TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

 МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе 3 бет

І Тарау. Қазақтың айтыс өнері мен ұлттық музыкалық дәстүрлерді насихаттаудың оқушыларды Отандық рухта тәрбиелеудегі алатын орны.

1.1. Халықтық этномәдени дәстүрлерді бастауыш мектепте оқыту ұлттық тәрбиенің қайнар бастауы.......... 7 бет

1.2.Бастауыш мектептің музыка пәні.................................. 14 бет

ІІ Тарау. Қазақ халқының айтыс өнерін бастауыш мектепте насихаттау.

2.1. Айтыс өнерінің табиғаты.............................................. 23 бет

2.2. Сыр бойының айтыскер ақындары мен дауласкер күйшілері................................................................................ 36 бет

2.3. Айтыс өнері мен күй жарысын мектепте оқыту жолдары................................................................................. 57 бет

Қорытынды............................................................................ 71 бет

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ....................................... 73 бет

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 47 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

 МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3 бет

І Тарау. Қазақтың айтыс өнері мен ұлттық музыкалық дәстүрлерді
1.1. Халықтық этномәдени дәстүрлерді бастауыш мектепте оқыту ұлттық
1.2.Бастауыш мектептің музыка пәні.................................. 14 бет

ІІ Тарау. Қазақ халқының айтыс өнерін бастауыш мектепте насихаттау.

2.1. Айтыс өнерінің табиғаты.............................................. 23 бет

2.2. Сыр бойының айтыскер ақындары мен дауласкер күйшілері................................................................................ 36
2.3. Айтыс өнері мен күй жарысын мектепте оқыту жолдары.................................................................................
Қорытынды............................................................................ 71 бет

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ....................................... 73 бет

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Қазақ халқы ертеден қалыптасқан ежелгі халықтардың
Еліміз егемендік алуымен ұлттық құндылықтарымызды ұлықтау өнер, мәдениет,
«Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
Қазіргі таңда білім беретін мектептің алдында әдебиеттің, көркем өнердің,
Тәрбие – адамзат баласымен бірге жасасып келе жатқан процесс.
Ана әлдиі, музыканың әсері бесіктегі балаға да әсер ете
Музыка – баланың мінез-құлқына әсер етіп, оның жан-жақты дамып
Кеңес дәуірінде музыка эстетикалық тәрбиенің ғана құралы ретінде танылуда.

Еліміз егемендік алғаннан бері қарай бастауыш мектептің музыка пәніне
1994 жылы А. Райымбергенов және С.Райымбергеновалар бастауыш мектептің бірінші
1995 жылы М.Х. Балтабаев, Д.А. Берденова, У.Ж. Серікболовалар басшылығымен
Қазақ халқының музыка мәдениеті мен фольклорының этномәдени және этнопедагогикалық
Ш.Құлманова, М.Оразалиева, Б.Сүлейменовалар дайындаған бағдарламада Отанға, жерге, елде деген
Мұны мектеп оқушысына өз дәрежесінде жеткізу зерттеуді, ізденісті талап
Біз осы зерттеу жұмысымызда қазақ халқының халықтық дәстүрінде сақталып
Зерттеу объектісі. Бастауыш мектептің музыка пәні, оның ішінде айтыс
Зерттеудің мақсаты:

Оқушыларға қазақтың ақындық, күйшілік тұрмыс-салт дістүрлерін тереңірек оқытуды қамтамасыз
Сыр бойында туып-өскен туған жер табиғатынан түлеп ұшқан айтыскер
Зерттеудің болжамы:

Педагогикалық зерттеу барысында музыка прәні арқылы оқушыларға берілетін этнопедагогикалық
Диплом жұмысының құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
І ТАРАУ.

Қазақтың айтыс өнері мен ұлттық музыкалық оқушыларды Отандық рухына
1.1. Халықтық этномәдени дәстүрлерді бастауыш мектепте оқыту ұлттық
Қазақ халқының ұлттық тәлім-тәрбиесі мен мідениеті талай халықтардың өкілдерін
Бұған Ы.Алтынсарин, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, М.Дулатов, Ж.Аймауытов т.б. демократ ағартушылардың
Қазақстан Республикасының әлеуметтік дамуының тұжырымдамасында «Тәуелсіз халықтардың моральдік байлықтарына
Еліміз егемендікке қол жеткізген соң, жас ұрпаққа ұлттық тәрбие
Ұлттық құндылықтар сананың басты белгісі болғандықтан, адамның мінез-құлқы, іс-әрекеті,
Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі мен тәлімдік
Халықтық педагогиканы зерттеген шетел педагог-ғалымдары Г.Н.Волков, Я.И.Ханбиков, В.Ф.Афанасьев, Е.Л.Христова,
Халықтық тәрбиенің мүмкіндіктерін мектептің оқу-тәрбие үрдісінде пайдалану мәселелері С.Қалиев,
Халық педагогика дәстүрлерінің этнопедагогикалық өлшемдеріне: табиғилық, бірізділік, сабақтастық, ықпалдылық,
Белгілі ғалым А.С.Сәрсенбаев «Егер де жақсы кім сырт көріністі
Қазақ халқының өзіне тән салт-дәстүрін оқып меңгеру, өмірде жүзеге
Қазақ халқының салт-дәстүрлері – этнопедагогикалық білім мазмұнының құрамдас бөлігі;

Қазақ халқының салт-дәстүрлері – адамгершілік, ақыл-ой, еңбексүйгіштік, эстетикалық, дене
Бүгінгі таңда қазақ халқының салт дәстүрлері бойынша бірнеше классификациялар
Этноұлттық бірлестіктерді қалпына келтіріп отыру және тұтастықты қамтамасыз ету;

Дамытушылық – ұлттық сананы дамыту және қалыптастыру;

Дефференциялық – адамның, этникалық топтар мен этностардың қажеттіліктерін танып,
Интеграциялық – ұлттық және әлемдік мәдениеттің өзара бір-біріне ықпал
Білім беру идеясы - өсіп келе жатқан ұрпақтың мәдени
Білім беруге қойылатын тағы бір талап, басқалардың да мәдениетін
Оқушының этномәдени білімі дегеніміз жалпымемлекеттік құндылықтарды қабылдап, сақтап, дамыта
Бүгінгі таңда этномәдени тұрғыда толыққанды дамыған, көпмәдениетті ортаға бейімделген,
қазақ мектебінің тәрбие мазмұнына этноруханияттық компоненттерді міндетті түрде ендіру;

білім мен тәрбиенің құрамындағы гуманитарлық және этномәдени компоненттерді күшейту;

оқушы тұлғасын этномәдениеттік шығармашылыққа бағыттау арқылы ұлттық рухани билікке
Қазақстандық патриотизм сезімін орнықтыру;

Қазақстандық ұлттар мен ұлыстардың этнопсихологиялық ерекшеліктері мен этнопедагогикалық мүмкіндіктерін
Халық педагогикасы ұлттық тәрбие әдебиет пен сол ұлттық салт-дәстүрлерінен
ІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚТЫҢ АЙТЫС ӨНЕРІ

2.1. Айтыс өнерінің табиғаты.

Айтыс өлеңдері, қазақ ауыз әдебиетіндегі ең мол жанрдың бірі.
Ақындар айтысы – көршілік алдында тыңдаушы, сыншы жұрттың көз
Тыңдаушы жұрт – жиын, айтсушы ақындардың әншілік, домбырашылық, жарыскерісін
Бұл жай айтысушы ақындарды, үлкен топта, сайысқа шығарған батырлардай,
XVIIІ ғасырдың соңғы жарымынан бастап, ХІХ-ХХ ғасырдағы айтыстар және
Шынында Жанақ, Сүйімбай, Шөже, Түбек, Майкөт, Қабан, Құлмамбет, Жамбыл
Өткен ғасырдың орта кездеріне шейін, жалпы мөлшерге қарағанда айтыс
Айтыс жанры ерте замандарда бір қазақ емес, дүние жүзіндегі
Айтыс жөнінен алдын ала алатын тағы бір ерекше жәй,
Мөлшермен айтқанда, әрбір айтыс кейінгі сақталуында және хатқа түсуінде,
Айтыстан кейін, сол айтыста болмаған көпшілікке және айтысты ұғып
Қазақ халқының ортасында бұрынғы, бүгінгі айтыстардың көпшілігіне ортақ, ерекшелік
Ол айтыс үстінде, сол атсыз ақын, бала ақын, қыз
Сын сонда, өзіне бабасы тұрғылас Жанаққа қарсы ақын Сарыбай
Ол ғана емес, ақындар әншейінде ажар сақтап, бірі туралы
Қайта көп кездерде ақындар, бірінің бірі қапысын аңдып жүреді.
Міне, бұл айтылғандарды бәрі де айтыста шынды айтысу ащы
Айтыстың көпке жайылғандық ерекшелігінен және ойын-сауықтың ең бір қызықты
Осы айтылған сөздермен біз айтыстың өзге жанрлардан бөлек, әр
Айтыстың бірінші түрі - әдет, салт айтысы. Халық ақындарының
Түре айтысты – атақты ақындармен қатар, айтыс өнеріне жаңа
Мұның мысалы:

Қыз:
Той болса түзетемін қамшат бөркім.

Қолында еркің болса мені алғандай

Неше жүз үйінде бар сенің жылқың?

Жігіт: Атыңды
Той болса түзетесің камшат бөркің.

Ер күшімен тау алдарылар деген бар ғой

Алармын, болмаса да жалғыз жылқым.

Қыз:
Той болса түзетемін қамшат бөркім.

Қайраты кеуде жарған сен ер емес,

Маңыма жоламайтын сендей шіркін.

Жігіт: Атыңды
Той болса түзетесің камшат бөркің.

Ерегес екі талай болған жерде,

Қыздарға сендей-сендей бардұр еркім.

Осы мысалға қарағанда, жалғыз ауыз «қайым» өлеңнің алғашқы екі
Қалайда айтысудың бұл үлгісі екені айқын. Түр жағынан осындай
Айтыс өнеріне, топ алдында жарысқа, сынға түсу арқылы төселіп
Мақтасуда, әріптестер «өзің жақсы», «атаң, анаң жақсы», «елің жақсы»,
Осылайша көпшіліктің көп айтысындағы түр оңайлығымен қатар, мазмұн мәлімдігі
Сол ұғымды, жаттанды өлеңдерге өзі шығарған бірер жолды, кейде
Мақтасу мен жамандасу сияқты, мұнда да дағдылы мазмұнның, үйреншікті
Бұл алуандас айтыстар да көпке ортақ, жалпылық және жас
Міне, айтыстың әдет, салттағы түрлерінен бастайтын жастар, осы саналғандардай,
Әдет, салт айтысы.

Айтыстың бұл түрі: жекелеген айтыс емес, топ-топ болып айтысқан
Бұл алуандас әдет, салт айтысы, көбінше өнер жарыстыру айтысы
Кейін салттағы осы топтық айтыстан, қос-қосталып айтатын жекелеген айтыстар
Бәдік, топтанған айтыстың ескісі болғанда, әуелі ескілігі дін нанымын
Ғылымға сүйенбеген халық, табиғат құбылысының сырын түсінген және өзінің
Ал ескі дін нанымы кетіп болған кезде, «бәдік» дін
Содан бері «бәдік» айтысы жалпы айтыстың тек қана шартты
Қаратауым дегенде Қаратауым,

Тау басынан соғады қара дауыл.

Сіздің үйде бір бәдік бар дегенге

Қаптай көшіп келеді біздің ауыл, -

дегенде, қарсы топ:

Бәдік кетіп қалыпты таудан асып,

Таудан арғы бұлтпен араласып.

Енді екеуміз бәдікті тауып алып,

Шын құмардан шығайық сабаласып, -

деп, жауап қайырады.

Әдет, салт айтысының топ-топ айтылатын бір түрі «жар-жар». Бұны
Салт «жар-жар» өлеңін тек қана айтыс ретінде және бір
Бәдікпен қатар, үйленудің сауық салтынан, әдет ырымынан туған «жар-жар»
Сондай жолмен бертінде «жар-жардың» мазмұны өзгеріп, қыз бен жігіттің
Қыз:
Елікпедік өсекке сөзді ауырлап.

Ісің еске түскенде беу замандас,

Жатамын да жылаймын жер бауырлап.

Жігіт:
Жүк көтермес қара нар бел кеткен соң.

Кетеріңде сіңліңе тапсырып кет,

Өгейсітіп жүрмесін ержеткен соң.

Қыз:
Оны көріп қаршығам ұшқалы отыр, жар-жар-ау.

Әшкере ғып айтпағын мұндай сөзді, жар-жар-ау,

Достарың аз, дұшпаның көп боп отыр, жар-жар-ау.

Мұнда «жар-жардың» шартты түрі ғана алынып отыр. Мазмұннан қыз
Бала туып, шілдеқана күзетілсе, қыз ұзатылса, келін түссе, қыз-бозбаланың
Бұл айтыстар халықтың әдет-салтының түр-түріне қарай лайықталып туған өз
«Жар-жарда» түр өз мазмұнына сай келеді. Малға сатылып, көбінше
«Жар-жар» өлеңінің құрылысы – жыр, толғау өлеңдері сияқты 7-8
Ақындар айтысы.

Әрбір жеке ақындар айтысының бас-басына өзіндік өзгешеліктері болғанмен солардың
Қай мазмұнға арнап айтысса да жеке ақындар айтысында ең
Тоғжан ақын Қожамбетке:

Қой деп айтып едім мана саған,

Қоймасай да көк тиын бермен саған.

Мен көк өгіз дарияның суын тауысқан,

Сен байғұс, бұзаусың ғой мұз жалаған.

Мен ақ сұңқар аспанға шарықтаған,

Сұңқарға қарға шапқан неткен заман? –

дейді.

Біржан Сараға өзінің кім екенін былай мадақтайды:

Түстіктен жұрт таңғалар желгеніме,

Жеңбесем қуанбаймын келгеніме.

Ақ марал, осы жолы жығылмай кет,

Алтайдың душар болдың мергегіне.

Өзімдей бір басты адам сөз білмейді,

Құданың мың шүкірлік бергеніне, -

дейді.

Сара да өзін ерлікпен сипаттап өтуді абырой санап:

Атандым он үшімде ақын Сара,

Ішінен ер Қатағай шықтым дара.

Он үште домбыра алып сөз сөйлеп ем,

Келемін бір сүрінбей жалғыз қара. –

дейді.

Қай айтысты алсақ та бәйгі алдында жарыстың ақты-бозды жүйрігі
Жиын топқа суырып салма ақындық өнерімен, ән думанымен қадірлі
Сыр бойының айтыскер ақындары мен дәулескер күйшілері

Сыр сүлейлерінің суырып салмалық ақындық айтыскерлік өнерін сөз еткенде
Ұлбикенің әкесі Жанкелді (ұлы жүз, ошақты) анасы Жангүл де
Әке сөзін жасымнан жаттап алдым,

Тал бойыма жинақтап хаттап алдым.

Жеке шығып бәйгеден тқлпардай боп,

Өлеңімді әніммен баптап алдым.

Моншағымның әр тасы бір өлең-ді,

Бесігімде үйренген мен өлеңді.

Балапандай кезімде қайран шешем,

Тал бойыма дарытқан күлді өлеңді.

Ұлбике арнайы оқымағанмен асқан зейінді, терең ойлы, сөз зергері,
«Әудемжермен» әуелі үнімды аштым,

Он екіде өлеңмен тілімді аштым.

Он үшімде өзімдей бозбаламен,

Жұмбақ айтып өлеңмен жалғастым дейді.

Ұлбике негізінен айтыс ақыны. Ауыз әдебиетіндегі «Қайым айтыс» Күдері
Ұлбике ақынның ізін қуа Сыр сүлейлері Шораяқтың Омары,
Күдері Қожа мен Ұлбикенің айтысы

Ұлбике жанына бет қаратпаған ақын болып. Сол заманда Күдері
Қожа өлеңді айт дегенде аялданды,

Сұм дүни е қай қалпында баяндалды.

Қимылдат, өлеңіңді Ұлбике ақын,

Тұсына Қожа келіп даярланды.

Ұлбике:

Әуенге асығамын салғанымша,

Қожаға ащы дауысым барғанынша.

Қожаға асықса да дәнеме жоқ,

Мейірі қазақ айтып қанғанынша.

Қожа:

Ата-бабам, шынжыры қойылған қол,

Қожа келіп тұрады оң мен сол.

Әншейін-ақ бір айтқан сөзің шығар,

Ақылы бар баланың айласы сол.

Ата-бабам пір тұтып Қожа қылған,

Не себептен Қожаға тимейді жол.

Ұлбике:

Қожа болсаң, басыңда шалма болар,

Сомсынғанға зорсынған балға болар.

Қожа сендей болар ма сары құлақ сарт,

Көңілінде иман, аузында алла болар.

Есек мінген сартпенен айтысқаным,

Сүйегіме бір үлкен таңба болар.

Қыз-жігітке Қожаның жұмысы жоқ,

Муриді кемпірімен жалдап алған.

Қожа:

Алтын мен күмісті тас дейтұғын,

Қыздың көркі көзіменен қас дейтұғын.

Ақынсып ақ сүйекке тілің тиіп,

Өз айыбын білмейтұғын нас дейтұғын.

Еліңді қалмақ пен қырғыз шапса,

Қожаға төре мен бас дейтұғын.

Ұлбике:

Шыққанда ат құнан дейтұғын,

Тимеген тайдан тұяқ жат дейтұғын.

Қожа, төремен дәзір қылмақ,

Әншейін қазақшылық салт дейтұғын.

Көп тисең ашуына біздің қазақ,

Қожаңды, төреңді құл сарт,

Мысықша көзін жұмып елді алдаған,

Қожаны оңдырмайды ат дейтұғын.

Қожа:

Мінгені Қожакеңнің құнангерді,

Қожаңыз қара өлеңге кемеңгер-ді,

Бұлтақтамай жөніңді айт Ұлбике ақын,

Сәрі да көрдім талай тереңдерді.

Шығамын, шерменде ит қиламын,

Қожаның нәсілі сарт дегендерді,

Өлеңге имам, тіріге қожа бол, - деп,

Қолыма ат басындай кітап берді.

Ұлбике:

Кісі өлгенде ат пенен тон алсаңшы,

Алдап тоғыз алғанша жоғалсаңшы,

Бір кісі өлсе үш тоғыз алдап алып,

Тозаққа өзің барып қағылсаңшы.

Қожасын өлі-тіріні айтамын деп,

Аюдай алжып жүріп сандалсаңшы.

Нәпсіні дөнен иттей семіз қылып,

Түбіне занданшының ұға алсаңшы.

Онда Қожаны жұрт жасытып, күліп, қызды көтермелеп, Ұлбике жеңді,
Өлең десе көңілім судай тасар,

Мен емес қару таппай сөзден қашар.

Қан жауғырдың тексізін мұнан байқа,

Өкпелеген қойдай тұра қашар.

Күдері Қожа жеңіліп қалыпты.

Қазалы ауданындағы Өтепов Байназар, Шиелілік Махамбетқали Тұрсанов, Жаңақорғандық Манап
Күй өнері.

Қазақ халқының бағзы заманғы күйшілік өнерінің бастауында Сыр бойында
Белгілі күйші, журналист Балтабай Нұржанов Сыр бойында туып өскен
Б.Нұржановтың Сыр бойында туып өскен Әлшекей мен Құрақтың Досжанының
Әлшекейдің «Терісқақпай» күйі.

Әлшекейдің Сыр өңіріне аты кең тарап, есімін ел таныған
Сұрастырып жүріп, бір күні Айшаның үйіне келіп түседі. Қайдан,
Мынаны кім ұстаған? – деп шешесіне қарайды. Ол не
Айшажан, мына баланың домбыра шертетін өнері бар сияқты, алыпр
-Ағасы домбыра тарта алмайтының бар, несіне ұстайсыз. Домбыраны бері
Қыз ала сала Әлшекей бұрын-соңды естімеген бір күйді безілдете
-Қарындасым, күйдің өрмегі емес, ермегін тарттың-ай, домбыраны бере тұршы,
-Әлшекей кідірместен қыздың әлгі тартқан күйін бұлжытпай қайта тартып
«Аңдішыны алушы жеңгеннің» кері келгеніне түсінген Әлшекей: «Енді қызды
Айша шырағым, күйіңнің көлемі мол-ақ екен, қағысың олақ екен,
Қыз әуелгіде көрсеткен менміндігіне қысылып, күй аяқталар-аяқталмастан сыртқа шығып
Әлшекей Айшаны сонда «Терісқақпай» атты күйін орындап тоқтатқан екен.

Құрақтың Досжаны

Үлкен өнер иесі Досжанды білетіндердің айтуынша оның сексенге жуық
Досжан күйлерін іздестіру барысында біз Алмат Наурызбаевпен кездестік. Ол
- Бір кешті Досжан әнсіз, күйсіз өткізбейтін – деп
Күйді тартқан сайын құйқылжыта ойнап, жылжи-жылжи есікке жақындап, қайтадан
Жиырма жастан асқан кезім, жанымда атқосшымен Торғай өзенінің бойында
Той болып жатқан жерге, біз де түс мезгіл ауа
-Бұл Құрақтың Досжаны ғой – деп. Біз кезде ән,
-Ой, Досжан-ай, өлтірдің ғой, өлтірдің ғой, - деп арқамнан
Бұқтым, бұқтым, сайда бұқтым,

Бұқтым, бұқтым, сайда...!

- деген күйім деп домбырасын күмбірлете тарта жөнелгені әлі
Міне, осы күннен бастап, ел мені күйші Құрақтың Досжаны
Күздің бір уақыты – деп бастады әңгімесін. Ақмешіт қаласына
Ау, Досжан, - деген дауысқа жалт қарасам, Аппаздың немере
Жайшылық па? – деп сұрап жатырмын.

Сөйткенше болған жоқ Мүсілімнің жанындағы ұзын бойлы, мұртты
Мынау кім? «Как хорошо играет», - деді орысшасын да
Бұл кісіні танымаушы ма едіңіздер?

Атақты күйші Құрақтың Досжаны, - деп таныстырып жатыр үй
Да, көргенім жоқ. Бірақ сырт естуім бар, - деді
Сөйтсем Орынбор жақтан келген правительдің адамы екен.

Мына күйіңіздің сарыны акпемізден өтіп кетті ғой, күйдің аты
«Тыңдама сөз жетім, құлақсыз болса күй жетім» - деген.
Мырза күйші 1866 жылы туылып, 1934 жылы қайтыс болған.
Мырзаның шығармалары жете зерттелмеген. Аздаған зерттеуді соңғы жылдары Б.Жүнісов
Күйші сазгер Жолдыбай Елеукеұлы 1894 жылы туып 1945 жылы
Өтемісов Базар Оңтасұлы

/1842 ж. Қызылорда облысы, қармақшы ауданы, бұрынғы Қазалы уезі,
1923 жылы атақты Бағжан Жұмабаев «Ақжол» газетінде «базар
Базар он жасқа жеткенше, жетімдік-жоқшылықтан байлардың қой-қозысын бағып күнелткен.
Базар жырау ескіше шала сауатты, өлеңді ауызша, тек ағытып-төгіп
Базардың терме, толғау, тақпақ, айтыс, көңілқос, мәміле, мақтау, қошемет,
Сыр елі мұрасын жинаушы және жанашыры Ә.Қайнарбаев Базар жыраудың
Шораяқұлы Омар

/1878 ж. Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы, Алдашбай ахун ауылы.
Көлдебекұлы Ерімбет

/1844 ж. Қызылорда облысы, Қазалы ауданы Ғ.Мұратбаев атындағы ауыл
Ерімбет – эпостық ертегі, хикаялардан: «Атымтай», «Ақтам-Сахаба», «Садуақас сахи»
Қарасақал Ерімбеттің шығармалары, толығынан жинақталып, сақталмаған. Кезінде әркімдердің қолдарында
Қабылұлы Бұдабай

/180 ж. Қызылорда облысы, Шиелі ауданы. «Жөлек» (бұрынғы) болысы,
Бұдабай өлеңді жасынан суырып айтатын және жазатын ақын. Оның
Бұдабай өткір сөзді ақын, терме, толғау, көңілқос, мақтау, сынау,
Арғын Әйеке Бегенжанұлы болыс кезінде Ақмешітте 1880 жылы өлгенде,
Ақпешітке қарасты жаңабазарлық саудагер сарт бір түйеге азық артып,
Үстіме сін алты пут азық арттың –

Қоймадың артқаныңмен, атпен тарттың,

Жер-сабыр, жүгім ауыр, көрдім забыр –

«Әй – алла жазасын бер, қара сарттың» - деген.

Біз едік Бұдабайы Орта жүздің

Біз едік Бұдабайы Орта жүздің,

Қандырған сөзбен мейірін алқаңыздың.

Қаумалап халық басы құралғанда,

Қозушы ед делебесі арқамыздың.

Үйреніп өнегесін үлгі еткенім,

Өлкесі ед Қарабалық картағыздың.

Мәзқожаев Рахмет

/1881 ж., Қызылорда облысы, Сырдария ауданы, Аманкелді ауылы –
Бегежанов Нартай

(1890 ж., Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, «Ы.Жахаев» ауылы, -
Нартай 1939 жылы Бүкілодақтық ауыл шаруашылық көрмесінің ашылу құрметіне
Ұлы Отан соғысы тұсында «Нартайдың ансамблі» аталып кеткен, халық
Жұбатұлы Нұрсұлтан

(1990 ж. Қызылорда қаласы, Қазалы ауданы, «Қожабақы» шаруашылығы –
Өтешов Байназар.

(1903 ж. Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, «Өркендеу» ауылы –
1940 жылға дейін мектептерде мұғалім болды. Кейін шаруашылық жұмысқа
Қыраубаев Мүтәліп

(1921 ж., Қызылорда облысы, «Төменарық» стансасында 1987 ж. Сұлутөбе
Тұрсанов Махамбетқали

(1937 ж. Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, «1 мамыр» елді
Ыдырысов Серік Махмұтұлы

(1957 ж. Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы, Алдашбай ахун ауылы).
Қорқыт Ата атындағы Мемлекеттік университеті тамамдаған соң, Қармақшы ауданында
1996 жылдан университет аға оқытушысы, 1986 жылдан республикалық, облыстық,
«Абайдың 150 жылдығы» айтысының лауреаты. Қызылорда облысының құрметті қызметкері.
Әбдіхалықова Лена Мәжитқызы.

(1970 ж. Қызылорда облысы, Жалағаш ауданы, Мөрәлі Шәменов
Ауыз әдебиеті және оның айтыс өнерімен жастайынан айналысты. Ауыз
Лена ақындық, сазгерлік өнерді айтыс өнерімен ұштастырушы. Қырық шақты
4