Калькуляциялаудың тапсырыстық әдісі
Шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудыңтапсырыстық әдісі аз сериялы және жеке –дара өндірісі бар кәсіпорындарда, жөндеу және эксперименттік жұмыстарда пайдаланылады. Барлық тікелей шығындар әрбір тапсырыстар бойынша белгіленген номенклатура баптарының кескінінде есепке алынады.Тапсырыс кәсіпорынның өндірістік бөлімшесінде арнайы бланкілерде ашылады, содан соң орындаушы-цехқа және бухгалтерияға түседі. Әрбір тапсырысқа өзіндік код беріледі,онда жұмысшыға есептелген жалақы, барлық құжаттардағы материалдардың шығысы, өндіріске кеткен шығын есебін жүргізетін карточкаға көшіріліп жазылады. Тапсырыстың өзіндік құны оларды әзірлеумен байланысты шығындар сомасынан тұрады.
Осы тәсілдердің кейбір ерекшеліктері бар, атап айтсақ:
— барлық шығарылған шығындар туралы мәліметтерді шоғырландырып және оларды жеке жұмыс түрлері мен дайын өнім партияларына жатқызу;
— уақыт аралығында емес, аяқталған әрбір партия бойынша шығындарды шоғырландыру;
— тек бір ғана шотты жеткізу, «аяқталмаған өндіріс» (батыс есебінде барлық өндірістік шығындарын жинақтау тек осы «аяқталмаған өндіріс» шотында көрсетіледі ). Осы шотта өндірістің әрбір тапсырысы бойынша шығындардың жекелеген есебін ұйымдастыру үшін карточкаларды енгізуді ұсынады.
Тапсырыс өзіндік құнын калькуляциялау үшін шалафабрикатсыз әдісі пайдаланылады. Тек дайындау цехында (құю, ұсталық-пресс және т.б) шалафабрикатты әдіс пайдаланады, демек, аталған цехтар бойынша жеке калькуляция жасалады. Әдетте, шалафабрикаттық әдісте тапсырысты жасау процесі цехтан цехқа өтеді, бірақ ондағы жасалған операциялар бухгалтерлік есепте көрініс таппацды.
Цехтар шығындары әрбір табыстың кескінінде, калькуляциялаудың бекітілген номенклатурасы бойынша, ал негізгі материалдар, шикізаттар, технологиялық отындар мен энергиялар- белгіленген топ кескінінде аналитикалық есепте көрініс табады.
Ал үстеме шығындар олардың өндірілген орны бойынша есептелінеді және ай сайын қабылдаған таратутәсілі бойынша әрбір тапсырыстың өзіндік құнына жатқызылды. Ақаудан алынған жоғалтулар, әдетте, өздерінің тиесілі тапсырыстарына есептен шығарылады. Орындалмаған тапсырыстар, аяқталмаған өндірістер ретінде танылады.
Тапсырыс орындалып біркен соң және оның техникалық қабылдануы тапсырыс берушіге ұсынғаннан кейін өндірістік бөлім кәсіпорынның бухгалтериясына тапсырыстың біткені туралы хабарлама жасайды, содаң соң тапсырыс бойынша шығындар жасау процесң тоқтатылады. Кейбір кәсіпорындарда тапсырысты орындағаннан кейін қоймаға өткізсе, сол қоймаға накладнойы өткізу тапсырыстың жабылғаны (мысалы,электротехникалық өнеркәсібінде).
Сондай- ақ,кез келген тапсырыстың өзіндік құны бұрмаланбуы үшін (әсіресе,бітпеген тапсырыстарға қатысты) артық немесе пайдаланбаған материалдық құндылықтар қоймаға тапсырылады, ол кезде 20-«Материалдар» бөлімшесінің шоттары дебеттеліп, 900 немесе 920 шоттары кредиттеледі.
Кәсіпорынның экономикалық қызметтің қызметкерлері жекелеген және кіші сериялық өндіріс жағдайында өндірістегі шығындарды есепке алудың нормативтік әдісінің элементтерін мүмкін болатын жерде қолдануды ұсынуы тиіс.
Тапсырыстар бойынша шығындар тапсырылып, өндіріс есебінің карточкаларында әрбір тапсырыстың өзіндік құны есептелінеді. Карточканың негізінде өнім бірлігінің өзіндік құнының есептік калькуляциясын жасайды.