Салық механизмі және оның қазіргі кезеңдегі атқаратын қызметтері диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ.......................................................................................................................6
1 САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РОЛІ 9
1.1 Салықтардың пайда болуы мен дамуы 9
1.2 Салыќтардыњ экономикалыќ мәні мен мањызы, атқаратын қызметтері 15
1.3 Қазақстан Республикасында төленетін салықтарға сипаттама және олардың экономикадағы ролі 20
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЛЫҚ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ 31
2.1 Қазақстан Республикасында төленетін салықтарды есептеу және төлеу тәртібі 31
2.2 Республикалық бюджеттің түсімдеріне талдау 39
2.3 Республикалыќ бюджетті ќалыптастырудаѓы салыќтыќ түсімдердіњ ролі 45
3 САЛЫҚ МЕХАНИЗМІНІҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ БАЃЫТТАРЫ 51
ЌОРЫТЫНДЫ 61
ЌОЛДАНЃАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 68
КIРIСПЕ
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 65 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Д И П Л О М Д Ы Қ
Салық механизмі және оның қазіргі кезеңдегі атқаратын қызметтері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.......................................................................................................................6
1 САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН
1.1 Салықтардың пайда болуы мен дамуы 9
1.2 Салыќтардыњ экономикалыќ мәні мен мањызы, атқаратын қызметтері 15
1.3 Қазақстан Республикасында төленетін салықтарға сипаттама және олардың экономикадағы
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЛЫҚ МЕХАНИЗМІН
2.1 Қазақстан Республикасында төленетін салықтарды есептеу және
2.2 Республикалық бюджеттің түсімдеріне талдау 39
2.3 Республикалыќ бюджетті ќалыптастырудаѓы салыќтыќ түсімдердіњ ролі 45
3 САЛЫҚ МЕХАНИЗМІНІҢ НЕГІЗГІ
ЌОРЫТЫНДЫ 61
ЌОЛДАНЃАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 68
КIРIСПЕ
Салыќтар мемлекеттіњ ќұрылуымен бірге
Мемлекет ќұрылымыныњ өзгеруі, өркендеуі ќашан
Мемлекет нарыќтыќ жүйеге көшкеннен бері мемлекеттіњ меншігіндегі кәсіпорындарды, өндірістерді,
Республикалық бюджеттің кіріс бөлімінің негізгі салық түсімдері болып корпоративтік
Осыдан бұл жерде салықтар республикалық бюджет ќаражатыныњ негізгі көзі
Дипломдық жұмыс актуалды екенін жоғарыда айтылғанынан дәлелдейміз.
Дипломдыќ жұмыстыњ маќсаты болып салық салудың экономикалық маңызын
салыќтардыњ экономикалыќ мањызын ашу;
ҚР салық салу механизімін қарастыру;
республикалық бюджеттің түсімдерін талдау;
республикалық бюджет үшін салықтардың маңызын талдау;
салыќ салу мәселелерін шешу жолдарын ұсыну.
Дипломдыќ жұмыстыњ бірінші тарауында салыќтардыњ пайда болуы мен даму
Екінші тарауда Қазақстан Республикасының салық салу механизмін қарастырып, республикалық
Үшінші тарауда салыќ салудыњ ќазіргі
Дипломдыќ жұмыстыњ әдістемелік негізі болып Ќазаќстан республикасыныњ нормативті –
1 САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН
Салықтардың пайда болуы мен дамуы
Салықтардың экономикалық категория ретінде пайда болуы мен қызмет атқаруы
Қандай да бір мемлекет тек қана белгіленген меншік
Мемлекет өзіне ақша қаражаттарын әр түрлі тәсілдермен табады.
Кейбір жағдайларда, ол иемденушіден мемлекетке ерікті түрде ақшаны беруде
Салыќтар, іскері пайдамен ќатар, мемлкет өзіне аќша табудыњ ењ
Мемлекеттік ұйымдастырудыњ ењ басты кезењдерінде
Ќазаќстан аймаѓында салыќ салудыњ өзгеше жүйесі ќалыптасќан.
Бұл жерде, салыќтар, бұрынѓы заманнан бастап зекет (жер рентасы
Сонымен ќатар, сот талабыныњ сомасынан 1/10 мөлшерінде, сот бажы
XVIII ѓасырда Тәуке хан адат жүйесін ќұрастырѓан. Бұл тарихта
Сұлтанды немесе хаджаны ренжіткен үшін айып алынѓан, яѓни айып
1841 жылы Жәњгір ханныњ нұсќауы бойынша «Зекетті алу туралы»
Жоѓары аталѓан алымдардан басќа, ішкі орданыњ ќазаќ тұрѓын
Сонымен ќатар, бұрынѓы заманда салыќ салуда әр түрлі ќарсы
Бұрынѓы заманнан келіп жатќан салыќ
Алѓашќы рет мемлекет Рим ќаласынан және оныњ ќасындаѓы аймаќтардан
Соѓыс уаќытта Рим азаматтары өздерініњ
Салыќтыњ сомасын (ценз) аныќтау әр – бір бес жылда
Кейіннен, Риммен жања ќалаларды – отарларды жаулап алуѓа ќарай,
Римнен тыс тұратын Рим азаматары мемлекеттік және сол сияќты
Рим провинцияларында кірістердіњ негізгі көзі болып жер салыѓы табылады.
Меншіктіњ басќа да түрлеріне салыќ салынѓан: жылжымайтын мүлікке, малѓа,
Тікелей салыќтардан басќа, Рим империясында
Бұндай төленудіњ критерийі болып тұтынушыларѓа салыќты аудару табылады.
Жанама салыќтар, толыќ мөлшерде тұтынушыларѓа тұраќты түрде аударылу мүмкін
Римдагы көптеген шаруашылыќ дәстүр Византияѓа көшкен.
Бастапќы Византиялыќ ѓасырда VII г. дейін тікелей салыќтардын 2
Византияда көп көлемде төтенше салыќтар болѓан, мысалы: флотты
Кейінгі ѓасырларда Ресейдіњ ќаржы жүйесі ќалыптаса бастаѓан. Ќазынаныњ
Жанама салыќ салу сату немесе сот баждары түрінде болѓан.
«Мыт» бажы - тау күзетінен тауарды өткізген үшін
Ќазіргі мемлекет Еуропада, XVI – XVII ѓасырларда, жања тарихтыњ
Алайда, салыќ төлеушілері болып үшінші
Салыќ ќұќыѓы, тұраќты түрде, салыќтыќ ауыртпашылыќты бөлу, әрбір дискуссияныњ
Тек ќана XVII ѓасырдыњ аяѓында – XVIII ѓасырдыњ басында,
Салыќ алудыњ мөлшеріне ќандайда бір ѓылыми дәлелдеме болѓан жоќ.
Тұтыну заттарына салыќ – ірі кірістердіњ көзі, біраќ, олар
Олардан дворяндар мен рухани мекемелері босатылѓан. Біраќ, буржуазия мен
Салыќ салу теориясыныњ жоќтыѓы, практикалыќ шаралардыњ дәлелсіздігі көбінесе ауыр
А. Смит ұсынѓан салыќ салудыњ классикалыќ принциптері бүгінгі салыќ
Салыќтардыњ экономикалыќ мәні мен мањызы, атқаратын қызметтері
Салыќ дегеніміз – мемлекеттік бюджетке
Салыќтар – шаруашылыќ жүргізуші субъектілердіњ,
Салыќтардыњ экономикалыќ мәні мынада: салыќтар шаруашылыќ жүргізуші субъектілер
Салыќтардыњ мәнін толыќ түсіну үшін, олардыњ экономикалыќ мањызын
реттеушілік;
фискалдыќ;
ќайта болу.
Енді осы ќызметтеріне ќысќаша тоќталайыќ. Реттеушілік ќызметі – салыќтыњ
Салыќтардыњ екінші ќызметі бұл фискалдыќ немесе бюджеттік ќызметі. Бұл
Ќайта болу ќызметі арќылы түрлі субъектілер табысыныњ бір бөлшегі
Салыќтардын осы үш негізгі ќызметі арќылы мањызды көре отырып,
Ал фискалды ќызметі тауар – аќша ќатынастары мен өндіріс
Үшінші ќайта болу ќызметіне келсек мемлекет мүддесі үшін орталыќтанѓан
Мемлекетте салыќтардыњ әсіресе зањды тұлѓалардыњ кірістерінен түсетін
Келесіні айтып кеткеніміз дұрыс
Зањды тұлѓаларѓа салынатын салыќтар зањды тұлѓа болып табылатын кәсіпорындар,
Кәсіпорындар, өнеркәсіптер,
Елбасы 2030 стратегиялыќ жолдауында кәсіби мемлекет болуѓа шаќырады. Сонымен
2001 жылы Ќазаќстан Республикасында шаѓын кәсіпкерліктіњ 348 мыњ субъектілері
Мемлекет нарыќтыќ жүйеге көшкеннен бері мемлекеттіњ меншігіндегі кәсіпорындарды, өндірістерді,
Екіншіден зањды тұлѓа болып табылатын ұйымдар мен мекемелер көптеген
Үшіншіден бұл саланыњ дамуы Ѓылыми Техникалыќ Прогресс пен экспорттын
Себебі, дамыѓан мемлекеттердіњ барлыѓыныњ да экспорты импортынан жоѓары. Сонымен
Екіншіден салыќтыњ реттеушілік
Сонымен ќатар келе зањды тұлѓаларѓа салынатын салыќтардыњ экономикадаѓы мањызды
Нарыќтыќ жаѓдайда, мемлекет, салыќ саясатын және салыќ механизмініњ өзгерте
Салыќтыќ реттеу, экономикаѓа әсер еткен кезде әмбебап ќұрал болѓандыќтан
Қазақстан Республикасында төленетін салықтарға сипаттама және олардың экономикадағы ролі
Нарыќќа көшу салыќтардыњ көптеген түрлерін дамытуга негіз берді. Сонымен
Ќазаќстан Републикасыныњ салыќ жүйесі салыќтар, алымдар, төлемдер жиынтыѓынан,
Салыќ жүйеге ұсынылатын негізгі талаптар:
салыќ ќұрамы наќты аныќталѓан болу керек. Бұл үшін, елде
ќұрастырылѓан жүйеге салыќ төлеуші үшін салыќ төлеуден ас
тарту ќолайлы емес болуѓа тырысу керек.
салыќ жүйеси ќарапайым болу керек. Бұл салыќтарды дұрыс төлеуді
салыќ жүйесі салыќ төлеушімен өндіріске ќаражаттар салуды ынталандыру керек.
салыќ салудыњ бір еселігі, яѓни бір объектіге зањмен аныќталѓан
салыќ зањдылыѓында бекітілген нормалардыњ салыќ салу салыѓы жатпайтын, зањдылыќ
Ќазаќстан Республикасында 2001 жылѓы 12 маусым № 210 –
Салыќтар тікелей және жанама болып бөлінеді.
Жанама салыќтарѓа ќосылѓан ќұн салыѓы мен акциз жатады. Ќалѓан
Салыќ және басќа міндетті төлемдердіњ сомалары «Бюджет жүйесі туралы»
корпорациялыќ табыс салыѓы;
жеке табыс салыѓы;
ќосылѓан ќұн салыѓы;
акциздер;
жер ќойнауын пайдаланушылардыњ салыќтары мен арнаулы төлемдері;
әлеуметтік салыќ;
жер салыѓы;
көлік ќұралдары салыѓы;
мүлік салыѓы.
Салыќ кодекстіњ 61 бабына сәйкес келесі алымдар төленіледі:
зањды тұлѓаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;
жылжымайтын мүлікке ќұќыќтарды және олармен жасалѓан мәмілелерді мемлекеттік тіркегені
радиоэлектрондыќ ќұралдар және жиілігі жоѓары ќұрылѓыларды мемлекеттік тіркегені үшін
механикалыќ көлік ќұралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;
теніз, өзен кемелері мен шаѓын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені
дәрі – дәрмек ќұралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым;
автокөлік ќұралдарыныњ Ќазаќстан Республикасыныњ аумаѓы арќылы жүру алымы;
аукциондардан алынатын алым;
елтањбалыќ алым;
жекелеген ќызмет түрлерімен айналысу ќұќыѓы үшін лицензиялыќ алым;
телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануѓа
Салыќ кодексініњ 62 бабына сай төленетін төлемаќылар:
жер участкелерін пайдаланѓаны үшін төлемаќы;
жер бетіндегі көздердін су ресурстарын пайдаланѓаны үшін төлемаќы;
орманды пайдаланѓаны үшін төлемаќы;
ерекше ќорѓалатын табиѓи аумаќтарды пайдаланѓаны үшін төлемаќы;
радиожиілік спектрін пайдаланѓаны үшін төлемаќы;
кеме жүзетін су жолдарын пайдаланѓаны үшін төлемаќы;
сыртќы (көрнекі) жарнаманы орналастырѓаны үшін төлемаќы.
Салыќ кодексініњ 63 бабына сай мемлекеттік баж төленіледі, ал
кеден бажы;
кеден алымдары;
төлемаќы;
алымдар.
Зањды және жеке тұлѓалар төлейтін негізгі салыќтар мен бюджетке
Корпоративтік табыс салыѓы – негізгі мањызды салыќ, оныњ бюджеттегі
1 кесте Корпоративтік табыс салыѓы
Корпоративтік табыс салыѓы
Төлеушілер
Салыќ салу объектілері
Ќазаќстан Республикасыныњ көздерінен табыс алатын резидент – зањды тұлѓалар
Салыќ салынатын табыс
Ќазаќстан Республикасыныњ көздерінен табыс алатын резидент емес зањды тұлѓалар
Төлем көзінен салыќ салынатын табыс
Арнайы салыќ режимін ќолданылатын, зањды тұлѓалар
Тұраќты мекеме арќылы Ќазаќстан Республикасын-да ќызметті жүзеге асыратын бейрезидент
Салыќты төлемейтіндер:
Ќазаќстан Республикасыныњ ұлттыќ банкі
Мемлекеттік мекемелер
Салыќты осы түрін бөлу негізінде жататын, мањызды түсініктердіњ
Жалпы жер ќойнауын пайдаланушыларѓа салыќ салу 2 кестеде ұсынѓан.
Жер ќойнауын пайдаланѓан үшін аударымдар роялти ретінде Ќазаќстан Республикасы
2 кесте Жер ќойнауын пайдаланушыларѓа салыќ салу
Салыќ режимін бекітудіњ жалпы принциптері мен тәртібі
Ќол ќойылатын бонус
Коммерциялыќ табу бонусы
Роялти, оныњ ішінде заттай түрде
өнімді болу туралы келісім - шарт
Үстеме пайда салыѓы
Пайдалы ќазбалардыњ барлыќ түрлері үшін коммерциялыќ табу бонустыќ тұраќты
Пайдалы ќазбалардыњ барлыќ түрлері бойынша роялтиді сәйкестендірілген өдістемені бекіту
Жер ќойнауын пайдаланушыларѓа салыќтар мен арнайы төлемдерін бірыњѓай ережемен
бөлімініњ негізгі бабын ќұрайтыны екен айтып кетейік. Роялти деп
Әеуметтік салыќ Ќазаќстан Республикасыныњ салыќ жүйесіне беретин енгізілген салыќ
Мысалы, 2004 жылдыњ 1 ќањтарынан бастап Ќазаќстан Республиасыныњ салыќ
Жер салыѓын енгізу маќсаты болып жерді өзірлеу, тиімді пайдалану
Салыќ салу объектісі болып жер участкеси табылады. Айтып кетейік,
3 кесте. Әлеуметтік салыќтыњ
әлеуметтік салыќ
Зањды тұлѓалар үшін салыќ салу объектілері
Патент негізінде және кіріс – шыѓыс есеп кітабын жүргізу
Женілдетілген декларация негізіне бюджетпен кем есеп айырысуды жүзеге асыратын
Кәсіпкерлер үшін салыќ салу объектілері
Осыдан баска занды және жеке тұлғалар мүлік салыѓын төлейді.
Егер, зањды және жеке тұлѓалардыњ иелігінде, шаруашылыќ жүргізу
Акциздер, жанама салыќтардыњ бир түрі болып, баѓаѓа немесе тарифке
Салыќ салу объектісі болып акциздік тауарлар мен ќызметтіњ
Келесі жања салыќ – ќосылѓан ќұн салыѓы (ЌЌС). Ол
Ќосылѓан ќұн салыѓы тауарларды (жұмыстарды, ќызмет көрсетулерді) өндіру және
Салыќ салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті ќосылѓан ќұн
Салыќ салу объектілері: салыќ салынатын айналым мен салыќ салынатын
Ќосылѓан ќұн салыѓын салыќ бойынша есепке тұрѓан немесе тұруѓа
Негізгі салыќтардан басќа зањды және жеке тұлғалар міндетті
Зањды тұлѓаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым зањды түлѓаларды жане
Жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәмілелерге ќұќыќтарды мемлекеттік тіркегені
Радиоэлектрондыќ ќұралдарды және жоѓары жиіликтегі ќұылѓыларды мемлекеттік тіркегені үшін
Механикалыќ көлік ќұралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым
Тењіз, өзен кемелері мен шаѓын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені
Аукциондардан алынатын алым аукциондарда мүлікті сату кезінде алынады.Аударымдыќ және
Жекелеген ќызмет түрлерімен айналысу ќұќыѓы үшін лицензиялыќ алым Ќазаќстан
Ќазаќстан Республикасыныњ Конституциясына сай, салыќтар сияќты салымдарды Парламент немесе
Төлемаќы – азаматтыќ - ќұќыќтыќ ќатынастар негізін ќұрайтын төлем.
4 кесте Төлемаќылардыњ түрлері және олардыњ
Төлемаќыныњ түрі Ќысќаша сипаттама
Жер участкелерін пайдаланѓаны үшін төлемаќы Мемлекеттіњ жер участкелерін өтемін
Жер үсті көздерініњ су ресурстарын пайдаланѓаны үшін төлемаќы Жер
Ќоршаѓан ортаны ластаѓаны үшін төлемаќы Ќазаќстан Республикасыныњ зањ актілерінде
Жануарлар дүниесін пайдаланѓаны үшін төлемаќы Табиѓи еркін жаѓдайда мекендейтін
Орманды пайдаланѓаны үшін төлемаќы Орманды пайдаланудыњ мындай түрлері үшін
аѓаш дайындау
шайыр дайындау
ќосымша аѓаш материалдарын дайындау
аѓаш шырындарын дайындау
орманды жанама пайдалану
6) орманды мәдени – сауыќтыру және ѓылыми зерртеу маќсатында
7) орман ќоры участкелерін анњылыќ шаруашылыѓы ќажеттері үшін пайдалану
Ерекше ќорѓалатын табиѓи аумаќтарды пайдаланѓаны үшін төлемаќы Ќазаќстан Республикасыныњ
Радиожиілік спектрін пайдаланѓаны үшін төлемаќы Уәкілетті орган бөлген радиожиілік
Кеме жүзетін су жолдарын пайдаланѓаны үшін төлемаќы Ќазаќстан Республикасыныњ
Сыртќы (көрнекті) жарнамалар орналастырѓаны үшін төлемаќы Жалпы пайдалануѓа автомобиль
Төлемаќыны есептеу уәкілетті органныњ есебі негізінде жергілікті органды ұсынатын
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЛЫҚ МЕХАНИЗМІН
2.1 Қазақстан Республикасында төленетін салықтарды есептеу және
Зањды және жеке тұлғалар төлейтін салыќтардыњ арасында ењ мањызды
тауарларды өткізуден түсетін табыс;
үйлерді, ѓимратттарды, ќұрылыстарды, сондай – аќ амортизациялауѓа жатпайтын активтерді
міндетемелерді есептен шыѓарудан түсетін табыс;
күмәнді міндетемелер бойынша түсетін табыс;
мүлікті жалѓа беруден түсетін табыс;
борышты талап етуді басќаѓа берудан түсетін табыс;
дивидендтер;
сыйаќылар;
баѓамдыќ оњ айырма;
10) ұтыстар;
11) роялти және таѓы да басќалары ќамтылады.
Салыќ Кодекске сәйкес шегерімге жатпайтын шыѓыстарды ќоспаѓанда, салыќ төлеушініњ
Шегерімге жататындар:
ќызмет бабындаѓы іссапарлар кезіндегі және өкілдік шыѓыстар бойынша өтемдер
сыйаќы бойынша шегерімдер;
төленген күмәнді міндетемелер бойынша шегерімдер;
күмәнді талаптар бойынша шегерімдер;
резервтік ќорларѓа аударымдар бойынша шегерімдер;
ѓылыми – зерттеу, жобалау, іздену және тәжірибе – конструкторлыќ
саќтандыру сыйаќылары бойынша шыѓыстарды шегеру;
әлеуметтік төлемдерге жұмсалѓан шыѓыстарды шегеру;
теріс баѓамдыќ айырма бойынша шегерімдер және таѓыда басќалары.
Шегерімдерді жылдыќ жиынтыќ табысты алуѓа байланысты шыѓыстарды растайтын ќұжаттары
Болашаќтаѓы кезењдердіњ шыѓыстары ќай салыќ кезењіне ќатысты болса, сол
Мысалы, салыќ төлеушініі салыќ салынатын табысынан салыќ салынатын
Корпорациялыќ табыс салыѓы салыќ кезењі үшін белгіленген ставканы залалдар
Корпоративтік табыс салыѓыныњ ставкалары 5 кестеде көрсетілген.
5 кесте. Корпоративтік табыс салыѓыныњ ставкалары
Салыќ төлеушініњ салыќ ауыртпашылыѓына әсер ететін көрсеткіштер Ставка мөлшері
Зањды тұлѓалардан корпоративтік табыс салыѓыныњ ставкасы 30%
Жерді пайдаланатын зањды тұлѓалар үшін салыќ ставкасы 10%
Төлем көзінен салыќ ставкасы 15%
Тұраќты мекеме арќылы ќызмет атќаратын бейрезидент – зањды тұлѓа
Салыќ төлеушілер салыќ кодексінде белгіленген тәртіппен аванстыќ төлемдердө енгізу
Жеке тұлғалардың кірістеріне жеке табыс салығы салынады. Салық салу
6 кесте. Жеке табыс салығының ставкалары
Салыќ салынатын объект Салыќ ставкалары 15 еселенген жылдыќ
15 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен 40 еселенген жылдыќ есептік
40 еселенген жылдык есептік көрсеткіштен 200 еселенген жылдыќ есептік
200 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен 600 еселенген жылдыќ есептік
600 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен және одан жоѓары 600
Әлеуметтік салыќты есептеу аныќталѓан әлеуметтік салыќ салу объектісіне белгіленген
7 кесте. Әлеуметтік салыќтыњ ставкалары
Салыќ салынатын объект Салыќ ставкалары
15 еселенген жылдыќ есептік көрсеткішке дейін Салыќ салынатын кіріс
15 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен 40 еселенген жылдыќ есептік
40 еселенген жылдык есептік көрсеткіштен 200 еселенген жылдыќ есептік
200 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен 600 еселенген жылдыќ есептік
600 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен және одан жоѓары 600
Осыѓан ќоса шетел мамандарыныњ кірістері үшін әлеуметтік салыќты есептеу
8 кесте. Шетел мамандарыныњ кірістері үшін әлеуметтік
Салыќ салынатын табыс Салык ставкалары
40 еселенген жылдыќ есептік көрсеткішке дейін Салыќ салынатын кіріс
40 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен 200 еселенген жылдыќ есептік
200 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен 600 еселенген жылдыќ есептік
600 еселенген жылдыќ есептік көрсеткіштен және одан жоѓары 600
Әлеуметтік салыќты төлеу салыќ төлеушініњ тіркеу есебін алынѓан әсері
Жер салыѓыныњ ерекшелігіне токталайыќ.
Жер салыѓыныњ мањызын жүйелеу үшін Ќазаќстан Республикасы салыќ комитеті
Зањды тұлѓалар жер салыѓы сомаларын салыќ базасына тиісті салыќ
Бюджетке жер салыѓын төлеу жер участкесініњ орналасќан жері бойынша
Егер көлік ќұралдарына салыќты есептеу және төлеу тәртібіне тоќталсаќ,
Бюджетке салыќ төлеу салыќ салу объетілерініњ тіркелген жері бойынша
Ќазаќстан Республикасыныњ аумаѓында уәкілетті органда бұрын есепте тұрмаѓан, сатып
Зањды тұлѓалар салыќ салу объектілерініњ орташа жылдыќ ќұнына 1%
Салыќтыњ аѓымдаѓы төлемдерініњ сомаларын 20 мамырдан, 20 тамыздан жане
Салыќ төлеуші салыќ кезењі ішінде декларацияны табыс ету мерзімі
Жер ќойнауын пайдаланушыларѓа салыќ салу роялти, бонус және үстеме
Пайдалы ќазбалардыњ көлемі немесе наќты өндірілген пайдалы ќазбалардан алынѓан
Бонустар жер ќойнауын пайдаланушыныњ тіркелген төлемдері болып табылады және
Үстеме пайдаѓа салынатын салыќ салык кезењініњ аяѓында ќол жеткен
салыќ кезењініњ алѓашќы он күнінде жасалѓан операциялар бойынша айдыњ
салыќ кезењініњ екінші он күнінде жасалѓан операциялар бойынша айдыњ
салыќ кезењініњ ќалѓан күндерінде жасалѓан операциялар бойынша есепті айдан
Акцизге ќатысты күнтізбелік ай салыќ кезењі болып табылады. Әрбір
Зањды және жеке тұлѓалар төлейтін екінші жанама салыќ бұл
Төлемаќы мен алымдардыњ ерекшелігіне тоќталсаќ келесіні көруге болады. Олардыњ
Ќорыта айтќанда, зањды және жеке тұлѓалар төлейтін әрбір салыќты
2.2 Республикалық бюджеттің түсімдеріне талдау
Мемлекетті басќарудыњ негізгі ќызметтері биліктіњ орталыќты органдарына жүктелген. Олармен
Республикалыќ бюджет республикалыќ бюджеттік баѓдарламалар мен шараларды ќаржыландыру үшін
Республикалыќ бюджеттік баѓдарлама мемлекеттік саясатты республикалыќ дењгейде іске асыру
Республикалыќ бюджет арќылы экономиканыњ салалары, аумаќтары және халыќтыњ әлеуметтік
Республикалыќ бюджетке мемлекеттіњ ќорѓаныс ќабілеттітігін ќамтамасыз ету , басќару,
Республикалыќ бюджеттіњ ќаражаттары экономиканы ќайта ќұру, өндіріс саласында болашаќты
Республикалыќ бюджеттіњ ролі мәдениет, өнер, спорт, жаппай аќпараттыњ ќұралдарын
Республикалыќ бюджет пен жергілікті бюджеттердіњ жиынтыѓы мемлекеттік бюджетті ќұрайды.
Мемлекеттік, республикалыќ, жергілікті бюджеттер кірістерініњ динамикасы келесі көрсеткіштермен сипатталады
1 кесте. Мемлекеттік бюджет кірістерініњ динамикасы1.
Кірістер 2001ж.
млрд.тг
млрд.тг. % 2003ж.
млрд.тг. %
мемлкеттік бюджет,
оныњ ішінде:
республикалыќ бюджет
жергілікті бюджеттер 100
53.7
340.0
62.6
302.3
58.2
381.2
Республикалыќ бюджет есебінен жалпы мемлекеттік саясатты жүзеге асыру, экономиканыњ
Ќазаќстан Республикасыныњ зањдылыѓына сәйкес республикалыќ бюджеттіњ түсімдері мыналардан тұрады:
республикалыќ бюджеттіњ табыстары.
алынѓан ресми трансферттер
республикалыќ бюджеттен берілген несиелердіњ өтелуі.
Республикалыќ бюджеттіњ ќұрылымы келесі көрсеткіштермен сипаттауѓа болады (2кесте).
2 кесте: Республикалыќ бюджеттіњ ќұрылымы2
(2001 – 2003 жылдары)
Көрсеткіштер 2001 2002 2003
Жалпы түсімдер 100 100 100
Жалпы кірістер 85.7 90.6 91.01
Оныњ ішінде:
а) салыќтыќ түсімдер 85 90 90.5
б) салыќтыќ емес түсімдер 0.6 0.5 0.4
в)капиталмен операциялардан түсім 0.1 0.1 0.11
Алынѓан ресми трансферттер 10 5.6 5.19
Несиелердіњ өтелуі 4.3 3.8 3.8
Кестеніњ берілгендері көрсеткендей жыл сайын республикалыќ бюджеттіњ кірістері өсіп
2 кестеде берілген көрсеткіштердіњ үлестік салмаѓын 1 сурет арќылы
Республикалыќ бюджеттіњ ќұрылымы (2003 жылы)
1 сурет
Егер, республикалыќ бюджеттіњ кірістерін ќарастырсаќ, олар салыќтыњ және салыќтыќ
Республикалыќ бюджет кірістерініњ өсуіне салыќтыњ түсімдер өсуі әсер етеді.
Республикалыќ бюджет кірітеріндегі салыќтыќ түсімдерді келесі көрсеткіштермен сипаттауѓа
3 кесте. Республикалыќ бюджеттіњ кірістері. (2001-2003ж.)
2001 2002 2003
млрд.тг. млрд.тг. млрд.тг.
Барлыѓы кірістер 393.5 509.9 557.5
1.
2.
3. Оныњ ішінде:
Салыќтыќ түсімдер
а) корпоративтік табыс салыѓы
б) ЌЌС
в) Акциздер
Салыќтыќ емес түсімдер
Капиталмен байланысты операциялардан табыс.
313.4
90.6
150.8
17.5
58.5
21.6
456
262.5
183.3
10.2
48.0
5.9
512.3
298.5
206.5
7.3
40.5
4.7
Кесте бойынша талдау келесіні көрсетеді: республикалыќ бюджет кірістерін 90,5%
Айтып кеткеніміз жөн – бүгінгі күнде республикалыќ бюджеттіњ орындалуы
Республикалыќ бюджеттегі
1999-2003ж. салыќтыќ түсімдердіњ динамикасы
Егер,республикалыќ бюджет кірістерініњ аќырѓы жылдары (1999-2003ж) болѓан өзгерісті ќарастырсаќ
Республикалыќ бюджет кірістерініњ 1999-2003ж динамикасы
3 сурет
Жоѓарыда берілген талдауды ќорыта отырып келесі тұжырымды білдіруге болады:
2.3 Республикалыќ бюджетті ќалыптастырудаѓы салыќтыќ түсімдердіњ ролі
Шаруашылыќ етудіњ нарыќтыќ негіздері ќоѓамдыќ өндірісті басќаруда экономикалыќ
Бүгінгі күні салыќ жүйесі шаруашылыќта нарыќтыќ бастамалардыњ ныѓаюына әсер
- меншік түрлері, шаруашылыќ етудіњ ұйымдастыру-ќұќыќтыќ формаларынан тәуелсіз болатын,
- бір объектке зањмен бекітілген мерзімде бір салыќ түрімен
- субъектке ќалыпты дамуды ќамтамасыз ететін табыс алуѓа мүмкіндік
- табыс дењгейіне байланысты салыќ салу ставкасын бөлу;
- ұзаќ мерзім бойы әрекет ететін салыќ салу ставкасыныњ
- кәсіпкерлік ќызметке ќаражаттарды инвестициялау процесін ынталандыратын,әлеуметтік әділдік принципін
- мемлекеттік басќару дењгейлері бойынша салыќтарды наќты бөлу: орталыќ
Осындай жаѓдайларда, макродењгейде экономикалыќ процестерді реттеудегі салыќтарды пайдаланудыњ өзіндік
Мемлекеттік реттеудіњ негізгі ќұралы- салыќтыќ саясат және жеке кәсіпкерлікке
- тұраќты экономикалыќ өсімге жету;
- негізгі тауарлар мен ќызметтерге баѓалардыњ тұраќтылыѓын ќамтамасыз ету;
- ењбекке ќабілетті халыќтыњ толыќ жұмыспен ќамтылуын ќамтамасыз ету;
- халыќ табысыныњ белгілі минималды дењгейін ќамтамасыз ету;
- азаматтардыњ, ењ алдымен зейнеткерлер, мүгедектер, көп балалылардыњ әлеуметтік
- сыртќы экономикалыќ ќызметтегі тепе-тењдік.
Барлыќ осы маќсаттарѓа бір уаќытта жету мүмкін емес. Осылайша,егер
Нарыќтыќ шаруашылыќќа тән,салыќ салу, несиелеу, инвестициялау сияќты экономикалыќ реттегіштер
Таза фискалдыќ ќызметтен басќа, салыќтар мен жинаќтар жүйесі ќоѓамдыќ
Кењейтілген ұдайы өндіріс процесіне мемлекеттіњ ќаржы-бюджеттік механизмі әсер етуініњ
- дотация немесе ќайтарымды ссудалар түрінде кәсіпорындарды тікелей субсидиялау;
- экономикаѓа мемлекеттік инвестициялар;
- мемлекет нарыќта өнімніњ ірі тұтынушысы ретінде әрекет еткендіктен,
- жергілікті салыќтар мен салыќтыќ жењілдіктерді ќосќандаѓы салыќтыќ реттеу.
Жергілікті басќару органдары осыны жанама көмек арќылы толыќтырады. Бұѓан
Мемлекеттік және жергілікті биліктер экономикалыќ биліктер экономикалыќ инфраќұрылымѓа күрделі
Дамыѓан елдердіњ салыќ саясаты, тәртіп бойынша, жеке капиталды тартуѓа
Экономика дамуына салыќтыќ ыќпал ету тек ынталандырушы ѓана емес,
Ќандай да бір формада салыќты жоѓарылату, неѓұрлым «күрделі» конъюктураны
Салыќ механизмін тиімді пайдалану мемлекеттіњ ќаншалыќты салыќтардыњ ішкі мәнін,
Салыќтыќ реттеу ел экономикасын, өндіріс ќұрылымын, капитал жинаќтауды, жеке
Айта кететіњ жәйт, нарыќтыќ экономикада салыќтарды тењ пайдалануѓа ұмтылу
3 САЛЫҚ МЕХАНИЗМІНІҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ
Жоѓарыда зањды тұлѓалар салыќтары бюджеттіњ көп бөлігін ќұрайды деп
Жања салыќ кодексінде ењ басты ерекшелік, бұрынѓы салыќќа ќатысты
Жалпы бөлімінде салыќтыњ түрлері жөнінде наќты маѓлұматтар ќамтылѓан.
Ерекше бөлімінде ќандай салыќтан ќанша мөлшерде салыќ салынады. Яѓни
Салыќ жүйесініњ өзгеруіне байланысты оны әр мемлекетте болатын процесс
Салыќ зањдарын дайындау күрделі процесс болу себебі, онда ќоѓамныњ
Жањадан салыќ кодексін ќалыптастырудыќ маќсаты нарыќтыќ экономикаѓа байланысты нарыќ
Жања салыќ кодексініњ ќабылдануы мемлекетке көптеген оњ өзгерістер әкелді.
Сондыќтан ќазіргі кезде Ќазаќстанда салыќтыњ тартымдылыѓы көбінесе өзініњ фискалдыќ
Акциздердіњ кәсіпорындардыњ салыќтыњ ауыртпашылыѓыныњ мөлшеріне әсері айтарлыќтай. Акциз өзініњ
Осылайша, акцизделетін тауарларды өндіретін кәсіпорынныњ табысыныњ бір бөлігін ала
Акциздіњ реттеуші функциясыныњ келесі баѓыты - өндіріс ќұрылымына ыќпал
Біраќ Ќазаќстанда өндіріс ќұрылымына және тауар сапасына әсер ету
Арнайы салыќ режимдерін наќты ењбек күшін шыѓындайтын, ењбек аќылыќ
Екіншіден, тауар сату немесе ќызмет көрсету көлемінде ќосылѓан ќұнныњ
Арнайы салыќ режимін енгізуден бюджетке 2002 жылы тиісті салалар
Бірінші кезекте ќосылѓан ќұн салыѓы бойынша 16 пайыздан 15
Сонымен, мемлекетімізде салыќ жүйесініњ дамуы ондаѓы ставкілердіњ төмендеуі, салыќ
Зањды тұлѓаларѓа салынатын салыќтардыњ салыќтары экономикадаѓы ењ басты сектор,
Екіншіден: Кәсіпкерлер несиелерініњ ќымбатшылыѓы бірінші нөмірлі проблема болып отыр.
Үшіншіден: салыќтарѓа, төлемдерге байланысты, жиі тұрѓыда біздіњ бизнестіњ пайдасына
Шетелдік тауарларѓа ќарсы ќорѓаныш шаралары осы кезге дейін неліктен
Төртіншіден: Ќазаќстан Бүкіл Дүние Жүзілік Сауда Ұйымына «БДҰ» кіру
Бесіншіден: Кәсіпкерлер экономикалыќ өсу және елдіњ индустрияландырылуы мәселелеріндегі өз
Сонда бұл жерде өзара ќатынастаѓы әділдіктіњ жоќтыѓы. Бұл жерде
Ењ соњѓысында Президент үш жылѓа арналѓан кәсіпкерлікті дамыту және
Бүгінгі күні еліміз 493 мыњ шаѓын және орта бизнес
Ќазаќстанныњ отбасылыќ коэффициенті 3,5 деп санайтын болсаќ, миллионнан астам
Экономикадаѓы өсімніњ 30 пайызѓа жуыѓы осы кәсіпкерліктіњ, яѓни зањды
Бұл мәселелерге ќарап кәсіпкерлерге жењілдіктер
Ол мемлекет басшысыныњ 1994 жылдыњ
Аталѓан ќылмыстардыњ бірі де адал кәсіпкерлер үшін әділетсіз тудырады,
Жалѓан акциздік белгімен өнімдерді зањсыз айналымѓа түсірумен күресте 300
Форумда Үкімет басшысы экономиканы дамыту, кәсіпкерлерді ќолдау маќсатында атќарылып
Оныњ пікіріншіе, бұл кодексте шенеуліктік үстемдік пен сыбайлас жемќорлыќќа
Сондыќтан бұл да ењ негізгі мәселе. Сонымен ќорыта келе
ЌОРЫТЫНДЫ
Салыќтардыњ экономикалыќ категория ретінде пайда болуы мен ќызмет атќаруы
Ќандай да бір мемлекет тек ќана белгіленген меншік ќаржылыќ
Мемлекет өзіне аќша ќаражаттарын әр түрлі тәсілдермен табады. Кейбір
Республикалық бюджет республикалық бюджеттік бағдарламалар мен шараларды қарждыландыру үшін
Республикалық бюджет ақылы экономиканы салалары, аумақтары және халықтың әлеуметтік
Республикалық бюджеттің рөлі мәдениет, өнер, спорт, жаппай ақпараттың құралдарын
Салыќтар әскери пайдамен ќатар, мемлекет өзіне аќша табудыњ ењ
Мемлекеттік ұйымдастырудыњ ењ басты кезењдерінде
Ќазаќстан аймаѓында салыќ салудыњ өзгеше жүйесі ќалыптасќан.
Бұл жерде, салыќтар, бұрынѓы заманнан бастап зекет (жер рентасы
Сонымен ќатар, сот талабыныњ сомасынан 1/10 мөлшерінде, сот бажы
XVIII ѓасырда Тәуке хан адат жүйесін ќұрастырѓан. Бұл тарихта
Салыќтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке зањды және жеке тұлѓалардан
Салыќтар – шаруашылыќ жүргізуші субъектілірдіњ, жеке тұлѓалардыњ мемлекетпен екі
Салыќтардыњ экономикалыќ мањызын фискалдыќ, реттуші және ќайта болу ќызметтері
Елдегі материалдыќ базада пайда болатын ќаржыны зањды және жеке
Салықтардың экономикалық категория ретінде пайда болуы мен қызмет атқаруы
Қандай да бір мемлекет тек қана белгіленген меншік
Мемлекет өзіне ақша қаражаттарын әр түрлі тәсілдермен табады.
Кейбір жағдайларда, ол иемденушіден мемлекетке ерікті түрде ақшаны беруде
Практика көрсеткендей, мемлекеттік бюджеттіњ кіріс бөлімін 80% , оның
Республикалық бюджеттіњ кірістері елдіњ әлеуметтік – экономикалыќ дамуына баѓытталады:
Сонымен осы дипломдыќ жұмысты аяќтай отырып, зањды және жеке
Кез келген елдіњ экономиасыныњ дамуына өндіріс факторларын: табиѓи ресурстарды,
Дамыѓан елдердіњ өндіріс салаларын дамытудаѓы негізгі баѓыттары болып:
әлеуметтік – экономикалыќ да процесін жылдамдату;
елдіњ барлыќ аймаќтарын ортаќ ұлттыќ нарыќќа біріктіру;
біртұтас нарыќ кењістігін ќалыптастыру;
ауыл мен ќала арасындаѓы ќарама - ќайшылыќтарды жұмсарту;
халыќтыњ және экономикалыќ өмірдіњ ірі ќараларѓа шоѓырлануы процесін реттеу;
ұлттыќ табиѓи және ењбек ресурстарын анаѓұрлым толыќ тандауына мүмкіндік
жања өнеркәсіп орындарын рационалды орналастыру.
Осы шараларды ќолѓа алсаќ мемлекеттіњ эконмикасындаѓы ењ басты өнеркәсіп
Салыќ ставкаларын реттеу, салыќ органдары ќызметтерін реттеу, аймаќтыќ -
Республикалық бюджетке мемлекеттің қорғаныс қабілеттілігін қамтамасыз ету, басқару, ғылымды
Республикалық бюджеттің қаражаттары экономиканы қайта құру, өнідіріс саласында болашақта
Зањды тұлѓалардыњ жаѓдайын жаќсарту үшін «Ќазаќстанныњ инвестициялыќ ќоры», «Ұлттыќ
Қазақстан республикасының Президенті үш жылѓа арналѓан кәсіпкерлікті дамыту және
Бүгінгі күні еліміз 493 мыњ шаѓын және орта бизнес
Ќазаќстанныњ отбасылыќ коэффициенті 3,5 деп санайтын болсаќ, миллионнан астам
Экономикадаѓы өсімніњ 30 пайызѓа жуыѓы осы кәсіпкерліктіњ, яѓни зањды
Сонымен бұл дипломдыќ жұмысќа көптеген мәселелер мен оларды жетілдіру
ЌОЛДАНЃАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ќазаќстан Республикасыныњ Конституциясы. 1998 ж. 7 казанында
енгізілген өзгертулер мен толыќтырулармен. Алматы: 2002 – 40 б.
Послание Президента Республики
Ќазаќстан Республикасыныњ Азаматтыќ кодексі (Жалпы және
Ерекше бөлімдері) – А : Юрист. 2002 – 329
Ќазаќстан Республикасыныњ салыќ кодексі. 2003 ж. 12 желтоќсанынан №
Бабич А.М., Павлов Л.Н. Государственные и муниципиальные финансы. –
Ван Хорн Дж.К. Основы управления финансами: Пер. с англ.
Дюрнберг Р.Л. Международное налогооблажение. – М.: ЮНИТИ, 1997. –
Налоги в развитых странах / Под ред. И.Русаковой. –
Налоги и налогооблажение / Под ред. И.Русаковой. – М.:
Сейдахметов Ф.С. Налоги в Казахстане. – А.:«LEM»- 2002. –
Статистический ежегодник Казахстана: Статистический сборник / Под ред. А.А.Смаилова
Худяков А.И., Бродский Г.М. Теория налогооблажения. – А.: Норма-К,
Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. Налоги: понятия, элементы, установление, виды.
Юткина Т.Ф. Налоги и налогооблажение. – М.:ИНФРА – М,
// Ќаржы – ќаражат, №6 – 2003 –стр.58.
// Аль-Пари, №1, - 2003, 136 бет «Аймаќтыњ фискалды
// Егемен Ќазаќстан 2002 ж. 7 маусым, 3 бет
// Жас Алаш 2003 ж. 9 ќыркүйек, 3 бет
// Егемен Ќазаќстан 2003 ж. 22 ќањтар, 2 бет
// Егемен Ќазаќстан 2003 ж. 10 ќазан, 2 бет
// Егемен Ќазаќстан 2003 ж. 1 ќараша, 2 бет
// Егемен Ќазаќстан 2003 ж. 12 ќыркүйек, 1 бет
// Файл Бухгалера 2003 г. 8 сентября, 8-9 стр.
// Қаржы-қаражат 2003,№1,«Финансовые инструменты регулирования
// Қаржы-қаражат 2003,№6,«Влияние налогового
1 2001-2003 жылғы Қазақстан Республикасының статистикалық жинағы
2 2001-2003 жылдары Қазақстан Республикасындағы статистикалық жинағы
69
2- сурет
- жалпы кірістер (91.01%)
- Алынѓан ресми
- Несиелердіњ өтелуі (3.8%)
