1кг әктас,
5-кесте
Өнеркәсіп саласы SO2 , % Өнеркәсіп саласы SO2 ,
Энергетика 53,1 Химия өнеркәсібі 0,4
Құрылыс бұйымдары 0,4 Мұнай-химия өнеркәсібі 1,9
Қара металлургия 24,0 Машина жасау өнеркәсібі 2,4
Түсті металлургия 15,3 Өзге салалар 2,0
Минералды тыңайтқыш өнеркәсібі 0,5
1-сатысы: Na2SO3 + SO2 + H2O= NaHSO3
2-сатысы: NaHSO3 ← SO2 + H2O + Na2SO3
Келтірілген реакцияларда, бисульфиті регенерациялау процестің 2-сатысы болып табылады да,
Күкіртті ангридридті, аммиак суымен әрекеттестіріп те ұстауға болады, яғни:
SO2 + NH4OH = NH4HSO3
Немесе аммони сульфиті пайдаланылады.
(NH4)2SO3 + SO2 + H2O = 2NH4HSO3
Магнезиалды тәсіл. Күкіртті ангидридті магнезиалды тәсілімен тазарту, газдың магний
MgO + SO2= MgSO3
MgSO3 + SO2 + H2O = (Mg HSO3)2
Ал, түзілген магний бисульті, магнй оксидін қосу арқылы бейтараптандырылады:
(Mg HSO3)2 + MgO = 2MgSO3 + H2O
Магний сульфитінің ергіштігі шамалы болғандықтан, кристаллогидрат түрінде (MgSO3•6H2O немесе
Әктасты пайдаланғанға қарағанда, магнезиалды тәсілдің артықшылығына төмендегілерді атауға болады.
Газ мөлшерінің үлкен колемдерін тазарту мүмкіндігі;
Алдынала газ қоспасын салқындатпай-ақ тазартуға болатындығы;
Қосымша өнім ретінде күкірт қышқылын алу.
Ал кемшілігіне – технологиялық желінің күрделі екендігін атауға болады.
Бұл орайда, магний оксидінің орнына, мырыш оксиді де пайдаланылады.
Сондай-ақ, газ қоспасын күкіртті ангидридпен тазарту үшін, фосфатты тәсіл,
3.3 Газ қоспасын азот тоықтарынан тазарту тәсілі
Газ қоспасын азот тотықтарынан тазарту үшін – NaOH, Na2CO3,
Мысалы: N2O3 + NaCO3 = 2NaNO2 + CO2
2NO2 + Na2CO3 = NaNO2 + NaNO3 + CO2
Оттегімен болмаса, газ қоспасын азот оксидтерін тазартуға FeCI2, FeSO4,
FeCI2 + NO ← FeNOCI2
FeSO4 + NO ← FtNOSO4
Мысалы, 95-1000С шамасында Fe(NO)SO4 комплекісі ыдырайды да, FeSO4
3.4 Атмосфераны қорғау туралы іс - шара
1. Атмосфералық ауаны қорғау саласындағы мемлекеттiк бақылау (бұдан әрi
Мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру кезiнде орталық атқарушы орган және
2. Жергiлiктi атқарушы органдар атмосфералық ауаны қорғау саласындағы мемлекеттiк
3. Атмосфералық ауаны қорғау саласындағы мемлекеттiк бақылау зиянды (ластайтын)
4. Атмосфералық ауаны қорғау саласындағы мемлекеттiк бақылау тексеру жүргiзу
5. Тексерудiң кезеңділігi Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамаларымен анықталады.
2. Атмосфералық ауаны қорғау саласындағы мемлекеттiк бақылауды ұйымдастырудың тәртiбi.
1) Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы
2) Объектiлердi тексерудi Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика
3) атмосфералық ауадағы (ластаушы) зиянды заттардың сапалық және сандық
4) қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы органның мемлекеттiк
табиғатты қорғау заңнамасының сақталуын тексеру акт-нұсқамасы;
табиғатты қорғау заңнамасының бұзылғандығы туралы хаттама;
әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс жөнiндегi қаулы;
экологиялық талаптарды бұза отырып жүзеге асырылатын шаруашылық қызметтi және
экологиялық талаптарды бұза отырып немесе экологиялық сараптаманың оң қорытындысынсыз
3. Атмосфералық ауаны қорғау саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырудың
1) атмосфералық ауаға зиянды (ластайтын) заттар тастандыларына және оған
2) атмосфералық ауаны қорғау стандарттарының, нормативтерiнiң, ережелерiнiң және өзге
3) атмосфералық ауаға зиянды (ластайтын) заттар тастандыларының және зиянды
4) атмосфералық ауаны қорғау жөнiндегi мемлекеттiк бағдарламалардың орындалуы;
5) Қазақстан Республикасының атмосфералық ауаны қорғау саласындағы заңнамасы өзге
4. Егер Объектiде қоршаған ортаның жағдайын өндiрiстiк бақылау жөнiндегi
1) стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган
2) өлшеу нәтижелерi бойынша есептiк құжаттаманың бар-жоғы, өндiрiстiк бақылау
5. Көлiк және өзге де жылжымалы құралдарды тастандылардың үлестiк
1) улы заттардың құрамын және автокөлiк және өзге де
2) улы заттардың шектi рұқсат етiлетiн құрамын және автокөлiк
3) жоспарлы бiрiншi және екiншi мерзiмдi техникалық қызмет көрсету
6. Объектiнiң қызметiне тексеру жүргiзу кезiнде мемлекеттiк инспектор осы
7. Тексеру нәтижелерiн ресiмдеу кезiнде мемлекеттiк инспектор қолданыстағы атмосфералық
Объектінi тексеру нәтижелерi бойынша мемлекеттiк инспектор атмосфералық ауаны қорғау
әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңнамаларға сәйкес мемлекеттiк инспектор:
1) атмосфералық ауаны қорғау туралы заңнаманың бұзылғандығы анықталған жағдайда
2) ерекше жағдайларда, көрсетiлген мерзiмде талап қою шағымы мiндеттi
Егер, шаруашылық және өзге қызметтiң объектiлерiн салу немесе пайдалану
ҚОРЫТЫНДЫ
Дүниежүзілік ақпарат ұйымының мәліметтеріне сүйенсек, ауылды жерлердегі елді мекендерге
Бұл дұрыс көп жағдайда, кәсіпорын қызметкерлері мен студенттер, өздерінің
Ауа ортасының жағдайын бағалау зертханалық жағдайда биоиндикациялық, физикалық және
Әдебиеттер тізімі
Бозшатаева Г. Т.,Оспанова Г. С. «Экология». Алматы –
Бродский А. К. «Жалпы экология». Алматы – 1997
Жатқанбаев Ж. Ж. «Экология негіздері». Алматы – 2003
«Қала мен Дала» газеті, «Экологияның өзекті мәселелері» атты мақала,
Қазақстан Республикасының «Қоршаған ортаны қоғау туралы» заңы,
Абралиев О. Жер ресурстары ластануының экология-экономикалық зияны (текст) –
Ақбасова А.Ж., Жамалбеков Е.Ү., Қалыбеков Т., Қолұшпаева А.Т.,
Қойшыбаев М. Өсімдік қорғау және экология (текст) – Атамекен
Неклюкова Н.П. Жалпы жер тану. Алматы, 1980.
Пономарева М.Н. Экология растений с основами биогеценологии. 2004.
Двораковский М.С. Экология растений. М; 1983.
Қосанов О.С. Экология және адам экологиясы.
Ә. Бейсенова, А. Самақова, Т.Есполов, Ж. Шілдебаев Экология және
Атмосфера // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86
http://geography.kz/slovar/atmosfera/
rysiourieremig.narod2.ru/google-1551.htm
Сағынбаев Г.К. Экология негіздері. Алматы. 1995.
Әлімбеков. Табиғатты пайдалану және оны қорғау негіздері.
Саданов А.Қ. Әбжәлелов А.Б: Асқарова Ұ.Б. Экология. Алматы.
3
Зиянды заттар
Ауаға тазаланбай шығарылатын газ, шаң-тозаң
Тазалауға жіберілетін газ, шаң-тозаң
Үйлесті-рілген
Үйлесті-рілмеген
Сүзгіден өтіп атмосфераға таралатын заттар
Сүзгіде ұсталын-ғандары
Атмосфераға зиянды заттарды жалпы шығару
Атмосфераға үйлестірілмей шығарылатын заттар
Пайда-лануға болмай-тындары
Пайда-лануға жарай-тындары
Ауаның ластануы
Табиғи
Жасандыы
Жер
Ғарыштық тозаң
Құрлық
Теңіз
Органикалы
Бейорга-никалық
Түтін
Жануа-лар
Өсімдік-тер
Зіл-зала, вулкан
Үгілу (вывет-ривания)
Радиоактивті
Өзге ластау көздері
Үй,
тұр-мыс
Өнер
кәсіп
Транспорт
Отын жағу
Шаң
Газ
Ыс, күйе
Тұрмыс
Табиғи
Өнеркәсіп
Ш а ң т а з а
Құрғақ
Ылғалды
Шаң камералары
Сеператорлар
Циклондар
Жеңді (мата) сүзгілер
Электросүзгілер
Циклондар
Электросүзгілер
Ылғалды аппараттар
Скрубберлер
Абсорберлер
Адсорберлер
