Еңбек биржасы және нарықтық қатынастарды реттеудегі оның рөлі диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ www.topreferat.com.kz
Кіріспе
I-Тарау. Еңбек биржасының теориялық негіздері
1.1 Еңбек биржасының түсінігі, міндеттері және қалыптасуы
1.2 Жұмыссыздық қоғамның бір кеселі.
1.3 Жұмыссыздық проблемаларын шешуде еңбек биржаларының рөлі
ІІ-Тарау Еңбек биржасы және нарықтық қатынастарды реттеудегі оның рөлі
2.1 Тұрғындарды жұмыспен қамтудың мемлекеттік саясаты және еңбек биржасының рөлі
2.2 Нарықтық экономикада дамыған елдердің еңбек биржасын анықтау
2.3 Қазақстандағы еңбек биржасына негізгі проблемалары мен даму жолдары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 62 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе
I-Тарау. Еңбек биржасының теориялық негіздері
1.1 Еңбек биржасының түсінігі, міндеттері және қалыптасуы
1.2 Жұмыссыздық қоғамның бір кеселі.
1.3 Жұмыссыздық проблемаларын шешуде еңбек биржаларының рөлі
ІІ-Тарау Еңбек биржасы және нарықтық қатынастарды реттеудегі оның
2.1 Тұрғындарды жұмыспен қамтудың мемлекеттік саясаты және еңбек биржасының
2.2 Нарықтық экономикада дамыған елдердің еңбек биржасын анықтау
2.3 Қазақстандағы еңбек биржасына негізгі проблемалары мен даму жолдары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Жұмыссыздық мәселесі адамдарды қор ететіні сөзсіз. Әр
Қоғамымыздың бір бөлігі күн санап дәулеті артып, байи түссе,
Бұл осы мәселені шешудің тек бір жолы ғана. Ал
Жұмыспен қамтудың еңбекке қабілетті адамдарды тиімді пайдалану, жұмыс күшіне
Бүгінгі күні Қазақстан кәсіподақтары Федерациясы Үкіметпен жыл сайын кәсіподақтар
Ел экономикасының алға ілгерілеп дамуымен қатар еңбек биржасы да
Ендігі жерде кәсіподақтардың қызметін жандандыра отырып, оларға мемлекет тарапынан
Еңбек биржасы – бұл нарықтың ерекше түрі, онда жұмыс
ҚР осы уақытқа дейін еңбек биржасы болған жоқ. Нарықтық
Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі. Еңбек биржасынын мәселелері, тиімді қызмет
Сонымен қатар шетелдік ғалым экономистер еңбектерінде тұрғын үй нарығы
Н.Ә. Назарбаев, Н.К. Мамыров, У.К. Шеденов, К.А. Сагадиев,
Дипломдық жұмысының мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің мақсаты еңбек биржасындағы
Еңбек биржасының теориялық негіздерін қарастыру.
Жұмыссыздық проблемаларын шешуде еңбек биржаларының рөлі анықтау
Нарықтық экономикада дамыған елдердің еңбек биржасын анықтау
Тұрғындарды жұмыспен қамтудың мемлекеттік саясаты және еңбек биржасының рөлін
Қазақстандағы еңбек биржасына негізгі проблемалары мен даму жолдарын анықтау
Дипломдық жұмыстың объектісі- Қазақстан Республикасы еңбек биржалары, еңбек
Дипломдық жұмыстың пәні (заты)- Еңбек нарығының қызмет ету процессіндегі
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі. Еңбек биржасын
Зерттеу барысында мынадай әдістер қарастырылды: мәліметтерді талдау, салыстыру, динамикалық,
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Қазіргі кезеңде еңбек нарығын
Дипломдық жұмысының ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы. Дипломдық жұмыста жасалынған қорытындылар мен
ҚР-дағы қалыптасып отырған еңбек биржасы нақты еңбек биржасынан өзгешелеу.
Жұмыстың құрылымы және көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден,
I-Тарау. Еңбек биржасының теориялық негіздері
1.1 Еңбек биржасының түсінігі, міндеттері және қалыптасуы
Қазіргі кезде біздің Қазақстанда басқа көптеген елдермен салыстырғанда адамның
Қазіргі таңда Қазақстанда жұмыспен қамту жағдайына шолу жасасақ, еңбек
Болжаммен, үстіміздегі жылдың аяғына қарай, Қазақстанда тіркелген жұмыссыздардың саны
Осыған дейін біз жұмысшылар активті түрде өз еңбегін ұсыну
Бірақ қалай провсоюз еңбекке сұранысты өсірте алады? Жалпы провсоюз:
өндірілген тауарлар мен қызметтерге сұранысты өндіруге;
еңбектің өнімділігін жоғарлатуға;
басқа да өндірілетін өндіріс факторларының бағасын өзгертуге тырысу арқылы.
өнімге сұраныстың өсуі. Профсоюздар өндіріске қатысып, өнімге сұраныстың өсуіне
Еңбек өнімділігінің өсуі. Еңбек өнімділігіне әсер ететін көптеген шешімдер
Алмастырушы ресурстарға бағаның өсуі. Профсоюздар провсоюз мүшелерінің еңбегіне сұранысты
Еңбекақының минимумынан жоғарысын алатын жұмысшылардың провсоюздары еңбекақы минимумын жоғарлатуға
Профсоюздар өздерінің еңкекке деген сұранысына мүмкіндіктерінің шамалы және сенімсіз
Сонда цехті профсоюздар – белгілі бір профессиядағы жұмысшыларды ғана
Ашық немесе салалық тред-юнионизм. Алайда, профсоюздардың көбісі өз мүшелерінің
Егер профсоюз нақты саланың барлық жұмысшыларын біріктіре алса, онда
Профсоюздың міндеті. Осы бөлімде мен ҚР-да адамдарды қор ететін
Республика үкіметі"2000-2006жылдары кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес бағдарламасын" бекіткен болатын.
Еңбек биржасын дамыту, еңбек қатынастары жіне халықты жұмыспен қамту
Жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктердің әрқайсысының заңнамада белгіленген өкілеттіктері шегінде
Келісім қолданылатын кезеңде республикалық, салалық және аумақтық деңгейлерде қызметкерлердің
Қазіргі заманғы өндірістер мен жаңа жұмыс орындарын құруға бағдарланған,
Қызметкерлердің конституцялық құқықтары мен еңбек заңнамасын бұзушылықтар жөніндегі мониторингтің
Өндірістік саладағы жалақы бойынша берешекті өтеуге ықпал ететін қажетті
Ал кәсіподақтардың республикалық бірлестіктері өздеріне мынадай міндеттер қабылдайды:
2007 жылы Қазақстан Республикасында жалақыны ұйымдастыруды реформалау тұжырымдамасы жобасын
Жұмыс берушілер мен консультациялар негізінде жеке еңбек және ұжымдық
Өндірісте қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайын жасау жөніндегі қоғамдық
Республика аймақтарындағы кәсіпорындар мен ұйымдарда қызметкерлерге, кәсіподақ мүшелеріне тегін
Еңбекті қорғаумен айналысатын кәсіподақ өкілдерін оқытуды ұйымдастыру, бұл саладағы
Экономиканың негізгі ресурсы болып еңбек күші саналатындықтан, жұмысбастылықты қолдау
Егер адам жаңа жұмысқа шығуды күту барысында жұмыс істемесе,
Жалпы жұмыссыздыққа екі: неоклассикалық және кейнсиандық концепциялары бар.
Енді олардың әрқайсысына жеке тоқталып өтейік.
Жұмыссыздықтың неоклассикалық концепциясын жақсы жерімен көрсеткен әйгілі ағылшын экономисі
А.Пигудың негізгі айы келесіге тіреледі:
а) өндірісте жұмылдырылған жұмысшылардың саны еңбекақының деңгейіне кері тәуелділікте
б) 1914-1918 жылғы 1 Дүниежүзілік соғысқа дейінгі болған еңбекақы
в) 1 Дүниежүзілік соғыстан кейінгі профсоюздардың күшеюімен жұмыссыздықтан мемлекеттік
г) толық жұмыспен қамтылуға қол жеткізу үшін еңбекақыны төмендету
Неоклассикалық модельдегі еңбек биржасындағы тепе-теңдік еңбектің бағасы ретінде нақты
Егер де еңбекақының деңгейі өсетін болса, онда тартылатын жұмыс
Соымен, жұмыс күшіне сұраныс еңбекақының нақты функциясы:
Жұмысшы күш биржасындағы еңбекті ұсыну SL нақты еңбекақыға тәуелді:
Сұраныс және ұсыныс графиктерін біріктіріп, барлық жұмыс істегісі келетіндердің
Егер еңбекті ұсыну өсетін болса (SL қисығының SL1-ға ығысуы),
Графикте еңбек биржасындағы тепе-теңдік Е нүктесінде орын алды. Бірақ
Кейнсиандық концепция. Жұмысбастылықтың Кейнсиандық концепциясы нарықтық экономикадағы жұмыссыздық ерікті
Кейнс бойынша жұмысбастылық – тұтыну және ұлттық табысқа қаражат
а) ЖІӨ көлемі мен онвы құру шығыстары арасында;
ә) Қаражат қор жинақтау мен инвестиция.
Егер толық жұмысбастылықты қамтамасыз ету үшін ЖІӨ-ді өндірудегі шығыстар
“Қаражат – қор, жинақтау – инсвестиция” жағдайында, егер S>I
Енді біз Кейнсиандық және неоклассиктердің тепе-теңдік жәнежұмыссыздық жайлы ой-пікірлерін
Еңбек биржасында сұранатын еңбек мөлшері ұсынылатын еңбек мөлшеріне тең
Неоклассикалық концепцияда еңбек биржасында тепе-теңдік толық жұмысбастылықпен сәйкес келеді.
Толық жұмысбастылықтың түсінігін мына суретте көрсетейік:
W0 еңбекақының нақты ставкасында еңбекті ұсыну толығымен оған деген
Неоклассиктердің концепциясында еңбек биржасында тепе-теңдік өзгеріссіз болады. Егер еңбекақының
Кейсиандық концепция бойынша еңбек биржасы жұмыссыздық болған жағдайда тұрақтанады.
Кәсіпкерлер бекіткен W0 еңбекақының номиналдық ставкасы негізінде еңбекті ұсыну
Классикалық мектеп позициясынан осы жерде еңбек бағасы W0- W1
1.2 Жұмыссыздық қоғамның бір кеселі.
Бұл бөлімде біз статистикалық мәліметтерге назар аударамыз. Себебі сандық
2009 жылдың үшінші тоқсанында еңбек биржасының негізгі индикаторлары.
Облыстары Экономикалық белсенді халық Халықтың экономикалық белсенділігінің деңгейі %
Жалдамалы қызметкерлер Өздігінше жұмыспен қамтылғандар
ҚР 7577332 71,8 6952185 4089346 2862839 625147 8,3 2976276
Ақмола 401215 76,1 366403 188050 178353 34812 8,7 126135
Ақтөбе 342800 73,8 312515 181558 130957 30285 8,8 121590
Алматы 793355 73,3 726270 375737 350533 67085 8,5 288313
Атырау 209487 70,1 190146 147956 42190 19341 9,2 89440
Шығыс Қазақстан 740114 66,3 690795 415929 274866 49319 6,7
Жамбыл 484303 72,7 432272 188411 243861 52031 10,7 181558
Батыс Қазақстан 306819 71,1 279113 164379 114734 27706 9,0
Қарағанды 751068 74,3 693660 460425 233235 57468 7,6 260432
Қостанай 542803 77,3 499118 276743 222373 43685 8,0 159594
Қызылорда 280964 71,7 250639 131281 119358 30325 10,8 110642
Маңғыстау 149249 68,2 135742 115259 20483 13507 9,0 69655
Павлодар 431367 76,0 401933 232153 169780 29434 6,8 136184
Солт.Қазақстан 416877 80,3 388080 195965 192115 28797 6,9
Оңт. Қазақстан 931116 71,1 842812 413195 429617 70374 7,7
Астана қаласы 246588 65,6 225819 199595 26224 20769 8,4
Алматы қаласы 567207 63,3 516868 402710 114158 50339 8,9
Экономикалық белсенді халықтың жалпы санында қала халқы – 4,3млн.
Халықтың жұмыспен қамтылу құрылымында 28,5% 35-44 жастағылар, 23,5% 25-34
Ағымдағы жылдың үшіншісі тоқсанында жұмыссыздар саны (табысты жұмысы болмаған,
2009-2010 жылдары жұмыссыздар саны және жұмыссыздық деңгейі:
Жалпы жұмыссыздар санында әйелдер 368мың (59%), еркектер – 256мың.
Экономикалық белсенді емес халық санында осы жылдың үшінші тоқсанында
Жұмыспен қамту мәселесі жөніндегі өкілетті органдарда 2009 жылдың қаңтар
2010 жылдың наурыз айындағы ҚР-ғы жұмыссыздық және жұмыспен қамту.
Облыстары Есепті айдың аяғында жұмыспен қамту органдарында жұмыссыздар ретінде
Барлығы, адам Өтініш білдіретіндердің жалпы саны, %-бен
ҚР 220199 2,9 16084 71,9
Ақмола 14284 3,6 741 89,4
Ақтөбе 12804 3,7 1060 83,0
Алматы 20439 2,6 1794 96,9
Атырау 16010 7,9 450 92,0
Шығыс Қазақстан 24631 3,3 1125 53,3
Жамбыл 15105 3,1 417 54,9
Батыс Қазақстан 9008 3,0 950 92,1
Қарағанды 15128 2,0 3920 98,6
Қостанай 18262 3,4 1119 69,4
Қызылорда 16307 5,9 622 26,5
Маңғыстау 5284 3,5 309 29,0
Павлодар 16132 3,8 799 68,2
Солт.Қазақстан 7815 1,9 454 48,2
Оңт.Қазақстан 14575 1,6 1151 79,2
Астана қаласы 3160 1,3 301 53,6
Алматы қаласы 11255 2,0 872 99,2
2009 жылдың тоғыз айында өтініш білдірген 113,4 мың адам
1.3 Жұмыссыздық проблемаларын шешуде еңбек биржаларының рөлі
Жұмыссыздықтың біздің еліміздегі жағдайына көз жеткізгеннен кейін, жұмыссыздықтың бірден-бір
2010 жылдың қаңтар – тамызында бір қызметкердің орташа айлық
2010жылдың тамызында бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы Қазақстан
Облыстары Бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы Орташа жалақының
теңге пайызбен
2008ж шілдеге 2009ж тамызға
ҚР 20477 100,0 114,9 100,0 20,4
Ақтөбе 22419 107,2 119,5 109,5 18,6
Атырау 43810 103,9 107,2 213,9 9,5
Жамбыл 13543 100,7 119,5 66,1 30,9
Қостанай 13966 98,5 111,1 68,2 29,9
Қызылорда 16957 95,4 115,4 82,8 24,7
Маңғыстау 38861 98,5 99,7 189,8 10,8
Астана қаласы 29422 105,2 124,8 143,7 14,2
Алматы қаласы 28081 99,8 116,7 137,1 14,9
Осы жылдың тамызында осының алдындағы аймен салыстырғанда нақты жалақы
2010 жылғы тамызда Қазақстан Республикасының аймақтары бойынша жалақы индекстері:
2010 жылдың тамызында орташа айлық атаулы жалақы деңгейі бойынша
Орташа айлық атаулы жалақы Айлықтар Аймақтардың жалпы саны бойынша
13000 дейін Ақмола 6,2
13001-нан 15000 дейін Солт.Қазақстан,Жамбыл, Оңт.Қазақстан, Алматы, Қостанай. 31,3
15001 нан 20000 Қызылорда, Қарағанды, Батыс Қазақстан, Павлодар 25,0
20001 нан 25000 Ақтөбе 6,2
25001 нан 30000 Астана, Алматы, Батыс Қазақстан 18,8
30001 нан 40000 Маңғыстау 6,2
40001 астам Атырау 6,2
Жұмыссыздық проблеммаларын шешуде еңбек биржалары айтарлықтай орын алады. Еңбек
Нарық қатынастары дамыған елдерде еңбек биржасы алғашқыда жұмыссыздарға жәрдем
Еңбек биржаларының негізгі атқаратын қызметтері мыналар: еңбек нарығындағы сұраным
Қазіргі еңбек биржасында жұмыс күшіне сұраным мен ұсыным туралы
Жұмыспен қамту және табысты болу адамдардың тамақтануына, денсаулығына, біліміне,
Қазақстанда жұмыссыздық санын қысқарту үшін, Үкімет не істеуі қажет?
Қазақстанда кімдер жұмыссыз болып қалады? Жұмыссыздардың санын 30 -
Халықты жұмыспен қамтуды көтеру және жұмыссыздықты төмендетуге бағытталған Үкімет
Үлкен үміт артқан қоғамдық жұмыстар әзірше,(ең төменгі) жұмыс берушілер
Мекемелерде бухгалтерлік және экономистік курстарды оқыту әлі жалғасуда, сондықтан
Үзақ мерзімді жұмыссыздықтың күшеюі байқалады - 2008 жылы жұмыс
Халықты жұмыспен қамту және жұмыссыздық проблемасына жұмыс берушілердің көзқарасы
Біздің мекемелердің өз қызметінің негізін анықтайтын міндетінен бастайық. Қазақстан
Сондай- ақ әлемде өткізілген зерттеулер экономикалық құрылымдау және өсу
Сонымен қатар, кедейшілік проблемасымен тығыз байланысты елде экономикалық өсудің
Елде жұмыссыздықты қысқарту үшін кәсіпкерге әрбір жаңа орын үшін
Республикада экономикалық белсенді халық 7,8 мың адамды құрайды. 4
Сондай - ақ, Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік
Азиат банкінің даму мәліметтеріне қарағанда, соңғы 10 жылда Қазақстанда
Экономиканың дамуы еңбек нарқына тұрғысы келетін адамдардың дайындық деңгейіне
Жоғарғы оқу орындарын бітірушілерді жұмысқа орналастыруда тағы бір маңызды
орнын бітірген түлек мамандығы бойынша жоғарғы деңгейдегі дайындығы, білімі,
Бизнес мамандығы туралы әңгіме болғанда өзекті проблема мамандарды сапалы
Шағын бизнес және жеке кәсіппен айналысатын халық жұмыссыздықтың төмендеуіне
МОП құру - ескерту сипатына ие болады. Кәсіпкер сәйкес
Көптен бері шағын бизнес субъектерін жалға беру жолдарымен, сенімді
Кәсіпорындардың қызметкерлерге ресми түрде жоғары еңбекақы төлеуге және жаңа
Бұл қатарға еңбек қатынастарын жария ету проблемасы -сондай -
Қазақстан Республикасы халқының қолдауынсыз қол жеткізу мүмкін емес. Елді
ІІ-Тарау Еңбек биржасы және нарықтық қатынастарды реттеудегі оның
2.1 Тұрғындарды жұмыспен қамтудың мемлекеттік саясаты және еңбек биржасының
Қазақстан Республикасы нарықтық қарым –қатынасқа көшіп жатқан кезінде
Дамыған елдерде де жұмыспен қамту саясатына белсенді және енжар
Қазақстанда 1991-1999 жылдары халықты әлеуметтік қорғаудың енжар нысандарына екпін
ҚР «Халықтың жұмыспен қамтылу туралы» бірінші заңына сәйкес жұмыссыздардың
1999 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының «Халықтың
ҚР 1999 жылғы 5 сәуірдегі «Халықты жұмыспен қамту туралы»
Материалдық көмек – кедей адамдар (соның ішінде жұмыстан айырылғандарға
Алайда қаржылай қаражаттардың жеткіліксіздігіне байланысты бұл бағдарлама 2000 жылы
Екінші деңгей: белгілі бір уақыт аралығында әлеуметтік сақтандыру жүйесінен
Осы құжаттың мазмұндық жағынан тоқталмастан, мынаны айтып өтеміз, міндетті
Бүгінгі таңда біз экономикалық өсу кезеңін бастан кешіріп отырмыз.
Жұмыспен қамту саласындағы саясат мемлекеттің макроэкономикалық саясатының жалпы жүйесімен
бағдарлама шеңберінде іске асырылуда. Оның күші 2010 жылы аяқталады,оған
Белсенді жұмыс іздеудің нақты қадамдарына: халықты жұмыспен қамту жөніндегі
Қалалар мен аудандардағы халықты жұмыспен қамту жөніндегі уәкілетті
азаматтарды жұмысқа орналастырудың мүмкіндіктері туралы және осы немесе басқа
жалпы білім беру мекемелерінің түлектері мен әлеуметтік қорғауға
жұмыс іздеуде қиындық көріп жүрген азаматтарға консультация береді;
қоғамдық жұмыстарды ұйымдастырады;
жұмыссыз азаматтарды оқытады және қайта оқытады;
шағын несие беру арқылы жұмыссыздарға өзінің жеке ісін ұйымдастыруға
кәсіби даярлауға, іскерлік машықтарын үйретуге мемлекеттік тапсырысты кәсіби білім
бастауыш және орта кәсіптік оқу орындарының түлектерін жұмысқа орналастыруға
Жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органдардың жұмыссыз азаматтарды жұмысқа
1.Жұмыс іздеу процесінде жұмыссыздарға көрсетілетін қызметтер тізбесін кеңейту;
2.Жұмыссыздарды жұмыс іздеу дағдыларына үйрету;
3.Жұмыс берушімен байланысты нығайту, өтінімдер бойынша кадрларды іріктеу, семинарлар,
4.Жұмыс берушінің жұмыс күшіне өтінім беру тетігін пысықтау;
5.Еңбек нарығының жағдайы және қолда бар бос орындар туралы
6.Еңбек нарығындағы жағдай туралы жедел және толық мәліметтер жинау
Жұмыспен қамту органдарына жұмыс сұрап келгендердің арасында біліктілігі жоқ
Олар көп жағдайда белсенді шараларды атқару үшін қажетті қаражатты
Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрестің аймақтық саясаты мына міндеттерді шешуге
жұмыс орындарын құру, халықтың жұмысын жақсарту,жұмыссыздықты қысқарту;
қордаланған проблемаларды шешуді қамтамасыз ететін арнайы шараларды іске асыру
астықты кесімді, «әділ» бағамен сатып алу арқылы
тоқтап тұрған өндірістерді қайта құрылымдау және сегметтеу, дәрменсіз ұйымдарды
отандық тауар өндірушілерді, атап айтқанда, шағын және ортат
Бағдарлама республикада соңғы жылдары қалыптасқан әлеуметтік – экономикалық ахуалды,
Қазақстанның әлеуметтік – экономикалық даму стратегиясының әлемдік шаруашылық байланыстар
Бағдарлама 2008-2010 жылдардағы кезеңде шешілетін міндеттердің тізбесін айқындайды бұл
Бағдарлама экономика саласындағы жаңа жұмыс орындарының құрылуы арқылы өнімді
Бағдарламаны әзірлеу үшін «Халықты жұмыспен қамту туралы»
2008-2010 жылдары белгіленген квота шегінде тарихи отанына келетін
2008-2010 жылдардағы кезеңде ЖІӨ өсімі жылына бес пайыз жұмыссыздық
Жұмыспен қамтудың салалық құрылымын өзгерту жағдайында импорт алмастыруға бағытталған
Экономикалық құрылымдық қайта құру жұмыс күшіне сұраныс сипатындағы және
Бағдарламаның мақсаты - өнімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету,жұмыссыздық деңгейін
Бағдарламаның міндеттері:
- халықты жұмыспен қамту деңгейін өсіруге ынталандыратын шараларды жүзеге
- нысаналы топтарды жұмыспен қамтуды жәрдемдесу;
- халықты жұмыспен қамту саясатын ақпараттық қолдау;
- жұмыспен қамту саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдеру;
Экономика салаларында жаңа жұмыс орындарын құру:
инвестициялық жобаларды, 2008-2010 жылдары мемлекеттік және салалық бағдарламаларды іске
нысаналы топтар үшін әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдастыру;
қоғамдық жұмыстарда жұмыспен уақытша қамтуды дамыту жолымен қамтамасыз етілетін
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы заңнамаларының, бос жұмыс орындарын жасыру
Қазақстан Республикасында мемлекеттік және салалық (секторалдық) бағдарламалар бойынша 2008-2010
(жұмыс орындары)
Экономика саларының атауы
2008 2009 2010
1 2 3 4 5 6
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11. Өнеркәсіп
Құрылыс
Көлік
Ауыл шаруашылығы
Шағын және орта бизнес
Денсаулық сақтау
Білім беру
Мәдениет
Туризм
Спорт
Басқа салалар
Республика бойынша 3786
10404
11204
16012
100000
52
897
217
540000
1529
20930
705031 6585
18948
11451
1718
100000
1010
1296
133
-
1829
15873
158843
5219
18948
11976
488
-
-
253
133
-
1242
8
38267 15590
48300
34631
18218
200000
1062
2446
483
540000
4600
36811
]902141
Қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру мен жетілдіру 2008-2010 жылдары бұл жұмыстардың
Білім беру ұйымдарының түлектерінің жұмыспен қамтуға жәрдемдесуге;
жоғары оқу орнының шәкірті мен жұмыс берушінің арасында жұмысқа
кәсіптік білім беру орындарын бітіргеннен кейін одан әрі жұмысқа
мемлекеттік ұйымдарда немесе жарғылық капиталында мемлекеттің үлесі елу пайыздан
Білім беру ұйымдарының түлектерін жұмысқа орналастыру мониторингі орталықтағы сияқты
Бағдарламаның іске асыру есебінен 2008-2010 жылдары;
902,1 мың жұмыс орнын, оның ішінде: 2008 жылы –
403,1 мың адамды, оның ішінде 2008 жылы – 133,8
333,5 мың адам,оның ішінде 2008 жылы – 109,0 мың,
70,8 мың жұмыссызды,оның ішінде 2008 жылы – 23,7 мың,
Нысаналы топтар үшін 24,1 мың, оның ішінде 2008 жылы
Ұзақ уақыт жұмыссыз жүргендер үшін клубтық жұмыс ұйымдастыруды қаржыландыруға
Білім беру ұйымдарының түлектерін жастар практикасы арқылы жұмысқа орналастыруды
2010 жылдың аяғына қарай жұмыссыздық деңгейін 7,2 пайызға дейін
Жасы бойынша жұмыссыз халық
Мың адам Жұмыссыздар, барлығы соның ішінде, жастағылар
15-24 25-39 40-64
2004 780,3 240,3 295,1 244,9
2005 690,7 193,1 259,1 238,6
2006 672,1 188,5 271,2 212,4
2007 657,4 191,1 261,6 204,7
I тоқсан 685,3 202,9 266,9 216,0
II тоқсан 653,7 195,9 256,6 201,3
III тоқсан 634,2 184,6 252,1 197,5
ІY тоқсан 655,8 181,2 270,6 204,1
Экономикалық өсу және жұмыспен қамтылу
1990 жылғы ЖІӨ деңгейімен салыстырғанда 1995 жылы 39%-ға жеткен
Экономикалық белсенді және белсенсіз халық 15 жастан жоғары
Көрсеткіштер
Жылдар 2007-2004 жылға
2004 2005 2006
Экономикалық белсенді халық, мың.адам 7479,1 7399,7 7657,3 7840,6 104,8
Жұмыспен қамтылған халық, мың.адам 6698,8 6708,9 6985,2 7181,8 107,2
Жалданбалы жұмысшылар, мың.адам 3863,3 4030,2 4229,6 4469,9 115,6
Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар, мың.адам 2835,5 2878,7 2755,6 2711,9 95,6
Жұмыссыз халық, мың.адам 780,3 690,7 672,1 658,8 84,3
Жұмыссыздық деңгейі, пайызбен 10,4 9,3 8,8 8,4 2
Экономикалық белсенсіз халық, мың.адам 3175,8 3155,3 3278,6 3383,4 106,5
Халықты жұмыспен қамту бойынша экономикалық қызметтердің бөлінуі
Көрсеткіштер Жылдар 2007-2004 жылға пайызбен
2004
2005
2006
2007
Экономикадағы жұмыспен қамтылғандар,барлығы
6698,8
6708,9
6985,2
7181,8
107,1
Шаруашылық
830,4
824,0
855,2
869,6
104,7
Құрылыс
264,0
268,4
329,5
380,7
144,2
Көлік және байланыс
506,3
503,7
503,9
519,7
102,6
Мемлекеттік басқару
280,5
280,4
318,2
334,7
119,3
Білім беру
576,3
589,0
631,0
666,2
115,5
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету
287,1
292,6
299,7
318,7
111,0
Соңғы жылдары еңбек нарығындағы жағдай жұмыссыздық деңгейінің төмендеуімен және
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің алдын ала деректері бойынша республика
Жұмыспен қамтылғандар арасында 62,2 пайыз (4,5 млн. адам) –
Жұмыссыз халықтың саны 657,4 мың адамды құрады,бұл 2004 жылға
Жұмыссыздық деңгейі 8,4 пайыз болды және 2004 жылмен салыстырғанда
Тіркелген жұмыссыздар үлесінің азаю үрдісі байқалады. Олардың саны 2004
Жұмысыздар құрылымындағы әрбір екінші адам - әйел, әрбір үшінші
Жұмыспен қамту проблемасы шағын қалалар мен тоқыраған ауылдық өнірлерде
Республикада еңбек нарығы жай-күйінің мониторингі үшін облыстар,қалалар мен аудандар
Білім беру қызметтерінің нарығы сұраныстың өзгеруіне шұғыл әсер етуге
2.2 Нарықтық экономикада дамыған елдердің еңбек биржасын анықтау
БҰҰ сарапшыларының қорытындысы бойынша 2050 жылы алпыс жастан асқан
Ал қазіргі кезде дүниежүзі бойынша зейнеткерлердің саны Жапонияда –
Мемлекет Ерлер Әйелдер
Ресей
Украина
Беларусь
Қазақстан
Қырғызстан
Өзбекстан
Молдова
Әзірбайжан
Армения
Гүржістан 60
60
60
63
60
60
65
62
65
65 55
55
55
58
55
55
60
57
61,5
60
Енді 25 жылдан кейін дүниежүзінде халқының жасының қарттығы бойынша
Ал, зейнетақы мөлшері бйынша қазақстандық зейнеткерлердің жағдайы салыстыра қарағанда
Мысалы, Украинадағы ең аз мөлшердегі зейнетақы 460 гривен (92
Қырғызстандағы орташа зейнетақы 1220 сом(11 доллар) құрайды. Барлық аналарға
Өзбекстандағы зейнеткерлікке жасы келіп шыққандардың орташа зейнетақысы айына 30750
Армениядағы орташа зейнетақы 28 мың драмм ( 65 доллар).
Беларусь зйнеткерлерінің орташа зейнетақысы 292,2 беларусь рублі (136доллар). 2008
Қазақстанда биылғы жылдың басынан бастап тұңғыш балалы болғандарға
Жыл басынан бастап базалық зейнетақы 3000 теңгеден 4210 теңгеге
Ресейдегі орташа зейнетақы 8 мың рублді құрайды (285 доллар
Отбасындағы балалар санына қарай балалары 1,5 жасқа толғанша ай
Жоғарыда айтылғандармен қатар «аналық капитал» түсінігімен қалыптасқан екінші рет
Қазіргі кезде Қазақстандағы зейнеткерлер саны 1,7 млн. шамасында болса,
2.3 Қазақстандағы еңбек биржасына негізгі проблемалары мен даму жолдары
Халықтың экономикалық және әлеуметтік даму деңгейіне баға беруінің басты
ҚР- ның статистикалық көптеген ғылыми ұйымдармен бірге жүргізген зерттеулері
2009жылы экономикалық белсенді және белсенді емес халық деңгейі жалпы
Егер де халық деңгейіне сараптама жасайтын болсақ, онда 2006жылдан
Экономикалық қызметке байланысты халық деңгейіне талдау жасасақ, біз көбінесе
Халық деңгейі қызмет көрсету салалары бойынша, яғни сауда транспорт,
Сараптама жасалған мәліметтерге байланысты нақты мәлімет беру қиындыққа соғады,
Басты проблема халық деңгейінің заңсыз іс-әрекеті болып табылады, ол
Қазіргі кезде мынадай факторлар өте маңызды:
Тура шетелдік инвестициялармен байланысты жоғары квалификацияланған жұмыс күші.
ТМД-дағы елдермен бірге шетелдік жұмыс күші.
ҚР азаматының сырт елге еңбектік қызметін іске асыру үшін
ҚР азаматының сырт елге ұйымдастырылған шығарылымы.
Ішкі миграция және урбанизация мәселесі.
Егер де халық деңгейін жыныс көрсеткіші жөнінде сараптамаласақ, онда
Баспана іздеген халықтар тенденциясы өсуде, олар Ауғаныстан,Тәжікстан, Шешен азаматтары.
Жұмыс күшіне деген сұранысқа байланысты көптеген Қазақстандық жұмыскерлер заңсыз
Заңсыз келуші мигранттарды шақыру себебі төмен жалақы, салық төлемеушілік
2008ж. Шетелдік жұмыскерлер мамандарының саны Республикада 71%, яғни 8213
Лицензиялау туралы заңға байланысты 2009 жылы Еңбек министрлігі лицензия
Министрлердің жаңа саясаты шетелдік мамандардың санын мейлінше азайтып, олардың
Жұмыссыздардың жалпы саны 2009жылы 193, мың адамды құрады, ал
Жалпы жұмыссыздар санағы бойынша жоғары кәсіптік білімі барлар 7,3%-ды,
Халық аумағындағы нақты проблемалар мынадай аймақтарда орын алып отыр:
1 Шағын қалалар
2 Ауышаруашылық аймақтары
3 Республикадағы халық тығыз орналасқан оңтүстік және батыс аймақтары(Атырау,
2009 жылдың желтоқсан айында республикада 1 орынға 10 жұмыссыз
Қандай да жұмыссыздық болмасын қоғамда аса ауыр экономикалық және
Шетелдердегі бағалау бойынша, жұмысты жоғалту өзінің қасірет жағынан жақын
Еңбек нарығы – бұл жұмыс күшін тауар түрінде сатып-
Еңбек нарығына барынша қабілетті және іскер жұмыскерлерді қатал, аяусыз
Егер де жұмыс күші тауар болса, онда оның құны
Еңбек нарығын реттеу жүйесінің маңызды әдісі мемлекеттік реттеу болып
жұмыс табуға жәрдемдесу жұмысқа орналасу процесін жеделдету;
жұмыссыздарды кәсіби оқыту және қайта даярлау арқылы біліктілігін жоғарылату;
қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру;
жұмыс орындарын жасауды тікелей және жанама түрде ынталандыру;
кәсіпкерләкпен өзін- өзі жұмыспен қамтуды қолдау;
Жұмыссыздықты әлеуметтік қорғаудың қазіргі кезде мынадай түрлері қалыптасқан:
- жұмысқа орналасуға жәрдемдесу;
- жұмыссыздарды кәсіби даярлау және қайта оқыту;
- қоғамдық жұмыстарды атқаратын жұмыссыздарға ақы төлеуді жетілдіру;
- табысы аз азаматтарға жатқызылған жұмыссыздарға заң актілеріне сәйкес
Еңбек нарығын реттеудің экономикалық механизмі еңбек нарығы саясатының басты
Еңбек нарығын реттеудің әлеуметтік экономикалық құқықтық және ұйымдық механизмдерінің
Жұмыссыздықпен күресуде еңбек биржалары айтарлықтай орын алады.Нарық қатынастары дамыған
Еңбек биржасы – бұл еңбекті жалдау барысында жұмыскерлер мен
- еңбек нарығындағы сұраным мен ұсынымды анықтау;
- жұмыссыздарды есепке алу және бос жұмыс орындарын тіркеу;
- жұмысын ауыстыруға және жұмысқа тұруға тілек білдіретін адамдарға
- жұмыс іздеп жүрген кадрларды оқыту мен дайындауды ұйымдастыру;
- адамдарды жұмысқа орналастыру үшін делдалдық қызмет көрсету және
Мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың мүдделерін есепке ала отырып, биржалар
Қазіргі еңбек биржасында, жұмыс күшіне сұраным мен ұсыным туралы
Жұмыссыздыққа байланысты берілетін жәрдемақы өзгерістердің, оның салық тәртібінің жұмыссыздық
Жұмыссыздыққа байланысты берілетін жәрдемақының жұмыссыздықтың өлшеулі мөлшеріне 3 түрлі
Жұмыссыздыққа байланысты берілетін жәрдемақының жұмыссыздық мөлшеріне әсері туралы мәселе
Жұмыссыздық жәрдемақының өлшеуші жұмыссыздықтың мөлшерін өсірудің 2- ші жолы-
Жеке адамдар экономика жұртшылықты жұмысқа орналастырғанша жұмыс іздеуге кететін
Әлеуметтік бағытталған мемлекетті құру жағдайында қазақстанның еңбек нарығын реттеуде
Еңбек биржасының қалыптасуында оның субъектілерінің: жұмыс берушілердің, жұмыскерлердің және
Трипартизм тар мағынада мемлекеттік органдар, жұмыс беруші ұйымдар мен
Кең мағынада үш жақты әрекетке жұмыс берушілер мен кәсіподақтар
Әлеуметтік әріптестік жөнінде бірқатар ғалымдардың көзқарастары белгілі. Олардың пайымдауынша
Сонымен, әлеуметтік әріптестік деп экономикалық процестерге қатысу, қоғамдық пікір
Әлеуметтік – еңбек саласын реттеудегі әлеуметтік әріптестік субъектілеріне тоқталып
а) жұмыскерлер атынан кәсіподақтар көрінеді;
ә) жұмыс берушілер атынан кәсіпорын деңгейінде кәсіпорынның басшысы немесе
Мемлекеттік, салалық, аймақтық деңгейде жұмыс беруші атынан жұмыс берушілер
б) мемлекет атынан барлық деңгейдегі үкіметтің атқарушы органдары көрінеді.
Мемлекет әлеуметтік әріптестік жүйесінде мүліктік меншік иесі немесе жұмыс
Нарықтық құрылымдардың дамуына байланысты мемлекеттің еңбек қатынастары саласындағы қызметі
Әлеуметтік әріптестіктің объектісі мемлекеттің әлеуметтік – еңбек саясатын жүзеге
Әлеуметтік әріптестіктің басты қағидалары:
- заңнамалық нормаларды сақтау;
- әрбір тараптың өкілдерінің уәкілеттілігі, ұжымдық келісім шарттар мен
- өзіне міндеттеме қабылдауда әрбір тараплың еріктілігі;
- қабылданатын міндеттемелердің орындалу мүмкіншілігі;
- бақылаудың жүйелілігі және міндеттемелерді орындауға жауапкершілік.
Әлеуметтік әріптестіктің көп жылғы тәжірибесі барлық әріптестермен мойындалатын және
Әлеуметтік әріптестік көп деңгейлі жүйе.
Жалпы ұлттық деңгейде үш жақты негізде (үкімет, кәсіподақ, кәсіпкерлер
Кәсіпорын деңгейінде жұмысшының негізгі құқығын кепілдейтін ұйымдық нысандарға
- басқаруға бақылау кеңесі арқылы ықпал жасау мүмкіншілігі;
- еңбек ресурстары директоры немесе кадр мәселесі бойынша төраға
- жұмысшылар мүддесінің өкілеттілігі қағидасын міндетті түрде сақтай отырып,
- еңбек заңында жаңа актілерді қабылдау арқасында жұмысшылар жағдайын
- еңбек жағдайын жақсарту мәселесі бойынша кәсіподақ пен кәсіпкерлер
Жалдамалы жұмысшының бардық негізгі құқығы әлеуметтік мемлекет міндеті ретінде
еңбек жағдайын жасай отырып адамның арын қорғау;
жеке адамның еркін дамуына, еңбек саласын қоса алғанда құқық;
дискриминацияға тыйым салу, жас- жынысына, нәсілі мен ұлты, т.б.қарамастан
Қазақстанда әлеуметтік әріптестік институтының қалыптасуы өзіндік ерекшеліктерімен көрінуде. Ол
Әлеуметтік әріптестік институтын құру үшін ең алдымен тиісінше заңнамалық
Облыста мұндай келісімдер ҚР Президенті қабылдаған «Әлеуметтік – экономикалық
Республикада әлеуметтік әріптестік институтының қалыптасуы,әсіресе, ел, аймақ және экономика
Әлеуметтік әріптестікті дамыту үшін «ҚР-дағы әлеуметтік әріптестік туралы» ҚР
Барлық әлеуметтік әріптестерге халық арасында нарық жағдайындағы кәсіподақтың рөлі
Жұмыскерлерді жұмысқа алуда және жұмыстан шығаруда еңбек заңдылықтарының орындалуын
Қорытынды.
Нарықты экономикаға өту кезіндегі еңбек биржасының қалыптасуы кезінде адамзат
Еңбек нарығына өту кезіндегі қиын жағдайлар болды, себебі бізде
Оның есесіне жұмыскерге белгілі бір жұмыс орнына ие болуға
Ал мен қарастырып отырған бірінші бөлімде еңбек биржасының қалыптасуы
Еңбек нарығына барынша қабілетті және іскер жұмыскерлерді қатал, аяусыз
Бұдан тиімді түрдегі жұмыспен қамту жолы еңбек нарығында жатқаны
Еңбек биржасының ҚР – да қалыптасуының ерекшеліктері бұл біздің
Жоғарыда айтылғандарға мән беріп қарасақ осы үлгі Кейнсшілдік үлгі
Талқыланып отырған есепті жұмыссыздардың материалдық жағдайы және оны қайтіп
Мен мынандай сұрақ қойғым келеді жұмыссыздар бүгін немесе ертең
Қала экономикасының нақтылы секторы кәсіпорындарының тұтас алғанда аккумулятор батареяларын,
Қорыта келе менің ойым, ҚР еңбек нарығын мемлекет тарапынан
Қолданылған әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер
1. Экономикалық теория негіздері. Оқулық // Алматы «Санат», 1998-47
2. Экономика оқу құралы /Дайын Я.Ә. Әубәкіров және т.б.
3. Көшенова Б.А. Ақша немесе банктер. Валюта қатынастары. Оқу
4. Қарақұсова А.Н. Ақша кредит саясаты және қаржы секторын
5. Шокаманов Ю. Статистикалық баспасөз – Бюллетень N 1
6. Шокаманов Ю. Статистикалық баспасөз – Бюллетень N 3
7. Кривко Н. Инфляционная ситуация в Республике Казакстан //
8. Имашев М. Теңге, инфляция және қосымша құн. Қаржы
9. Райханұлы Н. Базарда жұмыс күні. Ақиқат. N 6
10. Нұрмұхамедова Ш.С. Жұмысыздық – кедейшіліктің басты себептерінің бірі.
11. Әбдиев Қ. Жұмысыздық және жұмыспен қамтамасыз ету. Қазақстан
12. Әбдиев Қ . Жалданып жұмыспен қамтылу. Қазақстан Республикасының
13. Мамыров Н.К. Қазақстандағы адам дамуы //2004 жыл 76-81
14. Айтуғанов Ш. Жалқаулықты жегенге жұмыс көп // Нұр
15. Көнкесенұлы Б. Бізде жұмыссыздар жоқ // Қазақ елі
16. Нұрланов А. Тұрмысы төмендер қамқорлықтан қозғалмайды // Алматы
17 Самрат Ж. Базары бар құрлымының байланысы бар //
18. Байсақал Н. Әйелдің әлеуметтік ісіндегі әлпеті қандай //
Қосымша әдебиеттер
1. Абдуллаұлы М. Астық қалай қымбаттайды? // Қазақ елі
2. Абдуллаұлы М. Рыноктардағы ақша бағасы // Қазақ елі
3. Айманбетова Н. Өтпелі кезеңнің проблемалары және жүзеге асыру
4. Әбділда Ж. Құлмаханов Нұрқаділовтың «Но» Сын қалай пайдаланып
5. Жанділдин Ж. Өзімізді - өзіміз алдамайық //
6. Жандаулет Т. «Екі қолға бір күрек» тауып бермесек,
7. Ибришев Н.Н. Мемлекеттік қаржы саясатының әлеуметтік жағдайына әсері
8. Мұқан Ш. Көтеоілген халық тұрмысын неге түземейді? //
9. Мұқанов Г. Ең бастысы -экономика // Түркістан
10. Мухамеджанова А. Инфляцияның мұнай бағасына қатысы бар ма?//
11. Мухамеджанова А. Ұлттық Банк пен Үкімет бір –
12. Нұртөре Ж. Инфляция неден именді // Егемен Қвазақстан
13. Омаров Н. Барлық жерлерде жұмысыздық жөнінде жаған ақбар
14. Сахариев Е. Мемлекеттің басты байлығы – адам //
15. Шегебайұлы Б. Жұрт неге Алматыдан пана іздейді //
16. Шүкірбекова Ә. Жұмысыздық; дерек пен дәйек не дейді
