Сөйлеу мәдениеті курстық жұмыс
Мазмұны
I.Кіріспе----------------------------------------------------------------------------------- бет
II.Негізгі бөлім------------------------------------------------------------------------- бет
2 Тілге құрмет - елге құрмет Қазақша таза сөйлейік-------------------------- бет
2.1 Сөйлеу әдебі------------------------------------------------------------------------ бет
2.2 Жадымызды жаулаған жарымжан сөз-------------------------------------- бет
2.3 Тіл қарым- қатынас құралы -------------------------------------------------- бет
III.Тарау -------------------------------------------------------------- бет
3 Ауызекі тілде қолданып жүрген тіркестер --------------------------------- бет
3.1 Қарапайым мысалдар---------------------------------------------------------- бет
3.2 Сөйлеу мәдениетінің өлшемдері мен оған қойылатын талаптар --------- бет
3.3....................-------------------------------------------------------------------- бет
ІҮ.Қорытынды------------------------------------------------------------------ бет
Ү.Пайдаланған әдебиеттер ----------------------------------------------------- бет
ҮІ.Қосымша------------------------------------------------------------------------------
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 27 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
I.Кіріспе----------------------------------------------------------------------------------- бет
II.Негізгі бөлім------------------------------------------------------------------------- бет
2 Тілге құрмет - елге құрмет Қазақша таза сөйлейік--------------------------
2.1 Сөйлеу әдебі------------------------------------------------------------------------ бет
2.2 Жадымызды жаулаған жарымжан сөз-------------------------------------- бет
2.3 Тіл қарым- қатынас құралы -------------------------------------------------- бет
III.Тарау -------------------------------------------------------------- бет
3 Ауызекі тілде қолданып жүрген тіркестер ---------------------------------
3.1 Қарапайым мысалдар---------------------------------------------------------- бет
3.2 Сөйлеу мәдениетінің өлшемдері мен оған қойылатын талаптар ---------
3.3....................-------------------------------------------------------------------- бет
ІҮ.Қорытынды------------------------------------------------------------------ бет
Ү.Пайдаланған әдебиеттер ----------------------------------------------------- бет
ҮІ.Қосымша------------------------------------------------------------------------------
Негізгі бөлім
2. «Тілге құрмет - елге құрмет» қазақша таза сөйлейік
ХХІ ғасыр жастарының сөйлеу мәдениеті қатты ойландырады. Әсіресе, 16-18
Махамбет, Исатай, Сырым Датұлының бас көтерулері, 1986 жылғы Желтоқсан
Бүгінгі таңда, өкінішке орай, жастардың бірқатары қазақ тілінде таза
Қарапайым дүкенге баруды мысал етсек, сатушының қазақ, не орыс
Алайда, көкірегі ояу, ана тіліне жаны ашитын қазақ жастары
Егер әрбір қазақтың жас азаматы ана тілін құрметтесе алға
2.1 Сөйлеу әдебі. Тіл – жанды құбылыс. Тіл мәдениеті
Тіл мәдениетіне барар жолдың бастауы – сөйлей білу. Тіл
Ойдың тілі – сөз. Біз сөз арқылы ғана неше
Сөйлеу – адам санасының басты белгісі. Тіл, сөйлеу ежелден
... Көне замандағы мәдениет ошақтарының бірі – шумерлердің тас
Тіл дедік, сөйлеу дедік, ал енді сөйлеу әдебі
Сөйлеу әдебі ағыл. speech etiquette – Тіл практикасының ұлттық,
Адамның мәдени тұлға ретіндегі табиғатын зерттеуші ғалымдар, адамның мәдениеттілігі
Сыпайылық ағыл. politeness – әңгімеге қатысушылардың Тілдік практикасының көрінісі;
Сөйлеу әдебі қарым-қатынаста, қоғамдық орындарда, жалпы өз елімізде
Сондықтан да бірінші мәселе: сөйлеу әдебін қалыптастыратын сөйлеу
Студент тілінде болатын кемшіліктердің себептері:
1. Ортаның әсері;
а) студенттің сөйлеуіне жергілікті тіл немесе басқа тіл әсер
ә) көшенің әсері (дөрекі, былапыт тіл)
2. Сөйлеу дағдыларының жоқтығы (оқу
3. Жекелеген студент тіліндегі кемшілік (сақаулық,
«Сөйлей білу – өнер». Бұл өнерді қажымай-талмай, үздіксіз, жан-жақты
Әрбір тұлға қоғамда белгілі бір орынды иемденеді және нақты
Әлеуметтік мәртебе ағыл. social status – құқықтарын, міндеттерін және
Әлеуметтік мәртебе өз кезегінде адамның дүниеге келген сәтінен белгіленген,
1. Жоғарғы әлеуметтік
2. Ортаңғы әлеуметтік мәртебе
3. Төменгі әлеуметтік мәртебе
Енді осы тұлғаларға қатысты кішігірім сауалнама қорытындысын баяндай кетейін.
2.3 Тіл қарым қатынас құралы
Тіл қарым қатынас құралы. Әрбір айтылған сөз арқылы адамның
Сөз құрамы – ғасырлар бойы жасалып, қалыптасып ұрпақтан-ұрпаққа ауысып
Мәселен, бүгінгі қолданыстағы сөздерді айтатын болсақ: Бір-біріне жарасымды киініп
Сонымен қатар, студенттер немесе өзге жастар арасында өздерінің қолданатын
Міне, бүгінгі күнгі көкейтесті мәселенің не екені баршамызға аян,
Бұл дүниеде қисынсыз көп сөйлеген адамның, қияметте күнәсі көп
Жастық шақ жақсы қасиеттерді бойға сіңіру кезеңі екендігіне ешкімнің
Айталық: Біріншіден, отбасының яғни ата-аналар балаларының сөз әдебіне, тіл
Екіншіден, Ортаның әсері, айналасының, достарының дөрекі сөздерді айтып сөйлеуі
Үшіншіден: Көркем әдебиетті оқуға деген оқушылардың қызығушылығының бәсеңдігі. Тіл
Төртіншіден: Кей мұғалімдердің өздерінің тіл мәдениетінің төмендігі. Оқушы мұғалімді
3 Ауызекі тілде қолданып жүрген тіркестер
Ең бірінші баяндамамды фразеологизмдерден және оның өзгеруінен бастауымның өзінде
Жастардың күнделікті қолданып жүрген слегтерінде орыс сөздерінің көптеген
Ал жеке адамға, оның адами тұрғыдағы қадір қасиетіне байланысты
«Жалауық»-қазғаншақтық, «ауру»-басқа адамдардың мазасын алу, «қуғынбай»- бос сөзді көп
Бұл сленгтердің тағы бір топтамасы ол оқушы, студент жастар
Әдетте фразеологиялық мағынаның пайда болуына дәстүрлі тіршілік пен мәдени
Осы орайда айта кететін жайт қолданыста жүрген тұрақты тіркестерге,
Осы орайда жастардың тілдік қолданысында еш бір өзгеріске ұшырамай
Менің ойымша қазіргі таңда қалыптасқан түрлі тіркестердің бізгі, біздің
«Тіл білімі басқа ғылымдардан өзгешелеу, оның табиғаты нәзік, танымдық
«Тілде сөйлеуші де халық, жасаушы да халық»- демекші ,
Тіл-қай ұлттың болса да мәдениетінің, тарихының, салт-дәстүрінің көрінісі, ұлт
Қазақ халқының ұлттық ерекшеліктерін танып білу үшін кейбір факторларды
Бұрын мәдениет мұралары жеке адамның рухани азығы ретінде өз
Уақыт өте келе қазіргі қолданыста жүрген жастардың тіліндегі жастар
Бұл тіркестердің тілімізде фразеологиялық түрде қалыптасып қалу, қалмауын әрине
Жылдар, ғасырлар өтсе де, тарихымыз, тіліміз, салт-дәстүріміз, салт-санамыз өшпесін.Әділет
3.1Қарапайым мысалдар
Қазақтың тілін орысшамен байытамыз деген «талабы таудай» жігіттер үшін
Олар сықылды қоян жүрек, қорқақ дегбірсіздер: қазақшылап айтсақ толық
Мысалы:
Район дейді - аудан деудің орнына
Село - қыстақ,
Плен - тұтқын,
Дизертир - қашқын,
Доклад - баяндама,
Компания - науқан,
Пропаганда - үгіт,
Дисциплина - тәртіп,
Герой - батыр,
Наступление - шабуыл,
Грамматика - тіл құралы,
Хрестоматия - оқу құралы,
Тағы осылар сияқты мысалдар толып жатыр. Келтірілген мысалдарды орысша
Әрине шеттен тіл ауыспай тіл байымайды, бірақ та «Бояушы
7. Өткен жылдың декабрь айының аяғында, Жуалы ауданындағы Ошақбай,
Кейбір аудандық орындар қазақ ауылдарына орыс тілінде қағаздар жазып
Қазіргі кезде аздап орысша білгеніне мәз болып, төбесі көкке
Ауырып жатқанда бір халық комиссарының орынбасары Мәнсейітов деген кісіге:
- Халіңіз қалай? - дегенімде.
- Дұрыс, самочувствием, общие состоянием не плохо, - деп
Бір артист:
- Сіз пошему кешегі бешірге не приходылы, - деді.
Бір жазушы:
- Мен сізге звонит еткен едім, но почему, то
Бір газет қызметкері:
- Сіздің статьяңызды просмотрет етіп болған соң маленки ғана
Бір ана тілінің мұғалимасы қоштасып тұрып:
- Оған (күйеуіне) обьязательно пламенный привет передайть етіңіз, -
Радионың бір қызметкер әйелі:
- Передаче береміз... сіздің тыңдағандарыңыз Б-ның выступлениесі... - деген
Бір үй тіршілігіндегі әйел:
- Мен ошен удивлятся етем, менің дошкам өте странно
Жаңадан тілі шығып келе жатқан бір бала:
- Мама я кошу хлеб масю, - деп жылады.
Серғалы Толыбековтың жаңа жылдағы, айналдырған екі жүз-үш жүз сөздік
Кейбір бас жазушыларымыздың, кейінгі кезде жазғандардың ішінде, сөйлемдерінде бастауыш,
« ... Темір күрек қант сияқты қатты қарға қарш
Боранда ішін тарта түсіп, ойдан-қырдан айдап әкеп ойып жатыр
3.2 Сөйлеу мәдениетінің өлшемдері мен оған қойылатын талаптар
«Ана тілін жақсы білу - әркімнің азаматтық борышы. Егер
Зерделеудің келесі кезеңінде қазіргі оқушы жастардың тіл мәдениеті деңгейінің
1. Ортаның әсері; а) оқушының сөйлеуіне жергілікті тіл немесе
2. Сөйлеу дағдыларының
3. Жекелеген оқушы тіліндегі кемшілік (сақаулық, быдықтық, мыңғылдық, т.б.)»
Сондай-ақ М. Балақаев, Т. Қоңыратбаев, С. Қирабаев, Ш. Беркімбаева,
1. Көркем әдебиет оқуға деген
2. Мәдени орталықтарға бару, ол
3. Ата-аналардың
4. Тілдік ортаның әсері;
5. Тіл мәдениетін қалыптастыруды тек қазақ тілі сабағына
6. Бастауыш сыныпта
7. Кей мүғалімдердің өздерінің тіл мәдениетінің төмендігі. Мұғалімнің
8. Отбасы тәрбиесінде ұлттық педагогиканың, халық ауыз әдебиеті
9. Мұғалімдердің көпшілігінің бұл мәселеге арнайы көңіл бөлмеуі т.б.
Жалпы тіл мәдениетіне қойылатын талаптар қандай, әрбір мәдсниетті адам
А. Жапбаров тіл мәдениетінің жоғары болуына мынадай талаптар кояды:
- сөздің жүйелі, анық, түсінікті болуы;
- сөздің тілдегі орфоэпиялық, грамматикалық, лексикалық нормаларға сай дұрыс
- сөздердің қажет еткенде бейнелі, көркем, эмоциялы болуы;
- сөздердің тыңдаушы немесе оқушының жағдайына, ортаның қажеттілігіне сай
Осы сияқты көптеген зсрттеушілер, ғалымдар, педагогтардың ой-тұжырымдары мен пікірлсрін
- сөйлегенде тілдегі дыбыстарды дұрыс, анық айту;
- сөйлеу әуені, қарқыны, дауыс күші мен кідірісті сақтау;
- екпіннің түсуін, үндестік заңын сақтау;
- сауатты, қатесіз жазу;
- жазба мәтіндерде тыныс белгілерін сақтау;
- әріп таңбаларын дұрыс, түсінікті жазу;
- дұрыс айтып, сөздердің тізбегін табиғи заңдылықтарымен дыбыстау;
- сөйлегенде сөз тұлғаларын, түрленуін сақтау, қосымша, көмекші сөздерді
- сөздерді өз мағынасына қарай қолдану, мағыналарын анық біліп
- сөйлемдерді, әсіресе, күрделі ойды білдіретін кұрмалас сөйлемдерді дұрыс
- керекті сөзді сөздік құүрамның ішінен іріктеп, әдеби вариантын
- тілдегі ауызекі, ресми іс-қағаздарды, публицистикалық, көркем поэзиялық,
- сөйлеу әдебінің сақталуы;
- тілдегі көркемдік құралдар, тіл байлығын, оның мүмкіндіктерін пайдалану;
- сөйлеуде тілдің өз заңдылықтарына қатысты халықтың ұлттық ерекшеліктерін
- сөйлегенде ойдың көлемі, мазмұндық құрылымы, хабардың жеткізу жүйесін
Өз алдыма тіл мәдениетінің даму сатысы қандай өлшемдер арқылы
Егер осы айтылған көрсеткіштер адам бойында дамып, жетілсе, онда
Жұмыстың келесі кезеңінде тіл мәдениетін қалыптастыру жұмысының негізгі
Тіл мәдениетін қалыптастыру тілді оқыту негізінде жүреді. Тілді оқыту
Жалпы тәрбие үрдісінің дұрыс бағытта жүруінің кепілі - педагогтар
Қорытынды
Тіл – қай ұлттың болмасын тарихы мен тағдыры, тәлімі
Тіл мәдениетіне тәрбиелеу сөз мәдениеті негіздері туралы және тіл
Қазіргі қазақ жастарының қазақ тіңлінде сөйлеу мәдениетін деңгейін анықтап,шешу
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1.ӘЛТС (әлеуметтік лингвистика терминдерінің сөздігі). –Астана, 2008
2. Балақаев М. Қазақ тіліндегі изафеттік құбылыс//Халық мұғалімі,
3. Г.Смағұлова «Көп мағыналы фразеологиялық мәдени ұлттық аспектілері» Алматы.
2.Сейсенова А. Сөйлеу мәдениеті және қарым-қатынас әрекеті// Әділеттің ғылыми
3. Нұғыманов И., Қашқынбаева З. Сөйлеу мәдениетінің теориялық
4.Мақпырұлы С. Сөйлеу мәдениеті – үлкен жауапкершілік// Ана
5.Тамаева Б. Сөйлеу әдебінің қарым-қатынастағы прагматикалық
7.Сайт:KARASAY.KZ /Автор:Client Сілтеме:http://main.karasay.kz/index.php?module=news&do=more&id=1015
8.Сайт: www.qazaquni.kz
9.І.Кеңесбаев «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі»
Алматы. «Ғылым» 1977жыл.
1011. «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі» Алматы. «Ғылым» 1977 жыл.
12.Сейдібек А. «Қазақ әлемі» этномәдени пайымдау Алматы «Санат» 1997
13. Сатенова С.К «Қазақ тіліндегі қос тағанды фразеологизмдердің тілдік
12. Ысқақов А. Ана тілін оқытудың міндеттері. Қазақ тілі
13. Шонанұлы Т. Тіл дамыту // Жаңа мектеп, 1936,
14. Абалкова Б., Игібаева А.К. Интерактивті әдіс арқылы тіл
15. Қазақстан Республикасы Президентінің «Тілдерді қолдану
16.Қосымова Г., Дәулетбекова Ж. Қазақ тілі: Оқыту әдістемесі.білім беретін
/ М.Балақаев, М. Серғалиев.-Алматы:Зият Пресс,2004.-140 б.
17. Уәлиев Н. Сөз мәдениеті / Н.3
18. Абалкова Б., Игібаева А.К. Интерактивті
мәдениетін дамыту / Б. Абалкова, А.К. Игібаева // С.
19. Балақаев М. Қазақ тілінің мәдениетінің
Алматы:Қазақстан,1965.-186 б.
20. Сыздық Р. Тіл мәдениеті және
// Тілдік норма және оның қалыптануы.-Астана: Елорда,2001.- 230 б.
21. Педагогический словарь.-М.: Наука,1960.-774 с.
22. Ожегов Л.И.
/ Л.И. Ожегов. - М.: Высшая школа, 1974.
23. Қазақстан Совет энциклопедиясы.- Алматы: ҚазССР
Академиясы,1977.-631 б. Т.11.
24. Педагогическая энциклопедия.- М.: Советская энциклопедия,
311 с. Т.2.
25. Мейірманқұлова Т. Отбасы және тәрбие
тағлымы.-2001.-№7.-Б.3-6
26. Жапбаров А. Қазақ тілі стилистикасын
Қазақ университеті, 1991.-156 б.
27. Кунапьянова А. Д., Аубакирова Л.
және оған қойылатын талаптар / А. Д. Кунапьянова, Л.
28. Қосымова Г., Дәулетбекова Ж. Қазақ
білім беретін мектептің 5-сынып мұғалімдеріне арналған / Г. Қосымова,
29. Дәуітбекова Ж., Арын Е., Махамбетова
оқыту бағдарламасы / Ж. Дәуітбекова, Е.Арын, Г. Махамбетова.- Алматы:Жеті
30. Балақаев М., Серғалиев М.
/ М.Балақаев, М. Серғалиев.-Алматы:Зият Пресс,2004.-140 б.
14. Аубакирова Л. Р. Кунапьянова А. Д.
31. Қазақстан Республикасы Президентінің «Тілдерді қолдану мен
32. Тілдерді қолдану
33. Уәлиев Н. Сөз мәдениеті / Н. Уәлиев.-Алматы,1984
