TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе....................................................................................................................2

І Кәмелетке толмағандардың істері бойынша қылмыстық іс жүргізудің жалпы сипаттамасы..........................................................................................6

1.1.Жасөспірімдер қылмыстылығы, онымен күрес шаралары.........7

1.2.Кәмелетке толмағандардың психологиялық жас ерекшеліктері және олардың қылмыстық іс жүргізу үшін маңызы.........................10

1.3.Кәмелетке толмағандардың істері бойынша анықталуға тиісті мән-жайлар...........................................................................................15

1.4. Кәмелетке толмағандардың құқықтарын қамтамасыз етуші кепілдіктер.......................................................................23

ІІ Кәмелетке толмағандардың істерін сотқа дейінгі жүргізу ерекшеліктері..29

2.1 Кәмелетке толмағандар бойынша қылмыстық іс қозғау.............................................29

2.2 Алдын ала тергеу ...............................................43

III. Кәмелетке толмағандардың істері бойынша сот талқылауы.

3.1 Сот талқылауы тәртібінің ерекшеліктері.

3.2 Соттың үкім шығару кезінде шешетін мәселелері.

Қорытынды...................................................................................................47

Қолданылған әдебиеттердің тізімі..........................................................49

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Құқық

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

Мазмұны

Кіріспе....................................................................................................................2

І Кәмелетке толмағандардың істері бойынша қылмыстық іс жүргізудің жалпы
1.1.Жасөспірімдер қылмыстылығы, онымен күрес шаралары.........7
1.2.Кәмелетке толмағандардың психологиялық жас ерекшеліктері және олардың қылмыстық іс
1.3.Кәмелетке толмағандардың істері бойынша анықталуға тиісті мән-жайлар...........................................................................................15
1.4. Кәмелетке толмағандардың құқықтарын қамтамасыз етуші кепілдіктер.......................................................................23
ІІ Кәмелетке толмағандардың істерін сотқа дейінгі жүргізу ерекшеліктері..29
2.1 Кәмелетке толмағандар бойынша қылмыстық іс қозғау.............................................29

2.2 Алдын ала тергеу ...............................................43
III. Кәмелетке толмағандардың істері бойынша сот талқылауы.

3.1 Сот талқылауы тәртібінің ерекшеліктері.

3.2 Соттың үкім шығару кезінде шешетін мәселелері.

Қорытынды...................................................................................................47
Қолданылған әдебиеттердің тізімі..........................................................49
КІРІСПЕ

Қазіргі уақыттағы кәмелетке толмағандардың ісі бойынша қылмыстық сот ісін
Қоғамда әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістердің ірі көлемді және жылдам
1994 жылы Қазақстан Республикасында барлық салалар бойынша 201796 қылмыс
Осы бесжылдықта кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстың азаюына қарамастан, олардың
Жасөспірімдер қылмысымен күрес біздің қоғамдағы қылмыспен күрес міндеттерінің маңызды
Қылмыстың алдын алу, оған жібермеу,ескерту жөніндегі шаралардың одан әрі
Әрине, жасөспірімдер қылмыстылығын жеңуге сот және тергеу органдарының іс-қызметі
Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы істерді тергеу және сот талқылауы
Сонымен бірге, кәмелетке толмағандар қылмысы туралы істер бойынша сот
Бұл тұрғыда қылмыстық істерді тергеумен сот талқылауы сапасын одан
Кәмелетке толмағандар ісін жүргізу тәртібі, кәмелетке толмағандардың жас және
Қылмыстық іс жүргізу заңнамасы кәмелетке толмағандар ісін жүргізудің ерекшелігіне
Жоғарыда көрсетілген жағдайлар кәмелетке толмағандар ісін жзүргізуді жүзеге асыруға
І КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАР ІСТЕРІ БОЙЫНША ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУДІҢ
Адам құқықтары мен бостандықтары саласындағы Халықаралық ережелерде кәмелетке толмағандардың
БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы 1985 жылғы 29 қарашада кәмелетке толмағандарға
Осы ережелер кәмелетке толмағандар істерін жүргізу тәртібі белгіленген қолданыстағы
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі баптарының нормаларына сәйкес кәмелетке
Бұл өзгешелік мынадай жағдайларда көрінеді:

нақты ерекшеліктері кәмелетке толмағандардың қылмыс үшін жауапкершілігі мен
б) бұл ерекшеліктер іс жүргізу мақсаттары мен қағидаларының біртұтас
Осы істер бойынша іс жүргізуді регламенттеу ерекшеліктері іс-әрекеттің өзін,
Осы категориядағы істерді жүргізудің ерекше тәртібі жасалған қылмыстың барлық
1.1.Жасөспірімдер қылмыстылығы, онымен күрес шаралары

Қазақстан Республикасының демократиялық, зайырлы, құқықтық мемлекет ретінде қалыптасуы, әлеуметтік-экономикалық
Қазақстанда қазіргі уақытта бұл мәселеге ерекше назар аударылып отыр,
Статистика жөніндегі Мемлекеттік комитет мәліметтеріне сәйкес, Қазақстан Республикасында 1998
Қылмыс пен өзге де құқық бұзушылықтар осы мезгілде мемлекетте
Оңтүстік Қазақстан облысында әртүрлі әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін 1998
Соңғы уақытта кәмелетке толмағандардың ауыр қылмыстар: қасақана кісі өлтіру,
Кісі өлтірудің үлкен пайызын жасөспірімдердің абайсыздықпен кісі өлтіріп алуды
Сондай-ақ балалардың қараусыздығы да үлкен мәселе тудырып отыр. Жасөспірімдердің
Жағдайды түзеу тек сот, тергеу органдарының жұмысы ғана емес,
Дегенмен, статистика көрсеткеніндей, 1994-1998 жылдары құқық қорғау органдарының, сондай-ақ
Өскелең ұрпақ тәрбиесін жетілдіруге құқықтық ықпал ету, білім беру,
Прокуратураның алдына қойылған міндеттерге орналастыра отырып, құқық қорғау, мемлекеттік
Кәмелетке толмағандар ісін жүргізуді жүзеге асыру кезінде сот және
Бірақ, бұл міндеттерді табысты орындап шығу үшін қылмыстық қудалауды
1.2. Кәмелетке толмағандардың психологиялық жас ерекшеліктері және олардың қылмыстық
Адамның дамуы өте күрделі, ұзақ жүретін процесс болып табылады.
Жеткіншек алды жасының өтпелі жас деп аталу себебі, ол
Ересек жеткіншек алды және жас немесе жасөспірімдік уақыт жас
Осы жастағы жасөспірімдердің мінез-құлқы мен әрекеттері саналы әрі жігерлі
Алайда жасөспірімнің физикалық және адамгершілік жағынан дамуы әлі аяқталған
Жеткіншек алды жасында мінездің психикалық жарақат алу мүмкіндігін арттыратын
а) елгезектік пен сылбырлық арасындағы қайшылық;

б) көңіл-күй өзгерістеріне алып келетін қызбалық пен сылбырлықтың тез
Импульсивтілік пен көңіл-күй тербелістері жеткіншектердің ойы мен қылықтарына ықпал
Бірқатар психологтар жеткіншек алды жасын ауыр "апаттар" кезеңі деп
Л.И. Божовичтің көрсетуінше, жасөспірімдердің моральдық саласында екі ерекшелік пайда
а) қоғамдық мінез-құлық пен адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас нормалары
б) салыстырмалы түрде тұрақты және кездейсоқ ықпалдардан тәуелсіз моральдық
Жеткіншек алды кезеңіне жоғары эмоциялық қозғыштық қасиеті тән, "ұстамдылық"
Кейбір жасөспірімдерге олардың тұрмыс және тәрбие шарттары белгілейтін дөрекілік,
Осы жаста көп кездесетін мінез-құлық кемшіліктерінің бірі- қырсықтық. Кәмелетке
Өтірікке түрткі болатын нәрселер көбінесе:

а) жауапкершілік пен жазадан қорқу;

ә) қылмысқа қатысушылар немесе олардың туыстары мен достары тарапынан
б) достықты дұрыс түсінбеушілік және осыған байланысты "сатқын" атанудан
в) құрдастарының назарын аудару, таңғалысын тудыру тілегі.

Жеткіншек алды жасында жекелеген жағымды қасиеттерді дамытуға, кемшіліктерді жеңуге
Бұл жас ерекшеліктері бәрінен бұрын 14-15 жастағы жеткіншектерге тән.
Алайда, психологтардың зерттеулері көрсеткендей, дербестікке ұмтылу үшін отбасында дұрыс
Ата-аналардың бала тәрбиесіне селқос қарауы оның беделді тұлғаны сырттан
Жеткіншек алды кезеңінде "әлсіз" атану қорқынышы басым болады. Бұл
Жеткіншек алды жасының соңына қарай үлкендік сезімі өзіндік сипатқа
Жасөспірімдердің психологиялық жас ерекшеліктері жалпы криминогенді емес. Бірақ олар
Жасөспірімдер дамуының жоғарыда талданған ерекшеліктері іс жүргізу тәртібін реттейтін
1.3. Кәмелетке толмағандардың істері бойынша
Кәмелетке толмағандар істер бойынша қылмыстық іс жүргізу процестің арнайы
Олар – қылмыстарды тез және толық ашу, кінәліні анықтау,
Іс жүргізу заңы қылмыстық іс бойынша дәлелдеуге жататын мән-жайларды
1) қылмыстық заңда көрсетілген қылмыс құрамының белгілері (уақыты, орны,
2) қылмыстық заңда тыйым салынған іс-әрекет жасаудағы тұлғаның кінәлылығы,
3) айыпкер жауапкершілігінің дәрежесі мен сипатына әсер ететін мән-жайларыы;

4) айыпкердің жеке тұлғасын сипаттайтын мән-жайлар;

5) қылмыс келтірген зиянның сипаты мен мөлшері;

6) іс-әрекеттің қылмыстылығын жоққа шығаратын мән-жайлар; және басқа да
Барлық талаптар кәмелетке толмағандар ісі бойынша орындалуға тиіс. Сонымен
Көрсетілген мән-жайлар кәмелетке толмағандар істері бойынша дәлелдеу затын заңнамалық
жасөспірімнің жасы (күні, айы, туған жылы);

жасөспірімнің өмір сүру және тәрбие шарттары;

зияттық, ерік-жігер және психикалық дамуы, мінез, темперамент ерекшеліктері, қажеттеліктері
жасөспірімге үлкен адамдардың және басқа жасөспірімдердің ықпалы.

В. Рыбальская есептеуінше, кәмелетке толмағандар ісі бойынша дәлелдеу затының
а) өмір сүру және тәрбие шарттары;

ә) тікелей айыпкердің жеке тұлғасын сипаттайтын мәліметтер;

б) оны қылмыс жасауға әкелген мән-жайлар.

Дәлелдеу процесінде бұл мән-жайлардың бірінші және үшінші топтары олардың
Тергеу және сотта іс қарау тәжірбиесінде жоғарыдағы барлық мән-жайлар
Сондай-ақ, Г.М Миньковскийдің тұжырымдауынша, кәмелетке толмағандар ісі үшін елеулі
В.В Леоненко кәмелетке толмағандар істері бойынша дәлелдеу шегінің жалпы
Кәмелетке толмағандар істері бойынша дәлелдеу шегінің ерекшеліктерін Г.М Миньковский
а) жасөспірімнің жеке тұлғасы және дәл жасы;

ә) оның дамуы, физикалық және жан-дүниесінің саулығы;

б) оның тұлға ретінде қалыптасуының, моральдық бейнесінің, мінез-құлқының шарттары;

в) арандатушылар мен көмектесушілердің болуы немесе болмауы;

г) қылмыстыққа ниет;

д) жасөспірмінің заңды және жеке және мүліктік мүдделерін қорғау
Жоғарыда айтылғандардан шығатын қорытынды бойынша, дәлелдеу затының басты құрамы
Философтар, әлеуметтанушылар, психологтар ұстанымы бойынша тұлғаның белгілерін тарзылай келе,
Қылмыскер тұлғасы "қандай да бір дәрежеде оның қылмыс істеуіне
Криминологтар кәмелетке толмаған қылмыскер тұлғасының құрылымын зерттеудің ерекше маңыздылығын
Кәмелетке толмаған қылмыскерлерді топтастыру олардың мінез-құлықтарының мынадай ерекшеліктерін қамтиды:

а) қылмысты кездейсоқ жасау;

ә) тұлғаның жеке бағыттылығының жалпы тұрақсыздығы салдарынан қылмыс жасау
Кәмелетке толмаған қылмыскердің жеке тұлғасын зерттеу - өте күрделі
Әсіресе, жасөспірімнің ішкі жан-дүниесін, оның әдеттерін, қызығушылығын, қажеттіліктерін зерттеу
1) осындай зерттеу жүргізілуге тиісті шектерді белгілеуге байланысты қиындықтар;

2) алынған ақпараттың әділдігін (объективтілігін) қамтамасыз етуге байланысты қиындықтар.

Н.И. Гуковскаяның пайымдауынша, жасөспірімнің тұлғасын, оның өмір сүру, тәрбие
Айыпкер тұлғасын зерттеудің күрделілігін крсететін екінші жағдай, әдетте тұлға
Жасөспірімнің ішкі әлемін айқындау үлкен әдепті, әділдікті талап етеді.

Жасөспірімнің қылмыс істеуге дейінгі мінез-құлқы оның жағымды жақтарымен бірге
Алайда, кәмелетке толмағандардың істерін жүргізуді жүзеге асыру кезінде қылмыстың
Кәмелетке толмағандар ісін жүргізу үшін елеулі мән-жайларды анықтау негізінде
Қылмыстық құқықтағы ессіздік – бұл психиканың ауру жағдайымен немесе
Заңда (ҚР ҚК, 16 бап) екі өлшем бекітілген –
Медициналық өлшем созылмалы жан-дүниесінің дерті, жан-дүниесінің уақытша күйзеліске ұшырауы,
Заңдық өлшемге тұлғаның өз әрекетіне есеп беруге (интеллектуалдық өлшем)
Психикалық жағдай туралы мәселені шешу үшін сот-психиатриялық сараптама тағайындалуы
Адамның есі дұрыс еместігі нақты іс-әрекетке қатысты анықталады. Сондықтан
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 489-бабына сәйкес, кәмелетке
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 481-бабына сәйкес, кәмелетке толмаған
Жасөспірімнің дәл жасы құжаттармен расталуы тиіс, куәландырушы құжат болмаған
Заң шығарушы, жасқа осыншалық үлкен мән бере отырып, алайда,
Басқаша айтқанда, З.А.Астемировтың атап өткеніндей, адам өз тұлғасының дамуы
Қылмыстық жауапкершілік өз негізіне іс-әрекетінің қоғамға қауіптілігін, оның рұқсат
Ішінара, қылмыс істеу сәтіндегі кәмелетке толмаған айыпкердің жасы туралы
1.4. Кәмелетке толмағандар құқықтарын қамтамасыз

етуші кепілдіктер

Кәмелетке толмағандар істерін жүргізу қылмыстық іс жүргізу құқығы нормаларымен
Сонымен бірге, кәмелетке толмаған құқық бұзушының психологиялық, жас ерекшеліктерін
Бұл нормалардың бірінші кезектегі міндеті – тұлғаның заңды мүдделері
Сондықтан жасөспірімдер үшін олардың құқықтары мен заңды мүдделерінің ерекше
Қылмыстық іс жүргізу теориясында айыпкердің қорғау алуға құқығы заңда
Осылайша, айыпкердің қорғау құқығы оның жеке пайдалана алатын құқықтарының
Айыпкердің зияттық кемелсіздігі, істің нақты жағдайына жас шамасына қарай
Кәмелетке толмаған айыпкерді қорғау жоғары кәсіптік шеберлікті ғана емес,
ҚР ҚІЖК-нің 71- бабының 1-бөлімінің 2-тармағына сәйкес істердің осы
Егер жасөспірім сезікті, айыпкер не олардың заңды өкілі қорғаушымен
Процеске қорғаушының қатысуы – айыпкердің қорғау құқығы қағидасын жүзеге
Қорғау құқығын жүзеге асыру – бұл сот әділдігін табысты
Айыпкерге қорғау құқығын қамтамасыз ету осы жағдайдың ерекше маңыздылығына
Айыпкерге қорғау құқығын қамтамасыз ету – қылмыстық іс бойынша
Бұл қылмыстық сот ісін жүргізудегі заңдылықтың маңызды кепілдігі.

Қорғауды шынайы жүзеге асыру – соттық дәлелдемелерді жан-жақты, толық
Айыпкердің қорғау құқығы қол сұқпаушылық, сот ісін жүргізу тәсілі,
Демек, бұған дейіт айтылғандай, кәмелетке толмағандар үшін олардың құқықтары
Айыпкердің кінәсіздік презумпциясы қағидасы – бұл объективті құқықтық ереже,
Айыпкердің кінәсіздік презумпциясы қағидасы сот әділдігінің тура кепілдігі болып
Кінәсіздік презумпциясы қағидасы ҚР Конституциясының 77 бабында берік негіз
Кінәсіздік презумпциясының мәні одан бірнеше маңызды салдарлар келіп шығатынында
1) айыпкердің кінәлылығын істі қарайтын сотта кім бекітеді, сот
2) соттың, прокурордың, тергеушінің дәлелдеу міндетін айыпкерге аударуға құқығы
3) айыпкер өзінің кінәсіздығын дәлелдеуге міндетті емес, егер ол
4) шешілуі қиын күдіктер айыпкердің пайдасына шешіледі (оларды шешуге
5) айыпкердің көрсетпесіне зорлық, қорқыту және заңсыз шаралар жолымен
6) дәлелденбеген кінәлылық дәлелденген кінәсыздықпен бірдей;

7) айыптау үкімі шығарылғанға дейін айыпкердің кінәлылығы туралы баспасөзде,
Тіпті сот айыптау үкімін жариялағаннан кейін де кінәсіздік презумпциясы
Жоғарыда айтылғандардан айыпкердің қорғау құқығын жүзеге асыру үшін кінәсіздік
Заңмен бекітілген кәмелетке толмағандар істері бойынша қорғаушының қатысу міндеті
Қорғаушы – бұл қылмыстық іс жүргізуде айыпкердің таңдауымен немесе
Қорғаушының процессуалдық жағдайының өкілдің процессуалдық жағдайынан елеулі айырмашылығы бар.
Әрине, егер айыпкердің талаптары қайшылықты және негізсіз болған жағдайда,
Кәмелетке толмағандар бойынша қорғаушының қызметі оның заңды өкілмен өзара
Заңды өкіл процесте жасөспірімге жақын адам ретінде шығады, қорғаушы
Қылмыстық сот ісін жүргізуге заңды өкілдің қатысуының ерекшелігі, оның
а) жасөспірімнің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғайтын субъектілер ретінде;

ә) бала тәрбиелеудегі міндеттер мен құқықтардың субъектілері ретінде (бұл
Жасөспірім заңды өкілдері ретінде қатысуға жіберілуі мүмкін адамдар тобы
Заңды өкіл егер де оның іс-әрекеттері жасөспірмнің мүдделеріне нұқсан
ІІ КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ІСТЕРІН СОТҚА
Алдыңғы тарауда кәмелетке толмағандардың психикалық дамуының негізгі белгілері мен
Осылармен қатар процестің әрбір сатысына жасөспірім туралы істің барлық
Сотқа дейінгі іс жүргізудің барлық мәселерін қарамастан, жалпы іс
2.1 Алдын ала тергеу және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстық
Кәмелетке толмағанадар қылмыстарын тергеудің сапасы мен тиімділігі көбіне қылмыстық
а) жасы үлкен арандатушының ықпалымен немесе бұған дейінгі істеген
ә) азаматтардың және кәмелетке толмаған құқық бұзушылар мен басқа
б) жасы үлкен арандатушылар мен ұйымдастырушылардың істелген қылмыс пен
в) жасөспірімге жағымды тәрбиелік әсер етуді неғұрлым ерте бастау1.

ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодекснің 174 бабына сәйкес қылмыстық
Қылмыстық іс істелген қылмыс фактісі бойынша қозғалады. Бастапқы материалдарда
Кәмелетке толмағандар істері бойынша қылмыстық істі дәл уақытында қозғау
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы істер бойынша материалдар, хабарламаларды алдын
Осындай заңда реттелген алдын ала тексеру нәтижесінде қабылданған қылмыстық
Жасөспірмге қатысты қылмыстық іс қозғау туралы мәселені шешу үшін
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы материалдар мен хабарламаларды алдын ала
Қылмыстық жауапкершілік жасына жеткен жасөспірімдерге қатысты қылмыстық іс қозғаудың
1) жасөспірім істеген қылмыстың маңызы шамалы немесе қоғамға қауіпті
2) қылмыс және оны істеген адам фактісі белгілі;

3) жасөспірім оның тұлғалық ерекшеліктерін есепке алғанда қоғамдық әсер
Сондықтан қылмыстық іс қозғаудан бас тарту туралы қаулы қабылдау
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы қылмыстық істерді тергеу педагогика, психология
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы заңнамасында (ҚР ҚІЖК, 480-бап, 2-т)
Кәмелетке толмағандар қылмыстары туралы істерді жүргізу тәртібі мына жағдайларда
1) осы тұлғаның бірнеше қылмысы, бұл қылмыстардың бір бөлігі
2) айыпкер сот ісін жүргізу уақыты кезінде кәмелетке толса
Тергеу әрекеттерін жүргізу тәртібі: ҚІЖК-нің 201 бабаныда бекітілген ережелерге
Криминалистика бастапқы тергеу әрекеттерінің сипатына байланысты қылмыстардың екі тобын
а) оқиға болған жерді қарау жүргізілетін қылмыстар (ұрлық, қарақшылық
ә) қылмыстық іс қозғауға негіз болатын бастапқы материалдарды зерттеу
Жасөспірімдер істеген қылмыстар көбінесе бірінші топқа жатады, соған

орай оқиға болған жерді қарау-тергеу әрекеттерінің ішінде немесе алғашқылардың
Қылмыс субъектісінің психофизикалық және жас ерекшеліктері белгілейтін жасөспірімдер қылмысын
Оқиға болған жерді қарау процесінде қылмыс субъектісі туралы және
Мысалы, оқиға болған жердегі өзгерістер көрсететін қылмыстың материалдық зардаптары
а) әдетте 14-15 жасар жеткіншектер қалдыратын, кішігірім мөлшердегі адам
Оқиға болған жерді қарауды бастаған кезде қылмыстық қастандық субъектісі
Кәмелетке толмағандар істері бойынша тінту ұрланған мүлікті, қылмыс құралын,
Қорғаушы (адвокат) өзіне қабылдаған айыпкерді, сезіктіні қорғаудан бас тартуға
Айыпкердің тағылған айыпты теріске шығаруы егер де қорғаушы мұндай
Айыпкерді әшекерлейтін немесе оның жауапкершілігін ауырлататын мән-жайларды қорғаушының анықтауы
Кәмелетке толмаған айыпкер, сезіктінің ата-анасы немесе басқа да заңды
Олар іске қатысуға тергеушінің қаулысымен жасөспірім айыпкерден бірінші рет
ҚР ҚІЖК-нің 485 бабына сәйкес кәмелетке толмаған айыпкер, сезіктіден
Кәмелетке толмаған сезіктіден жауап алу – мақсатты қызмет, өзара
Жасөсіпірімнен жауап алу өз мазмұны бойынша – бір-бірімен тығыз
Жасөспірімдерден дауап алудың күрделі және жан-жақты сипаты алдын ала
¹ Григорян Н. Защитник как участник уголовного процесса. Сборник
жүргізу әрекеті ретінде өзіне процессуалдық, тактикалық, ұйымдастырушылық, психологиялық, педагогтік,
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің нормаларына сәйкес жауап алу
ҚР ҚІЖК-нің 216 бабына сәйкес сезіктіден жауап алу ҚР
ҚР ҚІЖК 217 бабындағы талаптарына сәйкес, айыпкерден жауап алуды
Жауап алу тәуліктің күндізгі уақытында жүргізілуі тиіс және үзіліссіз
Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, жасөспірім-құқық бұзушыға (айыпкерге, сезіктіге) бұлтартпау шаралары
Кәмелетке толмаған сезікті, айыпкерге қатысты бұлтартпау шараларын қолдану туралы
Бақылауға беру ата-ананың (қамқоршының, балалар мекемесі әкімшілігінің) біреуі жасөспірімнің
Осылайша, көрсетілген бұлтартпау шаралары жасөспірімнің тәрбиесіне қатысты міндеттер жүктелген
Жасөспірімді бақылауға беру оны қадағалауды ғана емес, сонымен бірге
Бақылау, қадағалау және тәрбиелеу (қайта тәрбиелеу), сендіру, осылардың жиынтығы
Ата-ананың және басқа тұлғаның қарауына беру бұл тұлғалар осы
Бірақ, осы бұлтартпау шарасын қолдануға теріс әсер ететін факторлар
1) осы бұлтартпау шарасын тергеуші, прокурор және соттың жете
2) оны іс жүзінде қолданудың заң талабына сәйкес қиындықтары;

3) бұлтартпау шараларына қарағанда ешқайда шықпау туралы қолхат пен
4) ата-ананың, қамқоршының және басқа субъектілердің жасөспірімді қарау жолымен
5) ата-ананың, қамқоршылардың қоғамға қарсы ниеті, бұл тергеу органдарына,
Кәмелетке толмағанға қатысты бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу, сондай-ақ
Қамауға алу бұлтартпау шарасы ретінде тек прокурордың санкциясымен, не
Бұлтартпау шарасын таңдау туралы дәлелденген қаулы шығарылады, онда жалпы
Егер жасөспірім ересек адамдармен бірге қылмыс жасағаны үшін айыпталатын
Жасөспірімге қатысты іс жүргізуді бөлектеу істің мән-жайларын жан-жақты және
ҚР ҚІЖК, 49 бабында көрсетілген ереже жасөспірімді ересек қатысушылардың
Істі бөлектеу туралы мәселені шешуден бұрын тергеуші жасөспірімнің қылмысқа
Ересек айыпталушылар әшекерлеу үшін жасөспірім айғақтарының маңыздылығы дәлелі бойынша
Жасөспірім туралы істі бөлектеу дәлелденген қаулымен ресімделеді, ал оның
ҚР ҚІЖК 273 бабына сәйкес алдын ала тергеу айыптау
Іс бойынша барлық тергеу іс-әрекеттері орындалып, ал жинақталған дәлелдемелер
Әдебиетте осы мәселе турасында бұл материалдар заңды өкілге, қорғаушыға
Іс материалдарымен танысқан айыпталушы, оның қорғаушысы, заңды өкілі тергеуді
Жасөспірімнің ісі бойынша айыптау қорытындысы ҚР ҚІЖК-нің 278 бабында
Айыптау қорытындысында мыналар көрініс табуы тиіс:

а) жасөспірім тұратын және тәрбиеленетін жағдайлар, оның ішінде материалдық-тұрмыстық
ә) айыпталушының зияттық даму деңгейі, оның оқуы (жұмысы), моральдық
б) арандатушылар мен қылмыс жасау үшін жағдай туғызған адамдардың
в) айыпталушының түсініктемелері және оларды тексерудің түсініктеме берген адамның
г) құжаттарға сілтемемен бірге айыпталушының жасы туралы дәл мәліметтер;
д) егер айыпталушы бұған дейін тәрбиелеу колониясына жіберілген немесе
е) тергеліп отырған іс-әрекеттен кейінгі мінез-құлқы туралы мәліметтер.

Кәмелетке толмаған айыпталушының заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету үшін
Кәмелетке толмағандар істері бойынша алдын ала тергеу жүргізу кезінде
Қылмыстық іс бойынша алдын ала тергеу аяқталып, айыптау қорытындысы
2.2 Жасы кәмелетке толмағандарға қатысты кейбір тергеу әрекеттерін жүргізудің
Жасы кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыстық істерді тергегенде тергеу әрекеттерін
Сонымен, Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің 215-бабы кәмелетке
14 жасқа дейінгі куәдан немесе жәбірленушіден жауап алуға қатысы
16 жасқа дейінгі куәлар және жәбірленушілер жауап беруден бас
Кәмелетке тллмағандардың жасалған қылмыстары туралы істер бойынша анықтауға жатанын
кәмелетке тлмағанның жасы, туған жылы, айы, күні толықтай;

кәмелетке толмағанның тұрмысы мен тәрбие жағдайы;

интелектуалдық, ерік – жігерінің және психикалық даму дәрежесі, мінезі
кәмелетке толмағандарға ересек адамдар мен басқа да кәмелетке толмағандардың
Тергеуші кәмелетке толмаған айыпталушы мен сезіктіні, олардың ата аналары
Кәмелетке толмағандардан жауап алудың ерекшеліктерін мынадай жағдайлар анықтайды:

олардың психикасының ерекшеліктері (мінез құлығының өзгермелілігі, қиалдауға жақындығы, ақыл
өмірлік тәжірибесінің жоқтығы;

ересектердің ықпалына тез әрі оңай көнімділігі;

бойында жалған сезімдердің болуы(беделін көтеру).

Осы ерекшеліктерді ескеріп, жауап алудың жалпы ережелері мен тактикалық
Оқиға болған жерді қарау. Оқиға болған жерді қарауды сапалы
Қылмысты жасы кәмелетке толмаған адамның жасағандығы жөнінде келесі белгілер
А) алдын ала ойластырылған, белгілі бір мақсатты көздейтін әрекеттердің
Б) қарапайым, аса айлакерлікті қолданбай үйге, қоймаға кіру амалдарының
В) қылмыс іздерін жасыру үшін шаралардың қолданылмауы;

Қылмысың орны мен уақытын таңдау да қылмыстың жасы кәмелетке
Қылмысты жасы кәмелетке толмаған адамның жасағандығы жөнінде келесі материалдық
Жасы кәмелетке толмағандарға қатысты істер бойынша тінту жүргізу келесі
Сараптамаларды тағайындау. Жасалған қылмыстың сипатына байланысты, кез-келген сараптама тағайындалуы
Сот-медициналық сараптаманы тағайындау егер жасөспірімнің жасын куәландыратын құжаттар жоқ
Сот-психиатриялық сараптама жасы кәмелетке толмағанның психикалық жай-күйін анықтау үшін
Кез-келген сараптаманы тағайындау барысында жасы кәмелетке толмағанға қорғаушы жағынан
ҚОРЫТЫНДЫ

Кәмелетке толмағандар өздерінің жас шамасына, зияттық деңгейіне байланысты физикалық,
Қазақстан Республикасының заңнамасына, ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі міндеттеріне
Заңмен бекітілген кәмелетке толмағандар істерін жүргізу тәртібі істі дұрыс
Бұл органдардың тәрбиелік-алдын алу жұмысы, ең алдымен, оның қылмыстылық
Бірақ, дегенмен де, жасөспірімдер қылмыстылығымен күрес, оның алдын алу,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ

Нормативті-құқықтық актілер

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30 тамыз 1995 ж.-Алматы: Жеті
2. Минимальные стандартные правила ООН, касающиеся отправления правосудия в
3. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі 13 желтоқсан
4. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 16 шілде 1997ж.-Алматы: Жеті
5. 1998-2000 жылдарға арналған ҚР-да кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық
Арнайы әдебиеттер

1. Астемиров З.А. Уголовная ответственность и наказание несовершеннолетних.- М.,
2. Бегалиев К. Предупреждение безнадзорности и правонарушений несовершеннолетних. –Алма-Ата:
3. Бегалиев К. Меры борьбы с преступностью несовершеннолетних: правовые
4. Божович Л.Л. Личность и ее формирование в детском
5. Григорян Н. Защитник как участник уголовного процесса. Сборник
6. Головко Л.В. Новые основания освобождения от уголовной ответственности
7. Гуковская Н.И. Деятельность следователя и суда по предупреждению
8. Гуковская Н.И., Миньковский Г.М., Долгова А.И. Расследование и
9. Дарбаев С. Преступления несовершеннолетних и их ответственность перед
10. Ерешев Е.Е, Патсаев У. Предварительная проверка заявлений и
11. Каневский Л. Расследование и профилактика преступлений несовершеннолетних.-М., 1982.

12. Келина С.Г. Освобождение от уголовной ответственности как правовое
13. Крутецкий В.А. Основы педагогической психологии.-М., 1972.

14. Лукашевич В.З. Гарантии прав обвиняемого в советском уголовном
15. Миньковский Г.М. Особенности расследования и судебного разбирательства дел
16. Михайлов В.А. Меры пресечения в российском уголовном производстве.-М:
17. Наумов А.В. Российское уголовное право. Общая часть. Курс
18. Перлов И.Д. Право на защиту.- М.: Знание, 1969.

19.Рыбальская В. Особенности производства по делам о преступлениях несовершеннолетних-Иркутск,
20. Саркисянц Г.П. Законный представитель несовершеннолетнего обвиняемого в суде.-Ташкент:Фан,
21.Сафин Н.Ш. Допрос несовершеннолетнего подозреваемого в советском уголовном судопроизводстве.-Казань:Издательство
22.В.Сиськов.Преступность несовершеннолетних: причины и следствия. "Фемида " , №2,
23. Строгович М.С. Курс Советского уголовного процесса.Т.2.- М: Наука,
24. Сперанский К.К. Проблемы уголовно-правовой борьбы с преступлениями несовершеннолетних
25. Тарарукин С.А. Преступное поведение. – М., 1974.

26.Уткелбаев П.Подростковая преступность.-"Закон и время", №5,1998.

27. Шапинова А.С.Новое уголовное законодательство и проблемы ответственности и
28. Юридический энциклопедический словарь. Под.ред. Сухарева А.Я.-М., 1987.

29. Уголовный процесс. Под ред. Божьева В.П.-М.: СПАРК, 1997.

30. Уголовное право. Общая часть. Под ред Казаченко И.Я-
31. Обзор судебной практики.- "Тураби", № 1, 1996.

32. Материалы следственной и судебной практики.

¹ В. Сиськов. Преступность несовершеннолетних: причины и следствия. Фемида,
¹ Гуковская Н.И., Миньковский Г.М., Долгова А.И. Расследование и
1 Уткелбаев П. Подростковая преступность. Заң және заман,
¹ Крутецкий В. Основы педагогической псхологии. М.,1972.- стр 17.

1 Божович Л.Л. Личность и ее формирование в
1 Леоненко В.В. Судебное производство по делам о преступлениях
¹ Юридический энциклопедический словарь. Под.ред. Сухарева А.Я-М,1987.

¹ Перлов И.Д. Право на защиту.- М.: Знание, 1969.

² Лукашевич В.З. Гарантии прав обвиняемого в советском уголовном
1 Каневский К. Расследование и профилактика преступлений несовершеннолетних.- М.,
¹ Ерешев Е.Е, Патсаев У. Предварительная проверка заявлений и
1 Уголовный процесс. Под ред. Божьева В.П.-М.: СПАРК, 1997,
Бегалиев К. Меры борьбы с преступностью несовершеннолетних. Алматы 1980
64