Қазақстанның жергілікті басқару органдар жүйесі курстық жұмыс
ЖОСПАР
КІРІСПЕ - 3 -
І БӨЛІМ. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарынын зерттеудің теориялық-методологиялық негіздері. - 5 -
1.1 Жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негізі - 5 -
1.2 Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының негізгі моделдері: еерекшеліктері және жалпы белгілері - 9 -
1.3 Жергілікті өзін-өзі басқару органдарын зерттеудің методологиялық қағидалары - 16 -
ІІ БӨЛІМ. Қазақстанның жергілікті басқару органдар жүйесін модернизациялаудың стратегиялық приориттері мен саяси механизмдері - 18 -
2.1 Мәслихаттар мен әкімияттардың саяси-құқықтық статусы, биліктің орталықсыздандырылуы - 18 -
2.2 Бюджеттік әкімшіліктендіру облысындағы жергілікті өкілетті органдардың мәселелері мен құзыреттері - 22 -
2.3 Қазақстанның жергілікті өзін-өзі басқару органдарының тиімділігін және әлеуметтік сенімділік деңгейін көтеру механизмдері және олардың даму перспективалары - 24 -
Қорытынды - 26 -
Қолданылған әдебиеттер тізімі - 28 -
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 28 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ - 3 -
І БӨЛІМ. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарынын зерттеудің теориялық-методологиялық негіздері.
1.1 Жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негізі - 5 -
1.2 Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының негізгі моделдері: еерекшеліктері және
1.3 Жергілікті өзін-өзі басқару органдарын зерттеудің методологиялық қағидалары
ІІ БӨЛІМ. Қазақстанның жергілікті басқару органдар жүйесін модернизациялаудың стратегиялық
2.1 Мәслихаттар мен әкімияттардың
2.2 Бюджеттік әкімшіліктендіру облысындағы
2.3 Қазақстанның жергілікті
Қорытынды - 26 -
Қолданылған әдебиеттер тізімі - 28 -
КІРІСПЕ
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың: «Егер біз мемлекет болғымыз келсе, өзіміздің мемлекеттігімізді
Нақты ғылыми жұмыс Қазақстанның жергілікті басқару органдарының тиімділігі
Ғылыми еңбектің мақсаты:
Қазақстанның жерілікті өзін-өзі басқару органдарына кешенді саяси тиімділік талдауын
Зерттеулердің өзектілігі. Ғылыми жұмыстың тақырыбы актуалды. Қазақстанның тәуелсіздің алуы
Нақты контекстіде жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелерін ғылыми түсіну мен
Орталық және жергілікті органдар арасындағы құзыретті бөлмейінше және мемлекеттік
Қазіргі кезде жергілікті басқару органдары сөзсіз маңызды
Қазіргі таңда қызмет етіп келе жатқан жергілікті өзін-өзі басқару
Мәселенің зерттелу дәрежесі. Ғылыми еңбекте қарастырылған тақырыпты талдау отандық
Аймақтардағы билік пен басқару мәселелеріне кеңес кезеңінінің көптеген
Біздің елде жергілікіті өзін-өзі басқаруды зерттеулердің тарихы салыстырмалы түрде
Биліктің реформалану, соның ішінде жергілікті, мәселелріне өтпелі кезеңде Қазақстан
Жергілікті өзін-өзі басқару органдырының теориялық-әдіснамалық талдау сұрақтарын қарасытыра отыра
5
І БӨЛІМ. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарынын зерттеудің теориялық-методологиялық негіздері.
1.1 Жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негізі
ЖӨӨБ-дың құрылуы мен дамуының теориялық негізі бұрынғы
Институттардың пайда болуы жалғыз идеялар, мақсаттармен емес, көбіне
Осылайша, жергілікті өзінөзі басқару инсттитуттары пайда болып, жаңа өмір
Халықтың басқаруға қатысу қажеттілігі туралы философтар әр түрлі
6
Платонның ойынша, азаматтардың екі категориясы мемлекет басқаруға лайықты емес:
Платон халық жиынына қарсы көзқараста болған, ол
Басқа антикалық ойшыл, Аристотель, халық жиынының рөлін сипаттай отыра,
Батыс Еуропаның ортағасырлық феодалды мемлекеттерінде заң шығарушылық билік аристократиялық
Жобамен ХІ ғғ Францияда коммуналды өзін-өзі басқару органдары орын
ХVІ ғасырдан бастап Батыс Еуропаның мемлекеттерінде өкілетті
«Ойына келгенін істей алатын патша, есуасқа айналады, ал
Жергілікті өзін-өзі басқару мәселесіне назар аударғандардың алғашқысы француз
«Тәуелсіздік құрылуы үшін қоғамдық институттардың маңыздылығы ғылым үшін бастапқы
7
халыққа бостандыққа жол ашады және оны осы бостандықты қолдануды
Тез өтетін құлшыныс, минуттық қызығушылықтар, кездейсоқ жағдайлар тәуелсіздікің
Тек ХІХ ғасырдың екінші ширегінде ғана батысеуропалық социалситік теориялардың
Бүгінде, жергілікті істерді басқару орталықтан бекітілген жергілікті дерлердегі мемлекеттік
Көптеген зерттеушілер көзқарасы бойынша, Еуропа, сонымен қатар АҚШ пен
Осыдан, ХІХ ғасырдың муниципалды реформалары ортағасырда қаланған фундаментке
Ғасырдан астам уақыт бойы жергілікті өзін-өзі басқару термині маңында
ХVІІ ғасырдың соңы мен ХІХ ғасырдың соңында орын
8
Неміс зерттеушілері Г.Штимпфл мен Х.Шоллер «жергілікті өзін-өзі басқару»
Тап осы баяндамада алғаш рет жергілікті басқару немесе ЖӨӨБ
Өзін-өзі басқару негізі Англияда ХVІ ғасырда қаланған болатын,
self-government – бұл «мемлекеттен қоғамдық кеңестерге берілген
Жергілікті басқару саяси жүйенің спецификалық элементі болып табылады., ол
Жергілікті органдардың тәуелсіздік деңгейін қатты көтермеген жөн. Себебі, белгілі
Бүгінгі таңда саяси-құқықтық ой тарихында жаңа деңгей орын алуда.
Тарауды аяқтай отырып, айта кету керек, жалпы өкілеттілік
9
1.2 Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының негізгі моделдері: еерекшеліктері және
ЖӨӨБ органдарын зерттеуге арналған оқулықтарда әдетте, оның үш
Ұлыбритания, АҚШ, Канада, Аустралия және өзге де англосаксондық
Англосаксондық мемлекеттерде жергілікті органдарды бақылау негізінен жанама түрде жүргізіледі:
Континенталды Еуропа, француз тілді Африкада ЖӨӨБ-дың континенталды моделі таралған.
Жергілікті өзін-өзі басқарудың континенталды моделі иерархиялық пирамидаға ұқсас, бұл
10
Француз жүйесінде өкәлетті органдар кейде тек заңнамалармен территориалды
80-жж Франциядағы реформаларда жергілікті басқару органдары арасындағы қатаң бағыныштылығы
Дамыған демократияларда жоғарыда қарастылыған екі модель арасында айтарлықт ай
«Үшінші әлем» қатарына жататын елдерде жағдай тіпте басқа, мұнда
Англосаксондық жүйеге тым тән емес орныдардағы тағайындалатын шенеуніктер
[ 19].
Жоғарыда аталған екі модельден тіптен ерекше болып
11
Осы модель Кеңес Үкіметіне және әлемдік социализм
Қазір ол азда болса өздерін социалситік деп есептейтін
Кеңестік модель негізінде биліктің бөлінуін жоққа шығару және
Жалпы, әлемдік тәжірибе жергілікті деңгейде қолданылатын ұйымдастырушылық-құқықтық формалардың кең
«Күшті кеңес – әлсіз әкім» формасы жергілікті органдардың қызметін
1 сурет
Өкілетті орган
т
а
ң
д
а
й
д
ы
Тұрғындар
12
«Күшті әкім - әлсіз кеңес». бұл форма
2 сурет
Т
А
Ң
Д
А
Й
Д
Ы
халық
бұл сызба АҚШ-тың муниципалды білімінде баса назарға ие. Бұл
Әкім муниципалды кеңес жарлықтарымен сөйлеуге құқығы бар. Әкім
Нәтижесінде, муниципалды кеңес әкімнен тәуелсіз саясатты жүргізуден алшық.
13
«Кеңес- басқарушы» формасы қалалық саясатты «тазартуға» және жемқорлықтығ
3 сурет.
Тағайындайды
Т
А
Ң
Д
А
Й
Д
Ы
халық
АҚШ-та «кеңес-басқарушы» схемасы ең алдымен территориясында басқарушы-маманға ақы
«Комиссионды» форма. Комиссия қалалық үкіметтің белгілі бір
14
Бір жағынан, бұл модельдің артықшылығы шешім қабылдауды баяулататын биліктің
Мұндай формада халықпен таңдалатын комиссионерлер кеңесі (әдетте, 3-7 адам)
Т
А
Ң
Д
А
Й
Д
Ы
Халық
Аралас форма. Басқарушы немесе бас администратор кеңеске емес,
15
Жергілікті басқарудың жалпы дұрыс қызмет етуі үшін тиімді жергілікті
5 сурет.
тағайындайды
Т
А
Ң
Д
А
Й
Д
Ы
Сонымен, жоғарыда айтылғанды қорытындылай келе қазіргі кезде жергілікті
16
1.3 Жергілікті өзін-өзі басқару органдарын зерттеудің методологиялық қағидалары
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына деген сенім деңгейі мен
Маршаковтың еңбегінде мемлекеттік басқарудың тиіміділігін бағалаудың екі әдісі
Жалпы жергілікті басқару органдарының тиіміділігі мен оларға деген сенімділікі
Зерттеудің мақсаттары мен міндеттерін жүйелеу
Зерттеуді жүргізу әдісін құру
Сенім деңгейі мен тиімділікті бағалау индикаторын құру, дизайны
Айтылған сын-сынымалар негізінде бағалау жүйесіне өзгертулер мен
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына қоғамдық сенімділік деңгейін анықтау методикасы.
Теориялық түсініктерге эмпирикалық мазмұн беру әрдайым қиын міндет, әсіресе
Сенімділік әлеуметтік-психологиялық феномен ретінде қарастырылуыны қажетті назар аударылмайтынын ескеру
17
Сенімділіктің көпқырлығын ескере отыра оны тек біржақты, тек бір
Жергілікті өзін-өзі басқару огандарының тиміділігін бағалау методикасы.
Тиімділікті зерттей отыра ең алдымен тиімділік басқарудың интегралды
Тиімділікті бағалауда келесідей «міндетті жұмыстар» алынған-ды: қалалық маңызы бар
1-кесте. Ақтөбе облысының статистикалық агенттігінің ақпараттарына сүйене отырып, жалпы
Индикаторлар Ақтөбе
Демографиялық көрсеткіштер, тұрғындар саны 784,1 мың
Миграция Келгендер – 17 386
Кеткендер -14 667
Жұмыссыздық деңгейі, пайызбен 4,8
Қылмыстық деңгей, 10 000 тұрғфнға шаққанда 85
18
ІІ БӨЛІМ. Қазақстанның жергілікті басқару органдар жүйесін модернизациялаудың стратегиялық
2.1 Мәслихаттар мен әкімияттардың
2000 жылы жергілікті өзін-өзі басқаруды енгізу туралы ұзақ пікірталастан
Осы заңға сәйкес жергілікті басқару жүйесіне атқарушы органдар –
«Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару туралы» заңына сай
Жергілікті мемлекеттік басқару органдырының негізгі қызметі қатарына мыналар жатады:
Аталған заңды қабылдаумен аса өзгерістер бола қойған жоқ,
Жергілікті деңгейдегі сұрақтарды шешу кезінде жергілікті мемлекеттік және жергілікті
Жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асыру принциптері;
Жергілікті деңгейдегі сұрақтар қатарына қандай не жататыны анықталмаған.
19
Бүгінде мәслихаттар дегеніміз не және олардың рөлі мен мүмкін
Мәслихаттар мен әкімияттардың саяси-құқықтық статусын анықтап, сонымен қатар жергілікті
Мәслихаттар мен әкімияттардың заңнамалық негізде ортақ «жергілікті мемлекеттік басқару
Жоғарыда аталған заңды талдай отыра жергілікті өкілетті органдардың
Таңдамалық – бірінші көрсеткіш.
Екінші көрсеткіш – мәслихаттардың тиісті әкімшілік-территориалды бірліктегі тұрғындардың еріктерін
Үшінші – мәслихаттарды әкімшілік-территориалды бірліктегі тұрғындармен тікелей,
Төртінші көрсеткіш – жергілікті өкілетті органдар өз қызметін заңнамалрға
Аса мәсеселелі болып мәслихаттардың құзыреттері табылады. Заңнамалалы түрде облыстық,
20
Сонымен бірге, егер атқарушы органдар нақты белгіленген вертикальға ие
2009 жылдың 9 ақпанында жарық көрген «Қазақстан Республикасындағы
Қазақстанның ауылдары, аудандарындағы күнделікті жергілікті мәселерді шешу заңда азаматтардың
Осыған байланысты, қазіргі кезде жергілікті мемлекеттік басқарудың реконструкицясы және
ЖӨӨБ институтттары құру көбіне биліктің орталықсыздандырылуын қажет етеді. Теориялық
Орталықсыздандырудың белгілі бір субьектісі жоқ. Жауапкершілікті беру республикалық деңгейден
Жергілікті өзін-өзі басқару институттарын құруға әдетте келесідей аргументтер ұсынылады:
Біріншіден, бұл тиімділік. Өзін-өзі басқару органдары жоғарыдан құрылатын мемлекеттік
21
Тиімділік сонымен қатар, жергілікті спецификаны жақсы тануымен, таңдалатын
Екіншіден, жергілікті қауымдастықтардың халық алдынғы жауапкершілігі, сонымен тіисіті территориядағы
Үшіншіден, қоғамдық бірлестіктрдің мүдделеріне қызығушылығы, туатын міселелрді ортақтасып шешу.
ЖӨӨБ-дың негізгі міндеттері:
Әлеуметтік-саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету;
Жергілікті ресурстарды максималды тиімді қолдану;
Даму нүктелерін құру, олардың облысында экономиканың құрылымдық қайта құрылуы
Сонымен, бүгінгі күні жергілікті мемлекеттік басқару жүйесін модернизациялау және
22
2.2 Бюджеттік әкімшіліктендіру облысындағы
Тиімді өзін-өзі басқару қаржылық тәуелсіздіксіз және олармен қамтамасыз
Аталған кедергілер бюджеттік табыстарды алуға және бюджеттік шығындарды жүзеге
Жергілікті бюджеттерді құру кезінде шешім қабылдау жоғарыдан төменге қарай
ҚР Бюджеттік Кодексіне сай облыстар мен республикалық маңызы бар
Бюджеттік-салықтық жүйе қызіргі өзінің көрінісінде жергілікті басқару органдарының
Сонымен, жалпы бюджетаралық қатынастарды реттеу қажет, бюджеттік реттеуде
23
Жалпы, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының рөлі, тиімділігі мен қоғамдық
24
2.3 Қазақстанның жергілікті
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарын құру, біздің республикада мүмкін болатын
Ұзақ пікірталастардан соң жалпы талқыға 2000 жылы екі заң
Жергілікті өзін-өзі басқару реформасын сәтті жүргізу оғын тек жүйелік
Бірінші кезеңде – оның территориалды және ұйымдастырылуышылық негіздерінің құрылуы,
Екінші кезеңде – жергілікті өзін-өзі басқарудыңинституттарының құрылуы, ең алдымен
Қазақстанда енгізіліп жатқан жергілікіт өзін-өзі басқару моделі жергілікіт
Біріншіден, Қазақстанның жергілікті мемлекеттік басқару жүйесін қайта құру
25
Жергілікті органдардың тәуелсіздігін енгізу және дамыту жергілікті бюджеттерге
Екіншіден, ЖӨӨБ-ды құру мен дамытуға көп кедергі келтіретін мәселе,
Осыған байланысты, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының төменгі, ауылдарда және
Үшіншіден, коммуналдық меншікте және тұрғындар табыстары негізінде құрылған
Төртіншіден, аса көңіл бөлуді ірі қалалар да қажет етеді.
Сонымен, жергілікті басқаруды ұйымдастыру моделі территориалдық құрылымның
26
Қорытынды
Курстық жұмысты тәмәмдай келе келесідей қорытынды шығаруға болады:
Жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негіздерін және оның негізгі
Өзінің қазіргі көрінісінде ЖӨӨБ дамыған демократиялық елдерде ХІХ ғғ
Жалпы, қазіргі кезде мемлекеттерде оның үш моделін бөліп көрсетуге
Жергілікті органдардың методолгиялық принциптерін зерттеу нәтижесінде халықтың жергілікті
Қазақстан Республикасында енгізіліп жатқан ЖӨӨБ моделі тек жергілікті
Біріншіден, Қазақстанның жергілікті мемлекеттік басқару жүйесін қайта құру
Екіншіден, ЖӨӨБ-ды құру мен дамытуға көп кедергі келтіретін мәселе,
27
Осыған байланысты, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының төменгі, ауылдарда және
Үшіншіден, коммуналдық меншікте және тұрғындар табыстары негізінде құрылған
Төртіншіден, аса көңіл бөлуді ірі қалалар да қажет етеді.
Сонымен, жергілікті басқаруды ұйымдастыру моделі территориалдық құрылымның
Жалпы, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының рөлі, тиімділігі мен қоғамдық
28
Қолданылған әдебиеттер тізімі
«Жергілікті мемлекеттік және өзін-өзі басқару туралы» Заң, № 126-VІ
Қазақстан Республикасының Конституциясы – Астана: Елорда 2008.
Прело Н. цит. по: Органы местного управления в зарубежных
Ксенофонт. Воспоминания о Сократе. М. Наука, 1993. глава 7.
Платон. Государство, VII т.3.ч.1. М.Прогресс, 1971
Аристотель. Политика // Аристотель. Сочинения: В 4 т. М.
Монтескье Ш.Л. «О духе законов»/ Изб. Произв. М. Прогресс,
Макиавелли Н. Государь. М.Мысль. 1991 г.
Токвиль А. Демократия в Америке. М.: Прогресс, 1992. С.
Maurice Baslе, Comparative Analysis of Quantitative and Qualitative Methods
Eric McVittie, J.K.Swales. Regional policy evaluation: Ignorance, Evidence and
Маршаков В. Оценивание политик и изменение результативности / Коллоквиум
Прело Н. цит. по: Органы местного управления в зарубежных
Барабашев Г.В.Муниципальные органы современного капиталистического государства (США, Великобритания). М.:
Ведель Ж. Административное право Франции. М., Прогресс, 1973 с.76
Представительные и исполнительные органы власти в системе местного
Представительные и исполнительные органы власти в системе местного
Барабашев Г.В.Муниципальные органы современного капиталистического государства (США, Великобритания). М.:
29
Гричук А. Г. К вопросу об эффективности муниципального управления
Умбеталиева Т Местное самоуправление в Казахстане:
проблемы и перспективы// Проблемы и перспективы развития системы
Тимофеева Е.П.//«Мир человека» (ежеквартальный научно-теоретический гуманитарный, междисциплинарный журнал Санкт-Петербургского
Свешников М.И. Основы и пределы самоуправления. - СПб., 1892.
Штимпфл Г., Шоллер Х. Местное самоуправление. - М., 1995.
Гнейст Р. Правовое государство и административные суды Германии. -
Архипкин И.В. Теория и практика местного самоуправления в России:
Атқарушы орган (әкім)
Атқарушы орган
Өкілетті орган
Басқарушы (администратор)
Өкілетті орган
Комиссия
Басқарушы
Атқарушы орган
Өкілетті орган
