Кәмелетке толмағандардың істері бойынша қылмыстық іс жүргізудің ерекшеліктері диплом жұмысы
ЖОСПАР
КІРІСПЕ..............................3
1.Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тарту қылмысының жалпы сипаттамасы ......................5
1.1 Кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы..........8
1.2 Қылмыс құрамдарын салыстыру......................9
2.Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының негізгі себептері............21
2.1Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының алдын алу жолдары ..........24
3. Кәмелетке толмағандар істері бойынша қылмыстық іс жүргізудің жалпы сипаттамасы
3.1 Жасөспірімдер қылмыстылығы, онымен күрес шаралары………................26
3.2 Кәмелетке толмағандардың психологиялық жас ерекшеліктері және олардың қылмыстық іс жүргізу үшін маңызы………………………..........….....33
3.3Кәмелетке толмағандардың істері бойынша анықталуға тиісті мән-жайлар……………………………………………………......37
3.4Кәмелетке толмағандардың құқықтарын қамтамасыз етуші кепілдіктер………………………………………………........43
4. Кәмелетке толмағандардың істерін сотқа дейінгі жүргізу ерекшеліктері
4.1 Кәмелетке толмағандар бойынша қылмыстық іс қозғау..............48
4.2 Алдын ала тергеу.........................50
ҚОРЫТЫНДЫ................57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..................59
ҚОСЫМША.....................60
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 59 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ........................................................................................................................3
1.Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тарту қылмысының жалпы сипаттамасы ................................................................................................................5
1.1 Кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы..........8
1.2 Қылмыс құрамдарын салыстыру............................................................................9
2.Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының негізгі себептері............21
2.1Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының алдын алу жолдары ..........24
3. Кәмелетке толмағандар істері бойынша қылмыстық іс жүргізудің жалпы
3.1 Жасөспірімдер қылмыстылығы, онымен күрес шаралары………................26
3.2 Кәмелетке толмағандардың психологиялық жас ерекшеліктері және олардың
3.3Кәмелетке толмағандардың істері бойынша анықталуға тиісті мән-жайлар……………………………………………………..........................................37
3.4Кәмелетке толмағандардың құқықтарын қамтамасыз етуші кепілдіктер………………………………………………............................................43
4. Кәмелетке толмағандардың істерін сотқа дейінгі жүргізу ерекшеліктері
4.1 Кәмелетке толмағандар бойынша қылмыстық іс қозғау................................48
4.2 Алдын ала тергеу.................................................................................................50
ҚОРЫТЫНДЫ..........................................................................................................57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ......................................................59
ҚОСЫМША...............................................................................................................60 КІРІСПЕ
Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тарту
Қазақстан Республикасы үшінші мың
Қазіргі таңда қазақ жастарын бүгінгі
Қоғамымыздағы жастардың қылмыстық әсерінің теріс
1.кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы, оларға қолданылатын жаза түрлері, тәрбиелік
2.кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының қылмыстық әлемдегі орнын статистикалық мәлімметтерді жинай
3.кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстылықтың алдын алу, оларды тәрбиелеу, сондай-ақ,
4.жасөспірімдердің құқықтық санасын жоғары жеңгейге көтеру және қоғамның ұмытыла
5.қазіргі кезде кәмелетке толмағандар қылмысының алдын алу үшін жасалып
6.осы қылмыстардың алдын алу шараларына байланысты өз ойымды білдіру,
7.кәмелетке толмағандарға арналған калонияларда жазасын өтеп жатқан жас өспірімдер
1 Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тарту қылмысының жалпы сипаттамасы
Кәмелетке толғандардың қылмыстық жауаптылығы мен жазасы туралы мәселелер арнайы,
Қылмыстық кодексте кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы жеке дараланып, арнаулы
Кәмелетке толмағандардың психалогиясын ескере отырып, оған қылмыстық жауаптылықтың ерекше
Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының алдын алуда мемлекет, жасөспірімдерді қадағалаусыз қалдыруменқатар
Қылмыстық кодекстің 78-бабының 1-бөлігіне сәйкес “Кәмелетке толғандардар деп қылмыс
Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауаптылыққа тартудың мәселелері өзіне тән тарихи
Профессор С. Л.Фукс осы жәйттерге байланысты былай деген: он
Ресейдің, Австрияның, Германияның, Жапонияның қылмыстық заңдарында кәмелетке толмағандардың қылмыстық
Қазақ әдет-ғұрып құқығы жүйелерін РСФСР-дің қылмыстық кодексіндегі толықтырулар мен
Қазақстан аумағында отыз бес жыл бойы күшін жоймай қолданылған
Он төрт жастан, он алты жасқа деиінгі кәмелетке толмағандардың
Бүгінгі таңдағы ҚР- ның ҚК-і бойынша қылмыстық жауаптылықа, қоғамға
Заң шығарушы қылмыстық жауаптылық туындайтын ең төменгі жасты белгілей
Осыған байланысты заң шығырушы кәмелетке толмаған деген терминге анықтама
КСРО Жоғарғы Сотының 1976 жылғы 3 желтоқсан №16 қаулысының
Егер кәмелетке толмаған адам ҚК-те көзделген жасқа толса, бірақ
Кәмелетке толмаған адамның (14,16 жас) есінің дұрыстығын жоққа шығармайтын
Қылмыс жасаған кезде он сегізге толған адам кәмелетке толмаған
1991-1995 жылдардағы республика көлеміндегі статистикалық мәліметтер кәмелетке толмағандар арасындағы
Тәжірбие көрсеткендей кәмелетке толмағандар арасында республикамыздаа қылмыстың басым
Кәмелетке толмаған адамдардың қылмыстық жауаптылығы нормаларын жеке тара бөліп
ҚК-тің VI бөлімінде “кәмелетке толмағандардың қылмыстық
жауаптылықтылғының” жалпы негіздері: кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы ерекшеліктерін (ҚК-тің
1.1 Кәмелектке толмағандарға қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы
Қазақстан Республикасы Конституциясының 27-бабында: Неке мен отбасы, ана мен
парызы; Кәмелетке толған еңбекке қабілетті балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына
1997 жылы қабылданған жаңа Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің 2-тарауы
1.2 Қылмыс құрамдарын салыстыру
131-бап:
Кәмелетке толмаған адамды қылмыстық іске тарту деп – 18
Ата-анасы, педагог не кәмелетке толмаған адамды тәрбиелеу жөнінде міндеттер
Кәмелетке толмаған адамды тәрбиелеу жөніндегі міндеттер өзіне жүктелген өзге
132-бап:
Криминологиялық зерттеудің нәтижелері көрсеткендей соңғы жылдары елімізде кәмелетке толмағандарды
Екі немесе одан көп реттерде кәмелетке толмағандарды үнемі спирт
Осы екі қылмысты салыстыратын болсам, олардың айырмашылығы бар:
131-бап:
объектісі – кәмелетке толмағандардың бірқалыпты дамуы және оларға дұрыс
Қылмыстың жәбірленушісі – 18жасқа толған адам.
объетивтік жағы - әртүрлі әдістер қолдана отырып жасалады
субъективтік жағы – тікелей қасақаналық
субъектісі – 18жасқа толған адам.
Құрамы – формальдық
132-бап:
объектісі – кәмелетке толмаған адамдардың дене және адамгершілік тұрғысынан
объективтік жағы - әртүрлі әдістер қолдана отырып жасалады
субъективтік жағы – тікелей қасақаналық
субъектісі – 18жасқа толған адам.
Құрамы – формальдық
Яғни, жалпы және нақты түрде былайша сараласақ болады:
Кәмелетке толмаған адамды қылмыстық іске тарту - ҚК 131
Аталған қылмыстың қоғамдық қауіптілігі кәмелетке толмағандарды тәрбиелеуге зиянын тигізумен
ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу
Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тартудың объектісі қылмыстық заң белгілеген,
Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тартудың тікелей объектісі –кәмелетке толмағандардың
Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тартудың объективтік жағы қылмысқа тартушының
Кәмелетке толмағандарды қылмыстық іске тартудың кез келген - бұл
Тарту дегеннің мағынасын кәмелетке толмағандардың қылмыстық іске орындаушы немесе
«Кәмелетке толмағандардың қылмыс жасауы және оларды қылмыстық және басқа
Оған тәжірибеден алынған мысал дәлел бола алады. Шымкент қ.
Аталған Нормативтік қаулының 27-тармағында кәмелетке толмаған адамды қылмыстық іске
ҚК 131-б. көзделеген қылмыс егер де кәмелетке толмаған адамды
ҚK 131-б. көзделген қылмыс құрамының болуы үшін кәмелетке толмаған
Тәжірибеден мысал келтірейік. В.В. Кочнев (1976 ж.т.) пен кәмелетке
Біздің көзқарасымыз бойынша, кәмелетке толмаған Малашенконың қылмысқа тартылудан бұрын
ҚK 131-б. көзделген қылмыс құрамының құрылысы формальді түрде берілген,
Кәмелетке толмағандар қылмыстарының басым көпшілігі ересектің немесе олардың тікелей
«Кәмелетке толмағандардың қылмыс жасауы және оларды қылмыстық және басқа
Аталған Нормативтік қаулының 21 -т. былай деп бекітілген: ҚК
Мұнан басқа, Нормативтік қаулының 22-т. ҚK 13-б. 4-б. сәйкес,
дейінгі жаста жасалған қылмыстар үшін сотталғандық қылмыстардың қайталануын тану
Кәмелетке толмаған адамды қылмыстық іске тартудың субъектісі қарастырып отырған
«Кәмелетке толмағандардың қылмыс жасауы және оларды қылмыстық және басқа
Бұл қылмыс субъектісінің жастық ерекшеліктерінің себептері, бәлкім, ең алдымен
Кәмелетке толмағандарды қылмысқа тартудың субъективтік жағы ересектің әрекеттеріндегі пиғылды
Жоғарыда аталған 2002 ж. 11 сәуірдегі Нормативтік қаулыда былай
Осылайша, барлық көрсетілген әрекеттер мазмұны жағынан да, мақсаттық бағыты
Қылмыстардың себептері әр түрлі болуы мүмкін. Жазаларды жекелеген кезде
ҚК 131-б. қылмыстың дәрежеленуші және аса дәрежеленуші түрлерін қарастырады.
ҚК 131-б. 2-бөлігі кәмелетке толмаған адамды қылмыстық іске тарту
ҚК 131-б. 3-бөлігі бұл қылмыстың аса қауіпті түрін қарастырады:
Психикалық күш колдану – кәмелетке толмаған адамның қылмысқа қатысудан
ҚК 131-б. 4 тармақшасы ересектің кэмелетке толмаган адамды ауыр
Мысалы, Солтүстік Қазақстан облысының Булаев аудандық соты Волынцев пен
Кәмелетке толмаған адамды қоғамға қарсы ic-әрекеттер жасауға тарту -
Бұл қылмыс түрлерінің едәуір көпшілігі ҚК 131-б. көзделген әрекеттердің
Қоғамдық кауіпті әрекеттер кәмелетке толмаган адамньщ денесінің және адамгершілік
Қылмыстың объектісі кәмелетке толмаған баланың адамгершілік, рухани және денесінің
Қарастырып отырған қылмыстың объективтік жағы кәмелетке толмаған баланы қоғамға
Есеңгірететін заттарға мыналар жатады: клофелин - кез келген пайыздағы
Медициналық емес тұрғыда есірткі және басқа да есегірететін заттарды
ҚK 261-б. 2-б. «в» тармағында кәмелетке толмаған жасөспірімді есірткі
Орыс тілінің сөздігінде «тарту» түсінігі бip нәрсеге қатысуға түрткі
Кәмелетке толмағандарды спирттік ішімдікті ұдайы тұтынуға тарту қауіптілігі алкогольдің
Жезөкшелікпен айналысуға тарту деп жасөспірімнің сыйақы алу үшін жыныстық
Қаңғыбастық деп тұрақты мекен-жайы жоқ немесе оны тастап кеткен
Қайыршылықпен айналысу - арамтамақтық өмір сүру туралы куәландыратын бөгде
Мына дәйекті ескеру қажет. Ата-аналар тарапынан бақылаудың жоқтығын пайдаланып,
ҚK 132-б. көзделген құрам формальді болып табылады, қарастырылып отырған
Қылмыстық кодекстің 132-б. көзделген кылмыстың субъектісі болып қылмыс жасау
ҚK 132-б. қауіпті және аса қауіпті түрлер ҚР ҚК
2. Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының негізгі себептері.
Соңғы кездері қылмыс жасаушылардың жас деңгейі жасарып бара жатқандағы
Жасы кәмелетке толмағандары ересектердің қылмыстық іс-әрекеттерге тарту фактілері де
Жасы кәмелетеке толмағандардың 90-95 пайызы – ер балалар. Жеткіншктердің
Жасөспірім қылмыскерлерге тән қасиетке келсек, олар өздерінің іс-әрекетін жоғары
Жасы кәмелетке толмағандардың арасында қылмыстық кәсіпті, қылмыстық нормалар мен
Жалпы, адам жақсы- жаманды отбасынан біліп, оның қыр –
Қоршаған орта демекші, ендігі бір жүргізілетін социологиялық зерттеудің бір
Соңғы кездері ата-ана аяқ астынан қарызға белшеден батып, дүние-
Бала тәрбиесіндегі тағы бір аңғараралық жай, пайдакүнемдік- зорлық сипаттағы
Жасөспірімдер жасайтын қылмыстың бір түрі – ұрлық олардың үлесіндегі
Сонымен қатар, жасөспірідер арасындағы қылмыстың себебін батыс елдердінің оқымыстылары
“Халықаралық түрме реформасы” ұйымының бас хатшысы Вивиен Стерн ханым
Қылмысқа баруы ықтимал балалардың тағы бір тобы кезбелікпен күн
2.1. Кәмелетке толмағандар қылмыстылығының алдын алу жолдары
Қылмыстылықпен күресте ең маңызды іс- оның алдын алу, одан
1.Жастардың кітап оқып, театрға баруға, жалпы рухани өсіруге
2. ”Балаларға көмек көрсету орталығын” ашу, әрі мұндай орталықтарда
3.Ұйымдастырушылық бағытындағы республикалық, аймақтық, облыстық және аудандық, ауданаралық жасы
4.Республика шеңберінде арнаулы мемлекеттік криминалогиялық орталық, ғылыми зерттеу институты
5.кәмелетке толмаған қылмыскерлермен жұмыс жүргізетін әлеуметтік және әлеуметтік-педагогикалық қызметтердің
-ювеналдық полиция;
-ювеналдық соттар;
-реабилитациялық (патронаждық) қызметтер;
-омбудсмен (кәмелетке толмағандар құқығы жөніндегі өкілі) қызметін ашу;
6.бұрын сотталып, рақымшылық алған, берекесіз отабасылардан шыққан жасөспірімдердің мамандық
7.міндетті квоталарды белгілеу жолымен кәмелетке толмағандарды жұмысқа орналастыру және
8.жастарға арналған әлеуметтік қызметтер кешенін, оның ішінде, жастардың еңбек
9.оқу орындарында психо-педагогикалық қызметтер құру; сонымен қатар олардың типтік
10.балаларды қорғау мәселесі жалпы әлеуметтік қорғау проблемасынан ажыратылуы тиіс.
Бірақ, теріс көрініспен күреспес бұрын оның шығу тегін жою
3. Кәмелетке толмағандар істері бойынша қылмыстық іс жүргізудің жалпы
3.1. Жасөспірімдер қылмыстылығы, онымен күрес шаралары
Адам құқықтары мен бостандықтары саласындағы Халықаралық ережелерде кәмелетке толмағандардың
БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы 1985 жылғы 29 қарашада кәмелетке толмағандарға
Қылмыстық іс жүргізу заңдылығымен осы тараудың
Қазақстанда қазіргі уақытта бұл мәселеге ерекше назар аударылып отыр,
Кәмелетке толмаған қылмыскер дегеніміз кім? Кәмелетке толмаған қылмыскер –
Екіншіден, олар ойын-сауық пен құмар ойындарына бейім болады.
Үшіншіден, өзге адамның қайғы-қасіретіне немқұрайлы қарайды, әлсіздердің есебінен өзін
Төртіншіден, олар заң бойынша тиым салынғандардың барлығын форсализм деп
Бесіншіден, әдетте олар құқық қорғау органдарына қатысты өшпенділік және
Сонымен құқыққа қарсы әрекет етуші кәмелетке толмағандарға этикалық –
Кәмелетке толмаған қылмыскерлер өздерінің заң сыйлаушы құрдастарынан жоғары агрессивтігімен
Кәмелетке толмаған қылмыскердің бойынан өзімшіл, қоғамға жат, сонымен бірге
Кәмелетке толмаған қылмыскер үшін танымдық және рухани қажеттіліктердің
Кәмелетке толмаған қылмыскер шамадан тыс индивидуалдығымен, өзімшілдігімен, өз тілегін
Кез – келген өзге адам сияқты кәмелетке толмаған қылмыскер
Кәмелетке толмаған қылмыскер күрделі және көп қырлы құбылыс, сондай-ақ
Кәмелетке толмағандар қылмыскерлерді жоғарыда аталған ерекшеліктерін ескеру, сол кәмелетке
Кәмелетке толмағандардың құнды бағыттылығына талдау жасай отырып, оны мынадай
1) жалпы қызығушылықтар;
2)жақындары мен достарының қызығушылығы;
3)жеке қызығушылықтар (материалдық және материалдық емес сипаттығы).
Кәмелетке толмағандардың материалдық қажеттіліктері екі жолмен қалыптасады. Біріншісі –
Екіншісі – кәмелетке толмаған қылмыскер бойында заң сыйлаушы өз
Қазіргі таңда жасөспірімдер тарапынан жасалатын қылмыстар өзінің алуан түрлілігімен
14 жастағылар – 11%;
15 жастағылар - 7%;16- 17 жас аралығындағылар -
14 жасар балалар қылмысты көбіне топтасып жасайды.
Жалпы, 2-3 баладан құралған топтар қалаларда 33 пайызды құраса,
Бұл сияқты көрсеткіштерді М.С.Нәрікбаевтың да зерттеу жұмысынан байқауға болады.
Бұдан шығатын қортынды, кәмелетке толмағандардың осы сияқты өз қажеттіліктерін
Кәмелетке толмағандардың қоғамға қарсы әрекеттерінің себебі, сонымен бірге, сұраныстары
Қызығушылық – адамның танымдылық қажеттілігінің эмоционалды көрінісінің бірі. Қызығушылықтар
А. В. Лясс пен И.С.Солодкин мүліктік қылмыс жасаған кәмелетке
Қазақстанда қазіргі уақытта бұл мәселеге ерекше назар аударылып отыр,
Статистика жөніндегі Мемлекеттік комитет мәліметтеріне сәйкес, Қазақстан Республикасында 1998
Қылмыс пен өзге де құқық бұзушылықтар осы мезгілде мемлекетте
Ішкі істер органдары кәмелетке толмағандар арасында қылмыс жасаудың төмендеуінің
Соңғы уақытта кәмелетке толмағандардың ауыр қылмыстар: қасақана кісі өлтіру,
Кісі өлтірудің үлкен пайызын жасөспірімдердің абайсыздықпен кісі өлтіріп алуды
Жағдайды түзеу тек сот, тергеу органдарының жұмысы ғана емес,
Дегенмен, статистика көрсеткеніндей, 1994-1998 жылдары құқық қорғау органдарының, сондай-ақ
Өскелең ұрпақ тәрбиесін жетілдіруге құқықтық ықпал ету, білім беру,
Прокуратураның алдына қойылған міндеттерге орналастыра отырып, құқық қорғау, мемлекеттік
Кәмелетке толмағандар ісін жүргізуді жүзеге асыру кезінде сот және
Бірақ, бұл міндеттерді табысты орындап шығу үшін қылмыстық қудалауды
3.2 Кәмелетке толмағандардың психологиялық жас ерекшеліктері және олардың
Адамның дамуы өте күрделі, ұзақ жүретін процесс болып табылады.
Жеткіншек алды жасының өтпелі жас деп аталу себебі, ол
Ересек жеткіншек алды және жас немесе жасөспірімдік уақыт жас
Осы жастағы жасөспірімдердің мінез-құлқы мен әрекеттері саналы әрі жігерлі
Алайда жасөспірімнің физикалық және адамгершілік жағынан дамуы әлі аяқталған
Жеткіншек алды жасында мінездің психикалық жарақат алу мүмкіндігін арттыратын
а) елгезектік пен сылбырлық арасындағы қайшылық;
б) көңіл-күй өзгерістеріне алып келетін қызбалық пен сылбырлықтың
Импульсивтілік пен көңіл-күй тербелістері жеткіншектердің ойы мен қылықтарына ықпал
Бірқатар психологтар жеткіншек алды жасын ауыр "апаттар" кезеңі деп
Л.И. Божовичтің көрсетуінше, жасөспірімдердің моральдық саласында екі ерекшелік пайда
а) қоғамдық мінез-қүлық
б) салыстырмалы түрде тұрақты және кездейсоқ ықпалдардан тәуелсіз
Жеткіншек алды кезеңіне жоғары эмоциялық қозғыштық қасиеті тән, "ұстамдылық"
Кейбір жасөспірімдерге олардың тұрмыс және тәрбие шарттары белгілейтін дөрекілік,
Осы жаста көп кездесетін мінез-құлық кемшіліктерінің бірі-қырсықтық. Кәмелетке толмаған
істелген қылмыстың мән-жайын, ұрланған мүлік пен қылмыс құралының
орналасқан жерін, қылмысқа қатысушыны анықтау кезіндегі жауап алуда тап
Өтірікке түрткі болатын нәрселер көбінесе:
а) жауапкершілік пен жазадан қорқу;
ә) қылмысқа қатысушылар немесе олардың туыстары мен достары тарапынан
б) достықты дұрыс түсінбеушілік және осыған байланысты "сатқын"
в) құрдастарының назарын аудару, таңғалысын тудыру тілегі.
Бұл жас ерекшеліктері бәрінен бұрын 14-15 жастағы жеткіншектерге
Алайда, психологтардың зерттеулері көрсеткендей, дербестікке ұмтылу үшін отбасында дұрыс
Ата-аналардың бала тәрбиесіне селқос қарауы оның беделді тұлғаны сырттан
Жеткіншек алды кезеңінде "әлсіз" атану қорқынышы басым болады. Бұл
Жеткіншек алды жасының соңына қарай үлкендік сезімі өзіндік сипатқа
Жасөспірімдердің психологиялық жас ерекшеліктері жалпы криминогенді емес. Бірақ олар
Жасөспірімдер дамуының жоғарыда талданған ерекшеліктері іс жүргізу тәртібін реттейтін
Криминалистердің зерттеулері бойынша , жасөспірімдердің қылмыс-тылығына 300-дей
Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының басты себебі , қазіргі уақытта
Кәмелетке толмағандардың арасындағы қылмыстылықтың дамуының негізгі факторлардың
Жасөспірім мінез-құлқының мотивациясын психологиялық тұрғыда зерттеген
Біріншіден, жастардың құнды орнатылымдары мен бағытының қалыптасу
Екіншіден , жеке тұлғаның құқықтық позициясының анықтылығы еріктілік
3.3 Кәмелетке толмағандардың істері бойынша анықталуға тиісті мән-жайлар
Кәмелетке толмағандар істер бойынша қылмыстық іс жүргізу процестің арнайы
Олар - қылмыстарды тез және толық ашу, кінәліні анықтау,
Іс жүргізу заңы қылмыстық іс бойынша дәлелдеуге жататын мән-жайларды
1) қылмыстық заңда
2) қылмыстық заңда тыйым салынған іс-әрекет жасаудағы тұлғаның
3) айыпкер жауапкершілігінің дәрежесі мен сипатына әсер ететін
4) айыпкердің жеке тұлғасын сипаттайтын мән-жайлар;
5) қылмыс келтірген зиянның сипаты мен мөлшері;
6) іс-әрекеттің қылмыстылығын жоққа шығаратын мән-жайлар; және басқа да
Барлық талаптар кәмелетке толмағандар ісі бойынша орындалуға тиіс. Сонымен
Көрсетілген мән-жайлар кәмелетке толмағандар істері бойынша дәлелдеу затын заңнамалық
1) жасөспірімнің жасы (күні, айы, туған жылы);
2) жасөспірімнің өмір сүру және тәрбие шарттары;
3) зияттық, ерік-жігер және психикалық дамуы, мінез, темперамент
4) жасөспірімге үлкен адамдардың
В. Рыбальская есептеуінше, кәмелетке толмағандар ісі бойынша дәлелдеу затының
а) өмір сүру және тәрбие шарттары;
ә) тікелей айыпкердің жеке тұлғасын сипаттайтын мәліметтер;
б) оны қылмыс жасауға әкелген мән-жайлар.
Дәлелдеу процесінде бұл мән-жайлардың бірінші және үшінші топтары олардың
Тергеу және сотта іс қарау тәжірбиесінде жоғарыдағы барлық мән-жайлар
Сондай-ақ, Г.М Миньковскийдің тұжырымдауынша, кәмелетке толмағандар ісі үшін
В.В Леоненко кәмелетке толмағандар істері бойынша дәлелдеу шегінің
Іс үшін елеулі барлық мән-жайлар анықталғанда ғана тиісті тәрбиелік
Кәмелетке толмағандар істері бойынша дәлелдеу ерекшеліктерін Г.М
а) жасөспірімнің жеке тұлғасы және дәл жасы;
ә) оның дамуы, физикалық және жан-дүниесінің саулығы;
б) оның тұлға ретінде қалыптасуының, моральдық бейнесінің, мінез-құлқының шарттары;
в) арандатушылар мен көмектесушілердің болуы немесе болмауы;
г) қылмыстыққа ниет;
д) жасөспірмінің заңды және жеке және мүліктік мүдделерін қорғау
Жоғарыда айтылғандардан шығатын қорытынды бойынша, дәлелдеу затының басты қүрамы
Философтар, әлеуметтанушылар, психологтар ұстанымы бойынша тұлғаның белгілерін таразылай келе,
демографиялық мәліметтер; адамгершілік-психологиялық қасиеттері; қоғамдық өмірдің әртүрлі саласындағы әлеуметтік
Қылмыскер тұлғасы "қандай да бір дәрежеде оның қылмыс істеуіне
Криминологтар кәмелетке
Кәмелетке толмаған қылмыскерлерді
а) қылмысты кездейсоқ жасау;
ә) тұлғаның жеке бағыттылығының жалпы тұрақсыздығы салдарынан қылмыс жасау
Кәмелетке толмаған қылмыскердің жеке тұлғасын зерттеу - өте күрделі
Әсіресе, жасөспірімнің ішкі жан-дүниесін, оның әдеттерін, қызығушылығын, қажеттіліктерін зерттеу
1) осындай зерттеу жүргізілуге тиісті шектерді белгілеуге байланысты қиындықтар;
2) алынған ақпараттың әділдігін (объективтілігін) қамтамасыз етуге
байланысты қиындықтар.
Н.И. Гуковскаяның пайымдауынша, жасөспірімнің тұлғасын, оның өмір сүру, тәрбие
Айыпкер түлғасын зерттеудің күрделілігін көрсететін екінші жағдай, әдетте түлға
Жасөспірімнің ішкі әлемін айқындау үлкен әдепті, әділдікті талап етеді.
Жасөспірімнің қылмыс істеуге дейінгі мінез-қүлқы оның жағымды жақтарымен бірге
Алайда, кәмелетке толмағандардың істерін жүргізуді жүзеге асыру кезінде қылмыстың
Кәмелетке толмағандар ісін жүргізу үшін елеулі мән-жайларды анықтау негізінде
Қылмыстық құқықтағы ессіздік - бұл психиканың ауру жағдайымен немесе
Заңда (ҚР ҚК, 16 бап) екі өлшем бекітілген -
Медициналық өлшем созылмалы жан-дүниесінің дерті, жан-дүниесінің уақытша күйзеліске ұшырауы,
Заңдық өлшемге тұлғаның өз әрекетіне есеп беруге (интеллектуалдық өлшем)
Психикалық жағдай туралы мәселені шешу үшін сот-психиатриялық сараптама тағайындалуы
Адамның есі дұрыс еместігі нақты іс әрекетке қатысты анықталады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 489-бабына сәйкес, кәмелетке
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 481-бабына сәйкес, кәмелетке толмаған
Жасөспірімнің дәл жасы құжаттармен расталуы тиіс, куәландырушы құжат болмаған
Заң шығарушы, жасқа осыншалық үлкен мән бере отырып, алайда,
Басқаша айтқанда, З.А.Астемировтың атап өткеніндей, адам өз тұлғасының дамуы
Қылмыстық жауапкершілік өз негізіне іс-әрекетінің қоғамға қауіптілігін, оның рұқсат
Ішінара, қылмыс істеу сәтіндегі кәмелетке толмаған айыпкердің жасы туралы
3.4 Кәмелетке толмағандар құқықтарын қамтамасыз етуші кепілдіктер
Кәмелетке толмағандар істерін жүргізу қылмыстық іс жүргізу құқығы нормаларымен
Сонымен бірге, кәмелетке толмаған құқық бүзушының психологиялық, жас ерекшеліктерін
Бұл нормалардың бірінші кезектегі міндеті - тұлғаның заңды мүдделері
Сондықтан жасөспірімдер үшін олардың құқықтары мен заңды мүдделерінің ерекше
Қылмыстық іс жүргізу теориясында айыпкердің қорғау алуға құқығы заңда
Осылайша, айыпкердің қорғау құқығы оның жеке пайдалана алатын құқықтарының
Айыпкердің зияттық кемелсіздігі, істің нақты жағдайына жас шамасына қарай
Кәмелетке толмаған айыпкерді қорғау жоғары кәсіптік шеберлікті ғана емес,
ҚР ҚІЖК-нің 71- бабының 1-бөлімінің 2-тармағына сәйкес істердің осы
Егер жасөспірім сезікті, айыпкер не олардың заңды өкілі қорғаушымен
Процеске қорғаушының қатысуы - айыпкердің қорғау құқығы қағидасын жүзеге
Қорғау құқығын жүзеге асыру - бұл сот әділдігін табысты
Айыпкерге қорғау құқығын қамтамасыз ету осы жағдайдың ерекше маңыздылығына
Айыпкерге қорғау құқығын қамтамасыз ету - қылмыстық іс бойынша
Қорғауды шынайы жүзеге асыру - соттық дәлелдемелерді жан-жақты, толық
Айыпкердің қорғау құқығы қол сұқпаушылық, сот ісін жүргізу тәсілі,
Демек, бұған дейін айтылғандай, кәмелетке толмағандар үшін олардың құқықтары
Айыпкердің кінәсіздік презумпциясы қағидасы - бұл объективті құқықтық ереже,
Айыпкердің кінәсіздік презумпциясы қағидасы сот әділдігінің тура кепілдігі болып
Кінәсіздік презумпциясы қағидасы ҚР Конституциясының 77 бабында берік
Кінәсіздік презумпциясының мәні одан бірнеше маңызды салдарлар келіп шығатынында
1) айыпкердің кінәлілігін істі қарайтын
2) соттың, прокурордың, тергеушінің дәлелдеу міндетін айыпкерге
3) айыпкер өзінің кінәсіздығын дәлелдеуге міндетті емес, егер
4) шешілуі қиын күдіктер айыпкердің пайдасына шешіледі (оларды
5) айыпкердің көрсетпесіне зорлық, қорқыту және заңсыз
6) дәлелденбеген кінәлілік дәлелденген кінәсіздікпен бірдей;
7) айыптау үкімі шығарылғанға дейін айыпкердің кінәлілігі
Тіпті сот айыптау үкімін жариялағаннан кейін де кінәсіздік презумпциясы
Жоғарыда айтылғандардан айыпкердің қорғау құқығын жүзеге асыру үшін кінәсіздік
Заңмен бекітілген кәмелетке толмағандар істері бойынша қорғаушының қатысу міндеті
Қорғаушы - бұл қылмыстық іс жүргізуде айыпкердің таңдауымен немесе
Қорғаушының процессуалдық жағдайының өкілдің процессуалдық жағдайынан елеулі айырмашылығы бар.
Кәмелетке толмағандар бойынша қорғаушының қызметі оның заңды өкілмен өзара
Заңды өкіл процесте жасөспірімге жақын адам ретінде шығады, қорғаушы
Қылмыстық сот ісін жүргізуге заңды өкілдің қатысуының ерекшелігі, оның
ә) бала тәрбиелеудегі міндеттер мен құқықтардың субъектілері ретінде (бұл
Жасөспірім заңды өкілдері ретінде қатысуға жіберілуі мүмкін адамдар тобы
Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы істер бойынша қорғаушының қатысуына кәмелетке
Егер кәмелетке толмаған сезікті, айыпталушы не олардың заңды өкілдері
Кәмелетке толмаған сезіктінің, айыпталушының ата-анасы немесе басқа да заңды
Заңды өкілге, ал ол болмаған жағдайда – қорғаншы және
Заңды өкілдің: кәмелетке толмағанға не жөнінде күдік келтіріліп немесе
Заңды өкіл егер де оның іс-әрекеттері жасөспірімнің мүдделеріне нұқсан
Он алты жасқа толмаған, сондай-ақ осы жасқа толған, бірақ
4 Кәмелетке толмағандардың істерін сотқа дейінгі жүргізу
4.1. Кәмелетке толмағандарға қылмыстық іс қозғау
Алдыңғы тарауда кәмелетке толмағандардың психикалық дамуының негізгі белгілері мен
Осылармен қатар процестің әрбір сатысына жасөспірім туралы істің барлық
Сотқа дейінгі іс жүргізудің барлық мәселерін қарамастан, жалпы іс
Кәмелетке толмағандар қылмыстарын тергеудің сапасы мен тиімділігі көбіне қылмыстық
а) жасы үлкен арандатушының ықпалымен немесе бұған дейінгі істеген
ә) азаматтардың және кәмелетке толмаған құқық бұзушылар мен басқа
б) жасы үлкен арандатушылар мен ұйымдастырушылардың істелген қылмыс
в) жасөспірімге жағымды тәрбиелік әсер етуді неғұрлым ерте бастау.
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодекснің 174 бабына сәйкес қылмыстық
қозғау негіздері мен сылтаулары ретінде кінәсін мойындап келу, азаматтардың
Қылмыстық іс істелген қылмыс фактісі бойынша қозғалады. Бастапқы материалдарда
Кәмелетке толмағандар істері бойынша қылмыстық істі дәл уақытында қозғау
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы істер бойынша материалдар, хабарламаларды алдын
Осындай заңда реттелген алдын ала тексеру нәтижесінде қабылданған қылмыстық
4.2 Алдын ала тергеу
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы қылмыстық істерді тергеу педагогика, психология
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы заңнамасында (ҚР ҚІЖК, 480-бап, 2-т)
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы істерді жүргізу тәртібі мына жағдайларда
1) осы тұлғаның бірнеше қылмысы, бұл қылмыстардың бір бөлігі
2) айыпкер сот ісін жүргізу уақыты кезінде кәмелетке толса
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 200 бабына сәйкес, алдын
Осындай дәрежедегі істерді теогеудің бастапқы кезеңінде келесі түрлі тергеу
Шұғыл тергеу шаралары орындалғаннан кейін, бірақ қылмыс қозғалған күннен
Істі тергеушіге бергеннен кейін алдын ала анықтау органы сол
Тергеу әрекеттерін жүргізу тәртібі: ҚІЖК-нің 201 бабында бекітілген ережелерге
Криминалистика бастапқы тергеу әрекеттерінің сипатына байланысты қылмыстардың екі тобын
Жасөспірімдер істеген қылмыстар көбінесе бірінші топқа жатады, соған орай
Қылмыс субъектісінің психофизикалық және жас ерекшеліктері белгілейтін жасөспірімдер қылмысын
Оқиға болған жерді қарау процесінде қылмыс субъектісі туралы және
Мысалы, оқиға болған жердегі өзгерістер көрсететін қылмыстың материалдық зардаптары
а) әдетте 14-15 жасар жеткіншектер қалдыратын, кішігірім мөлшердегі адам
Оқиға болған жерді қарауды бастаған кезде қылмыстық қастандық субъектісі
Оқиға болған жерді қарау барысында жасөспірім сезіктінің жеке бас
Кәмелетке толмағандар істері бойынша тінту ұрланған мүлікті, қылмыс құралын,
Тінту кезінде кәмелетке толмаған құқық бұзушының жеке тұлғасын, оның
Жасөспірімдер істері бойынша алдын ала тергеу жүргізу кезінде қорғаушының
Егер жасөспірім сезікті, айыпкер не болмаса олардың заңды өкілдері
Қорғаушы (адвокат) өзіне қабылдаған айыпкерді, сезіктіні қорғаудан бас тартуға
Айыпкердің тағылған айыпты теріске шығаруы егер де қорғаушы мұндай
Айыпкерді әшекерлейтін немесе оның жауапкершілігін ауырлататын мән-жайларды қорғаушының анықтауы
Кәмелетке толмаған айыпкер, сезіктінің ата-анасы немесе басқа да заңды
Заңды өкіл, егер де оның іс-әрекеті жасөспірімнің мүдделеріне нұқсан
Тергеуші 16-ға толған жасөспірімдер істері бойынша алдын ала тергеуді
ҚР ҚІЖК-нің 485 бабына сәйкес кәмелетке толмаған айыпкер, сезіктіден
Кәмелетке толмаған сезіктіден жауап алу - мақсатты қызмет, өзара
Жасөсіпірімнен жауап алу өз мазмұны бойынша - бір-бірімен тығыз
Жасөспірімдерден жауап алудың күрделі және жан-жақты сипаты алдын ала
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің нормаларына сәйкес жауап алу
Жауап алу тәуліктің күндізгі уақытында жүргізілуі тиіс және үзіліссіз
Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, жасөспірім-құқық бұзушыға (айыпкерге, сезіктіге) бұлтартпау шаралары
Қылмыстық сот ісін жүргізудегі бұлтартпау шаралары деп заңмен бекітілген
Кәмелетке толмаған сезікті, айыпкерге қатысты бұлтартпау шараларын қолдану туралы
Бақылауға беру ата-ананың (қамқоршының, балалар мекемесі әкімшілігінің) біреуі жасөспірімнің
Бақылауға қабылдау туралы қол қою кезінде ата-ана, қамқоршылар және
ҚОРЫТЫНДЫ
Ел президенті Н.Ә.Назарбаев: ” Еліміздің болашағы-жастар ”,- деп жастарға
Елімізде 1999ж жүргізілген санақ нәтижесі бойынша Қазақстанда 14953126 адам
Қалың жұртқа белгілісі еліміздегі,тұрмыстық ахуал мен күнкөрстің жүдеулігі,ертеңгі күнге
Жастардың алды кісі өлтіріп,адам тонаса, соңы күн көріс үшін
Халқымыздың дархан жазушысы Ғабит Мүсіреповтің “ ел боламын десең
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1.А.Н.Ағыбаев “Қылмыстық құқық” Алматы “Жеті жарғы” 1998 ж.
2.А.В.Наумов “Қылмыстық құқық” Астана “Фолиянт” 2001ж.
3.Е.Т.Әбілезов, С.М. Рахметов “ҚР-ның қылмыстық құқығы” Алматы “Жеті жарғы”
4.Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Заңтану. Алматы
5.Е.Алауханов “Жасөспірімдер қылмысы неге көп?” Заң 4 2004ж
6.А.Н.Ағыбаев “Жасөспірімдер қылмысына не себеп?” Заң 5 2004ж.
7.Л.Ерінбетова “Кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың алдын алу жолдары” Заң
8.1995 жылы 30 тамызда қабылданған ҚР-ның Конституциясы
9.1997 жылы 16 шілдеде қабылданған ҚР-ның Қылмыстық кодексі.
10.1998 жылы 1 қаңтарда қабылданған ҚР-ның Қылмыстық –атқару кодексі.
Қосымша
Кәмелетке толмағандардың қылмыстары
Қасақана кісі өлтіру
Зорлау, тонау
Ауыр дене жарақаттары
Кәмелетке толмағандардың қылмыстарын дәлелдеу факторлары
жасөспірімнің жеке тұлғасы және дәл жасы;
арандатушылар мен көмектесушілердің болуы немесе болмауы
оның дамуы, физикалық және жан-дүниесінің саулығы
қылмыстыққа ниет
жасөспірмінің заңды және жеке және мүліктік мүдделерін қорғау үшін
