Қазақ халқының қоныстануына ықпал етуші факторлар диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................................................................................................3-5
І. ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КӨРІНІСІ
1.1 Халық ұғымын сипаттайтын демографиялық көрсеткіштер ........................6-8
1.2 Еліміздің демографиялық жағдайы ...............................................................8-17
1.3 Қазақстандағы көші-қон жағдайды шолу....................................................17-28
ІІ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДАН АРЫЛУДЫҢ НЕГІЗГІ ЖОЛДАРЫ
2.1 Еліміздегі демографиялық мәселелер..........................................................29-34
2.2 Халқымыздың репродуктивтік мінез-құлқының өзгеруі және
оның әлеуметтік-психологиялық себептері.......................................................35-45
2.3 Халқымыздың көбеюіне әсер ететін негізгі факторлар .............................45-53
ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................................54-59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................60-61
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 59 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................................................................................................3-5
І. ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КӨРІНІСІ
1.1 Халық ұғымын сипаттайтын демографиялық көрсеткіштер ........................6-8
1.2 Еліміздің демографиялық жағдайы ...............................................................8-17
1.3 Қазақстандағы көші-қон жағдайды шолу....................................................17-28
ІІ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДАН АРЫЛУДЫҢ НЕГІЗГІ ЖОЛДАРЫ
2.1 Еліміздегі демографиялық мәселелер..........................................................29-34
2.2 Халқымыздың репродуктивтік мінез-құлқының өзгеруі және
оның әлеуметтік-психологиялық себептері.......................................................35-45
2.3 Халқымыздың көбеюіне әсер ететін негізгі факторлар .............................45-53
ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................................54-59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................60-61
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Кез келген мемлекеттің ең негізгі байлығы
Халықтың туу деңгейінің төмендеуі жалпы бір мінезге ие болып
Сондай- ақ, бүгінгі күндегі халық санының өзгеруін тек
Демограф ғалымдар мен БҰҰ-ның болжамы бойынша 2015жылға қарай Қазақстан
Зерттеу объектісі. Кез келген мемлекеттің ең негізгі байлығы
Зерттеу пәні. қазақ халқының қоныстануына ықпал етуші процестерді зерттеу.
Бітіру жұмысының мақсаты. Халықтың қоныстануына әсер етуші процестерді анықтау.
Бітіру жұмысының міндеті.
халықтың демографиялық жағдайын анықтау;
халық ұғымын демографиялық көрсеткіштермен сипаттау;
халқымыздың көбеюіне әсер ететін негізгі факторларды анықтау.
Қазақ халқының Қазақстанда туу деңгейінің төмендеуі кезек күттірмейтін
Жалпы, 1987 жыл Қазақстан үшін демографияда туу шыңы болып
Бітіру жұмысының ғылыми жаңалығы. Рас, қазіргі таңда демографиямызға көз
Бітіру жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және
1. ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ПРОЦЕССТЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КӨРІНІСІ
1.1 ХАЛЫҚ ҰҒЫМЫН СИПАТТАЙТЫН ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ КОРСЕТКІШТЕР
Қоғамдағы кез-келген әлеуметтік процесс адамның қатысуынсыз іске аспайды. Барлық
Яғни, қарап отырсақ, қоғамдағы демография ғылымының
Мысалы, демографияның өте кең ауқымдылығын мынандай сұрақтарды да қамтитындығынан
Ненің есібіне халық санының өсуі немесе азаюы (туудың азаюы,
Көріп отырғанымыздай демографияғылымының адамзат баласы үшін, оның өмір сүруі
Дәлірек айтқанда, 1662-жылы 25 қаңтарда шыққан 90 беттік брошюрасы
1.2 ЕЛІМІЗДІҢ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ
Мемлекет өз алдына мақсат етіп қойған әлеуметтік саясаттың дұрыс
Қарап отырсақ, аздан көпке қарай бағытталған болжау варианттарының ішінде
Әрине, болашақты алдын-ала зерттеп, оған баға беру оңай шаруа
Кесте 1.
Отбасындағы баланың санына байланысты туылғандардың құрылымы, 2006
Аймақ
барлық туылғандар Отбасындағы бала санына байланысты туылғандар
1 2 3 4
5
Ақмола 100 52,7 28,1 12,1 4,3 2,8
Ақтөбе 100 45,1 29,9 15,4 5,6 4,0
Алматы 100 40,5 29,8 18,3 7,6 3,8
Атырау 100 39,6 29,4 18,3 8,1 4,6
Батыс Қазақстан 100 47,4 31,3 13,8 4,8 2,7
Жамбыл 100 39,1 28,0 16,9 9,1 6,9
Қарағанды 100 49,3 30,8 12,8 4,2 2,9
Қостанай 100 50,1 31,2 11,9 4,0 2,8
Қызылорда 100 33,8 26,3 20,1 12,2 7,6
Маңғыстау 100 36,1 27,7 19,6 9,3 7,3
Оңтүстік Қазақстан 100 33,4 24,4 20,2 13,4 8,8
Павлодар 100 49,8 33,2 11,0 3,1 2,1
Солтүстік Қазақстан 100 49,9 32,4 11,6 3,5 2,6
Шығыс Қазақстан 100 48,8 31,6 12,9 4,3 2,4
Қазақстан Республикасы 100 42,9 29,1 16,1 7,4 4,5
Кесте 2.
Қазақстан халық санының болжамы
Жылдар Халық саны млн. адам
Вариант 1 Вариант 2 Вариант 3
2005 жыл 15,15 15,15 15,15
2006 жыл 15,27 15,30 15,31
2007 жыл 15,40 15,46 15,51
2008 жыл 15,53 15,63 15,73
2009 жыл 15,66 15,81 15,97
2010 жыл 16,80 16,00 16,23
2011 жыл 15,93 16,19 16,50
2012 жыл 16,06 16,38 16,77
2013 жыл 16,19 16,53 17,05
2014 жыл 16,32 16,77 17,33
2015 жыл 16,44 16,96 17,61
Кесте 3.
Туу коэффициентінің болжамы
Жылдар Туу көрсеткішінің болжамы
Вариант 1 Вариант 2 Вариант 3
2005 жыл 18,6 18,6 18,6
2006 жыл 18,8 19,1 19,7
2007 жыл 19,0 19,5 20,4
2008 жыл 19,1 19,9 21,0
2009 жыл 19,3 20,3 21,7
2010 жыл 19,3 20,6 22,2
2011 жыл 19,3 20,5 22,0
2012 жыл 19,3 20,4 21,8
2013 жыл 19,1 20,2 21,5
2014 жыл 19,0 20,0 21,1
2015 жыл 18,7 19,7 20,7
Кесте 4.
Өлім деңгейінің болжамы
Жылдар Өлім көрсеткішінің болжамы
Вариант 1 Вариант 2 Вариант 3
2005 жыл 10,4 10,4 10,3
2006 жыл 10,5 10,4 10,2
2007 жыл 10,6 10,3 10,1
2008 жыл 10,7 10,3 10,0
2009 жыл 10,8 10,2 9,9
2010 жыл 10,9 10,1 9,7
2011 жыл 11,0 10,0 9,6
2012 жыл 11,0 9,9 9,4
2013 жыл 11,1 9,9 9,2
2014 жыл 11,2 9,8 9,0
2015 жыл 11,2 9,7 8,8
Егер сөз демографиялық процестер жайында өрбитін болса, онда шындықпен
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, қазіргі кезде туу көрсеткіші біршама жақсарып
Ал, енді репродуктивтік жастағы (15-49 жас) әйелдердің әлеуметтік-демографиялық мінездемесіне
Әйелдердің білім деңгейіне жеке тоқталған артық болмас, өйткені білім
Қазақтарда 20,3%, ал орыстарда 20,8%, басқа ұлт өкілдеріне 16,3%.
Ал, енді әйелдердің өз отбасыларындағы рөлдеріне кішкене тоқтала келсек
Жалпы, социологиялық зерттеулердің нәтижелеріне қарағанда отбасында ер адамның
Ендігі мәселені отбасныдағы әйел мен еркек арасында болатын жыныстық
Алынған мәліметтерді сараптай келе, әйел адамның тұрмыс тіршілігіндегі статусы,
Кез келген қоғамда әйелдің жасы ұлғайған сайын тууға деген
Зерттеудің нәтижесі көрсеткендей, туу аралығы қысқа болған сайын, дүниеге
Туу аралығының ұзақтығы мен туу көрсеткішінің арасында тығыз байланыс
Бірінші перзентті дүниеге әкелідегі әйелдің жасы халықтың демографиялық
Жоғарыда келтірілген мәліметтерге сүйене отырып былайша қорытынды жасауға болады:
Оңтүстік пен батыс аймақтарда әйелдердің көңілінен шыатын орташа есеппен
Неке әйелдердегі жүктілікті қамтамасыз ететін ең негізгі әлеуметтік институт.
Өзіндік белгілі болғандай, орта жаста некеге отыратындардың көбеюі фертилдік
Отбасында әйел адам мен ер адам арасында болатын жыныстық
Сол секілді ауыл тұрғындарының жыныстық қатынасқа деген құштарлығы қала
1.3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КӨШІ-ҚОН ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ШОЛУ
Көші-қон процестері жиырмасыншы жылдардың екінші жартысынан бастап планетамыздың барлық
Аталған фактінің маңыздылығына көз жеткізу үшін статистиканың мәліметтеріне көз
Көші-қонның механизмдерімен тенденциялдарын көп жақты деген тануға деген қажеттілік
Көші-қон процесін өзге ғылымдар тұрғысынан зерттеулерде әдетте, мұндай күрделі
Қазіргі замманың ең өзекті мәселелерінің бірі деп мойындалған демографиялық
Түрлі демограф ғалымдардың айтуынша ХХІ ғасырда жер бетіндегі халық
Қазақстан Ресупубликасының «Ұлттық қауіпсіздік туралы» заңында халық санының аүрт
Енді 1990-шы жылдармен қазіргі кезге дейінгі кездегі аралықтағы демографиялық
Кеңес Одағының ыдырауы мен жаңа құрылған тәуелсіз мемлекеттердің нарықтық
Кесте 5.
Қазақстандағы сыртқы көші-қон
Өлшем бірлігі 1995 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Халықтың эмиграциясы адам 309632 243663 164947 155749 141710
Халытың иммиграциясы адам 71137 40624 41320 47442 53548
Халық саны азаюының тағы бір себебі өлім-жітімнің артуы. Ресми
Кесте 6.
Өлімдік коэффициенті халықтың өлім-жітіміне себеп болған негізгі ауру түрлері
Инд-р 1995 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
өлімдіктің коэф-ті 10,7 10,2 9,9 10,0 10,0 10,1 10,4
Қала 11,7 11,5 11,1 11,3 11,2 11,4 11,8 11,4
Ауыл 9,3 8,7 8,4 8,5 8,3 8,4 8,6 8,4
Кесте 7.
Өлімдіктің негізгі себептері 100 мың адамға шаққанда
Қан айналымы жүйесінің бұзылуы 501 499 491 501 495
Тыныс алу органдарының ауруы 98 74 68 716 66
Күтпеген жағдайлар, улану мен жарақаттар 145 139 130
Кесте 8.
Қазақстан Республикасының халық санағына сәйкес халықтын саны мен орналасуы
Халық санағын өтізу жылы Бүкіл халык % Қалалық тұрғындар
1959 9303801 100 4138651 44,5 5165150 55,1
1970 13026274 100 6636116 50,9 6390158 49,1
1979 14709508 100 7980457 54,3 6729051 45,7
1989 16232324 100 9269000 57,1 6963324 42,9 1999
2009 16009597 100 8662432 54,1 7347165 45,9
Кесте 9.
Аймақтардағы халық саны мен орналасуы 2009 ж.
Халық саны, адам Қалалық тұрғындар Ауыл тұрғындары
Қазақстан Республикасы 16009597 8662432 7347165
Ақмола облысы 737495 341915 395580
Ақтобе облысы 757768 461050 296718
Алматы облысы 1807894 416858 1391036
Атырау облысы 510377 238936 271441
Батыс Қазақстан облысы 598880 272751 321129
Жамбыл облысы 1022129 404536 617594
Қараганда облысы 1341700 1040203 301497
Қостанай облысы 885570 439554 446016
Қызылорда облысы 678794 284248 394546
Манғыстау облысы 485392 263182 222210
Оңтүстік Қазақстан облысы 2469357 972072 1497285
Павлодар облысы 742475 504579 237896
Солтүстік Қазақстан облысы 596536 237436 359099
Шығыс Қазақстан облысы 396593 801475 595118
Астана қаласы 613006 613006 0,0
Алматы қаласы 1365632 1365632 0,0
Кесте 10.
Халық саны, адам 2009ж. Артуы мен азаюы
Жалпы халық санының
Пайыздық корсеткіштерінің меншікті салмақ
%-ы
адам %
Бүкіл халық 16009597 1028316 6,9 100
Қазақ 10096763 2085311 26 63,1
Орыс 3793764 -686911 -15,3 23,7
Өзбек 456997 86232 23,3 2,9
Украин 333031 -214034 -39,1 2,1
Ұйғыр 224719 14336 6,8 1,4
Татар 204229 -44823 -18 1,3
Неміс 178409 -175053 -49,5 1,1
Кәріс 100385 4412 0,4 0,6
Түрік 97015 21065 27,7 0,6
Әзербайжан 85292 6987 -8,9 0,5
Беларус 66476 -45448 -40,6 0,4
Дұнған 51944 14999 40,6 0,3
Күрт 38325 5561 17 0,2
Тәжік 36277 10604 41,3 0,2
Поляк 34057 -13245 -28 0,2
Шешен 31431 -371 1,2 0,2 Басқа этностар 157215
Жеке этностар бойынша халық саны
Кесте 11.
Халық санының өзгеруі (артуы мен азаюы)
Халық санағын өткізу жылдары
1970 % 1979 % 1989 % 1999 % 2009
Бүкіл халық саны 3722473 40 1683234 12,9 1522816 10,4
Қалалық тұрғындар 2497465 60,3 1344341 20,3 1288543 16,1 -813217
Ауыл тұрғындары 1225008 23,7 338893 5,3 234273 3,5 -437826
1993 жылы 1000 тірі туылған нәрестеге алғанда нәресте өлімі
Жалпы тәуелзідіктің алғашқы жылдарындағы еліміздегі әлеуметтік-экономикалық дағдарыстың, жұмыссыздық пен
Енді осы Қазақстандағы демографиялық өзгерістер қазақтар мен өзге ұлттардың
2,7 млн. шаршы шақырым территориясы бар Қазақстанда 15 млн.
Қазақтар орыс, украин, неміс және басқа еуропалық ұлт өкілдеріне
Республика халқы ішінде әйелдер үлесі еркектерден басым дегенімізбен, қазақтар
Бұл кезеңде ауылдағы жұмыссыздықтан қазақтардың қалаға бет бұрғаны айқын
Білім деңгейінде де Қазақтар өз отанында алдыңғы қатарда тұрған
Бір айта кетерлігі шет елдерде қазіргі уақытта қанша қазақ
Осылайша Қазақстан 2004 жылдан бастап өз тарихында миграциялық тасқынның
Көптеген елдер үшін халық санының көбеюі, өсімді реттеу, халықты
Сөз жоқ, халықтың әсіресе қазақтың санының көбеюіне бәріміз мүдделіміз
Жоғарыда атап өткеніміздей халық санын өсіру қоры бізде жоғары
Мықты да икемді демографиялық саясат арқылы жастарды, жас отбасыларды
Келесі бір қор ол – жоғарыда айтылғандай шет елдердегі
Демографиялық жағдайға шынымен де мықтап назар аударса, ол мемлекетке
2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДАН АРЫЛУДЫҢ НЕГІЗГІ
2.1 ЕЛІМІЗДЕГІ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР
Адам дамуы – Қазақстан үшін стратегиялық міндетке айналғанына біраз
«Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі және ырыс-берекесі» деп аталатын стратегия
Осы басымдылық аясында Қазақстанның мыңжылдық Деклорациямындағы аса амбициялы төрт
1) 1990 жылдан 2015 жылға дейінгі кезең аралығында 5
2) 1990-2015 жылдар арасында аналар өлімінің коэффициентік төрттен үшке
3) 2015 жылға қарай АҚТБ/ЖҚТБ таралуын тоқтату және ауруды
4) 2015 жылға қарай туберкулез және басқа да негізгі
Ел халқы үшін оның тұрғындарының тұрмыс сапасы басты міндет
Бірінші құрауыш – болжауды өмір сүру ұзақтығы – өте
Жалпы, 1998-2005 жылдарда 60 жасқа дейін өмір сүрмеген халықтың
Еліміздегі халықтың өлу себептеріне тоқтала кететін болсақ, ең негізгі
Мысалы, 2005 жылы кісі өлтіруден болатын әр бір он
Бір жасқа дейінге сәбилер өлімі де үлкен көрсеткішке ие
Бүгінгі таңдағы халықтың табиғи қозғалысының көрсеткіші оң бағытта болғанымен,
Жалпы, айтып өткеніміздей елімізде репродкутивтік жастағы әрбір әйелге 2,22
Не болғанда да, қазіргі Қазақстанда демографиялық табиғи өсім байқалады.
Жоғарыда аталған алты облыспен салыстырған да жалпы республикалық демографиялық
1980 жылы қыркүйек айын да халқымыздың саны қарқынды өсудің
Жалпы, Қазақстан Республикасы Канада, Автсралия, Бразилия, Ангола, Монголия секілді
Кесте12.
Некедегі әйелдердің жас ерекшеліктері бойынша бала тууға деген көзқарасы,
Әйел жасы
Бала тууға деген қалауы 15-19 20-24 25-29 30-34
1)Келесі баланы тууға ниеті бар 66,4 65,7 51,7 38,1
2)Әлі шешкен жоқ 15,4 10,5 13,3 12,5 4,0 3,5
3)Басқа туғысы келмейді. 18,2 21,9 31,9 45,6 69,4 80,6
салаларын да қызмет жасайтын эксперттердің пайымдауынша, ел тұрғындарының саны
Қазақстан халқының ендігі бір тарихи ерекшелегі – оның өте
Урбанизация процесіне байланысты бүгінгі таңда халықтың негізгі бөлігі қала
Жалпы, республика бойынша Сотүстік, Орталық және Шығыс Қазақстан олыстарында
Ауыл халқының жартысына жуығы (49,9%) немесе 3,2 млн. бүгінде
2.2 ХАЛҚЫМЫЗДЫҢ РЕПРОДУКТИВТІК МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ӨЗГЕРУІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ СЕБЕПТЕРІ
Қазіргі қоғамда халықтың туу деңгейі және оның өзгерісі бірнеше
Проблеманы әлеуметтік-демографиялық аспектіде алып қарайтын болсақ, онда кейбір мемлекеттерде
Тұтастай алғанда, туу деңгейінің төмендеуі барлық мемлекеттерде жалпы бір
Өткен заманда, отбасында балалар ата-аналарына есейген кезде шаруа жұмыстарында
Қазіргі таң да халық санының өзгеруін тек қана тарихи,
Отбасы және тұлға үшін туу деңгейінің төмендеуіне қарсы бағытталған
Экономикалық және басқа да факторлардың әсерінен болатын жеке тұлға
Адамның балаға деген қажеттілігі жайында көптеген пікірлер бар. Кейбір
А.Н.Антоновтың айтуынша, балаға деген қажеттілік адамның психофизикалық қажеттіліктермен байланысты
Балаға деген қажеттіліктің өзгеруі туралы ой-пікірлер басқа да зерттеушілер
Кесте 13.
Әлеуметтік – демографиялық факторларға байланысты
отбасындағы орташа ниет қылған балалар саны
Әйел жасы
Әлеуметтік демографиялық факторлар 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44
Мекені:
1. Қала
2. Ауыл
2,2
2,4
2,4
2,7
2,5
3,0
2,7
3,1
2,7
3,4
2,6
3,5
2,9
3,7
2,5
3,1
Регион:
1. Алматы
2. Оңтүстік
3. Батыс
4. Орталық
5. Солтүстік
6. Шығыс
2,2
2,7
2,4
2,1
2,0
2,1
2,2
2,9
2,4
2,3
2,4
2,2
2,3
3,3
2,7
2,5
2,2
2,4
2,6
3,4
3,2
2,5
2,6
2,5
2,6
3,6
3,3
2,5
3,0
2,7
2,4
3,6
3,4
2,5
2,7
2,7
2,8
3,8
3,2
2,4
3,0
3,0
2,4
3,2
2,9
2,4
2,5
2,5
Білімі:
1. Орта
2. Кәсіптік
3. Жоғары
2,4
2,3
2,5
2,6
2,4
2,9
2,6
2,5
3,2
2,8
2,7
3,4
3,0
2,8
3,2
2,8
2,8
3,4
3,1
2,9
2,8
2,8
2,6
Ұлты:
1. Қазақ
2. Орыс
3. Басқа
2,6
2,0
2,0
2,7
2,2
2,4
2,9
2,3
2,6
3,2
2,2
2,7
3,4
2,4
3,0
3,5
2,3
3,0
4,0
2,6
2,7
3,1
2,3
2,7
Жалпы 2,3 2,5 2,7 2,9 3,0 3,0 3,1
Отбасының репродуктивтік мінез-құлығында ерлі-зайыптылардың өзара қарым-қатынасы маңызды рөл атқаратыны
Туу деңгейінің өзгеруіне әсер етуші субъектілердің ең негізгісі –
Демографиялық саясаттың 3 түрі
1) экономикалық түрі.
2) Әкімшілік-заңдылық түрі
3) психологиялық тәртіп түрі.
Тағы да айта кететін шындық бұл, демографиялық саясаттың қаншалықты
Жалпы, әлеуметтік саясат пен демографиялық саясаттың аражігін ажыратқанымыз дұрыс.
Әрине, перодуктивтік қажеттілігі бар отбасылар мен жеке тұлғаларға материалдық
Өз елімізде және шетелдерде, отбасының репродуктивтік жағдайын анықтауға байланысты
Алайда, осындай айырмашылықты дұрыс, яғни оңтайлы айырмашылық деп атауға
1) еліміздегі әрбір отбасының материалдық жағдайын сол отбасының бала
2) тек қана бала санына деген қажеттілікті толық өтеп
Бірінші бағыт толығымен дәстүрлі әлеуметтік саясаттың міндеті болып табылады.
Туу деңгейін көтеруге бағытталған мемлекеттік саясат пен қоғамдық ұйымдар
Отбасы – қоғамның бастапқы ұясы, қоғамдық құрылымның негізгі элементтерінің
Қоғамның негізгі мақсаты – адамдарды бақытқа бөлеу болса, ал
Басқалай айтсақ, неке –ол отбасының заң жүзіндегі негізі, әйел
Отбасы бала үшін мәдени құндылықтарды қабылдайтын әлеуметтік орта болып
Табиғат берген нәрселерден айырылып қалмас үшін, өркениеттен артта қалмас
Отбасы тәрбиесі қандай болса, отбасының беріктігі сондай болмақ. Ажырасу
Оңтүстік Қазақстан облысы некелесудегі ең жоғарғы көрсеткішке ие болса
Бұрынғы жұбайлардың 18 жасқа дейінгі ортақ балаларының саны бойынша
Енді ажырасулар санының ұдайы өсу себептеріне тоқталсақ, осы
Қазақстандағы ажырасудың жоғары дәрежесі қоғам өмірінде, сондай-ақ жеке адамның
Ажырасуға әкеліп соқтыратын себептерді негізінен 3 топқа біріктіруге болады.
Ал Қазақстанда аталған осы себептерден нақты қайсысы айтарлықтай басым
Сөйтіп, некенің тұрақсыздығын отбасын құрамын деушілер үшін де және
Сонымен бірге ажырасулар толық емес отбасылар санын көбейтенін атап
Әлбетте, әр адам отбасы проблемасын жеке өзі шешеді. Іргетасым
Қорыта келгенде, ажырасудың жоғары деңгейі некенің қоғамдық институт ретінде
Халықтық репродуктивтік мінез-құлқына әсер ететін маңызды факторлардың ендігі бір
Медико-биологиялық тұрғыдан алып қарағанда тамақтануға байланысты жетіспеушілік әйелдегі репродуктивтік
Қазақстан халқының биологиялық тамақтануынан айғақ беретін статистикалық мәліметтеуге қарасақ,
Қысқаша түйіндейтін болсақ, адамның репродуктивтік жүйесінің қалыпты деңгейінде
Қоғамдық дамудың барлық процестеріне, соның ішінде халықтың көбею процесіне
Қазіргі кезде адамзат баласына өз организмі үйренбеген, әр түрлі,
Қазақстан Республикасы да территориясы жағынан алғанда көптеген экологиялық проблемаларға
Ендігі бір мәселе – аборт мәселесі. 1995 жылдары Қазақстанда
Әйелдеріміздің денсаулық индексі бүгінгі таңда 15%-дан аспай отыр. Яғни,
Соңғы жылдарындағы зерттеу нәтижелері көрсеткендей, ана болу кезіндегі өліп
Статиститикалық мәліметтерге қарағанда, зерттеу жұмыстары жүргізілген мемлекеттердің жартысынан көбінде
Қазақстанда аборт мәселесі одан да тереңдей түскен болмаса, азайған
Қазақ аналарының бала туудан қашқақтауына түрткі болып отырған ендігі
2.3 ХАЛҚЫМЫЗДЫҢ КӨБЕЮІНЕ ӘСЕР ЕТЕТІН НЕГІЗГІ ФАКТОРЛАР
Қазіргі – жаһандану заманы. Ол тек күштіні, бірлікті мойындаған
Біріккен Ұлттар Ұйымының халықаралық ЮНФПА қоры 1 тамыз 2001
Қазақтар бүгінде дүние жүзінің қырықтан астам елінде
Жалпы Қазақстанда, 2006 жылғы мәліметтер бойынша, 15 млн. 301
Кеңес Одағы тарап, Қазақстан егемендік алған соң, шетел қазақтарының
Кесте 14.
Үшінші және одан кейінгі кезекте туған балалар саны
2001 2002 2003 2004 2005
Барлығы, мың 221,5 227,2 247,9 273,0 279,0
Кейінгі кезекте туғандар 58,9 61,5 66,6 75,6 76,4
Бала туғандардың жалпы санында, пайыз 26,6 27,1 26,9 27,7
Олардың басым көпшілігі (76,8%) Ақмола, Қарағанды, Павлодар және Шығыс
Сонымен Қазақстандағы қазіргі демографиялық ахуал және шетелдердегі қазақтар мәселелеріне
Аталмыш ұйымдардың болжамы тура болса, жан санының өсуі 3
– Солтүстік және Орталық Қазақстан қалаларында қазақ халқының өзге
Шетелдердегі қандастарымыздың елге оралу мәселесі. Нарықтық экономикаға көшу жағдайындағы
Жастардың әлеуметтік мәселелерінің шешілмеуіне, жастардың кеш отбасы құруы.
Қазір Қазақстанда 14-29 жас аралығындағы жастар ел халқының 27%
Мәселен,жұмыспен қамтылған халықтың саны 2003-2005 жылдары 7,0млн адамнан 7,2
Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі агенттігінің әдіснамасы бойынша, өзін-өзі жұмыспен
жұмыс берушілер - өз кәсіпорын басқаратын немесе экономикалық
Ұлттық идеологияның жоқтығы. Себебі: ұлттық құндылықтардың әлсіздігі, басқа
Халықтың табиғи өсуіне кері әсерін тизігіп отырған келесі фактор
Медициналық қызметтің нашарлығы. 2005 жылы Лондонның Economist Intelligence Unit
Елімізде 100 мың нәрестенің 61-і анасынан айрылып
Бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына ену үшін
Бірінші мәселені шешу үшін Солтүстік және
Екінші мәселені шешу үшін адаптациялық орталықтарды
Егер біз 2007- 2015 жылдар аралығында жыл сайын
Үшінші мәселені шешу үшін мемлекет тарапынан «Жас отабасыларды
Төртінші мәселені шешу үшін тарапынан субмәдениеттерге төтеп беру
Бесінші мәселені шешу үшін сырттан келетін «еңбек миграциясын
Алтыншы мәселені шешу үшін Қазақстандағы адамның орташа
ВИЧ / СПИД – тің таралуын болдырмау (өсу
Қорыта айтқанда, кез-келген мемлекеттің даму деңгейін анықтауда
Қазақ халқына тарих берген осындай мүмкіндіктерді толық
Егеменді еліміздің тізгіні оның заңды иесі-өзіміз сайлаған Президентіміздің қолында.
ҚОРЫТЫНДЫ
Кез келген қоғамдағы демографиялық процестер тікелей
Дегенмен, қазіргі таңдағы еліміздегі демографиялық процестерге баға берудің
Демографиялық процестердің (туу коэффициентінің төмендеуі, жас нәрестелердің өлуінің күрт
Әрине, рас, қазіргі таңда демографиямызға көз салсақ,
Халықтың туу деңгейінің төмендеуі жалпы бір мінезге ие болып
Сондай- ақ, бүгінгі күндегі халық санының өзгеруін тек
Адамның балаға деген қажеттілігі жайында көптеген пікірлер бар. Кейбір
Туу деңгейінің өзгеруіне әсер етуші субъектілердің ең негізгісі –
Тағы бір айта кететін шындық бұл, демографиялық саясаттың қаншалықты
Әрине, репродуктивтік қажетілігі бар отбасылар мен жеке тұлғаларға материалдық
Өз елімізде және шетелдерде, отбасының репродуктивтік жағдайын анықтауға байланысты
еліміздегі әрбір отбасының материалдық жағдайын сол отбасының бала санына
тек қана бала санына деген қажеттілікті толық өтеп қана
Бірінші бағыт толығымен дәстүрлі әлеуметтік саясаттың міндеті болып табылады.
Мақаш Тәтімовтың айтуы бойынша, еліміздегі әйелдер орта есеппен 4-5
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кітаптар мен монографиялар тізімі
Медков В.М. Демография. Учебник – Москва, 2007. – С.7-8.
Перепелкин Л.С. Демографические процессы в регионах Еврази и их
3. Шелестов Д.К. Демография: История и современность. – Москва,
4. Борисов В.А. Демография /Учебник для вузов, – Москва,
5. БҰҰДБ адам дамуы туралы 2006 жылғы баяндамасы. Қазақстандағы
6. Жаназарова З.Ж. Отбасымен әлеуметтік жұмыс, Алматы, 2003, –
7. Тәтімов М., Әлиев Ж. Дербестігінің – демографияда, –
8. Статистикалық жинақ /Қазақстанның демографиялық жылнамалығы. Алматы, 2006. –
Тәтімов Мақаш, Қазақ әлемі: қазақтың саны қанша? -Алматы 1993.
Мацковский М.С. Социология семьи Проблемы, теории, методологии и методики.
Борисов В.А. Перспективы рождаемости. – Москва, 1976. – С.166-218
Антонов А.И. Социология рождаемости. Москва, 1980– С. 58-80
Иммиграционная политика в Казахстане (на примере репатриантов из дальнего
Садовская Ю.Е. Миграция в Казахстане на рубеже 21 века:
Технология социальной работы. – Москва: Феникс. 2001, С.25-26.
Основы социальной работы. - Москва.: Прогресс. –
Бойка В.В.Рождаемость /Социально – психологическое аспекты. – Москва, Мысль,
Оралманы, иностранцы, мигранты паспортный режим и вопросы гражданства. -
Мерзімдік басылымдар тізімі
Каюпова Н.А., Нукушева С.Г. Материнская смертность в Казахстане (состояние,
Алексеенко А.Н. Казахстанский путь модернизации: этнодемографический аспект//Вестник Евразии. –
Шайкин Д.Прогноз оценка численности населения в РК / экономика
Уровень жизни населения РК. Алматы, Искандер, 2007г. –209с.
Укыбасова Г.И. Репродуктивное поведение и особенности формирования семьи в
Байдосова Г.З. Состоятние фактического питание беременных, страдающих ЖДА. Здравохранение
Бұлытай М. Демографиялық ахуалымыз: ойлар мен ұсыныстар // Ақиқат
Асылбек М. Қазақтар қалай көбейеді?// Егемен Қазақстан, 2005. 28
Демографическая ситуация //Статистическое обозрение Казахстана №4, 2006. – С.34-35
Білім және ғылым министрі Б.Әйтімованың 2005-жылы 14-қараша күні Парламент
Мейірманов С.Т., Қазақстан Республикасындағы көші-қон процестері және оған әсер
Өтешов С.К. Демографическая ситуация в Республике Казахстан. Вестник КазНУ
Қыдырбаев Б. Проблемы и особенности миграционной политики РК//Саясат №1.
Мақалалар
Донабаева Б.К. Проблемы демографии в республике Казахстан и пути
Есимова А.Б. Политика народонаселение: настоящее и будущее. Четвертые Валентеевские
Борисов В.А. Демография и социальная психология (Доклад на
Социологическии анализ миграционных процессов в РК // Сборник докладов
Оралманы: проблема доступа к качественному образованию. Образовательный центр «Білім
Нормативтік құқықтық актілер тізімі
«Неке және отбасы туралы» Заң, 1 бап, 17.12.1998 ж,
Интернет сілтемелер тізімі
Интернет портал: www.stat .kz.
58
