Орта ғасырдағы Батыс Европадағы ғылым мен техниканың дамуы диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 5
1 ЕРТЕ ФЕОДАЛИЗМ ДӘУІРІНДЕГІ ТЕХНИКА 9
1,1 Феодалдық өндірістің жалпы сипаттамасы және техникалық прогресстің бас орталықтарын ауыстыру 9
1,2 Ауылшаруашылық техникасы. Тау-кен ісі, металлургия. Металлдар өңдеу 14
1,3 Тоқыма және қыш өндірісінің дамуы 21
1,4 Құрылыс,көлік және әскери техникасы 24
2 ҚОЛӨНЕРЛІК ДӘУІРДІҢ ҰЛЫ АШУЛАРЫ 32
2.1 Компас. Оқ дәрі мен оқ ату құралдары 32
2.2 Кітапбаспанасы.Қағаз шығару 34
2.3 Механикалық сағаттар. Диірмендер 37
2.4 Шойын қорыту өндірісінің бастамасы мен орта ғасырлық техникалық тәжірибелер 39
3 ҒЫЛЫМ 41
3,1 Батыс европа елдеріндегі ғылыми білімнің жинақталуы 41
3,2 Батыс Европадағы білімнің дамуы мен университеттердің пайда болуы 46
4 «V-XV ҒАСЫРДЫҢ ОРТАСЫНДАҒЫ БАТЫС ЕВРОПАДАҒЫ ҒЫЛЫМ МЕН ТЕХНИКАНЫҢ ДАМУЫ»ТАҚЫРЫБЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ 51
4.1.Модульдік ойын технологиясының тиімділігі мен түрлері 51
Сабақ үлгісі. 57
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 64
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 63 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 5
1 ЕРТЕ ФЕОДАЛИЗМ ДӘУІРІНДЕГІ ТЕХНИКА 9
1,1 Феодалдық өндірістің жалпы сипаттамасы және техникалық прогресстің бас
1,2 Ауылшаруашылық техникасы. Тау-кен ісі, металлургия. Металлдар өңдеу 14
1,3 Тоқыма және қыш өндірісінің дамуы 21
1,4 Құрылыс,көлік және әскери техникасы 24
2 ҚОЛӨНЕРЛІК ДӘУІРДІҢ ҰЛЫ АШУЛАРЫ 32
2.1 Компас. Оқ дәрі мен оқ ату құралдары 32
2.2 Кітапбаспанасы.Қағаз шығару 34
2.3 Механикалық сағаттар. Диірмендер 37
2.4 Шойын қорыту өндірісінің бастамасы мен орта ғасырлық техникалық
3 ҒЫЛЫМ 41
3,1 Батыс европа елдеріндегі ғылыми білімнің жинақталуы 41
3,2 Батыс Европадағы білімнің дамуы мен университеттердің пайда болуы
4 «V-XV ҒАСЫРДЫҢ ОРТАСЫНДАҒЫ БАТЫС ЕВРОПАДАҒЫ ҒЫЛЫМ МЕН ТЕХНИКАНЫҢ
4.1.Модульдік ойын технологиясының тиімділігі мен түрлері 51
Сабақ үлгісі. 57
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 64
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Ғылыми жұмыста V-XV ғасырда Батыс Европадағы
Тақырыптың өзектілігі. Мәселенің өзектілігі өскелең ұрпақты жаһандасу жағдайында жаңа
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Батыс Еуропадағы ғылым мен техниканың дамуына
Бұл бағыттағы шыққан кең көлемді зерттеулердің ішінде В.Бехаймның [4],
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмыстың негізгі мақсаты-V-XV
– Батыс Еуропадағы феодализм дәуіріндегі техника мен ғылымның сипаттамасын
– ерте феодализм дәуіріндегі ғылым мен техника дамуының
– қолөнер дәуірінің ұлы ашуларын саралау;
– ғылым мен техниканының дамуындағы Европа университтеттерінің орнын көрсету;
ғылым мен техниканың дамуының әлеуметтік салдарларын бағамдау.
Зерттеу жұмысының негізгі нысаны. V-XV ғасырдағы Батыс Европадағы ғылым
Зерттеу жұмысының деректік негізі. Диплом жұмысы әр түрлі сипаттағы
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы тақырыпты тұңғыш рет кешенді түрде
Зерттеу жұмысының методологиялық негізі тарихилық, жүйелік, салыстырмалық және талдау
Қорғауға ұсынылған негізгі тұжырымдар. Зерттеу нәтижесі бойынша төмендегідей тұжырымдар
-Батыс Европадағы техниканың дамуының капитализм қажеттерінен туындаған өндірістік себептері
-Европалық ғылым мен техниканың серпінінде араб өркениетінің даму рөлі
-Ғылым мен техника дамуында университеттер үлкен роль атқарды;
-Ғылым мен техника зайырлы білімнің діни сананы енсеруде үлкен
Зерттеу жұмысының құрылымы. Ғылыми жұмыс кіріспеден, төрт тараудан, қорытынды
1 ЕРТЕ ФЕОДАЛИЗМ ДӘУІРІНДЕГІ ТЕХНИКА
1,1 Феодалдық өндірістің жалпы сипаттамасы және техникалық прогресстің бас
Орта ғасырдың хронологиялық шегі б.з. V – XV ғасырдың
Өндірістің негізгі саласы – ауыл шаруашылығы – үстем тап
Феодалдық құрылыстың ерекшеліктері – феодалдық құрылыстың негізгі белгілері Батыс
Феодализм – ХVIII ғасырда Ұлы француз төңкерісі кезінде
1,2 Ауылшаруашылық техникасы. Тау-кен ісі, металлургия. Металлдар өңдеу
Феодализм дәуірінде материядық өндірістің негізгі ауқымы ауылшарушылығы, ал салалардан
Ауылшаруашылық техникасы баяу дамығандықтан егін түсімі ұзақ уақыт бойына
V – X ғасырдан бастап Батыс және Солтүстік Европаға
Ауылшаруашылық өнімдерінің көпшілігі сол орында арнаулы өңдеуден өткізуді қажет
ХІ ғасырға таман Батыс және Орталық Европада орманды жерлер
Орта ғасырлық Батыс Европада тау-кен ісі өңдеуші кәсіпшілігіндегі тәрізді
Тау-кен ісі кен ісі – ғылым мен техниканың жер
1,3 Тоқыма және қыш өндірісінің дамуы
Орта ғасырда тоқыма өндірісі біршама дамыды .Бұл саладағы бастамашылық
X ғасырдан бастап жібек маталар Руське де жеткізілді. Оның
Шығыс елдері орта ғасырдағы Европаны қыш өндірісі бойынша артқа
IV-V ғасырда Қытайда,біршама кештеу VIII ғасырда Араб халифаты иеліктерінде
Европа халқы енді зығыр матадан тігілген киімді місе тұтпайтын
1,4 Құрылыс,көлік және әскери техникасы
Орта ғасыр әртүрлі халықтардың керемет сәулет ғимараттарының дәуірі болды.
Византия шеберлерінің жетістіктері басқа елдер де кеңінен пайдаланылды: Крит,
XIV ғасырда кеме қатынасын жақсарту үшін Селигер көлінен канал
Феодализм үшін әлеуметтік-экономикалық формация тәрізді соғыс та жай болып
Үлкен кемелерде лақтырғыш механизмдер орнатылған, әртүрлі жанғыш оқтар қолданған.
2 ҚОЛӨНЕРЛІК ДӘУІРДІҢ ҰЛЫ АШУЛАРЫ
2.1 Компас. Оқ дәрі мен оқ ату құралдары
Белгілі бір бағытқа қозғалмалы магнитті тілі бар затты алғашқы
Оқ дәрінің негізгі компоненті- селитра және күкірт қоспасы- біздің
Ежелгі қытай зымырандары - «хуо-цзиен»-«отты садақ» деген мағынасын білдірген.
2.2 Кітапбаспанасы.Қағаз шығару
Қолөнер мен сауданың дамуына байланысты қалаларда сауаттылық өсті. Мектеп
VI-VII ғасырда Жапонияда пайда, Индияда, Персия мен Орталық Азияда
Көпшілікке арналған алғашқы Баспа өнімдері (діни уағыздар, қолжазба
Ірі монастырьлар жанында кітаптарды монахтар көшіріп жазатын шеберханалар болды.
Гутенберг 1445 жыл шамасында тұңғыш кітапты басып шығарды. Кітап
2.3 Механикалық сағаттар. Диірмендер
Сағаттар - сутоктiң ағымдағы уақыттың анықтауы және уақыт аралықтарының
- күн сағаттары;
- жалынды сағаттар;
- құмсағаттар;
-сағаттар су перiлерi;
-механикалық сағаттар;
-камертон сағаттары;
-кварц сағаттары;
-электрондық сағаттар;
-астрономиялық сағаттар;
-атом сағаттары [9, с.28].
Механикалық сағаттар жөніндегі алғашқы деректі ғалымдар ежелгі византиялық қолжазба
2.4 Шойын қорыту өндірісінің бастамасы мен орта ғасырлық техникалық
ХІІІ- XV ғасырда Батыс Европада шойын қорыту өндірісі дами
Жаратылыс танудың өндіріспен байланысы тығыз болды. Өнеркәсіпке жұмыс істейтін
Капитализмнің қалыптасу дәуірі – европалық көркем мәдениеттің дамуындағы жаңа
3 ҒЫЛЫМ
3,1 Батыс европа елдеріндегі ғылыми білімнің жинақталуы
Кресшілер жорығы кезінде европалықтар дүниенің соншалықты кең, сан алуан
- XIX ғасырдың ортасынан бастап - мамандар дайындаудың жүйесі;
- XX ғасырдың екінші жартысынан — қоғамның негізгі қозғаушы
- Жаңа уақытта — әлеуметтік институт
- Ежелгі Грецияда — қоғамдық сананың формасы;
- Адам мәдениетінің бастауында - білім жиынтығы ретінде қарастырылады.
Әр уақыт бойында әр ғылымның қилы салалары пайда болды.
1) объективті білімге әлеуметтік қажеттілік;
2) осы қажеттілікті қамтамасыз етуге қоғамнан ерекше бір дарынды
3) білімнің жинақталуы, ғылыми жаңалықты символикалық турде кескіндеу немесе
3,2 Батыс Европадағы білімнің дамуы мен университеттердің пайда болуы
Өсіп келе жатқан қалаларға және король өкіметіне сауатты адамдар
Адамзаттың рухани бірігу құралы мектеп болды, онда әр текті
Европада XV ғасырда 65 университет болды. Бұлардың ішінен Париж,
4 «V-XV ҒАСЫРДЫҢ ОРТАСЫНДАҒЫ БАТЫС ЕВРОПАДАҒЫ ҒЫЛЫМ МЕН ТЕХНИКАНЫҢ
4.1.Модульдік ойын технологиясының тиімділігі мен түрлері
Сабақ – мектепте оқушыларға білім және тәрбие берудің негізгі
Тарих пәнін оқытудың басты міндеті – жас ұрпақты адамзаттың
Оқыту барысында қолданылатын көптеген педагогикалық ой – түрлерінің маңызы
С.Ф.Занько мен Ю.С. Тонинковтың көзқарасы бойынша «Дидактикалық ойын мен
Ойын ешқашан білімнің мазмұны мен құнын төмендетпейді, қайта мазмұнын
Иммитациялық (қимыл – қозғалыс)
Проблемалық (Тақырыптық)
Сюжеттік (Драма, иницинировка)
Ситуациялық
Творчестволық
Рольдік (ережеге бағынбайтын)
Рольдік (ережеге бағынатын)
Іскерлік (басқару, экологиялық)
Ұжымдық (командалық)
Жарыс сайыс (топтық)
Нәтиже көрсету ойыны т.б. болып бөлінеді.
Тағы бір ойын сабағының басты түрі дискуссиялық ойын сабағы.
«Дөңгелек үстел» - бұл белгілі бір оқушылар тобы –
«Эксперимент комиссиясының отырысы» - мұнда оқушылар 4 – 6
«Форум» - бұл ойын жоғарыда аталған ойындарға ұқсас, бірақ
«Симпозиум» - бұл пікірталас ойынында топ жетекшісі өз көзқарасын
«Дебат» - қарама – қарсы екі команданың жарыссөзі арқылы
«Аквариум техникасы» - бұл ойын техникасы екі шешімі екі
Проблеманы шешу барысында сынып мүшелерінің барлығының көзқарастарының біркелкі болуын
Ал бұл ойындардың жүргізу әдістемесі төмендегідей:
Ойынның мәні мен мазмұнын ашу.
Ойынның мақсатын анықтау.
Ойынның түрі мен формасын анықтап алу.
Ойын шартын жасап, түсіндіру.
Ойын ұйымдастыру барысындағы мұғалімнің ролі.
Оқушының іс-әрекеті.
Ойынды бақылап, қорытынды жасау.
Ойын соңында ойын барысындағы кемшіліктер мен ойынның қорытындысын міндетті
Оқушыны басқа адамның рөліне енгізіп, оның ойын, сезімін, іс
Оқушының сабақта алған білімі эмоциялық бояуларымен, сезімдік әсермен қабылданып,
Іс - әрекет ойнына дайындалу барысында оқушының тарихи білімі
Мектепте тарих сабағында жиі қолданылатын ойын түрлері ретінде
Картографиялық ойыны – кезінде бір оқушы үндемей картадағы объетіні
Хронрологиялық ойындар. Тарихта оқушының хронологиялық іскерлгін қалыптастыруға зор мән
Барғыңыз келетін ғасыр мен жылды көрсетіңіз.
Барғыңыз келетін елді көрсетіңіз.
Тарих пәнінен қорытынды - қайталау сабақтарында қазіргі таңда
Тарих пәні қоғамдық білім көзі болғандықтан, әр оқушының осы
Менің алып отырған тақырыбым бойынша арнайы сағат саны берілмеген.
Сабақ үлгісі.
Сабақ тақырыбы: «V-XV ғасырдың ортасындағы Батыс Европадағы ғылым мен
Түрі: Дәстүрлі емес ойын технолгияларын қолдану арқылы.
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Оқушыларды өткен тақырыптар бойынша білімдерін жинақтау және
ә) тәрбиелік: Оқушыларды халықтың салт-санасын сүюге, еңбекқор, адал болуға
б) дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін,тарихи танымын, сонымен қатар қабілетін
Көрнекіліктер: Батыс Европаның картасы. Үлестірмелі қима қағаз, плакат, теңге
Әдіс-тәсіл: Сұрақ жауап, талдау әдістері.
Сабақ барысы:
а) Ұйымдастыру: Оқушыларды түгендеу, сабаққа дайындау.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау.
Пысықтау сұрақтарынан кейін «Теңге алу» ойыны ұйымдастырылады. Ойын шарты
Теңгеде мынадай сұрақтар берілген:
1.Батыс Европа тарихын кімдер зерттеген?
2.Батыс атауы қайдан пайда болды?
3.Батыс Европаға қандай елдер жатады?
4.Франция қайда? Картадан көрсетіңіз?
5.Батыс Европа мемлекеттері туралы жазғылған еңбектерді атаңыз?
Жаңа сабақ: Орта ғасырдың хронологиялық шегі б.з. V –
Ауылшаруашылық техникасы.Герман тайпалары ежелден-ақ Рейннен Эльбаға дейінгі территорияны мекендеді.
Құрылыс техникасы.Жыртқыш құстың ұясындай төбе басына немесе биік
Қолжазба кітап өнері.Ірі монастырьлар жанында кітаптарды монахтар көшіріп жазатын
Славян жазуы.Көптеген славян халықтары христиан дінін Шығыс Рим
Картамен жұмыс:
1.Европаны көрсетіңіз.
2. Париж қаласын көрсетіңіз.
3. Батыс Европа мемлекеттерін көрсетіңіз.
Дәптермен жұмыс: Техниканың түрлі саласындағы құралдар түрін дәптерлеріңізге жазыңыздар.
Жаңа сабақты бекіту:
Жаңа сабақты бекіту ойын түрінде жүргізіледі. Түсіндірілген сабақтың қаншалықты
Қайсы дұрыс?
Бұл ойында оқушы жаңа өтілген тақырыпқа байланысты берілген терминдер
№ терминдер жауап Дұрыс жауап
1 Реконкиста
Маврлардан жаулап алған мемлекеттер
2 Эликсир
Құрғақ, басында шығыс алхимиктерінің ойынша металлды алтынға айналдыратын сұйықтық
3 Лигатура
Бірнеше әріпті бір бейне арқылы жазу.
4 Обсукара-камерасы
Қарапайым оптикалық құрал. Экранда керекті суретті көруге мүмкіндік береді.
5 Хауз
Ауыз су үшін арналған су құбыры.
Бұл не?
Оқушы жаңа сабақ барысында түсіндірген тақырыпқа қатысты шендік немесе
Ф* * * ** Л–феодтың иесі.
М* * * * * * * * *Я
К* * * *С- белгілі бір бағытқа қозғалмалы магнитті
У* * * * * * * *Т– жоғарғы
У* * *Д – тарихи дамудың белгілі кезеңіндегі техниканың
Блиц- сұрақ
Сұрақтар топ арасынан белсенді аралысып отырмаған оқушыларға арналады.Оқушыны сабаққа
Феодализм дегеніміз не?
Уклад дегеніміз не?
Тау-кен ісі дегеніміз не?
Компас дегеніміз не?
Цехтық өндіріс дегеніміз не?
Қыш өндірісі дегеніміз не?
Уақыт уәждемесі
«Уақыт уәждемесі» ойыны жаңа сабақты түсіндіру барысында айтылған сұрақтарды
712 жылы не болды?
1280 жылы не болды?
1119 жылы не болды?
1167 жылы не болды?
1364 жылы не болды?
Сандарды сөйлет
Бұл ойын да «Уақыт уәждемесі» сияқты жаңа сабақты түсіндіру
1119 жыл
1160 жыл
1224 жыл
1348 жыл
1365 жыл
1254-1324 жыл
V-XV ғасыр.
Сен білесің бе?
Бұл ойынның алдыңғы ойыннан ерекшелігі ойынның соңғы кезеңі болып
Батыс Европа елдеріне қандай мемлекеттер жатады?
Ауылшаруашылық техникасының құралдары қандай?
Тау-кен ісі қай кезде дамыды?
Металлургияның неше түрі бар?
Қыш өндірісі бірінші болып қайда дамыды?
Үйге тапсырма беру: V-XV ғасырдағы Батыс Европадағы ғылым мен
Оқушы білімін бағалау: Сабақ айтқан және сабақты бекіту барысында
ҚОРЫТЫНДЫ
Тарихтың бұл кезеңінде Батыс Еуропа елдерінде феодалдық құрылыс үстемдік
Ортағасырлық Европа ежелгі Европадан әлдеқайда берік болып шықты. Шын
Осы тақырыпты зерттей отырып, мынадай ұсыныстар айтқым келеді:
-Батыс Европа ғылымы мен техниканың дамуындағы тағылымдарынан сабақ алу;
-Ғылым мен техниканың дамуын зерттейтін ғылыми орталық ашу;
-Мектептерде,колледждерде,жоғарғы оқу орындарында арнайы курс,факультатив сабақтары жүргізілсе;
-Ғылым мен техниканың дамуына байланысты қазақ тілінде оқулықтар шығарылса.
Орта ғасыр қоғамы өзінің орнықтылығын ғана дәлелдеп қоймастан, сонымен
Қорыта айтқанда әлемге әйгілі Батыс Европа мәдениеті өз орнын,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
В.С.Виргинский « История науки и техники»,-М:Просвещение,1992,-302 стр.
В.С.Виргинский,В.Ф.Хотеенков «Очерки истории науки и техники с древнейших времен
Д.Келли «Порох,от алхимии до артиллерии»,М:Наука,1986,-126 с.
В.Бехайм «Энциклопедия оружия»,-Санк-Петербург,1995.-112 с.
С.Жарков «История создания рыцарских орденов и каталог холодного оружия,снаряжения
Е.Н.Черных « История металлургии Западной Европы»,-М;1966.-234 с.
А.Кунаев,С.Кожахметов, И.Онаев, А.Тонконогий «Циклонная плавка»,Алматы:1974, -160 с.
М.Е.Сергеенко «Очерки по сельскому хозяйству средневековой Италии»,-М:Наука,1958,-264 с. 9.
А.Я.Авербух «История техники»,-Ленинград:Наука,1976.-98 с.
В.Н.Краснов «История естествознания и техники»-М:Наука,2001.-312с.
Ф.Кедров «Творцы науки и техники»-М:Знание,1985-160 с.
М.Н.Ишков «Очерки о знаменитых изобретателях»,М:Современник,1990-271 с.
И.И.Исаченко «Наука и техника против человека»,М:Мысль,1985,-380 с.
Е.В.Агибалова, Г.М.Донской «История средних веков»-М:Просвещение,1981.-272 с.
М.Бойцов,Р.Шүкіров «Орта ғасырдлар тарихы»-Алматы: Рауан,1998.-384 б.
М.Л.Абрамсон,А.А.Кириллова,Н.Ф.Колесницкий «История средних веков»,-М:Просвещение,1986.-575 с.
В.П.Лишевский «Рассказы об ученых»,-М:Наука,1986.-186 с
В.А.Никифоровский «Путь к интегралу»,-М :Наука,1985.-190 с.
С.А.Блинкин «Очерки о естествознании:уроки научного творчества»,-М:Знание,1979.-160 с.
Е.М.Кляус «Поиски и открытия»,-М:Наука,1983.-176 с.
К.Бесембаева «Великие ученые Средней Азии и Казахстана»,-Алма-Ата:Казахстан,1965.-240 с.
В.С.Корякин «Семь экспедиции на Шпицберген»,М:Знание,1986-176 с.
Э.Б.Сулейманова «Ғылымның тарихи бастамасының мәселелері:философиялық талдау»-Алматы,2007.-120 б
Ә.Тұрғынбаев,С.Кенжебаев,Т.Есімханов «Ғылым тарихы мен философиясы»,-Алматы:Білім,2006.-288 б.
В.П.Борисов «Сергей Аркадьевич Вешинский»,-М:Наука,1988,-140 с.
А.Ивич «Приключения изобретений»,-М:Наука,1990,-176 с.
А.П.Коваленко «Иван Петрович Белавенец»,-М:Наука,1989,-144 с.
В.А.Костенко «Инструмент познания»,М:ДОСААФ,1981,-128 с.
Ю.Малевинский «Дороже всякого золота»,М:Молгвардия,1980,-174 с.
М.С.Тимофеев «Твори,выдумай,пробуй!»-М:Просвещения,1981,-111 с.
Л.Февр «Бои за история»,-М:Наука,1991,-598 с.
О.И.Варьяки,А.П.Черных «Португалия: дороги истории»,-М:Наука,1990,-138 с.
Т.А.Галкина,Н.А.Красновская « Италия»,-М:Мысль,1985,-152 с.
История средних веков: в 2 томах.Учеб.для вузов по спец.истории
История средних веков: в 2 томах.Учеб.для вузов по спец.истории
Средневековая Европа глазами современников и историков:книга для чтения.
Л.С.Мельник «История Европы»-Беларусь:Высшая школа,1996.-380 с.
Наука и техника СССР.1917-1987 гг.-Хроника,М:Наука,1988,-735 с.
С.Л.Корякин-Черняк «Холодильники от А до Я»,Санкт-Петербург:Наука,2003,-416 с.
П.П.Егифанов «Хрестоматия по истории СССР с древнейших времен до
В.И.Уколова «История мировых цивилизаций с древнейших времен до конца
А.Л.Монгайт «Археология Западной Европы»-М.-1974,-106 с.
40. Г.Б.Поляк,А.Н.Маркова «Всемирная история»,М:Культура,1997.-496 с.--- Всемирная история: Учебник для
Б.Филиппов,А.Ястребицкая «Европейский мир Х-ХV веке»,М:Интерпракс,1995.-232 с.
М.К.Аманжолова,А.М.Беркінбекова, Ғ.М.Әбілқасов «Мәдениеттану»,-Қарағанды:ҚарМТУ,2004.-117 б.
Т.П.Гусарова «Город и деревня в Италии на рубеже позднего
Древняя и средневековая история / Под ред. В.Е. Максименко.
Жанысбекова Г. А., Шабанов Е. И., Жанысбеков А. Ж.
Иқсанов М. З. Тарихи
Тұрлығұл Т. Т. Мектепте Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен
5
