Қазақстан Республикасы экономикасының 2010 жылға арналған дамуының сценарийлік нұсқасы
Әлемдік экономиканың баяу қалпына келуі, тауар нарықтарындағы, оның ішінде қазақстандық экспорттың негізгі тауарларына қалыпты әлемдік бағалар, әлемдік қаржы нарығындағы айқын еместік Қазақстан Республикасы экономикасының үрдісін айқындайтын негізгі факторлар болып табылады.2010 жылы Қазақстанға, негізінен өркендеу шыңы 2009 жылға сай келген Солтүстік Каспий жобасын қаржыландырудың қысқаруы есебінен, тікелей шетелдік инвестициялардың төмендеуі күтіліп отыр.Қазақстандық банктерге ұзақ мерзімді қаржы құралдарының әлемдік нарығына кірудің шектеулі болатындығына қарамастан, кейбір банктердің сыртқы қарыз алуды жаңартуы жоққа шығарылмайды, сондай-ақ 2007-2009 жылдары басталған жобаларды нақты секторда қаржыландыру жалғасады.Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына түсімдердің өсуімен байланысты 2010 жылы ресурстардың болуы мүмкін әкетілуі мұнайдың әлемдік бағасының деңгейімен және Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын жинақтау мен пайдалану тетігімен айқындалатын болады.Қазақстан Республикасының экономикасына әсер ету дәрежесін ескере отырып, мұнайдың әлемдік бағасының деңгейі 2010 жылға арналған ақша-кредит саясатын әзірлеу кезінде сценарийлік нұсқаға бөлудің негізгі критерийі болып айқындалды. Макроэкономикалық жағдайдың дамуының үш сценарийі қаралды. Бұл ретте мұнай бағасының деңгейі бір баррель үшін 30 және 50 АҚШ болуын болжайтын бірінші және екінші сценарийлер тиісінше Қазақстан Республикасының 2010-2014 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамын қалыптастыру кезінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің бағаларымен синхрондалған және келісілген болып табылады. Сондай-ақ 2009 жылы қалыптасқан мұнайдың бағасының орташа жылдық деңгейін ескере отырып, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мұнайдың бағасы бір баррель үшін 70 АҚШ доллары деңгейінде болатын үшінші сценарийді әзірледі.
2010 жылы Қазақстан Республикасы экономикасы дамуының барлық сценарийлері іске асырылған кезде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің негізгі мақсаты бағаның тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады, бұл инфляцияны 6,0-8,0% дәлізінде ұстап тұруды көздейді.
Бірінші сценарийдііске асыру кезінде 2010 жылы Қазақстанның экономикасын қысқарту күтіліп отыр.Осы сценарий бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі алған үлгілеу мен болжау нәтижелері төлем балансы көрсеткіштерінің нашарлауын, кредиттеудің және ақша сұранысының төмендеуін көрсетті. Бұл іскерлік белсенділіктің төмендеуі, жиынтық сұранысты шектеу сияқты объективтік факторлардың ықпалына байланысты.Төлем балансының 2010 жылғы ағымдағы шотының дефициті ЖІӨ-ге қарағанда 8,5%-ға жуықты, жалпы төлем балансының дефициті – ЖІӨ-ге қарағанда 4%-дан астамын құрайды. Экономиканың ақша деген сұранысының төмендеуі кезінде белгіленген дәліз шеңберінде инфляцияны ұстап тұру ақша базасын 2,3%-ға тарылтумен, ақша массасының 4,7%-ға, экономикаға кредиттің – 1,4%-ға, банк жүйесіндегі депозиттердің – 5,4%-ға азаюымен қамтамасыз етілетін болады. Монеталандыру деңгейі бұл ретте 2010 жылдың аяғында 45,9%-ға жетіп, іс жүзінде өзгермейді (1-қосымша).Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкіні�� бағалауы бойынша бұл сценарийді іске асыру мүмкіндігі барынша төмен.
Екінші сценарийді іске асыру кезінде мұнай бағасының ең жоғары деңгейі Қазақстанның сыртқы ағындарына қолайлы әсер етеді, нәтижесінде 2010 жылы ағымдағы шоттың дефициті ЖІӨ-ге қарағанда 4%-ға жуықты, жалпы төлем балансының дефициті – ЖІӨ-ге қарағанда 2%-ға жуықты құрайды.Бұл даму сценарийінде ақшаға деген сұраныс шектеулі болып қалады. Ақша базасының кеңеюі 10,0%-ды құрайды, ақша массасы 9,6%-ға, банк жүйесіндегі депозиттер – 9,2%-ға, экономикаға кредиттер көлемі – 5,9%-ға ұлғаяды. Бұл ретте монеталандыру деңгейі 46,5%-ға дейін өседі (1-қосымша)Осы сценарий бойынша ахуалдың дамуы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне және Қазақстан Республикасының Үкіметіне 2010 жылы экономикалық белсенділікті ынталандыруға мүмкіндік береді, бұл экономиканың өсуінің қалыпты қарқының қамтамасыз етеді.
Үшінші сценарийгесәйкес 2010 жылы экономикалық өсу қарқыны алдыңғы сценарийлермен салыстырғанда анағұрлым жоғары деңгейде болады деп күтілуде.Әлемдік нарықтағы анағұрлым қолайлы конъюнктура қазақстандық экспортерлерге оң ықпал етеді. Ағымдағы шоттың ЖІӨ-ге 1%-дан аспайтын деңгейде шамалы дефициті күтіледі, жалпы төлем балансы ЖІӨ-ге 1%-ға жуық мөлшерде оң белгімен қалыптасады.Осы жағдайда ақшаға деген сұраныс алдыңғы сценариймен салыстырғанда анағұрлым жоғары болады. Ақша базасы 2010 жылы 11,3%-ға кеңейеді, ақша массасы 15,4%-ға, банк жүйесіндегі депозиттер – 15,2%-ға, экономикаға кредиттер –8,5%-ға ұлғаяды, монеталандыру деңгейі 46,5%-ды құрайды (1-қосымша).Бұл сценарийді іске асыру Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне алтынвалюта активтерінің көлемін ұлғайтуға мүмкіндік береді.Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы экономикасы дамуының 2010 жылға арналған екінші және үшінші сценарийлерін іске асыруды анағұрлым мүмкін деп санайды, осыларды ескере отырып 2010 жылға арналған ақша-кредит саясаты әзірленді.
Ақша-кредит саясатының 2010 жылға арналған негізгі көрсеткіштерінің болжамы
кезең соңына
(факт)
(бағалау)
өзгеруі %
өзгеруі %
өзгеруі %
өзгеруі %