Халықтық педагогика математикада
Мирасилова С.,- Шымкент қаласы №25 Т.Рысқұлов атындағы гуманитарлық-этнопедагогикалық гимназия мұғалімі
Жас ұрпақты тәрбиелеуде, оқытуда бүгінгі күннің жаңалығы мен талабы үйлесім тауып, ізденіске ұйытқы болуы керек. Егемендігімізді алған елдегі жас ұрпақ бойына қазақтың ұлттық психологиясын, кең пейілділікті, ер жүректілікті, ақынжандылықты және даналықты сіңіре отырып, сана мен ойды, тілді дамытуға көңіл бөлу керек. Бұдан оқыту мен тәрбиелеу процесін жетілдіру ғана емес, оқушының шығармашылық қабілетінің дамуын қамтамасыз ететін жүйе жасау қажеттігі туады.
Осы бағытта оқушының белсенділігін арттырып, танымдық зерттеу ой-таласын туғызып, оқу материалын өмірмен байланыстыра отырып іздестірген дұрыс. Біздің гимназияның ұстанған бағытының бірі – этнопедагогикалық болғандықтан сабақта, үйірме жұмыстарында мен халықтық педагогика дәстүрлерін жоспарлап, кірістіріп отырамын.
Мектептегі күрделі пәндердің бірі – математика пәні. Математика бағдарламасының түсіндірмесінде оқушыларлың білімін байыту, олардың математика пәніне деген сүйіспеншілігін туғызу керек деген. Соның бірі мектебіміздегі «Жас математик» үйірмесі болып табылады. Математика нақты ғылым болса да, үйірмеде ол пәнді халық ауыз әдебиетімен байланыстырамын. Үйірмеде математикалық ұғымдар мен терминдерге жұмбақ құрау, математикалық мақал-мәтелдер жинақтау, өлең құрап жұмбақ айтыс формасында ұйымдастыру оқушыларды қатты қызықтырады.
Айтыс – халық ауыз әдебиетінің күрделі арналарының бірі. Оның ішіндегі суырып-салма айтыс өнерінің жүгін арқалау оңай емес. Дегенмен, үйірмеде математикалық ұғымдар туралы білімімізді тереңдетіп кешенді бағытта жұмысты ұйымдастырып, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай өлең, жұмбақ жазып және оның шешімін тауып, ізденуге баулып отырамын.
«Ақынжанды болмаған адам, математик бола алмайды»,-деп, С.В.Ковалевская айтқандай, есепке жүйрік бала өлеңді де сүйеді. Мысалы:
Айтыс іздеп келіп ем мен де мұнда
Бас иіп сәлем бердік құрбыларға
Ұстаздар, аға-іні замандастар
Асығыс сөз сөйлесем кінә қойма
Замандас ә дегеннен амандасты
Әдепті үйреніпті інім жастай
Биікке армандаған қол жетеді
Ақылмен қимылдасаң аспай-саспай
Кең жерде кездесіппін сеніменен
Көңіл хош келеді теңіменен
Математика және өмір туралы
Өлеңдетіп тілдессеңіз менімен
Сұрағым тіл ұшына келеді екен
Сауалға не деп жауап береді екен
Әлемдегі бар затты санайтұғын
Сандардың аталуы немене екен
Кетірмей өлеңімнің келген күйін
Айта алсам бұл да менің жарағаным
Натурал сан емес пе жұмбақ түйін
Нәрсені өмірдегі санағаның
Әріптес сөйлер сөзге шебер екен
Бұл сұраққа қалай жауап берер екен
Қабырғалары тең, бұрышы тік болатын
Көркем, сұлу дегеніміз немене екен
Әр нәрсе сипатталар сыйымында
Табылмайтын нәрсе емес, қиын бұл да
Сұлуға теңегенің жұмбақ етіп
Квадрат тәрізді бұйымың ба
Мұндай математикалық айтыс формасы оқушылардың қызығушылығын арттырып, қарым-қатынасқа, әдептілікке, сөз өнерінің құдыретін түсініп бағалауға үйретті, ұлттық сезімін оятуға әсер етті.
Оқушының білім сапасын жақсартып, ой-өрісін кеңейтіп немесе олқылықтарын толтыруда, оқу материалының ерекшеліктерін зерттеп білуде математика үйірмесінің маңызы зор. Мектепте жас ұрпақтың ой өрісін, рухани өсуін, өмірге бейімділігін, дарыны мен адамгершілігін тәрбиелей отырып, халқын, дәстүрін, ғылым мен өнерді сүйетін шәкірт дайындасақ.