Айтыс өнеріндегі ирония мен сарказымның рөлі диплом жұмысы
Мазмұны
Кіріспе.....................................................................3
І-тарау. Ирония мен сарказм – айтыс жанрын көркемдеуіш тәсілдер..........7
І.1. Көне айтыс үлгілеріндегі ирония мен сарказм, олардың әдеби шығармаларда қолданылуы........................................................
І.2. Айтыстың түрлері (әужар, қайымдасу, жұмбақ айтыс), олардың грамматикалық ерекшеліктері........................................................
ІІ-тарау. Қазіргі ақындар айтысындағы әзіл-әжуаның сипаты.......................
ІІ.1. Жаңа заман айтыстары: пішіні, мазмұны, ауқымындағы
тілдік өзгерістер........................................................
ІІ.2. Қазіргі айтыс ақындары тіліндегі мақал-мәтелдердің тілдік сипаты.......
ІІ.3. Жаңа замандық телеайтыстағы ирония мен сарказмның қолданысы........
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..................................................
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 43 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе.....................................................................3
І-тарау. Ирония мен сарказм – айтыс жанрын көркемдеуіш тәсілдер..........7
І.1. Көне айтыс үлгілеріндегі ирония мен сарказм, олардың әдеби
І.2. Айтыстың түрлері (әужар, қайымдасу, жұмбақ айтыс), олардың грамматикалық
ІІ-тарау. Қазіргі ақындар айтысындағы әзіл-әжуаның сипаты.......................
ІІ.1. Жаңа заман айтыстары: пішіні, мазмұны, ауқымындағы
тілдік өзгерістер........................................................
ІІ.2. Қазіргі айтыс ақындары тіліндегі мақал-мәтелдердің тілдік сипаты.......
ІІ.3. Жаңа замандық телеайтыстағы ирония мен сарказмның қолданысы........
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..................................................
Жұмыстың жалпы сипаттамасы
Тақырыптың өзектілігі: Айтыстағы ирония сипаты түрлі зерттеушілердің еңбектерінде ішінара
Жаһан халықтары мәдениетінің тарихына үңілсек, ирония мен сарказмға
Ауыз әдебиетінің өрісі кең, арқалайтын жүгі мол, арналы
Әлем халықтарының сын-сықағына үңіле қарасақ, қай халықтың болмасын сын-садағына
Зерттеу нысаны. Айтыстағы ирония мен сарказм мәселесін қарастырғанда, көне
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің мақсаты – айтыс
көне айтыс үлгілеріндегі әзіл мен әжуаның маңызын саралай келе,
қазіргі айтыстардағы әзіл-әжуаның қолдану тәсілдерін, өзіндік мәнін саралау;
көне дәуірден бастап бүгінгі күнгі айтыстардағы әзіл-қалжыңның
Ирония мен сарказмның айтыс жанрының ролін арттырудағы өзіндік қызметі
бүгінгі айтыскерлер шығармаларының болмыс-бітімі, таным-түйсігі, салауат-сауаты, этикалық-эстетикалық ой-өрісі
айтыстың көркемдік сипатында, мазмұндық деңгейінде, пішіндік ерекшелігінде нендей
айтыстағы сын-сипат, астарлы ой, шеберлік, әзіл-қалжыңның, мысқыл-әжуаның поэтикалық
айтыс өлеңдеріндегі әлеуметтік мазмұн және өткір мәселе көтерудегі ақындардың
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Осы диплом жұмысы аясында
ирония мен сараказм айтыс ауқымында қарастырылды;
айтыста көп қолданылатын әсірелеу, кішірейту, кекесін, әжуа секілді
айтыс үстіндегі жағымды-жағымсыз бейнелердің алуан түрі жасалуындағы иронияның,
айтыстағы иронияның өмірді бейнелеу мен танытудағы мәні, философиялық
өтірік өлең мен мысал айтыстардағы негізгі арқау сарказм
айтыстағы тәсілдер, олардың ұтымды жағы немесе ұтылудың себеп-салдары
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздері. Зерттеу барысында айтыс жанры
Зерттеу әдістері. Дипломдық жұмыста тарихи-салыстырмалы, баяндау, талдау, жинақтау әдістері
Зерттеу жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі екі тараудан,
І-тарау. Ирония мен сарказм – айтыс жанрын көркемдеуіш
Айтыс – халық өмірін бейнелейтін көркем әдебиет саласының бірі.
Жер бетінде қанша ұлт болса, сонша ұлттық ерекшелік, дәстүр
Ұлы ұстазымыз М.Әуезов: «Айтыс заманында өзге елдерде де
Дала демократиясының жүзі қайтпайтын қаруына айналған ақындар айтысы ақиқаттың
Сонау Қазтуған, Шалкиіз заманынан бері қарай ақиқатты айнымай айта
Айтыс – «айт» етістігінен туған зат есім, өз мағынасымен
Айтыстың мағынасы осындай кең болғанмен, айтыс ұғымындағы сөздердің
Жазба әдебиетінің тарихы әріден келе жатқан, мәдениетке ерте суарылған
Соңғы кездерге дейін көшпелі өмір сүріп келген қазақ, түрікпен,
Айтыс – қазақтың ауыз әдебиетінде ерте заманнан келе жатқан
Қазақ тұрмысының жағдайында, жазба әдебиет тумаған кезде ақынға «ақын»
Қазақтың ескі тұрмысында ақындардың айтысы жүйрік аттардың бәйгесімен бірдей
Қазақтың ескі әдетінде жарысқа түскен жүйрек те, айтысқа түскен
Ақын да солай. Қазақтың ескі әдетімен айтысатын ақындардың әрқайсысы
Ауыз әдебиетінде ақынның ақындығы екі ақын айтысқанда әрқайсысының күшіне
Айтыста халық ақынды жынысымен емес, талантымен, сөзімен бағалайды.
Халықтың ақынды жақсы көруіне себеп – ақынның тіл шешендігі
Қазақ әдебиетінің тарихына сөз салсақ, ақындар айтысы іштей әр
І.1. Көне айтыс үлгілеріндегі ирония мен сарказм, олардың әдеби
Ақын ұлттық тілдің дыбыстық жүйесін, сөйлем құрылысының заңдарын, сөздің
Фольклор тілінің стилистикасы – жалпы әдеби тіл стилистикасы мен
Көне айтыс үлгілерінде ұйқасты сөз тізбектері, тұрақты сөз тіркестері,
Айтар ойын тұспалдап, мысқылмен жеткізуде ақындар поэзиясының лексикалық
Жерімді туып-өскен сағынамын,
Қайтейін жібермей жүр ырыздық-дәм (Ақтөре)
Айдаған алыс жерден ырыздық-несіп,
Кім болжар лдағыны болмақ нешік (Кемел)
«Айтыс ақындары өз бәсекесінде, өнер бәйгесіне түскенде ең алдымен,
Өлең сөзге өрен жүйрік екенін таныту үшін «Түлкісін
І.2. Айтыстың түрлері (әужар, қайымдасу, жұмбақ айтыс), олардың
Жар-жар (әужар) - айтыстың көне түрі. Ескі заманнан
Бозбала:
Қара насар замандас,
Қара насар, жар-жар-ау!
Қара шақпал сәукеле
Шашың басар, жар-жар-ау!
Мұнда әкем қалды деп,
Қош демеңіз, жар-жар-ау!
Жақсы болса қайын атаң,
Орнын басар, жар-жар-ау!
Қыз:
Есік алды қара су,
Майдан болсын, жар-жар-ау!
Ақ жүзімді көргендей,
Айнам болсын, жар-жар-ау!
Қайын атасы бар дейді,
Бозбалалар, жар-жар-ау!
Айналайын әкемдей,
Қайдан болсын, жар-жар-ау!
Осы қалыппен жігіт: «Қара насар» деп бастап, қыз «Есік
Қайымдасу. Айтыстың бұл түрі - қыз бен бозбаланың өлеңмен
Қайымдасу айтысының басы қыз-бозбаланың жастық әзілінен басталғанмен, аяғы әлеуметтік
Сөзімізді мысалмен дәлелдейік:
1-мысал: Күйкентай қыз бен Оспантай ақынның айтысы. Бұл
2- мысал: Омарқұл ақын мен Тәбия қыздың айтысы. Бұл
Омарқұм мен Тәбияның айтысында әкеңнің «алтын босағасын» аттаған қыздың
Жұмбақ айтысы. Айтыс жанрындағы кең саланың біреуі –жұмбақпен айтысу.
Жұмбақ айтысында да мазмұны жағынан бұрынғы жұмбақ айтыстарын қайталау
Жұмбақ айтысы - айтыстардың ішіндегі қиын түрінің бірі. Мұнда
Ал Әсет пен Рысжанның айтысындағы екінші жұмбақ адамның
Әсет пен Рысжанның жұмбақтарындағы тақырып Қожахмет пен Әубәкірдің жұмбақтарында
Қожахметтің алты жұмбағының төртеуі - патша өкіметінің сырын ашуға
Жұмбақ айтысын дамытуда айрықша еңбек еткендер - Нұржан Наушабаев
Екінші – Нұржан мен Сапарғалидың жұмбақтары шын мағынасындағы реализм
Әрбір әдебиет жанрының я сол жанрлардың әрбір салаларының өз
Дін айтысы. Қазақ халқы ислам дінін Орта Азияның
Бәдік. Шаман дінін қолданып жүрген адамдар малға, адамға тиетін
Бертін кезде, революцияға дейін, мал не адам ауырмай-ақ жастар
Діни айтыстарының ішінде ислам дінінің әсерінен туғандары да көп.
Болық:
Ақын жігіт аталған – Елентайым,
Өнерпаздың өнерпаз білер жайын.
Жауап бер, бір азырақ сөз сұрайын,
Әуелі не жаратты бір құдайым?
Елентай:
Болық, маған белгілі сенің сырың,
Біздерден артық емес сенің жырың,
Бұрынғы даналардан естігенім -
Жер мен көк жаралыпты елден бұрын.
Айтыстарына дін әңгімелерін басты тақырып етіп алған Болық пен
ІІ-тарау. Қазіргі ақындар айтысындағы әзіл-әжуаның сипаты
Өлең кез келгеннің шатпақтай салатын қолжазбасы емес. Өлең –
XV ғасырда қағаз
« Кітаби Қорқытта» ақындарды
Кейінгі қазақ айтыскер ақындарының
Ақын жырлары әдетте
Кезінде М.Әуезов «қазақтар
Айтыс - қазақ халқының ежелден келе жатқан тел өнері;
Сан ғасырлық тарихы бар айтыс өнері қазір де ақсап
Сол мұраны асылдың сынығындай сақтап келе жатқан қазіргі
ІІ.1. Жаңа заман айтыстары: пішіні, мазмұны, ауқымындағы тілдік
Қазақ ауыз әдебиетінің басқа әдебиеттерден бір ерекшелігі – айтыс
Осы реттен алған Қазақ СССР Ғылым Академиясының М. О.
Осы заманғы ақындар айтысы мазмұн, түр жағынан өзгерді. Тәуелсіздік
Әсте қазіргі таңда жаңа заманның ақындар айтысы өз биігінде
Айтыскерлердің ішінде ерекше өнерімен танылғандардың бірі -Бекарыс Шойбеков.
Тағы бірде Мұхамеджан Тазабековпен айтысында Алматы қаласының тозып баражатқанын:
Алдамшы қорлар менен қулар да көп,
Қалың елге баратқан азабы өтіп.
Бұл жақта сендер бар деп сенуші едік,
Көрінгенге қоймас деп мазақ етіп.
Япыр-ау, ару қала Алматымды,
Не күйге түсіргенсің, Тазабеков, -
деп жеткізіп айтады. Бұл айтылған олқылықтардың бәріне Тазабеков айыпты
Айтыс қашанда халық өмірінің айнасы дегенде айтыста көтерілетін әлеуметтік
Халықтың рухани өміріндегі ауытқулар мен серпілістер де айтыскерлердің назарынан
Қазіргі айтыстарда бұрынғыдай ақындардың бірін бірі кеміту, азаматтың намысына
Елге өнеге боларлық бәтуалы сөз айтып, үлкендерге ой салып,
Мұхамеджанға тән қасиет.
Бекарыс Шойбековпен айтысында:
Қазағым, кейде рас, Құлагерсің,
Құлагер қашанғы енді құлап өлсін.
Жарнамаға алданған жастарымыз,
Көңіліне қалай иман шуақ енсін.
Патшаға шындықты айтар ақсақал жоқ,
Оған да, халық, өзің куәгерсің.
Шал басымен қыз қуып, шарап ішсе,
Аузында қайдан оның дуа болсын, -
деп, қоғамдағы етек алған дертті дөп басып, дәл айтады.
Айтыс - еріккеннің ермегі емес, биік өнер. Ол -
Батыс Қазақстанда жыраулық пен жыршылықты қатар ұстанған эпикалық сарын
Қазақ айтысының заманға сай жетістіктерінің бірі - тыңдаушысын күлкіге
Монғолдан келді ағайын,
Монғолды ертіп келген жоқ,
Пәкістаннан келді ағайын,
Ұрдуды ертіп келген жоқ, -
деп термелей келіп,
Сен келіп ең артыңнан,
Қара қытай қаптады,
Сен кімсің деп тергеу жоқ.
Шынын айтам ағасы,
Ағайынның өзіндей,
Құйрықтысын көргем жоқ. - деген шумағы әлі күнге
Проблеманы көтеру, әріптесінің жанды жеріне тигізіп айту бір басқа,
Ринат, Рүстем, Сарадай жастарымыздың бұлттан шыққан күндей жарқырап шығуы
- Айтсын деп ақындарды жұбат деді,
Алматым,шіркін,жеткен жұмақ еді.
Балғынбек үкіметті санағанда,
Бас деді, бірдемені құлақ деді
«Басы жоқ үкімет деп айтқаңыз,
Күлкіге шақырады бірақ мені.
Кеше мен теледидар қарағанда,
Даниалдың басы бар сияқты еді, -деген еді Ринат.
Қарағандылық ақын Тілеген Әділов пен маңғаз Маңғыстаулық жас
Нұрлан:
Мандайын мүйізіммен қасимын деп,
Бостан бос әлектенген сиырдайсың.
Сен бойдақ дегенменен күй кетпейді,
Үйлен деп маған ақыл айтпағайсыз,
Үйрекке жүзуді ешкім үйретпейді.
Тілеген:
«Біресе сиыр дейсің, миыр дейсің,
Тереңнен сөлегейсіз, сүйікті інім.
Үйіңнің байқатқанмен биіктігін,
Көжеңнің байқаттың-ау сұйықтығын.
Нұрлан:
Сиыр деген қасиетті мал емес пе,
Астарлы сөзімді ұқпай ерсі етерсің.
Ағажан, аузыңыз қайда десем,
Шатасып мұрныңызды көрсетесің.
Күлкіге қарқ ететін сатиралық деңгейдің жоғары көтерілуі барлық ақындар
Айнұр:
Кәриманы сұрапсыз,
Жүрсін ағадан күнімен.
Кәримаға байқаймын,
Ғашықсыз-ау шынымен.
...Айтақын ағам дәл солай,
Кәримаға қызға ұнап жүр.
Орындықты сындырып,
Сахнаға шықса құлап жүр.
Жұлқынып жүріп осылай,
Бәрімізді сынап жүр.
Келіншегінің, айырмай,
Қайтіп жаны шыдап жүр.
Айтақын:
Мені көрсең, сенің де
Ұстап қалар жаның бар.
Көрмей қалсаң сағынып,
Көре айтар сырың бар.
Кәриманың қызғанып,
Кемеліңе толғанда,
Үйлі-жайлы болғанда,
Ұнатып қалған түрің бар.
Айнұр:
...Жер тепкілеп баяғыда,
Шошытушы едің халықты.
Аяғыңдағы сол жының,
Иығына мініп алыпты.
Айтақын:
Жұлқынсам болды жынды деп,
Көздеріне күйік ем.
Жынды, жынды, жынды деп,
...Жындыменен айтысқан,
Сен де осы, Айнұр-ау,
Сау сиырдың қиы ма ең?
Айнұр:
Жетісудің ақыны,
Қасымда бүгін түлейсің.
Мінезді қойып беретін,
Мінезімді де білесің.
Сойған түлкі секілді.
Ыржиып ылғи жүресің.
Бітірген ісің шамалы
Неменеңе күлесің?
Айтақын:
Көзі түзу болса екен құдайдың да,
Өлеңнің қазып жүрміз мұнайын да.
Әзіл айтыс болған соң Айнұр қалқам,
Күлмегенде, ал енді жылаймын ба?
Тіліңнен айналайын балдай болған,
Қазына, қазы қарта жалдай болған.
Келіншек болса дағы кербезсің-ау,
Қыз кезінде қылығы , қандай болған?
Айнұр:
Апаларының Айнұр қыз,
Әдісін енді қолдасын,
Көсіліп сөйлеп айтыста
Шешіліп келіп толғансын.
Оңайлықпенен апамыз,
Жібермей жүр-ау қолдан шын.
Қырықта мұндай жындысың,
Жиырмаңда қандай болғансың?
Айтақын:
Айнұржан, пейіліңе тас алмаймын,
Зулаған өлең-жырға қояндаймын.
Жиырмада да жұлқынған осы қалпым,
Тоқсанға келсем-дағы қоя алмаймын.
Міне, бұл әзіл айтыс-Айтақын Бұлғақов пен Айнұр Тұрсынбаеваның айтысы.
Осындай әзіл-қалжынға құрылған қыз бен жігіт айтысының тағы бір
Сара:
Ұлағатты ұл туса-ұлы мәңгілік,
Халыққа кір шалмаған шық қалдырып.
Қызықты айтыс жасайық біз екеуміз,
Қоржының ағайынның құттандырып.
Қарсылас, мұрасы мол, Мұхит жігіт.
Алысып ақын қызбен көрейін деп,
Сараны сұрап алсаң сырттай біліп.
Алаулаған атына күйіп кетпе,
Қос көзіңді қайта-қайта сұқтандырып.
Мұқтар:
Мен –қанып , ал сен болсаң қын секілді,
Мен күлсем, бұлттан шыққан күн секілді.
Ашарсың қауызыңды гүл секілді.
Сараның сұлығын айта-айта,
Сені көріп,аузымнан су сорғалап,
Дәретім бұзылады қайта-қайта.
Сара:
...Мақтағанда мәз болып,
Мен емес сірә, көнетін.
Түрің бар сенің, ау, Мұхтар,
Мен өл десем өлетін.
Қыз бен жігіт айтысын,
Кетейік біздер қыздырып.
Артықтау кетсең, ау, Мұха,
Аламын мандай шыңғырып.
Мұхтар:
Ғалымның қасындағы хаты мықты,
Батырдың астындағы аты мықты.
Махамбетке 200 жыл толды деп,
Ақындарды Алматыға шақырыпты.
Сара қыз, біз әзілді қоя тұрып,
Жалындатып жырлайық тақырыпты,- деп айтысты әзіл-әжуамен, күлкі тудырарлық қалжыңмен
ІІ.2. Қазіргі айтыс ақындары тіліндегі мақал-мәтелдердің тілдік сипаты
“Айтыс - келешегі нұрлы, өрелі де өрісті өнер. Қазақ
Халықтың рухани азығына айналған асыл мұралардың бірі – мақал-мәтелдер
Мақал-мәтелдердің жалпыхалықтық формадан ауытқымай, дәл нұсқасында қолданылуы қазіргі айтыскер
Ағайын, бірлік болмай – тірлік болмас
Осыны мына Бекжан ұқпайды ма? (Қуаныш)
... Ит жоқта шошқа үреді сарайында
Қалайша қинамайды қызып қаның (Айтбай)
Өлі разы болмай тірі байымайды
Бабалар жүзімізден шат көріп тұр
Ханның басын силасаң, қалың елім
Сіздерді құдай сыйлар сәт келіп тұр (Дәулеткерей)
Жаңадан кеп қосылған жолдастан да
Ескі досың ертерек сырыңды ұғар
«Үйренген хан иленген терідей» деп
Бекер айтпайды дейсің бе бұрынғылар (Мұхамеджан)
Осы мысалдардағы «Бірлік болмай тірлік болмас», «Өлі разы болмай,
Төмендегі берілген мақал-мәтелдер де айтыскер ақындар тілінде жалпыхалықтық
Жоғарыдағы мысалдарда белгіленген мақал-мәтелдер бірде ойды қортындылау
Мақал-мәтелдердің өзгертіліп, авторлық сұрыптаудан өткен түрлерін іштей төмендегі топтарға
Мақалдардың арасына сөз салып қолдану,
Оларды ықшамдап қолдану;
Мақал-мәтелдерідің мағынасын сақтай отырып, мәтінін өзгертіп қолдану;
Мақал-мәтелдегі сөздерді басқа сөзбен ауыстыру немесе мақалдағы сөздердің орнын
Мақал-мәтелдердің құрамын жаймалап қолдану;
Мақал-мәтелдегі бір сөзді тірек етіп қолдану;
Ақындардың өз жанынан шығарылған авторлық мақалдар
Мақал-мәтелдердің арасына сөз сала қолдануда ақындар мақал-мәтелдің жалпы халықтық
«Жүзден жүйрік деген бар мыңнан тұлпар» - Жүзден
Мақал-мәтелдердің құрамын жаймалап қолднау тәсілі де - - ертедегі
Тарту ғып таудай талапты,
Бармақтай қылып бақ берген (Айнұр);
Жаспын деп масайрама бұзау өссе,
Өгіздің көрген күнін көрер деген (Қонысбай);
Мысыққа ойын болып көрінгенмен,
Тышқанға өлімтігін сезбей ме екен (Қонысбай);
От ала келіп қайтқан әйелдің де,
Отыз ауыз сөзі бар айтатұғын (Мұхамеджан)
Замана түлкі болып құбылғанмен,
Біз сірә тазы болып туылмадық (Жібек)
Бұл мысалдарда мақалдың құрылымдық жағына да өзгеріс енгені
ІІ.3. Жаңа замандық телеайтыстағы ирония мен сарказмның қолданысы
Бұдан ерте кезде айтыс жиналған елдің ортасында өткен, уақыттан
Ақындарға тән олқылықтың бірі - ырғақтағы кедейлік. Осы кезде
Айтыскерлерге тән тағы бір кемшілік - қоғамның жақсылығын көрмей,
Әйтсе де, жаңа заманның айтысына айтылар жетістіктер де баршылық.
Қазіргі жаңа замандық телеайтыстағы ақндар поэзиялық шендестіруді шебер ойлап
Айтыс өлеңдеріндегі табиғат суреттері де жүрекке ұялап жатады. Кезінде
80 жылдардағы айтыскерлер замандар бойы жасап, жалғасып келе
Алайда қазіргі дәуірдің айтыстарында поэзиялық лексика, тұрақты және жаңа
Қазіргі Балғынбек, Аян секілді айтқыш, тапқыр ақындар
Айтар ойын ирониялап жеткізу үшін теңеу сөздер де жиі
немесе:
Дүниеге келеріңде сынаптайсың,
Он жаста жарға ойнаған лақтайсың.
Отыз бесте тоқтайтын ақыл тауып,
Көктемде көзі ашылған бұлақтайсың (Еркін)
Осындай түзілісі ұқсас, лек-легімен құйылған өлең жолдар қазіргі
Қорытынды
Өлең-жырдағы әсемдік белгілі бір гармониялық жарасымдылықта десек, бұған
Диплом жұмысында үзінділерінен мысал келтірген Мұхамеджан, Мелс, Бекарыс,
Жыр түйдегін суырып айтатын айтыскер ақынның нақыл сөз үлгісімен
Айтылар кемшілік, тағылар мін қашан да қалыс қалған емес.
Ақындық қуат, өнер аясындағы осындай қасиеттер айтыскер ақындар жырларында
Сондықтан да айтар шындықты астарлап, қайсар ойды әзілмен
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазіргі айтыс, 3-томдық жинақ, А, 2007
С.Негимов Ақын жыраулар поэзиясы, А, «Ғылым», 2001
Т. Өмірбаева Ақындық поэзия дастандарының ұлттық сипаты. /Ізденіс. Гуманитарлық
4. Ғ. Мырзабеков. Халық ауыз әдебиеті.
5. Асыл сөз жинағы. Б.Ысқақов. 1987ж.
М. Тілеужанов «Халық тағылымы» Алматы, «Рауан» 1996 ж.
М. Жармұхамедов «Айтыс» Алматы, «Білім» 1990 ж.
М. Жармұамбетұлы «Астанадағы аламан айтыс», Қазақ әдебиеті 28.03.2003ж.
С.Қасқабасов «Қазақ мифологиясы» Жалын №12.1991 ж.201-204 б.
С.Хасанов «Аңыздар әлемі», «Жалын» №3, 1991 ж. 113-142 б.
У.Долгат «Литература и фольклор» Москва 1981 г.
О.Фрейдентерг «Миф и литература древности» Москва 1978 г.
Ә.Меңдеке «Қазақ әдебиетінің қасіреті неде?» Қазақ әдебиеті 28.01.1997 ж.
Жас ақындар антологиясы. Астана, Елорда 2002 ж.
Ә.Балқыбек «Арай» журналы, « 1200 ақын және арифметика» Қазақ
Ә. Жұмабкеұлы «Лирикалық қаһарман ешкім де емес, ақын туралы
Б.Кәрібаева « Менталитет – мода емес, метаморфоза әлде метафизика»
Уақыт және қаламгер. Алматы. «Жазушы» 1990 ж.
Ақын-жыраулар. А, 1979
М.Әуезов. ХҮІІІ-ХІХ ғ. Ақындары. 20 т. А, 1985. 16
Е.Исмайлов. Ақындар. ҚМКӘБ. А, 1956
Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері. Ғылым. А, 1971
Зар заман ақындары. Кітапта: «Ана тілі» 1991
Қ.Мәдібай. Зар заман ағымы.-А,1997
Б.Омаров. Зар заман поэзиясы. А, 2000
Ә.Дербісәлин. Дәстүр мен жалғастық. А, 1976
- 43 -
