Қазақстан Республикасындағы демографиялық ахуал және оның зерттелуі (1991-2000 жж.) диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе ..................................................................................................................3-6
1-тарау. Қазақстан Республикасының демографиялық ахуалының
зерттелуі.....................................................................................................7
1.1. Халық санының динамикасы және табиғи өсім мәселелері...................7-17
1.2. Көші – қон процестерінің сипаты............................................................17-28
2-тарау. Тәуелсіз Қазақстанның демографиялық ахуалы (1991-2000 жж.).....29
2.1. Халық санының динамикасы және табиғи қозғалысы..........................29-36
2.2. Еңбек рыногі. Жұмыспен қамтылуы.......................................................36-40
2.3. Көші – қон процестері..............................................................................40-46
Қорытынды ...........................................................................................................47
Сілтемелер .......................................................................................................48-50
Қосымшалар .....................................................................................................51-
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Тарих
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Тарих факультеті
Қазақстан тарихы кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы демографиялық ахуал және оның зерттелуі (1991-2000
Орындаған:
.
Ғылыми жетекші:
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі
« »
Ақтөбе 200
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ..................................................................................................................3-6
1-тарау. Қазақстан Республикасының демографиялық ахуалының
зерттелуі.....................................................................................................7
1.1. Халық санының динамикасы және табиғи өсім мәселелері...................7-17
1.2. Көші – қон процестерінің сипаты............................................................17-28
2-тарау. Тәуелсіз Қазақстанның демографиялық ахуалы (1991-2000 жж.).....29
2.1. Халық санының динамикасы және табиғи қозғалысы..........................29-36
2.2. Еңбек рыногі. Жұмыспен қамтылуы.......................................................36-40
2.3. Көші – қон процестері..............................................................................40-46
Қорытынды ...........................................................................................................47
Сілтемелер .......................................................................................................48-50
Қосымшалар .....................................................................................................51-
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Бүгінгі таңда көк туы көгінде желбіреп, тәуелсіздікке
Тәуелсіздік алған Қазақстанның демографиялық дамуы Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың
Демографиялық үрдістердің бізге оңтайлы келген тегеурінді күштеріне сүйіне «болашақ-біздікі»
Еліміздің тарихында миллиондаған адамның өміріне ықпал тигізген оқиғалар аз
1932 жыл. Бұл қазақ деген халықтың арғы-бергі тарихындағы ең
1937 жыл. Күллі Кеңес империясын үрей бейлеп, әлемдегі ең
1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезінде «досына адал, дұшпанына
Иә, шындығында ақын жырлағандай қазақтар мың өліп, мың тірілген
Қазақ этносының демографиялық тарихы әлі толық зерттеліп бола
Қазақстан үшін жаңа ғылыми бағыт болып табылады. Сондықтан да
Тақырыптың деректік көзі. Жұмыстың деректік негізін жетекші тарихшы-демограф ғалымдардың
Мәселенің тарихнамасы. Дипломдық жұмыста мәселенің зерттелу деңгейі жеке тарау
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Жұмыстың мақсаты тәуелсіздік алғаннан кейінгі
-республиканың элеуметтік-экономикалық және саяси өмірінің еліміздегі демографиялық ахуалға ықпалын
-республика халқының 1991-2000 жылдар аралығындағы даму динамикасын анықтау;
-республикадағы кейінгі кезеңдегі некелесу, ажырасу, туу мен өлу динамикасына
-республикадағы аталмыш кезең аралығындағы ішкі-сыртқы миграция, урбанизация процестерінің
Жұмыстың әдістемелік негізі қоғам дамуының диалектикалық заңдылықтарын басшылыққа ала
Еңбектің ғылыми жаңалығы. Диплом жұмысында 1991-2000 жылдар аралығындағы Қазақстан
Жұмыстың хронологиялық кезеңі мен жағрафиялық аумағы. Жұмыстың хронологиялық
Жағрафиялық аумағы негізінен қазіргі Қазақстан Республикасының территориясын қамтиды.
Жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, сәйкесінше екі және үш
1-тарау. Қазақстан Республикасының демографиялық ахуалының зерттелуі (1991-2000 жж.)
1.1. Халық санының динамикасы және табиғи өсім мәселелері
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік туын тіккеннен бергі 10 жыл ішінде
1999 жылғы халық санының мәліметтеріне қарағанда елдегі тұрғындар саны
Тұрғындар санының күрт кемуі Қарағанды облысында (335230 адамға немесе
Қазақстандықтар санының кемуі өлке тұрғындарының демографиялық құрлымындағы ерекшеліктерге байланысты.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының демографиялық даму ерекшеліктеріне зерттеушілер егемендік алғаннан
Тарихшылар арасында қазіргі кезеңдегі еліміздің демографиялық ахуалындағы ерекшеліктерді зерттеуге
М.Х.Асылбеков пен В.В.Козинаның еңбектерінде тәуелсіздік жағдайындағы еліміздің демографиялық дамуы
Қазақ емес ұлттардың үлес салмағының күрт кемуіне сыртқы көші-қон
1990-жылдардың ішінде Қазақстандағы ұлттардың ара салмағында өзгерістер жүргені және
Н.В.Алексеенко мен Н.Е.Масанов ұлттардың ара салмағындағы мұндай өзгерістерге көш-қондық
Республикадағы ұлттар арасындағы табиғи өсімнің біркелкі емес екендігі, оның
Қазіргі кездегі өсімнің ерекшеліктері белгілі демограф-ғалым М.Тәтімовтың «Жас мемлекет-Қазақстан
М.Тәтімов табиғи өсім деңгейі қазақтар арсында 90-жылдардың ортасынан төмендей
Табиғи өсімнің бәсеңсуі және оның себептері Е.Ж.Бабақұмаров, Р.С.Құттыбаева және
И.Н.Тасмағанбетовтың әлеуметтік саладағы саясатты қарастыруға арналған еңбегінде жоғарыда аталған
Қазіргі кезде табиғи өсімнің мәселелері ғалым-дәрігерлер тарапынан да зерттелуде.
Табиғи өсімнің аймақтық ерекшеліктері әзірге зерттеушілер тарапынан нақтылы қолға
Халықтың демогрфиялық өсіміне экологиялық жағдайдың кері әсері мәселесі М.Х.Асылбеков
М.Тәтімов пен Ж.Әлиев экологиялық ахуалдың және әлеуметтік-экономикалық жағдайдың әсерінен
М.Х.Асылбеков пен В.В.Козинаның көрсетуінше Қазақстанда туу коэффициені бойыеша бүгінде
Зерттеушілер халықтың өсіп-өнуіне тұрғындардың жастық, жыныстық құрлымы тікелей әсер
Республика тұрғындарының жастық құрлымында туудың төмендеуіне байланысты ересек адамдардың
М.Х.Асылбеков пен В.В.Козинаның еңбегінде табиғи өсімге халықтың өмір сүрі
Сонымен қатар авторлар табиғи өсімге өлім-жетім көрсеткіштерінің жоғары деңгейде
Халықтың табиғи өсімінің төмен болуына өлім-жетім қарқынының артуы кері
Қазақстанда халық санының кемуі сыртқы көші-қондық процестер қарқынының артуынан
Чжен Кун Фудың мұндай ұсынысымен келісуге, әрине, болмайды. Біздің
Еліміздің егемендік алғаннан бергі кезеңдегі халық санының динамикасы мен
1.2. Көші-қон процестерінің сипаты
ХХ ғасырдың соңғы он жылдығында көші-қондық процестердің қарқынды жүруі
Еліміз егемендік алғаннан бергі кезеңдегі сыртқы және ішкі көші-қондық
Бұл авторлар көші-қонның ауқымын статистикалық материалдар бойынша қарастырып, соның
М.Х.Асылбеков пен В.В.Козина осындай материалдар бойынша елге келушілерден кетушілердің
Көші-қондық теріс сальдо 90-жылдардың басынан бастап облыстарға тән болғанын
Авторлардың көрсетуінше ТМД елдеріне (Ресей, Украина, Белорусь) көшушілер 1132,6
Алыс шетелдерге көшушілердің басым көпшілігі Германияға ағылуда. Германия көші-қоншыларды
Сыртқы көші-қондық процесте теріс сальдоның орын алу себебі, яғни
Орыстардың көшу себептері А.Перуашев пен Б.Әбдіғалиевтің мақалаларында арнайы қарастырылған.
Б.Әбдіғалиев КСРО-ның күйреуінен кейін орыстар өздерін «аға халық» ретінде
Орыстардың көшуінің себебін Б.Әбдіғалиевтың олардың психологиялық жағдаймен байланыстыруы көңілге
Зерттеушілер арасында орыс тұрғындарының Ресейге кері көші-коны үлесінің арту
О.Брусина мен Д.Митина өздерінің мақалаларында шындықты бұрмалай отырып, орыстар
Осы ресейлік авторлардың пікірлеріне ұқсас тұжырымдар С.Панарин, Г.Витковская және
Қазақстандық зерттеушілер арасында да республикада қазақ емес ұлттардың көшуін
Н.Е.Масанов «Современные этнополитические процессы и миграционная ситуация в Центральной
Дегенмен, зерттеушілердің біразы ендігі жерде Ресейден көші-қоншылардың келуі мүмкін
М.Тәтімов пен Ж.Әлиевтің осындай пікірін Ә.Б.Ғалиев та қостайды. Ол
Қазақстандық зерттеушілер Ресейден келген қазақтарға қарағанда Ресей жеріне көшіп
А.Есілбаевтің көрсетуінше 1999 жылы Қазақстаннан басқа ТМД елдеріне көшіп
М.Х.Асылбеков пен В.В.Козина қазақтардың Ресейге көшуіне Қазақстандағы экономикалық дағдарыс,
М.Х.Асылбеков пен В.В.Козинаның еңбегінде эмигранттардың әлеуметтік құрамы мен білім
Қазақстаннан көшіп кетушілермен қатар көшіп келушілер легі де бар.
Т.Медеуұлы «Мегаполис» газетінде жарияланған мақаласында оралмандар санының кеми түсуін
Моңғолиядан, Ираннан, Қытайдан, Ауғаныстаннан қазақтардың өз тарихи отанына оралу
90-жылдардағы елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдай сыртқы көші-қонмен қатар, ішкі көші-қондық
М.Х.Асылбеков пен В.В.Козинаның еңбегінде ішкі көші-қондық процестің ерекшеліктері арнайы
Ішкі көші-қондық процесте қазақтардың қалаға ағылуының себептері мен нәтижелері
Қазақтардың ішкі көші-қондық процестегі үлес салмағының басым болуының нәтижесіне
Қазіргі кездегі тарихи-демографиялық әдебиеттерде еліміздің егемендігі жағдайындағы ішкі және
2-тарау. Тәуелсіз Қазақстанның демографиялық ахуалы
(1991-200 жж.)
2.1. Халық санының динамикасы және табиғи қозғалысы
Қазақстан егемендік статусын алғаннан кейін жеке дара дамуға бағыт
Бұрыңғы кезеңнен мұра болып қалған өндірістің аймақтық мамандануы облыстардың
Адамзат потенциалы дамуының Қазақстандағы түрлі этникалық топтардағы индексі
Этникалық топтар АПДИ Орташа республикалықтан ауытқуы
Татарлар 0,772 +0,050
Орыстар 0,714 +0,042
Немістер 0,689 +0,01
Украиндықтар 0,655 -0,017
Қазақтар 0,639 -0,033
Басқалар 0,639 -0,033
Қазақтардағы жоғары емес АПДИ ауылдағы әлеуметтік-экономикалық жағдайдың қолайсыздығымен түсіндіріледі.
Қазақ этносының дамуы Қазақстанды мекендейтін барлық халықтармен өзара байланыста
Қазақстан халқының жалпы санының өсуі 1993 жылға дейін көрінді.
1989 жылдан 1999 жылдар кезеңінде Қазақстан халқының саны 1246.5
Тұрақты халық санының маңызы төмендеуі Ақмола (228,7 мың адам
1989 және 1999 жылдардағы халық санағы аралығы кезеңіндегі республиканың
Қазақтар саны және олардың жалпы халық санындағы үлесі
(мың адам және %)
Қазақтар
(мың саны
адам) Өсім
(кему)
% Жалпы
қазақтар сандағы
үлесі (%) Өсім
(кему)
%
1999 1989
1999 1989
Қазақстан 7984.3 6496.9 +1487.4 53.4 40.1 +13.3
Ақмола 312.9 266.8 +46.1 37.4 25.5 +12.3
Ақтөбе 482.5 407.2 +75.3 70.7 55.6 +15.1
Алматы 927.2 741.7 +185.5 59.9 45.1 +14.8
Атырау 391.5 339.0 +52.5 89.0 79.8 +9.2
Батыс Қазақстан 399.9 351.1 +48.8 64.7 55.8 +8.9
Жамбыл 645.0 507.3 +137.7 65.6 48.8 +16.8
Қарағанды 530.6 449.9 +80.7 37.6 25.8 +11.8
Қостанай 316.6 279.8 +36.8 31.1 22.9 +8.2
Қызылорда 561.8 504.1 +57.7 94.2 87.7 +6.5
Маңғыстау 249.3 165.1 +84.2 78.7 50.9 +27.8
Оңтүстік Қазақстан 1336.5 1017.5 +319 67.6 55.8 +11.8
Павлодар 308.1 268.5 +39.6 38.2 28.5 +9.7
Солтүстік Қазақстан 213.9 206.1 +7.8 29.5 22.6 +6.9
Шығыс Қазақстан 742.2 687.9 +54.3 48.5 38.9 +9.6
Астана 131.2 49.8 +81.4 41.1 17.7 +23.4
Алматы 435.1 255.1 +180.0 38.5 23.8 +14.7
Кестеден көрінетіндей жергілікті халықтың саны 1999 жылы 1989 жылмен
Қазақ халқының абсолюттік санының ұлғаюы қалалық жерде 1111,1 мың
Қазақтар саны және олардың Қазақстанның қала және село
халқының жалпы санындағы үлесі (мың адам және %)
Қазақтар саны (мың адам) Олардың қазақ халқының жалпы санындағы
қалалық селолық қалалық селолық
1999 1989 1999 1989 1999 1989 +(-) 1999 1989
Қазақстан 3601.0 2489.9 4383.3 4007.0 45.1 38.3 +6.8 54.9
Ақмола 108.5 81,1 204.4 185.7 34.7 30. +4.3 65.3
Ақтөбе 238.6 159,6 243.9 247.6 49.5 39.2 +10.3 50.5
Алматы 200.1 130.4 727.1 611.3 21.6 17.6 +4 78.4
Атырау 211.1 178.2 180.4 160.8 53.9 52.6 +1.3 46.1
Батыс Қазақстан 99.2 75.5 300.7 275.6 24.8 21.5 +3.3
Жамбыл 252.7 158.2 392.3 349.1 39.2 31.2 +8 60.8
Қарағанды 356.8 260.1 173.8 189.8 67.2 57.8 +9.4 32.8
Қостанай 110.1 69.9 206.5 209.9 34.8 25.0 +9.8 65.2
Қызылорда 329.7 281.5 232.1 222.6 58.7 55.8 +2.9 41.3
Маңғыстау 181.5 128.5 87.8 36.6 72.8 77.8 -5 27.2
Оңтүстік Қазақстан 450.0 301.9 886.5 715.6 33.7 29.7 +4
66.3 70.3 -4
Павлодар 149.4 105.2 158.7 163.3 48.5 39.2 +9.3 51.5
Солтүстік Қазақстан 51.1 40.4 162.8 165.7 23.9 19.6 +4.3
Шығыс Қазақстан 295.9 214.5 446.3 473.4 39.9 31.2 +8.7
Астана 131.2 49.8 0.0 0.0 41.1 17.7 +23.4 0.0
Алматы 435.1 255.1 0.0 0.0 38.5 23.8 +14.7 0.0
Қазақтардың село халқы құрамындағы үлестік салмағы 6,8 –ке төмендеген
Қазақ халқы санының абсолюттік өсімі және олардың республика және
Қазақстан үшін халық санын ұлғайтудың негізгі көзі табиғи өсім
1980 жылдардың аяғы 1990 жылдардың бірінші жартысынан республикада бала
Республикамызды жайлаған ұлттардың арасындағы табиғи өсімнің әркелкілік деңгейін төмендегі
1996 жылғы Қазақстан ұлттарының туу, өлім көрсеткіштері
және табиғи өсімі (промилде)
Туудың жалпы коэффициенті Өлімнің жалпы коэффициенті Табиғи өсім
Жалпы халық 15,9 10,4 5,5
Қазақтар 20,4 6,9 13,5
Орыстар 9,4 14,3 -4,9
Украиндықтар 9,4 18,1 -8,6
Өзбектер 28,6 6,6 22,0
Татарлар 10,3 14,2 3,9
Немістер 17,7 14,7 3,0
Басқа ұлттар 15,2 14,8 3,4
Кестеден көрінетіндей республикада өзбектер, қазақтар, әзербайжандықтар арасында табиғи өсім
Бағаның өсуі, жалақы төлемдерінің төленбеуі, ақылы медициналық қызмет, осының
1990 жылдардың басынан некеге тұрушылардың саны қысқарады. Яғни, 1991
1990 жылдардағы өлімнің өсуі көптеген елдердің басты демографиялық проблемасы
Себептер бойынша өлім динамикасы
Мың адам 100 мың адам
халыққа 1997 ж. % 1996 ж.-ға
1996 1997 өсімнің
төмендеуі 1996 1997
Барлық өлгендер 166,0 160,1 -5,9 1042,8 1016,7 97,5
Қан айналымы жүйесінің ауру-
лары 79,0 76,3 -2,7 496,3 484,6 97,6
Қайғылы оқиға, улану, жарақат алу 23,2 21,7 -7,1 145,5
Өз-өзіне құл жұмсау
Новообразования 4,8
21,3 4,7
20,8 -0,1
-0,5 30,1
133,9 29,6
131,8 98,3
98,4
Тыныс алу жол-
дарының ауру-
лары 14,4 12,7 -1,7 90,6 80,9 89,3
Инфекциялық және паразитар-
лық аурулар 7,6 7,9 0,3 48,0 50,2 104,6
2.2. Еңбек рыногі. Жұмыспен қамтылуы
Республика экономикасындағы өзгерістер еңбек рыногының қалыптасуына маңызды ықпал етекен.
Мемлекеттік кәсіпорындарда және республика ұйымдарында жұмысқа қабылдау көрсеткіші төмендеуде.
Территориялық аумақта жұмыстан кеткендердің жоғарғы көрсеткіші Жезқазған, Павлодар, Семей,
Жұмыстан кетудің басты себебі өндірістің тұрақсыздығы, жоспарланбаған демалыстың ұзақтығы,
Ресми статистикада жұмыссыздар санының абсолюттік көрсеткішінің динамикасы төмендегідей: 1995
Жастық құрамы бойынша бұл контингент негізінен орта жастағылардан 30-дан
Алайда, статистика бойынша жұмыс сұрап келгендердің орта есепппен тек
Жұмыссыздық бойынша жәрдемақының орташа көлемі 1998 жылдың қыркүйегінде –
әлеуметтік негізін кәсіпорындарында қысқартуларға, босатуларға ұшырағандар құраған. Еңбек биржасына
Қазіргі таңда еліміздегі жұмыссыздардың нақты саны белгісіз. Еңбек саясатының
Шаруа және фермерлік қожалықтарда жұмыс істеушілердің саны қысқаруда.
1999 жылғы санақ қорытындылары бойынша қазақтар республика халық шаруашылығының
Қазақтар білім беру (61,5 %) мен денсаулық сақтау (56,5
Соңғы онжылдықта республиканың байырғы халқының білім алуында үлкен алға
Жастардың арасында орта білім алу айтарлықтай құрметті емес. Сондықтанда,
Жұмыссыздықтың өсуі, өмір сүрудің қымбаттауы, өмірлік басымдылықтағы өзгерістер қазақтардың
2.3. Көші – қон процестері
Қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасы халқы санының қысқаруының басты себебі
айту қажет. Жалпы Қазақстаннан жергілікті қазақ емес халықтардың тарихи
Дегенмен, Қазақстан Ресей, Украина, Өзбекстаннан кейінгі ең көп халықты
90-жылдардағы миграциялық тартылыстың негізгі ядросы барлық бұрынғы кеңестік мемлекеттер
Ресейден кейін екінші орындағы мигранттардың орталығы – Германия (1998
90-жылдардың басынан көші-қонның кері сальдосы барлық облыстарда, әсіресе, Қарағанды,
Кері сальдоның шырқау шегі 1994 жылға келіп, көшіп кеткендер
Ресей қазақстандықтар үшін көшуге ең қолайлы ел болып қалуда.
90-жылдардың бірінші жартысында алыс шет мемлекеттер арасындағы алмасу келгендер
Сонымен қатар, Қазақстаннан Израильге, Грецияға, АҚШ-қа және т.б. елдерге
90-жылдардың екінші жартысынан бастап алыс шет елдерге көшуші мигранттар
Мигранттардың құрамын ұлттық белгілері бойынша қарастырсақ, 90-жылдардың басында мигранттардың
1998 жылғы мигранттардың ұлттық құрамы [6].
Келді Кетті Сальдо % бойынша
келгендер кеткендер
Барлығы 269234 472273 -203039 100 100
Қазақтар 172447 170762 1685 64,1 36,1
Орыстар 61903 186397 -124494 23,0 39,5
Украиндықтар 9642 29885 -20243 3,6 6,3
Белорустар 1844 6699 -4855 0,7 1,4
Немістер 6309 44769 -38460 2,3 9,5
Корейліктер 2216 2686 -470 0,8 0,6
Басқа ұлттар 14873 31075 -16202 5,5 6,6
Ішкі республик.
миграция 228610 228610 0 100 100
қазақтар 161492 161492 0 70,6 70,6
орыстар 42028 42028 0 18,4 18,4
украиндықтар 7097 7097 0 3,1 3,1
белорустар 14,17 14,17 0 0,6 0,6
немістер 4816 4816 0 2,1 2,1
корейліктер 1661 1661 0 0,7 0,7
Басқа ұлттар 10099 10099 0 4,5 4,5
ТМД елдерімен
миграция 38340 193866 -155526 100 100
қазақтар 9958 8759 1199 26 4,5
орыстар 19571 133243 113672 51,1 68,8
украиндықтар 2503 20635 -18132 6,5 10,6
белорустар 421 4880 -4459 1,1 2,5
немістер 1128 7361 -6233 2,9 3,8
корейліктер 540 929 -389 1,4 0,5
Басқа ұлттар
ТМД елдерімен
миграция 4219
2284 18059
49797 -13840
-47513 11,0
100 9,3
100
қазақтар 997 511 486 43,6 1,0
орыстар 304 11126 -10822 13,3 22,3
украиндықтар 42 2153 -2111 1,8 4,3
белорустар 6 402 -396 0,3 0,8
немістер 365 32592 -32227 16,0 65,5
корейліктер 15 96 -81 0,7 0,2
Басқа ұлттар 555 2917 -1876 24,3 5,9
Кестеден көрінетіндей, қазақтардан басқаларында көші-қоның кері сальдосы тіркелді, әсіресе,
Ресейге негізінен республиканың солтүстік, шығыс және батыс облыстарынан көшуде,
Елімізден кетумен қатар қарсы миграция да қалыптасқан. Алайда, ол
Қазақстанға келушілердің негізгі толқыны ТМД елдерінен, бірінші кезекте Ресейден,
1991 жылдан қазақ ұлтының ТМД республикалары және алыс шет
Жақын шет елдерде 1814900 қазақ тұруда, оның ішінде, Өзбександа-967200
Барлығы 1991-жылдан 1995 жыл аралағы кезеңінде республикаға 137919 қазақ
Қазақстанның облыстары, аудандары және қалалары арасындағы миграция (ішкі республикалық
90-жылдардағы Қазақстанның қала және село халқы санының динамикасы(млн. адам
1990 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Барлық халықтың саны 16,3 16,5 16,5 16,4 16,1 16,0
%-пен 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Қала халқы 9,2 9,4 9,3 9,1 8,9 8,8 8,8
%-пен 56,6 56,8 56,4 55,6 55,2 55,2 55,2
Село халқы 7,1 7,1 7,2 7,3 7,2 7,2 7,1
%-пен 43,4 43,2 43,6 44,4 44,8 44,8 44,8
Таблицадан көрінетіндей, алдыңғы жылдардағы қала халқы санының өсуі санның
1995 жылға қарай кері тенденция байқалады. Енді халық жұмыс
Алайда, әсіресе, Одақ құлағаннан кейінгі бірінші жылдардағы республиканың әлеуметтік-экономикалық
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстанның демографиялық тенденциялары 80-жылдардың екінші жартысынан бастап ТМД-ның барлық
Өтпелі кезеңнің өзіндік ерекшелігі бүгінгі уақыттағы Қазақстанның негізгі демографиялық
80-жылдардың аяғынан басталған қазақ ұлтының абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштер
Жалпы халық санының қысқаруына әсер ететін бала өлімінің өсуі
Дегенмен, демографиялық процестердің жалпы кері көрінісіне қарамастан, бүгінде позитивтік
СІЛТЕМЕЛЕР
1. Назарбаев Н.А. Стратегия стоновления и развития Казастана как
суверенного государства. Алматы, 1992. 37 б.
2. Тәтімов М. Қазақ әлемі. Алматы, 1993. 160 б.
3. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2003. Ел Президентінің Қазақстан
Жолдауы. Алматы, 1998, 94 б. (22 б.).
4. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Қазақстан тарихы демографиясының
даму белестері. Алматы, 2002. 115-116 бб.
5. Сонда, 116-117 бб.
6. Алексеенко А.Н., Масанов Н.Е. Этнодемографическая ситуация в
суверенном Казахстане и основные направления ее трансформации //
История Казахстана: народы и культуры. Алматы, 2000. 411-420 бб.
7. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шщығарма, 117-118 бб.
8. Есілбаев А. Қазақ көбеймей көсегіміз көгермейді // Қазақстан
2001.-№ 5. 2-3 бб.
9. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шығарма, 119-120 бб.
10. Козина В.В. Население Центрального Казахстана (40-е годы-конец ХХ
века). Алматы, 2001. 129-140 бб.
11. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Демографические развитиереспублики
Казахстана в условиях суверенитета. Алматы, 2001. 34 б.; Тәтімов
Әлиев Ж. Дербестігіміз – демографияда. Алматы, 1999. 188 б.
12. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шығарма, 121 б.
13. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Демографические развитиереспублики
Казахстана в условиях суверенитета... 22-26; 40-45 бб.
14. Жумасултанов Т.Ж., Ибраев А.Т. Население Казахстана с древнейших
времен до наших дней. Алматы, 2000. 91-96 бб.
15. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шығарма, 124 б.
16. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шығарма, 125 б.
17. Миграция населения РеспубликиКазахстан. Итоги переписи населения
1999 г. в Р.К. Алматы, 2000, 129 б.
18. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Демографическое развитие Республики
Каазахстан в условиях суверенитете... 56 б.
19. Сонда, 58-63 бб.
20. Бұл да сонда, 57-58 бб.
21. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шығарма, 127-128 бб.
22. Назарбаев Н.Ә. Тарих толқыныда. Алматы, 1999. 136-137 бб.
23. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шығарма, 128-130 бб.
24. Сонда, 130 б.
25. Тәтімов М., Әлиев Ж. Дербестігіміз-демографияда... 100 б.
26. Ғали Ә. Миграция құпиясы немесе ұлт мүддесінің екінші
әдебиеті. 2000 ж., 28 қаңтар, 10 б.
27. Тәтімов М., Әлиев Ж. Дербестігіміз-демографияда... 122, 137 бб.
28. Есілбаев А. Қазақ көбеймей көсегіміз көгермейді // Қазақстан
2001.-№ 5. 3 б.
29. Асылбеков М.Х., Төлешова Л.Х. Көрсетілген шығарма, 132-133 бб.
30. Сонда, 133-134 бб.
31. Бұл да сонда, 134-135 бб.
32. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Көрсетілген шығарма, 46-47 бб.
33. Назарбаев Н. Сила нашего государства заключается в том,
открыто называет свои недостатки // Казахстанская правда, 2000 ж.,
сәуір.
34. Экономика и статистика. № 1-2 // 1999.-89 б.
35. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Көрсетілген шығарма, 48-49 бб.
36. Экономика и статистика. № 1-2 // 1999.-91 б.
37. Статистический пресс-бюллетень. №1. Алматы, 1995. 9 б.
38. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Көрсетілген шығарма, 58-59 бб.
39. Сонда, 60 б.
40. Краткий статистический ежегодник Казахстана 1998. Алматы, 1999. 9
41. Статистический ежегодник Казахстана, 1999. Статистический сборник.
Алматы, 1999. 35-40 бб.
42. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Көрсетілген шығарма, 71-72 бб.
43. Сонда, 72-73 бб.
44. Казахстан и другие государства. Алматы, 1993. 27 б.
45. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Көрсетілген шығарма, 77-78 бб.
46. сонда, 78-79 бб.
47. Статистический ежегодник Казахстана 1999 г. Алматы, 2000. 24
48. Сонда, 25 б.
49. Бұл да сонда, 25 б.
50. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Көрсетілген шығарма, 81, 82-83
51. Егемен Қазақстан, 2000 ж., 26 сәуір.
52. Асылбеков М.Х., Козина В.В. Көрсетілген шығарма, 84 б.
53. Сонда, 87 б.
54. Статистический ежегодник Казахстана за 1994 г. Алматы, 1995.
Краткий ежегодник Казахстана. 1998. Алматы, 1999. 4 б.
ҚОСЫМШАЛАР
№1 қосымша
Жекелеген ұлттар бойынша Қазақстан Республикасы халқы
санының динамикасы (1979-1999 жж.)
Ұлттар 1979 1989 1990 1992 1993 1994
Барлығы 14684.2
100 16199.2
100 16358.2
100 16451.7
100 16426.5
100 16334.9
100
Қазақтар 5289.3
36.0 64968.9
40.1 6886.8
42.1 7090.7
43.1 7309.8
44.5 7514.1
46.0
Орыстар 5991.2
40.8 6062.0
37.4 6019.8
36.8 5988.4
36.4 5864.3
35.7 5717.2
35.0
Украиндықтар 897.9
6.1 875.6
5.4 850.6
5.2 839.0
5.1 821.3
5.0 800.4
4.9
Немістер 900.2
6.2 946.8
5.8 834.2
5.1 773.2
4.7 673.5
4.1 588.1
3.6
Татарлар 313.4
2.2 320.7
2.0 310.8
1.9 312.6
1.9 312.1
1.9 294.0
1.8
Өзбектер 263.2
1.8 331.0
2.0 -
- -
- -
- -
-
Белорустар 181.4
1.2 177.9
1.1 -
- -
- -
- -
-
Ұйғырлар 147.9
1.0 181.5
1.1 -
- -
- -
- -
-
Корейліктер 91.9
0.6 100.7
0.6 -
- -
- -
- -
-
Әзірбайжандар 73.3
0.5 88.9
0.5 -
- -
- -
- -
-
Басқалар 528.6
3.6 647.9
4.0 1455.9
8.9 1447.7
8.9 1445.5
8.8 1421.1
8.8
№1 қосымшаның жалғасы
Ұлттар 1995 1996 1997 1998 1999
Барлығы 15956.7
100 15675.8
100 15480.6
100 15188.2
100 14953.1
100
Қазақтар 7643.3
47.9 7743.8
49.4 7833.2
50.6 7928.2
52.2 7985.0
53.4
Орыстар 5393.4
33.8 5157.3
32.9 498.8
32.2 4769.1
31.4 4479.6
30.0
Украиндықтар 750.5
4.7 721.1
4.6 696.6
4.5 668.3
4.4 547.0
3.7
Немістер 478.7
3.0 360.5
2.3 294.1
1.9 243.0
1.6 535.4
2.4
Татарлар 287.2
1.8 282.2
1.8 278.7
1.8 258.2
1.7 248.9
1.7
Өзбектер -
- -
- -
- -
- 370.6
2.5
Белорустар -
- -
- -
- -
- 111.9
0.7
Ұйғырлар -
- -
- -
- -
- 210.3
1.4
Корейліктер -
- -
- -
- -
- 99.6
0.7
Әзірбайжандар -
- -
- -
- -
- 78.2
0.5
Басқалары 1404.2
8.8 1410.8
8.9 1393.3
9.0 1321.4
9.0 448.6
3.0
* Асылбеков М.Х., Козина В.В. Казахи (демографические тенденции 80-
90-х гг.). Алматы, 2000. 94-95 бб.
№2 қосымша
Қазақтардың 2000 жылғы шет елдердегі саны
Алыс шет елдер Таяу шет елдер
Елдер Саны
(адам/отбасы) Елдер Саны
Қытай 1258500 Өзбекстан 967200
Моңғолия 83000 Ресей 687800
Ауғаныстан 28000 Түркіменстан 87000
Түркия 20000 Қырғызстан 42600
Иран 3450 Украина 10500
Латвия 1000 Тәжікстан 10000
Литва 800 Әзірбайжан 4000
Германия 700 Грузия 3000
Эстония 700 Молдова 2000
Жапония 40 Армения 500
Австралия 40 Беларусь 300
Бельгия 28 Барлығы 1814900
Сауд Аравиясы 28
Қорытындысы 3211208 адам
Норвегия және Ирландия
20
және 308 отбасы
Куба 2
Барлық адам 1396308
Франция 172
Швеция 51
Пәкістан 36
АҚШ 23
Австрия 18
Швейцария 4
Дания
Барлық отбасы 4
308
* Егемен Қазақстан, 2000 ж., 26 сәуір
№3 қосымша
Халықтың көші-қоны (мың адам)
1993 1994 1995
келді кетті сальдо келді кетті сальдо келді кетті сальдо
Барлық
мигранттар 461,4 683,5 -222,1 400,9 811.3 -410,4 375,9 614.3
Алыс шет ел 11,0 100,5 -89,5 6,5 105,0 -98,5
Таяу шет ел 100,3 232,9 132,6 63,9 375,8 -311,9
Облыс аралық 135,9 135,9 0 133,4 133,4 0 123.3
Облыс ішілік 214,2 214,2 0 197,1 197,1 0 181.5
1996 1997 1998
келді кетті сальдо келді кетті сальдо келді кетті сальдо
Барлық
мигранттар 290.8 466.3 175.5 38.0 299.4 -261.3 40.6 243.6
Алыс шет ел 2.2 73.6 -71.3 2.8 61.2 -58.1
Таяу шет ел 51.6 155.7 -104.1 35.5 239.3 -203.7
Облыс аралық 97.5 97.5 0 76.2 76.2 0 96.9
Облыс ішілік 139.4 139.4 0 204.5 204.5 0 131.6
Барлығы 1993-1999 жылдар аралығы кезеңінде
келгендер кеткендер сальдо
Барлық мигранттар 2114,6 3626,6 -1512,0
Алыс шет ел 28,5 492,3 -463,8
Таяу шет ел 357,6 1405,8 -1048,2
Облыс аралық 663,2 663,2 0
Облыс ішілік 1065,3 1065,3 0
* Асылбеков М.Х., Козина В.В. Казахи (демографические тенденции 80-
90-х гг.). Алматы, 2000. 97-98 бб.
54
