TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе......................................................................................................................2

I тарау. Өз бетінше жұмыстың педагогикалық-психологиялық

мәселелері

§1.1. Өзбетінше жұмыстың педагогика ғылымындағы түсінігі........................3

§.1.2. Шағын комплектілі мектепте математиканы оқытудағы өзбетінше жұмыстың түрлері.................................................................................................5

II тарау. Шағын комплектілі мектепте өзбетінше жұмысты

ұйымдастыру.

§2.1. Өзіндік жұмыс дербестік таным әрекетінің ұйымдастыру формасы..........................................................................................12

§.2.2 .Математика оқулығы, өзбетінше жұмысты ұйымдастыру құралы...16

§.2.3. Диференциалды оқыту элементтерін өзбетінше жұмысты ұйымдастыруда қолдану......................................................................................19

§2.4. Шығармашылық тапсырманы орындау-өзбетінше жұмыс істеуге тәрбиелеу жолы..........................................................................................................22

§2.5 Өзіндік жұмысты ұйымдастыруда бағдарламалап оқыту......................25

§2.6.Өзбетінше жұмыстарды пайдалану іс-тәжірибесі.................................30

Қорытынды.........................................................................................................................47

Пайдаланылған әдебиеттер...................................................................48

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 49 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

МАЗМҰНЫ

Кіріспе......................................................................................................................2

I тарау. Өз бетінше жұмыстың педагогикалық-психологиялық

мәселелері

§1.1. Өзбетінше жұмыстың педагогика ғылымындағы түсінігі........................3

§.1.2. Шағын комплектілі мектепте математиканы оқытудағы өзбетінше жұмыстың түрлері.................................................................................................5

II тарау. Шағын комплектілі мектепте өзбетінше жұмысты

ұйымдастыру.

§2.1. Өзіндік жұмыс дербестік таным әрекетінің ұйымдастыру формасы..........................................................................................12

§.2.2 .Математика оқулығы, өзбетінше жұмысты ұйымдастыру құралы...16

§.2.3. Диференциалды оқыту элементтерін өзбетінше жұмысты ұйымдастыруда қолдану......................................................................................19

§2.4. Шығармашылық тапсырманы орындау-өзбетінше жұмыс істеуге тәрбиелеу жолы..........................................................................................................22

§2.5 Өзіндік жұмысты ұйымдастыруда бағдарламалап оқыту......................25

§2.6.Өзбетінше жұмыстарды пайдалану іс-тәжірибесі.................................30

Қорытынды.........................................................................................................................47

Пайдаланылған әдебиеттер...................................................................48

Кіріспе.

Еліміздің егемендік алып, тәуелсіздіктің даңғыл жолына түсуі саяси-әлеуметтік өміріміздің
Бүгінгі заман талаптары білім мекемелері мен ұстаздар алдына орасан
Зерттеу әдісі — педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерден тақырыпқа сай
Зерттеу объектісі - шағын комплектілі
Зерттеу пәні - шағын комплектілі мектепте ұйымдастыруды үйрету жолдары
Зерттеу мақсаты - шағын комплектілі мектепте математикадан өз бетінше
Зерттеу міндеті - 1. Шағын комплектілі мектепте математикадан өз
2. Шағын комплектілі мектептің бастауыш класс мұғалімдерінің озат іс-тәжірибелері
Зерттеу нәтижесі - 1. Бастауыш класта математиканы оқытуда;

2. «Педагогика және бастауыш мектепте оқыту әдістемесі» мамандығына арнайы
I тарау. Өз бетінше жұмыстың педагогикалық-психологиялық

мәселелері.

§1.1. Өзбетінше жұмыстың педагогика ғылымындағы түсінігі

Кез-келген қоғамның өсіп-өркендеуі, әлемдік өркениеттен өзіндік орнын алуы, оның
Қазіргі кезде, яғни өтпелі кезеңде өмір сүріп отырған республикамыз
Соңғы алынған мәліметтер бойынша республикамызда жалпы орта білім беретін
Шағын комплектілі мектептердегі мұғалімнің жұмысы орта мектепте бір сыныппен
Шағын комплектілі мектептердегі оқу-тәрбие жұмысын ертеректен бері жүргізіліп келе
Красноярскіде жаңа педагогикалық технологияны оқытудың ұжымдық тәсілі
Оқыту үрдісінде ауыспалы құрам жұптарының (АҚЖ) жұмысын тұңғыш рет
Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңында шағын комплектілі мектеп оқушыларының
Республика шағын комплектілі мектептің үш типі бар:

Біріншісі — бастауыш шағын комплектілі мектеп;

Екіншісі — негізгі сатылы шағын комплектілі мектеп;

Үшіншісі — жоғары сатылы шағын комплектілі мектеп: Олардың бәріне
тек біріктірілген сынып комплектінің болуы (бұл бастауыш шағын комплектілі
тек біріктірілген сынып комплектінің
сыныптардың болуы;

тек бала саны аз жеке сыныптардың болуы (бұл негізгі
шағын комплектілі мектепте басым).

Шағын комплектілі мектеп — қоғамның талаптарына сай, білім алуда
Шағын комплектілі мектептің қоғамның барлық даму кезеңінде және бүгінде
Бұл мектептер шалғайдағы шағын ауылдық жерлерде адамдарды тұрақтандырудың басты
1. Ауыл мектептерінде оқушының жеке
ерекшелігін зерттеп білуге жағдай мол. Әр оқушының үй-жағдай, ата-

анасының тәрбие мәселесін
мамандықтарына дейін білуге мүмкіндік бар. Бұл жағдай
дамуына әсер ететін факторларға көңіл аударып жоспарлауға мүмкіндік береді.

2. Оқушының тілек-талабы
сыныптан тыс жұмыстар және факультативтік сабақтар жүргізуге жағдай туғызады.

Оқу материалын толық меңгеру - оқушылар үшін
үрдістердің бірі. Білім беру кезінде оқушының жеке басының ерекшелігін

нақтылы ескере отырып, оқу ісін жақсартуға арналған
пайдалануға болады.

Шағын комплектілі мектептерді оқушылардың өз бетімен көбірек

жұмыс істеуіне тура келеді. Бұл үрдістің ұтымды жақтарын пайдалана

отырып, оқушылардың өздігінен
қорытынды жасай білу дағдыларын байыта түсу мүмкіндіктерін үнемі есте

ұстау керек. Үй тапсырмаларын оқушының білім дәрежесі мен қабілетін

ескере отырып, даярландыру қажеттігін де естен шығармаған жөн.

Сыныпта оқушылардың аздығы, олардың
материалын меңгеруін, білім санасын, дағды біліктерін және танымдылық

белсенділіктерінің деңгейлерін үнемі бақылап отыруға уақыт жеткілікті.

Практикалық, лабораториялық және
оқушыларды түгелдей қамтып, жұмыс жүргізуге
аздығы қолайлы жағдай туғызады.

7. 0қушыларды еңбекке баулу, еңбек дағдыларын беру, мамандық алуға
8. Шағын комплектілі ауыл мектептері оқушылардың бойына табиғатты қорғау,
Міне, осындай мүмкіндіктерді ескерсек шағын комплектілі мектептің жұмысын жетілдіру,
Өз бетінше жұмыстың түрлерін қолдана отырып, сабақтың барлық жүйесінде
Дидактикалық мақсатта өз бетінше жұмыс жаңа сабақты меңгеруге дайындық,
Дайындық өз бетінше жұмысы жаңа сабақты сапалы түрде меңгеру,
Жаңа білімді меңгеру үшін жоғарғы сыныптарда өзбетінше жұмыс кең
Қайтадан пысықтап қайталау өзбетінше жұмыстың тақырыпты оқудың немесе бағдарлама
Өз бетінше жұмыста тапсырма жалпы және жеке түрде беріледі.
Оқушылардың өз бетінше жұмысының педагогикалық, тиімділігі мұғалімнің басшылығының сапасына
Бастауыш сыныптарға арналған математика бағдарламасының «Түсінік хатында» математиканы оқыту
Білімділік - бағдарламаға сәйкес математикалық білім, икемділік
Тәрбиелік - шынайы ғылыми дүниетанымдық көзқарасты, ізгі игіліктерді, еңбекке
3. Дамытушылық — логикалық
математикалық стилін дамыта түсу;

4. Практикалық меңгерген математикалық білімдерін нақтылы жағдайларды практикалық есептерді
Осы мақсаттардың табысты шешілуін білім мазмұнын тиімді жолмен сұрыптап
§.1.2. Шағын комплектілі мектепте математиканы оқытудағы өзбетінше жұмыстың түрлері.

«Білім негізі - бастауышта» - деп тегін айтылмаған. Бұл
Бастауыш мектептер ішінде шағын комплектілі деп аталатын мектептің өзіндік
Атап айтқанда: есепті өзбетінше дұрыс талдай алу, есепке қойылған
Оқушының өзбетінше жұмысының негізгі ерекшелігі, оқушының берілген есепті мұғалімнің
Сондықтан шағын комплектілі мектепте мектеп мұғалімінен оқушылардың өзіндік жұмыстарын
Уақытты дұрыс пайдалану оқушылардың сабаққа деген ынтасын , қабілетін
Шағын комплектілі мектептердегі сабақтың шамасы 20-25 минутында балалар мұғалімнің
Бір сыныппен жұмыс істейтін мұғалім кей сабақтарында өзбетінше жұмыс
Шағын комплектілі мектептер жұмысының жемісті болуы сабақтардың өзбетінше жұмыстар
Өзбетінше жұмысқа берілетін тапсырманың мақсаты айқын, оқушыға түсінікті болуы
Шағын комплектілі мектептердің математика сабақтарында өзбетінше орындайтын жұмыстардың оқып
а)Оқып-үйренетін өзбетінше жұмыс

Егер өзбетінше жұмыстар жаңа білімді игеру қабілетімен байланысты болса,
Өзбетінше жұмыстың бұл түрі жаңа білімді игеру барысында қандай
Мысалы, «қосылғыштардың орнын ауыстырғаннан қосындының мәні өзгермейді» деген тақырыпта
3+1 1+3

Бірінші қосылғыш неге аз? Екінші қосылғыш ше? Қосындының мәні
Қосындының және айырманың мәндерін тауып жаз 6+3

Қосылғыштарды ата, қосындының мәнін ата, қосындының мәнінен бірінші қосылғышты
Барлық оқып-үйренетін өзбетінше жұмысы сияқты бұл тапсырмаға ерекше мән-мағына
Яғни қосындының мәнінен қосылғыштардың бірін азайтқанда, екінші қосылғыш шығады.
Осындай қорытынды жасау барлық мысалдарды сапалы түрде орындау үшін
б)Машықтанатын өзбетінше жұмыс

Өзбетінше жұмыстың бұл түрі қарапайым математика операцияларын немесе алгоритмді
Сабақтың тақырыбы мен мақсаты анықталған
Өзбетінше жұмыстың машықтанатын типі
Мысалы: «Белгісіз көбейткішті табу» тақырыбында белгісіз көбейткішті табу үшін
5-2 = 9-3 =

2- 8=

4-25=

10:5 27:9

16 : П

20: П

10:2 27:3

П : 5

П: 5

□ •6 = 7-П = 35 П • 8
8-П =16 5-П = 45 п • 9
Тапсырманы орындау барысында нашар үлгеретін оқушыларға мұғалімнің көмегі өте
Тапсырма өзбетінше жұмысты аяқтау барысында, сабақ үстінде тексерілгені дұрыс.
в)Тексеретін өзбетінше жұмыс

Тексеру жұмысының 2 түрі бар. Бақылау жұмыстары және тексеретін
Тексеретін өзбетінше жұмыстары тақырып бойынша оқыту, бағдарламалық қорытындылауды аяқтау
Тексеру өзбетінше жұмысына уақыт жетпеген кезде, оны келесі саоақта
1 Бос орынды толтырыңдар

Көбейткіш 6

4 7

6

Көбейткіш

3 2

4

9

Көбейтінді 18 15

21 20 12 18

2. Теңдеулерді шешіңдер х-5=10

8- х=10

3. Мысалдарды орындаңдар.

5'4 2-7

4-9 45:5

Бұл мысалдарды шешуде оқушылар көбейтінді мен бөліндіні таба білу
Тексеру жұмысы үлгермеушілікпен екінші жылға қалдыруды болдырмау үшін, қай
Сабақтың мазмұнына байланысты, үлгермеушілер мен озат оқушыларға жеке тапсырмалар
Оқушының өзбетінше жұмысы психологияда да, дидактикада да, оасқа әдістемелік
Әр оқушы алда түрған жұмысты жоспарлауды мұғалімнің көмегімен іске
Мақсат қою мұғалімнің көмегімен іске асырылады, ал ол жұмысты

жоспарлауды оқушының өзі орындайды.

Мұғалімнің тапсырмасы бойынша оқушы өз бетімен алда
жұмысты мақсат қойып жоспарлайды.

Жұмыс оқушының өз инициативасы бойынша іске асады. Демек ол
Сонымен оқып-үйренетін, машықтанатын,
Қорыта келгенде, оқушылардың өзбетінше жұмыс істеуі оның білімін, іскерлігін
II тарау. Шағын комплектілі мектепте өзбетінше жұмысты

ұйымдастыру.

§2.1. Өзіндік жұмыс дербестік таным әрекетінің ұйымдастыру формасы

Қазіргі кездегі қоғам талабына жауап беретін жеке түлғаны қалыптастыру,
Бұл міндеттердің шешімі оқыту үрдісін жалпы қайта құру есебінен
Бірақ оқушылар оқуын белсендірудің негізгі құралдары өзіндік жұмыстан басқа
Көрсетілген фактілерге байланысты өзіндік жұмыс деген ұғыммен қатар оқушылардың
Өзіндік жұмысты және дербестік әрекетті дидактикалық категория ретінде талдау
Бірінші топтағы әрекеттерге тән сипат - олар әрекеттің жалпы
меңгергенді жаңғыртудан және түсіндіруден;

ондағы тұрақты байланысты есептеуден;

-алгоритмді орналастырудан;

меңгерген тақырыптың мазмұнын ұғынып, бере алудан;

оны тәжірибеде қолданудан.

Бірінші топтың іс-әрекеттері дербестік әрекеттің әлементтері болып табылады.
орыналады.

Оқушылардың әрекеттері мыналардан тұрады:

жаңа фактіні, қүбылысты табудан және олардың сипаттамасынан;

фактілерді жүйелеуден;

жақсы таныс пәнде басқалар көрмегенді көруден;

фактілер арасында байланыс орнатудан және олардың
сипаттамасынан;

олардың тәжірибелік әрекет саласына шығу жолдарын табудан;

құбылыстың, оқиғаның дамуында мәнді байланыс пен заңдылығын

орнатудан, фактілерді қарама-қарсы
белгілеуден;

жаңа оқиғаларды табуда жалпының нақты көрінуінен;

өзгертілген жағдаяттарда тапсырмаларды шешуден;

мәселені қалыптастырудан;

- қүбылыстардың құнды мағынасынбелгілеуден және басқалар;

П.И.Пидкасистый бірінші топтың әрекеттері оқушыларды екінші топтың әрекеттерін жүзеге
Бұдан түсінетініміз: оқушы мұғаліммен бірлесіп орындаған әрекеттер де, дербес
өзіндік жұмыс мақсатының болуы;

нақты тапсырманың болуы;

өзіндік жұмыстың нәтижесін тексеру формаларын айқындау;

тапсырма алған әр оқушы жұмысты
Бұл нышан мақсаты оқушының міндетті түрде қабылдау керектігіне меңзейді
Мәнділік пен ұйымдастыру аспектісінің өзара байланысы өзіндік жұмысты дербестік
Өзіндік жұмысты дербестік әрекетті ұйымдастыру формасы ретінде қарауға байланысты
- оқушылар өзіндік жұмысты орындауға ұжымдықпен орындалатын

дербестік әрекет барысында дайындалады. Оқушылар ұйымдастырудың

¥жымдық тәсіл барысында қол жеткізетін дербестік әрекет
деңгейдегі өзіндік жұмыстарды орындау мүмкіншілігін белгілейді.

- өзіндік жұмыстарды орындау оқушылар мұғалімнің басшылығымен, оқушыларының іске
Осы ережені негіздеу дэлелдеу үшін біз кеңестік психолог Л.С.Выготскийдің
Егер педагог дамудың қалыптасқан психикалық үрдістерге ғана сүйенбей, қалыптасу
Таяу даму аймағын өзекті даму аймағына айналдыру үрдісі үзіліссіз
Қорыта айтар болсақ, дербестік әрекет пен өзіндік жұмыстың өзара
§.2.2.Математика оқулығы, өзбетінше жұмысты ұйымдастыру құралы.

Мұғалімдердің жұмыс практикасында қолданылып жүрген бастауышг кластардың математтика оқулығы
оқулықпен өздігінше жұмыс істеуімен үйлестіріле
Кітаппен тиімді жұмыс істеу үшін оқушының тиісті іскерлігі мен
Оқу процесінде мектеп оқушысы ең алдымен оқулықтармен жұмыс істейді.
Оқулықпен бастауыш класта өзбетінше жұмысты ұйымдастырудың мынадай түрлерін қолдануға
1. Үлгі бойынша жүргізілетін өзбетінше жұмыс.

Қосындыны қосындыға қосу

1) (3+2)+(4+5) =5+9 = 14

Қосындыларды есептеп шығарып, шыққан нәтижелерді қосуға болады.

2) (3+2) + (4+5) = (3+4)+ (2+5) = 7+7=14

Осы қосындылардың бірінші қосылғыштарын қосып, содан кейін екінші қосылғыштарын
Үлгі бойынша жүргізілетін өзбетінше жұмысқа мына
Әртүрлі тәсілмен үлгі бойынша шығар: (7+2)+(3+8) 2. Эвристикалық әңгіме
Нөлді кез-келген санға
2 Зерттеу әлементі бойынша жүргізілетін өзбетінше жұмыс . 867:
Бір таңбалы санға бөлу

Егер бөлуді ауызша орындау қиын болса, онда оны жазбаша
867

26

24

27 27

298

Түсіндірме. Бірінші толымсыз бөлінгіш - 8 жүздік, демек, бөліндіде
Қанша жүздікті бөлгенімізді табамыз:

8-ден 6-ны шегереміз, 2 шығады. Екі жүзді 3-ке жүздік
Зерттеу әлементі бойынша жүргізілген өзбетінше жұмысына мына мысалдарды беруге
Қалай бөлгеніңді түсіндір:

794:2 678:3 378:6

984:4 872:2 308:7

Зерттеу әлементтері негізінде орындалатын өзіндік жұмысты біртіндеп күрделендіруге болады.

Қорыта айтқанда, әрбір оқушының кітаппен жұмыс істеуі
лыптастыру мұғалімнің міндеті. Оның нәтижесінде оқушы
*«» білім ала
Қтырып, кеңейтіп, өзбетінше жаңа практикалық жағдайларды қолдана ^^ нына
§2.3. Диференциалды оқыту элементтерін өзбетінше жұмысты ұйымдастыруда қолдану.

Жаңа бағдарламаның, жаңа оқулықтардың, әртүрлі дидактикалық материалдардың және басқа
Әр оқушының ойлау, қабылдау ерекшеліктерін ескере отырып,, өзбетінше жұмыстарды
І.Қоғамның өмір қүбылысын айыра, түсіне білу қабілетін қалыптастыру.

2.Бағалай білуін қалыптастыру; өз білімін бағалай білу; сабақта, талқылауларда
3. Сөйлеуін дамыту, баяндауды түрлендіре қолдана алуын; текст негізінде
Біз өзіміз қатынасып өзбетінше жұмыстарды ұйымдастыру әдіс-тәсілдерімен танысқан сабақтарымыздан
Мұнда жеке тапсырмалар әр оқушының білім дәрежесін немесе сол
Балалардың өзбетімен жұмысқа назар аудару және ойлау қызметін ояіу
Өзбетінше жұмысты ұйымдастыруда дифференциалдық әдісті коддануға байланысты қойылатын талаптарды
Сабақтың мақсатын толық ұғына алмай баяу айналатын оқушылармен жүргізілетін
баған түрде жазуға болады.

56

32 24

Түсіндіру:

Ондықтарды ондықтардың астына,
6-2=4 4-

3) Ондықтардан ондықтарды шегереміз

5-3 = 2

2-ні ондықтардың астына жазамыз.

4) Жауабын оқимын: айырма 24-ке тең.

5) Бұл сияқты тапсырманы орындауда оқушы ең қарапайым үлгімен

көрсетілген тапсырмаларды өзбетінше шығарып үйренеді.

Енді біртендеп күрделенетін
4-8 + 24 9- (56-48)

9-4-27 (75-39):9

4-7 + 36 8-(81-78)

Оқушылар бұл мысалды орындауда амалдар тәртібін дұрыс епті қолдана
Енді оқушылардың мұғалім басшылғымен талдау процесін келтірейік. Мектеп бауынан
Есепте не жайында айтылған ? (Есеп оқушылардың алма жинағаны

жайлы айтылған)

Есепте не белгісіз? (Бауда барлығы 38 оқушы жұмыс істеп.
жинағаны және олардың 20-сы қыз бала екендігібелгілі)

- Есепте нешебелгісіз? (Қанша ер баланың алма жинағаны белгісіз)

Шарты : Қыз бала
I 38

Ер бала - ? } Шешуі:
Егер сесепті осылайша оқушылардың өздері толығымен талдай алса,
(Математика 3-класс) Пысықтауға арналған жаттығулардың мысалдары ан 2-нұсқалы тапсырма
1-нұсқа 2 - нұсқа

60-70 -7-39; 16+(48+24);

78+13-8-8; 53-(26+13);

32:8-9+18; (68+28)-38;

63: (18:2) -8; 42:7

27:3 • (35:5); 59:9;

45:(36:4) -6 56:3

Мұнда 1-нұсқадағы мысалдар үлгерімі жақсы оқушыларға, ал 2-нұсқадағы мысалдар
Енді оқушылардың өзбетімен жұмыс істеуінің жоғары деңгейін сипаттайтын мысалды
Класта 10 адам спортпен шұғылданады Бұл кластағы барлық оқушылардың
Осы сияқты есептерді әр оқушының өздігінен шығаруын олардың өз
Көбінесе сабақ үйге тапсырма берумен аяқталады. Математика оқытуда үйге
§2.4. Шығармашылық тапсырманы орындау-өзбетінше жұмыс істеуге тәрбиелеу жолы.

Оқушыларды өздігінен жұмыс істеуге тәрбиелеу-олардың шығармашылық ойлау қабілетін арттырып,
Балалардың өздігінен орындайтын жұмыстары тек өткен сабақты қайталау, жаңа
1-класта оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстарына мұғалім тікелей басшылық жасап,
Оқушылардың өзіндік
Өздігінен орындалатын жұмыстың
Өзіндік жұмыс оқушылардың ойлау қабілетін дамытуы тиіс.

Өзіндік жұмыстың формасы және мазмұны әртүрлі болуы керек.

Әрбір өзіндік жұмыс тексеріліп, бағалануы тиіс.

Енді осы жағдайларды ескере отырып шығармашылық тапсырмаларды оқушылардың орындауын
Айталық сандардың құрамын балалардың естеріне түсіру мақсатында жүргізілетін жаттығуларды
- Мен сендерге сан айтамын, ал сендер сол санның
құралатынын айтасыңдар. Сегіз (мұғалім допты отырған баланың біреуі не

лақтырады). Оқушы допты қағып алып,
мұғалімге қайтадан лақтырады.

Мұғалім допты басқа балаға лақтырады. Оқушы 4+4= 8 деп
Осы сияқты, әр тақырыпты өткенде жаттығу түрлеріне қозғалыс ойын
Математика сабағында оқушыларды өзіндік немесе шығармашылык жас ерекшеліктерін, ой-өрісін,
Қане, қандай амал қолданамыз деген сұрақ қояды. Оқушылар: қосу
- Айгүлдің неше қарындашы артық? Оқушылар: 2 қарындаш артык-

Деп, жауап береді.

- Аягөздің неше қарындашы кем?- деген сұраққа да: 2
деп жауап береді. Бұл жерде артық болса көп екенін
Шығармашылық жү_мыс класс оқушыларының ойлауын дамытады.

күнделікті сабаққа дайындалу жоспарына жазылып, сабақтың мазмұны мен мақсатына
Шығармашылық есепке қатысу оқушылардың шапшаң меңгеру, түсіну, қабылдау зейінін
Математикалық ойын «Қызықты квадрат»

4

5 7

1

4 8 2

3 5 7

8 1 6

Ойын ережесі. Екі команда өкілдеріне қиындығы бірдей тапсырма беріледі.
Оқушылар тез қабылдап, зейінін қалыпқа келтіру үшін, жаңылтпаш есептің
Класта барп 30 оқушы,

Үштен бірі бақташы.

Қалғанының жартысы бақшашы

Жартысы қақпашы

Бақташы нешеу? Бақшашы нешеу?

Қақпашы нешеу?

Оқушылар тез-ақ ойланып шығарады. Тақтаға бақташы - 10. бақшашы
Тақтаға жазылған сұраққа есеп қүратып, сабақ өту барысында да
Мәселен көрнекілікті пайдалана отырып, Союз - 3 космос кораблі
56000:8 = 7000;
Отбасында 6 адам бар. Үйдің ұзындығы - 9 м,
72 кв.м : 6 = 12 (кв.м)

Мұндай тапсырма оқушы өз үйінің көлемін есептеуге, өзіне тиесі
§2.5 Өзіндік жұмысты ұйымдастыруда бағдарламалап оқыту.

Бағдарламалап оқытудың негізін Гарфорд университетінің профессоры Б.Ф. Скиннер қалаған.
Педагогикалық көзқараспен қарағанда бағдарламалап оқытуды былайша анықтауға болады. Оқу
Бағдарламалап оқыту мынадай принциптерді басшылыққа алады.:

а) Оқушыларды меңгеруге және басшылыққа (есте сақтауға)
оқу материалдарын үқыпты іріктеуге үйрету.

ә) Оқу материалдарын берудің қатаң логикалық жүйелілігін сақтау;

б) Оқу материалын шағын аяқталған үлестерге мүшелеу;

в) Оқушылардың оқу қызметін рет-ретімен бақылау, басқару
байланысты жүзеге асыру;

г) Бағдарламаланған материалдармен
Осы айтылған бағдарламалап оқытудың әлементтерін бастауыш кластардың өзінде-ақ қолдану
Карточка 8-1,1.

1.16 жәшікке 7 кг-нан алма салынды. Егер әрбір жәшікте
2. Дүкенге 302 нанэкелінді. Ол барлық экелінуге тиісті нанның
еді. Дүкенге барлығы қанша нан әкелінуі тиіс?

3. 37 • 4 + 84 : 7 ;
4.638232 және 919884 сандарының 5/7 бөліктерін табыңыз.

Осы тапсырманы өз бетінше шығарып кетеалмайтын оқушылар үшін мұғалім
Карточка 8-1,1 -А 1.

Жәшіктердің сыйымдылығы Жәшіктің саны Барлық алманың салмағы

7 кг 16 Бірдей

8кг ?

2. Бүтін бөлігі қанша болады?

З.Амалдардың орындалу ережесін пайдалан.

4.Алғашқыда берілген сандардың 1/7 бөлігін, соңынан 5/7 бөлігін тап.

Егер кейбір оқушылар бұл нұсқаудан кейін де жұмысты орындай
Карточка 8-1,1 -Ә

7 кг-дық жәшіктердегі алмалар салмағы 17 ■ 61 кг

8 кг-дық жәшіктердегі алмалар салмағы 18 ■ хі кг

Теңдеу құрыңыз және оны шешіңіз.

Содан оңға қарай көбейту және бөлу амалдарынорындаңыз.

4. Берілген сандарды 7-ге бөліп оның бір бөлігін алыңыз
табу үшін бір бөлікті 5-ке көбейтіңіз.

Бағдарламалап оқыту әлементтерін пайдаланудың машинасыз тексеруін перфопапкілер мен первокарталарды
Первопапкіні барлық класс оқушыларына бірдей өлшемді қалыңдау Қағаздан дайындау
Айдарбеков А

Ж

с 1 2 3 4 5
1

2

3

4

5

6

Бағдарламаланған тапсырмада бақылау жұмысына қатысты бірнеше есептер мен мысалдар
Мұғалімде берілген сұрақтардың жауаптырының дұрысын ашық тор көз етіп
Бағдарламаланған тапсырмаларды төрт вариантта дайындалып, бірақ әрбір оқушыға жететіндей
Және ескеретін бір мәселе төрт вариантта дайындалған тапсырмалардың қиындық
Первопапкі мен перворкарталарды былайша да пайдалану тиімді.

Мысалы тапсырманың мынадай сұрағын қарастырайық:

Мына өрнектердегі амалдардың орындалу ретін көрсетіп, оның нәтижесін

есепте: 4- 26 + 65 : 13 - 8.
1) Қосу 4)Көбейту

2) Бөлу 5)5

3) Азайту 6) 101.

Мұндағы баган (тік жол) бойынша амалдардың орындалу реті, ал
1 2 3 4 5 6

1

2

+

3

4

+

5

+

6

2-сурет

Сондай-ақ, бастауыш кластағы
Сызбаның төменгі жағына мынадай кезекте фигуралардың аттары

жазылады:

І.Квадрат 4.Тіктөрбұрыш

2. Бұрыш 5. Төртбұрыш

3. Кесінді 6. Үшбұрыш

Осыдан кейін оқушыларға:

«Сызбадағы фигуралардың нөміріне жауаптағы (аттары жазылған) нөмірлердің қайсысы сәйкес
Аты-жөні

1 2 3 4 5 6

1

+

2

+

3

+

4

+

5

+

6

4-сурет

Бастауыш кластарда жауаптардың нөмірін атау үшін әртүрлі тиісті жалаушаларды
Мысалы, 24+18: 3 - 2-7 өрнегінің төрт немесе бечс
1)84; 2)16; 3)0
Бұл жауаптардың екіншісі дұрыс. Сондықтан оқушылар өрнектің мәнін есептеп
Басқалардан көп ерте мысалды шешіп қойған оқушыларға қосымша басқа
Бағдарламалап оқыту әлементтерін пайдаланудың өрісін былайша өрбітуге болады. Оқушылардың
Бағдарламалап оқытудың бастауыш сынып математика курсында әлементтерін пайдалану арқылы
§2.6.Өзбетінше жұмыстарды пайдалану іс-тәжірибесі

Шағын комплектілі мектептің бірінші және төртінші кластарының математика сабақтарында
Мұғалім элі түсіндірмеген, жаңа оқу материалдарын оқып-үйренуге

дайындық кезеңінде жүргізілетін өьзбетінше жұмыстар (қысқа және

ыңғайлы болуы үшін алдағы уақытта өзбетінше
түрін Д - әрпімен белгілейміз)

Сабақтағы жаңа материалды бекітуге берілген өзбетінше жұмыстар

(Ж - әрпімен белгіленеді)

Бірнеше сабақтардан немесе
білімдер мен біліктілігін
жұмыстар (П - әрпімен белгілейміз).

Өзбетінше жұмыстардың бұл түрлерін ұйымдастыру әдіс-тәсілдеріне тоқталайық. Мысалы:

Д - жұмыста мұғалімнің көмегінсіз өзбетінше өтетін жаңа материалдарға
математикалық ұғымдар мазмұнын алғаш игереді;

математикалық терминогиялардың мәнін меңгереді;

сабақта өтілген материал мен оқушыларда бүрыннан бар білімдер

арасындағы сабақтастықты тағайындайды.

Ж - жұмысы 2-3 тапсырмадантүрады. Шағын комплектілі мектептің мү_ғалімі
П - өзбетінше бірнеше сабақ өткенен кейін, материалды пысықтауға,
1. тақырып бойынша енді ғана өтілген материалды пысықтау.

2. Бұрыннан алған білім, білік және дағдыны бекіту, пысықтау.

Мұғалім П - өзбетінше жұмысын сабақтың кез-келген кезеңінде ұйымдастыра
Шағын комплектілі мектептің оқу-тәрбие жұмысының ерекше көңіл аударылатын бір
Әрбір өзбетінше жұмыстарды пайдалану орындарын белгілейік.

1 - сынып
1. қарапайым түсініктер П-2, Ж-3, П-5,П-7, П-9

2. Он көлеміндегі сандар П-3, Ж-5,Ж-8,П-9,П-11,Ж-11 П-12

3. Кестелік қосу және азайту П-2.П-3, Ж-4, П-6,П-8,П-10,П-11.Ж-14,П-16,Ж-17,П-18,П-20, Ж-21
4.Толық ондықтар жүз Ж-1,Ж-2,П-3,П-4,П-5,П-6

5.Бізнені үйрендік П-1,П-2,П-3,П-4,П-5,П-6,П-7,П-8,П-9,П-10,П-11

2- сынып бағдарламасындағы тақырыптар Орындалатын жаттығулар

1. Жүз көлеміндегі сандар, сандарды жазу, оқу, салыстыру, қосу
2.0ндықтан аттамай ауызша қосу _және
З.Кестелік қосу және азайту Ж-1,П-2,П-3,Д-4,Ж-5

4. Ондықтан аттап ауызша
5. Ондықтан аттап жазбаша қосу
6. мың көлеміндегі сандарды оқу, _лсазу,
7.Қосу және азайту _8_. Біз нені үйрендік Д-1,Ж-2,П-3,П-4

1 сынып

Қарапайым түсініктер П-2. Бірдей. Әр түрлі.

о

о т



П - 5. Жоғарыда-төменде. Сол жақта - оң жақта.

П 7. Сызықтар

Ж - 3. ¥зын-қысқа. Биік-аласа. Қалың-жұқа.

П-8. Нүкте. Сәуле. Бұрыш.

V ^

/

/ / X
/
/ /
Д-9. Бөліктерге бөлу және құрастыру

Он көлеміндегі сандар. п-з.

0

1

2

2>0 0П-4

- □

П о □ = □

Ж-5

Д А

Д

2 + 1 1+2 3-1

3-2

Бұлар өрнектер

Ж-8

5

2

П-9

4+3*4

4*4+2

4-2*5 5*4-2

П-10. Сандарды жаз

3-2*1 1*3-2

1 2

6

9

10

30

70

Ж-11

П-12

1П

1П

4

П

Кестелік қосу және азайту

П-2

0

4

1

5

10

6

9

5

0

5

1

4

10

5

9

4

Азайтқышы 2 болатын айырмаларды жаз және мәндерін тап. Сонда
Ж-4

Қорапқа Дана 3 шар, ал Сара 2 шар салды.
П-5

Арманда 4 ойыншық машина, ал Ермекте 2 ойыншық машина
П-6

Қосындының және айырманың мәндерін тап:

8-6 2 + 6 8-2 6 + 2

Қосу кестесіндегі өзің қолданған теңдікті жаз.

П-8

3+3 8 + 2 4 + 2 7 +
2+3 2 + 8 2 + 4 2 +
Әр бағанадағы қосындыларды салыстыр. ¥қсастығы неде? Айырмашылығы неде? Қосындылардың
П-10

п 3 4 5 6 7

□ +з

Қосу кестесін құр

П-11

Қосындының және айырманың мәндерін тап:

7-4

3 + 4

7-3

4 + 3

Қосу кестесіндегі өзің қолданған теңдікті жаз.

Ж-14

4 + 4 =

-4= П

5 + 4= □ II -4= П П-16

6 + 4=

П -4= □

Есеп құрастыр және шығар:

Қалам - 4

Қарындаш - ?, 4-еуі артық

Ж-17

Қосылғыштардың бірі 5 болатын қосынбыларды ата. Неше қосынды болды?
1

2

3

4

П-18

Есеп құрастыр және шығар:

Үлкен қасық — 10 Кіші қасық - 7

? артық

П-20

Ж-21

6 мен 4 сандарының қосындысын және 10 мен 7
жаз. Олардың мәндерін тап.

6+4 Бұлар санды өрнектер

10-7

Ж-22

а + 4 және 5 + 4
Толық ондықтар Жүз. Ж-1

1 см

• II I
10

1 дм

см ■ 1 дм Ж-2

ондық - елу - 50

ондық - алпыс- 60

ондық - жетпіс - 70

ондық -сексен - 80

ондық - тоқсан 90

10 ондық - жүз - 100

П-3

Салыстыр: 4*5

4+1*5

4+2*5

4+1*5-1

4+2*5-2

4+3*5-3

П-5

80

Атасы 80 жаста, ал немересі 20 жаста. Атасы немересінен
20

Есепке кері есеп құрастыр және оларды шығар:

?

60

20

80

60

?

П-6

Қосу кестесінің теңдіктерін жаз. Неше теңдік жазу керек? Сен
Біз нені үйрендік ?

Санауды үйрендік

П-1

1 2

6

9

10 30

70

П-2

Сандарды цифрлармен жаз:

Сегіз, бес, қырық, жетпіс, тоғыз, бір, он, алпыс, жеті,
жиырма.

Әр санды жазу үшін неше цифр пайдаландың?

Бір таңбалы сандарды жазу үшін қанша цифр қажет? Екі
П-3

8*8

90*90

>0

П П-4

й А

12 3
П-5

.5

П-6

Қосылғыштары бірдей болатын қосындыларды жазып,мәндерін тап.

П-7

Айырманың мәні аз азайтқышқа тең болатын айырмаларды жаз.

П-8

Азайғыш 80

50 80 100

Азайтқыш 10 30 20

20 50 40

Айырманың мәні

10

50

20 50

П-9

Қосынды жаз:

5 пен 4-тің, 8 бен 2-нің, 4 пен 5-тің,
а-ның.

П-10

Теңдеулерді шеш.

а+2=5 5+а=9 а-4=4
П-11

Еңбек сабағында Мұрат 5 ойыншық бояды. Айдос одан 3
2- класс.

Жүз көлеміндегі сандар, сандарды жазу, оқу, салыстыру, қосу

және азайту

Ді

11, 14, 16, 19, 20 сандарында қанша ондығы және
Д-2

10-нан 20-ға дейінгі, 20-дан 15-ке дейінгі, 18-ден 10-ға дейінгі
Ж-3

Салыстыр:

20 онд.З бірл.* 2 онд. 8 бірл. 5 онд.
Ж-4 Жазуларды салыстыр

(10 - 4) + 1 10-(4 + 1)

Ж-5

23 + 2 = "

20 +(3 + 2) = 25

3+2 жазуы нені білдіреді?

П-6.

Амалдарды орында.

40 + 50 90-50 62 + 20 90-28

60 + 7 67-7 46 + 4 50-4

П-7

Мысалдарды баған түрінде жаз, шығар.

4 м 2 дм 5 см - 2 м
Ондықты аттамай ауызша қосу және азайту.

Д-1

Бірліктерінің саны 2-ге тең болатын барлың екі таңбалы сандарды
Ж-2

онд. + 1

онд. - 1

Бір таңбалы санды өсу ретімен жаз. Көршілес екі санды
П-3

«Әйнекшелердің» орнындағы сандарды суретті пайдаланып тауып жаз.

9 5

/ / /

90

5

90 + 5 =

90 -5 =

95 -90 =

5 + 90 =

П-4

Салыстыр: 10+ 1 * 12- 1

10 + 3 * 14-120-1 * 28-8 43 -
50 + 7*7 + 50 50-1 * 40 +
П-5

Есеп құрастыр және шығар. Сатылғаны - 10 л Қалғаны
Болғаны - 10 қияр Желінгені - 4 қияр Қалғаны
Минутпен өрнектеп жаз

Ж-6

1 сағ 20 мин = п мин 1 сағ
9 + 2 =11 теңдігін пайдаланып , қандай екі
Д-4

8+3 (8+2)+1

Түсіндіре отырып шығар:

7 + 5 12-5

/ Л

3 2 2
Ондықтан аттап ауызша қосу және азайту

Д1

Теңдікті жаз:

Қалды - ? 7 кг артық / Қалды
3 және 2 сандарының қосындысы 5 -ке тең сол
жақ бөлігімен 2-ні шығар. Неше қалды? Теңдіктің оң жақ
ні шығар:

Сатылды - 30 кг
П-3

8 + 7=15 теңдігін пайдаланып, қандай екі таңбалы сандарға
Ж-4

Қосу мен азайтуды орындау тәсілдерін, суреттерді және жазуларды пайдаланып,
23 + 7 20+ (3 + 70) =30
20 3 20 10

П-4

Салыстыр: (80 + 5)-20*(80 + 20)-5

(50+6)+2*50+(6-2)

28 сағ* 1 тәул. 6 сағ. 28 сағ* 1
Ондықтан аттап жазбаша қосу және азайту

Ж-1

Мына косындыларды қайсысының мәнін таба аласың:

45+23; 40+20; 5+3
Нешы қосындының мәнін таптың? Осы теңдіктерді пайдаланып, бірінші қосындының
П-2.

Түсіндіре отырып шығар:

63 84 24 89 72

21 21 65 24 17

Д-1

Әр қатардағы сандарды өсу ретімен жаз:

17,21,13,25,18,28,54. 17,71,21,12,25,52,18,81,54,45.

П-1

7+2=9 және 8+2=10 теңдіктерін пайдаланып, қандай екі таңбалы сандармен
Мың көлеміндегі сандар, оқу, жазу, және салыстыру.

Д-1

Бірліктерін қосқанда 10, ал ондықтарын қосқанда 9шығатан қосындыны жаз
Д-2 Сандарды жаз: сегіз, сексен сегіз, сексен.

Бір таңбалы сандарды толық ондықпен салыстыр. Толық ондықты екі
Ж-3

Мына сандарды ата:

Бірліктен күралған; 3 ондықтан құралған; он бірліктен құралатын; 100
П-4

Мына сандарды қандай топтарға бөлуге болады:

500,9,83,700,100,450,3,90,200,77,300,6,22?

Қай топтағы сандарды ондықтар мен бірліктердің қосындысына жіктеуге

болады?

П-5

Салыстыр:

50*60

74*71 86*65

159*100 174*171 186*159

59 дм*9 см*6 дм Осм

1 м 5дм 9 см* 1 м 7дм 1
Қосу және азайту

Қосындының мәнін тап:

2+3 20+30

200+300

2 см+3 см

20 см+30 см

200 см+300 см

2 бірл+3 бірл

2 онд+3 онд

2 жүзд+3 жүзд

Ж-2

Қосындыларды салыстыр және айырмалаврды салыстыр:

12+79

412+279 91-79

691+279

х +487=870

879 - х=442

П-4

(375+425)-(452-158)*800-219

(600-364)+(700-289)*294-158

3 м 7 дм 5см+ 4м 2дм 5 см*
9м Одм Осм — 5м 4дм 7см* 2мЗ дм
Біз нені үйрендік?

а)7-ден 73-ке дейін сандарды кему ретімен жаз. ә)538-ден 544-ке
б) 697-ден 704-ке дейінгі сандарды өсу ретімен жаз

в) 800 санын тікелей оның алдында келетін және тікелей
келетін санмен салыстыр және жазып көрсет.

П-2

а) Сантиметрмен өлшеп жаз:

3 м 9 дм 8см; 3 м 9 дм
б) Килограммен өрнектеп жаз:

1 т; 9 ц; 9 ц 2 кг; 0
П-3

Өрнектің мәнін тап.

(30+60)-40 (50+6)-9

30+(80-20) 8+(69-5)

70-(20+50) (73-8)+7

(60+40)-90 (35+9)-8

П-4

Есепті әртүрлі тәсілмен шығар.

Қаздарға 200 кг жем, тауықтарға одан ІООкг кем, алүйректерге
П-5

Есеп құрастыр және шығар:

Қаздың балапаны-25

Үйректің балапаны-? 17-і артық

Қорытынды

«Білім негізі - бастауышта» - деп, тегін айтылмаған.Бұл үзақ
Бастауыш мектептер соның ішіндегі шағын комплектілі деп аталатын мектептің
Оқушылармен жүргізілетін өзбетінше
практикамен, оқытуды өмірмен байланыстыруға мүмкіндік

береді.

Оқушылармен жүргізілетін өзбетінше жұмыс білім,
және дағдыларын қалыптастыруға игі әсер
келтіріп, сабақтың сапасы мен тиімділігін арттырады.

Оқушылармен жүргізілетін өзбетінше жұмыс балалардың

логикалық ой-өрісін дамытып, пәнге деген қызығушылығын

арттырады, - ал бұл бүгінгі күннің басты талабы.

Оқушылармен маиематика сабағында
машықтанатын және тексеретін өзбетінші жұмыс түрлерін

ұйымдастыруда олардың шығармашылық
дамиды.

Оқушыларды өздігінше жұмыс істеуге үйретудің нәтижелі

болуы мұғалімнің сол пәнді қолданатын
ұсынылатын материалдардың мазмұнына, балалардың жас

ерекшеліктерін ескеріп, материалды
дамытарлық дәрежеде іріктеп бере білуіне байланысты, ал

бұл балалардың математикалық
ізденгіштік, еңбек сүйгіштік қасиеттерін дамытады.

Пайдаланылған әдебиеттер

Асқарбаев А., Храпченко
мазмұны мен әдістері. Алматы. «Мектеп», 1981

Әлиева К.С., Бэйдібекова
комплектілімектептің бастауыш кластарында
өзбетінше жұмыстарды ұйымдастыру. Шымкент, 1992.

3. Бэйдібекова Е. I. Логикалық
мектеп.-Алматы, 1987.№3.)

Бантонова М.А., Бельтюкова
Методика преподования математики
учебн. Пособие. (Под. Редак. М.А.
1975-335с.)

Бантова М.А. және т.б. «Бастауыш кластарда математиканы

оқыту метдикасы »Алматы. «Мектеп»,1978

Демидова С.И., Деницева Л.О.
деятельность учащихся при обучени математике. Сб. Статей. -

М.:Просвечение,1985.

Истомина Н.В. и др. «Практикум по методико преподования

математики в нач. классах». М.: Просвещение,1986 г.

Ирощников П.П.Обучение матем