Қазақстан Республикасындағы лизингтік бизнестің даму жолдары және келешегі диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ
I Тарау. Лизингтің даму тарихы және лизинг ұғымының экономикалық мазмұны
1.1 Лизингтің даму тарихы және лизингтің Қазақстанда қалыптасуы
1.2 Лизингтің классификациясы
1.3 Лизингтің экономикалық мәні және оның тиімділігін бағалау
II Тарау Қазақстан Республикасындағы лизингтік бизнестің даму жолдары және келешегі
2.1 Лизингтік бизнестер және оның ерекшеліктері
2.2 Қазақстан экономикасында лизингтің алатын орны
2.3 Қазақстан Республикасындағы лизингтік бизнестің келешегі
Қорытынды
Қолданылған оқулықтар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 67 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
I Тарау. Лизингтің даму тарихы және лизинг
1.1 Лизингтің даму тарихы және лизингтің Қазақстанда
1.2 Лизингтің классификациясы
1.3 Лизингтің экономикалық мәні және оның тиімділігін бағалау
II Тарау Қазақстан Республикасындағы лизингтік
2.1 Лизингтік бизнестер және оның ерекшеліктері
2.2 Қазақстан экономикасында лизингтің алатын орны
2.3 Қазақстан Республикасындағы лизингтік бизнестің келешегі
Қорытынды
Қолданылған оқулықтар
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі
Қазақстан экономикасьның барлық салаларында нарықтық қатынастарға негізделіп жүргізілген реформалар
Белгіленген реформаларды және Қазақстан экономикасының тұрақтылығын қамтамасыз ету бағдарламалары
Сондықтан әр-түрлі меншіктегі кәсіпорындардың материалды-техникалық базасын жаңарту және негізгі
Лизинг жалға беру қатынастарының өзіндік үлгідегі формасы ретінде кәсіпкерлік
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері.
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты лизинг – нарықтық экономика жағдайындағы
Дипломдық жұмыстың жалпы мақсатымен сәйкес келесідей міндеттерді шешу
-Лизинг ұғымының экономикалық мазмұнынын зерттеу және теориялық тұрғыдан
-әлемдік тәжірибедегі лизинг жүйесі мен лизингтік қатынастардың
-Қазақстан Республикасындағы лизингті операциялардың механизмдері мен құрылымдарын зерттеу негізіндегі
-Қазақстан Республикасындағы лизингті нарықтың инфрақұрылымының қалыптасу үрдісін оқып-үйрену;
- - лизингтік қатынастарды ұйымдастырудың әртүрлі
экономикалық артықшылықтары мен іске асырылу ерекшеліктерін жан-жақты зердеу;
- инвестициялаудың бір нысаны ретіндегі лизингтің артықшылықтарын
- лизингтік төлемдер сомасын есептеудің қолданыста жүрген әдістемелік
- Қазақстандағы лизингті одан әрі дамыту және
Зерттеу пәні ретінде ҚР-дағы лизингтің дамуы: жағдайы, беталысы және
Зерттеу объектісі ретінде шаруашылық құрылымдары мен нақтылы лизнгтің потенциальды
Зерттеудің теориялық, әдістемелік және ақпараттық негізі ретінде отандық және
Дипломның құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан,
I Лизингтің Даму Тарихы Және Лизинг Ұғымының
1.1 Лизингтің даму тарихы және лизингтің қазақстандағы қалыптасуы
Лизинг экономикалық құбылыс ретінде және ғылыми зерттеулердің
Ағылшын термині «jeasing», «jessor» және «jesse» (лизинг шартының қатысушылары)
Сонымен лизинг дегеніміз – бұл құрал-жабдықтарды, машиналарды, өндірістік мақсаттағы
Өмірдегі пайда болатын көп құбылыстар сияқты лизингтің де өзіне
Бұдан басқа да шет ел ғалымдарының жұмыстарында ерте ғасыр
Сонымен бірге лизингтік қатынастар бұдан басқа да өркениеттерде (ерте
Осы келтірілген мәліметтерге қарамастан кейбір ғалымдар лизинг жаңа
XXғасырдың 60 жылдары қаржы лизингісінің концепциясы әлемнің көптеген индустриалды
Қазіргі кезде лизингтің даму барысы көптеген елдерде жоғарғы
Лизингтің кең түрде даму нәтижесі және оған деген қызығушылық
Лизинг бойынша күрделі жұмыстар 1997 жылдың аяғында басталды. Бірақ
Осы да басқа да қиындықтарға қарамастан лизингтік қатынастар Қазақстанда
1. лизингтік жұмыспен айналысатын коммерциялық банктер және ірі
банктердің құрамына кіретін лизингтік компаниялар. Бұлар үлкен көлемде тұрақты
2. салалық және өндірістік ретінде құрылған лизингтік компаниялар. Олар
әр-түрлі саладағы өндірістік кәсіпорындарды қамтамасыз етеді. Мысалы, ауыл
3. бюджет арқылы толық немесе жартылай қаржыландыратын мемлекеттің қатысуымен
4. сауда компаниялардың құрған лизингтік компаниялары. Бұлардың қызметі: сауда
Лизингтің Қазақстандағы аз уақыт ішіндегі даму тарихын төрт кезеңге
1989 - 1992 жж. - лизингтің басталу кезеңі, 120
1993 - 1994 жж. - экономикалық құлдырау кезеңіне байланысты
1995 - 2000 жж. – инновацияның бір түрі ретінде
2001 - осы уақытқа дейін – лизингкке мемлекеттік қолдау
Дегенмен Қазақстандағы лизингтік сектордың даму барысы оның әлеуетіне сәйкес
Бұл кемшіліктер мен қателіктер әрине лизинг идеясына үлкен нұқсан
Лизинг инвестициялық қызметтің бір түрі болғандықтан «Инвестициялар туралы»
Осылайша республикада лизинг бойынша заңдылық нақты жұмыс жасай
1.2 Лизингтің классификациясы
Лизингті экономикалық құбылыс ретінде терең түсіну және оның отандық
Қазақстандық заңнамалықта лизингтің екі нысаны бар: ішкі және сыртқы
Ішкі лизингті жүргізу жағдайында лизингі беруші, лизингі алушы және
Лизинг жеке және заңды тұлғаларға белгілі бір мерзімге келісімшарт
Лизинг беруші - бұл өзіндік және сырттан тартылған
Лизинг алушы – лизингтік келісімшарт негізінде кәсіпкерлік мақсат үшін
Сатушы (мүлік жеткізуші) – бұл алып-сату шарты бойынша келісілген
Инвестор (несие беруші) – бұл лизинг мүлкін алуға қаржы
Кепілдік беруші (гарант) – бұл лизинг беруші немесе лизинг
Делдал – бұл лизинг берушінің шартпен бекітілген тапсырмасы бойынша
Сақтандырушы – бұл сақтандыру ұйымы, лизинг алушының болашақ кәсіпкерлік
Сыртқы лизингті жүргізгенде лизингі беруші немесе лизингі алушы Қазақстан
Егер лизингі беруші ҚР-ның резиденті болса, яғни лизинг мүлкі
Ал лизингі беруші ҚР-ның резиденті болмаса, яғни лизинг мүлікі
реттеледі.
Қазір дамыған елдердің шаруашылық практикасында лизингтің әр-түрі қолданылады.
тұтас құнын төлеу арқылы лизинг алу, яғни мүліктің толық
бөлінбелі лизинг, яғни мүліктің толық емес амортизацияланбауы негізінде. Бұл
Шаруашылық тәжірибесінде лизингтің келесі түрлерін айырады: толық лизинг; жедел
Жалға беруші
Жалгер
1-жабдыққа өтініш; 2-жабдыққа төлем; 3 - жабдық; 4 -жалгерлік
5-келісімшарт уақыты біткен соң жабдықтың қайтарылуы.
Сурет 1 – Жедел (оперативті-сервистік) лизинг сызбанұсқасы
Жедел (оперативті-сервистік) лизинг – бұл көлік құралдарын, құрылыс техникасын,
Бұндай келісімшарттарда жалға берілетін мүлікке әр түрлі техникалық қызметтер
Жедел лизингтің, әсіресе жалгерге тиімді екені сөзсіз. Мысалы, қаржы
Жедел лизингтің кемшіліктері: лизингтің басқа түрлеріне қарағанда жалгерлік төлемнің
Қаржы лизингі (финансовый лизинг) – бұл лизингтің кәдуілгі, ең
Қаржы лизингтің жедел түрінен айырмашылығы, ол мүлік иесінің тәуекелдігін
жалгерді банкрот деп жариялау құқығы және т.б.
Сурет 2 – Қаржы лизингі (финансовый лизинг) сызбанұсқасы
Қаржы лизингі объектісіне жылжымайтын мүлік (жер, ғимарат), сонымен қатар
. Таза лизинг –
Ескертпе (1): Диплом жұмысында келтірілген кестелер мен суреттер зерттелген
Сурет3 – Қайтарылма лизинг (возвратный лизинг) сызбанұсқасы
Қайтарылма лизинг (возвратный лизинг) - екі келісім-шарттан
тұратын қаржы лизингінің бір түрі. Дайындалушы (иеленуші) мен жалға
Сурет 4 – Тікелей лизинг (прямой лизинг) сызбанұсқасы
Тікелей лизинг (прямой лизинг) – бұл лизингте жалгер (арендатор)
Сатуға көмек көрсету лизингі – мүлік беруші (сатушы) және
мүлікті сатушының өзі де жасай береді.
Сурет 5 – Толық лизинг (полный лизинг) сызбанұсқасы
Толық лизинг (полный лизинг) – бұл мәмілеге кіретін қызметтер:
Үлестік лизинг ( үшінші жақтың қатысуымен) – қаржы лизингінің
Сублизинг – бұл лизингтік қатынастардың ерекше түрі, лизингтік мүлікті
Халықаралық сублизинг – халықаралық лизингтің бір түрі. Бұл лизингтің
Сублизингте жалгерлік ақыны алуда негізгі жалгердің құқығы жоғары болады.
Осы көрсетілген келісімдердің барлығы лизингтің негізгі екі формасының түрлері
«Жылбысқы» лизинг(мокрый лизинг) – бұл лизинг түрінде мүлкке техникалық
Мәміленің көлемі бойынша шаруашылық тәжірибесінде лизинг шағын, орта
Шағын лизинг (400-800 мың. тен.) көп елдерде жақсы дамыған.
Орта лизинг 1,0 – 10,0 млн. тен. көлеміндегі мүліктерді
Ірі лизингілік мәмілелер ( 10,0 млн. тен. жоғары) бағасы
1.3 Лизингтің экономикалық мәні және оның тиімділігін бағалау
Лизингтің экономикалық табиғаты мен мазмұны – бұл лизинг объектілерін
Лизингтік қатынастар өндірістің басты факторларынан құралады: еңбек және капиталдан.
Лизингтің экономикалық мәні лизингтік мәмілеге байланысты пайда болатын мүліктік
Лизингі алушы шартта көрсетілген соманы лизингі берушіге лизингілік төлем
Қорытындысында лизинггілік мәміленің коммерциялық жағы лизингі берушіге келесі түрде
Лб= Бқ+ Өк+ Ққ
бұл жерде
Лб – лизингі беруші;
Бқ – мүліктің баланс бойынша құны – лизинг шартының
Өк - кредиттік ресурсты пайдалану ақысы, тен.;
Ққ – қосымша қызмет ақысы, тен.
Лизингі алушының лизинг мәмілесі бойынша шығындары, яғни лизингілік төлемдер
Ла = Аа + Ак +Кс-а +ҚҚС + Кс
бұл жерде
Ла – лизинг алушы;
Аа – лизинг берушіге осы жылда тиесілі амортизациялық аударымның
Ак – кредиттік ресурстарды пайдаланғаны үшін төлемақы, тен.;
Кс-а – лизинг шарты бойынша мүлікті бергені үшін лизинг
ҚҚС – лизинг берушінің қызметі үшін лизинг алушының қосымша
Кс – кеден салығы, тен.;
Ққ – қосымша қызмет ақысы.
Көріп отырғандай, лизинг берушінің мүлік алуға кеткен шығындары лизинг
Ал комиссиондық сый-ақы бұл нақты мәмілемен байланысты емес лизинг
Сонымен, лизингілік мәміле лизинг берушіге коммерциялық қызық тудырады, өйткені
Ал лизинг алушы болса, лизингті қолданудан бұрын мәміле бойынша
Лизингтің экономикалық мәні ерекше мүліктік қатынастармен анықталатындықтан, айта кету
Лизинг берушіге шарт уақыты ішінде, сонымен қатар мерзімінен бұрын
Қандай да болмасын шаруашылық саласындағы қызметтердің тиімділігін бағалау қашанда
Лизингілік қаржыландыруды таңдағанда ең маңыздысы лизингілік төлем болып есептеледі.Төлем
Жалпы лизингтік төлемдер сомасынының құрамына келесілер кіреді:
лизинг мүлкінің толық өтеу сомасы, яғни шарттың бүкіл әрекет
лизингі берушінің мүлікті сатып алуға алынған несие үшін төленетін
лизингі берушіге арналған коммисиондық сыйақы;
лизингі берушінің лизингі мүлкін сатып алғанда төлейтін қосымша құннан
Лизингі алушыларға лизингілік операциялардың тиімділігін бағалаудың басты өлшемдері(критерий) болып
лизингі алушының лизингілік операцияны қаржыландырғаны үшін лизингі берушіге төлем
мүлікті сатып алуды қаржыландырудың басқа балама нұсқаларымен саыстырғанда лизингтік
лизинг өтемділігінің уақыты;
көрсеткіштердің кешенді жүйесі.
Лизинг құны тек салықтық жеңілдік болған жағдайда ғана қарыз
бүкіл лизинг уақытында (1-5ж.аралығы) мүлік құнының 10% дейінгі
Лизингке беруші лизинг алушыға негізгі капитал элементтерін келісімшартта көрсетілген
Лизинг объектісі болып нарықта еркін айналуға тиым салынған негізгі
Қаржылық лизинг туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес бағалы қағаздар
Кез-келген лизингтік келісімнің негізі қаржылық, нақты айтқанда несиелік операция
Қаржылық лизингтік келісім кезінде мүлікті пайдалану құқығы оны иелену
Коммерциялық несие тауар формасында беріледі және ақша формасында өтеледі.
Лизинг объектісін сатушылар үшін оның артықшылықтарын мыналардан көруге болады:
лизингтің көмегімен сату жолдарын ұлғайту мүмкіндіктері;
лизингті сатушы мен сатып алушы үшін бәсекелестік күресте жеңісті
дайын өнімдер запасын азайту жолы және капиталдың айналымын жылдамдату
лизинг берушілердің тәуекелдігі төмен. Себебі, лизинг объектісі келісімге кепіл
өндіріс салаларына мемлекеттік қолдау болған жағдайда отандық бюджет қаражаттарын
көрсеткен қызметтері үшін белгілі бір мөлшерде пайда табады.
Лизингтік келісімге қатысушылардың тағы бір тобы – лизинг алушылар
мүлік лизинг берушінің балансында болғандықтан лизинг алушы мүлікке салынатын
маусымдық және күтпеген өндірістік мәселелерді шешудің жеделдігі;
келісімді қамтамасыз етудің тиімділігі. Себебі, лизингтік мүлік кепіл ретінде
кіші және орта фирмалар үшін лизинг қаржыландырудың мүмкін болатын
лизинг алушы үшін мүліктердің табиғи және моральдық тозу тәуекелдіктерінің
II ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАР
Лизингтік қатынастардың қалыптасуының негіздері
Лизингтік қатынастар жақын уақыт аралығында пайда болған, бірақ коммерциялык
Дипломдык жұмыста біз «лизингтік қатынастарға көп жақтылық тән» деп
Лизингтік қатынастардың қалыптасуы мен дамуы олардың сипаттарындағы сапалық
Сурет 6 - Әлемдік нарықтағы лизингтік қатынастардың даму кезеңдері
Әлемнің 59 мемлекеті бойынша статистикалық мәліметтер негізінде лизингтік нарықтың
Жылдар аралығы
аралыгы Кезеңдер аты Қысқаша сипаттама
] -кезең
1989-1992 Пайда болу кезеңі Алғашқы лизингтік компаниялар
II-кезең 1992-1994 Баяулау кезеңі Қазақстанньң ішкі нарығындағы
ІІІ-кезең 1995-2000 Жандану, қайта даму кезеңі Лизингтік
ІҮ-кезең 2000-2006 «Банктік
лизинг»
кезеңі Банктік лизинітік компаниялардың кұрылуымен байланысты лизингтік қатынастар
Кесте 1- Қазақстандағы лизингтік қатынастардың қалыптасу және даму кезеңдері.
Қоғамдағы және кәсіпорындардағы еңбек бөлінісінің деңгейіне
және елдегі лизинтік қатынастардың даму сатысына байланысты жалпы экономика
Лизингтік холдинг
құру мүмкіндігі
Сурет 2-Лизингтік холдинг құру сызбасы
келісім-шарттар бекіту,
материалдық ағымдар.
Лизингтік қатынастарды холдингтер құру арқылы ұйымдастыру лизингтік операцияларды іске
2.2 Лизингтік қатынастарды басқару: қазақстандық тәжірибе
Қазақстандық лизингтік қызметтер нарығының негізгі операторларын, олардың қызметтерін ұйымдастыру
Елімізде жұмыс істеп жатқан лизинітік компанияларда соңғы екі жылда
Негізгі қорларға салынған инвестициялар экономиканың үлғаймалы ұдайы өндірісінің даму
Көрсеткіштер 2000 2001 2002 2003 2004 |
Лизинттік нарық көлемі, млрд.т. 2.28 6,36 6.40 12.6 29,9
Негізгі қорларға салынған инвестиция, млрд. т. 595,7 943,4 1100.0
Инвестициядағы лизингтің үлесі, % 0,38 0,67 0,59 1 1,9
Жалпы ішкі өнім, млрд. т. 2599,9 3250,6 3776,3 4449,8
Жалпы ішкі өнімдегі лизингтің үлесі. % 0.09 0,19 0,2
Кесте 2 – ҚР-ағы лизингтік нарықтың көлемі.
ҚР-дағы лизингтік кызметтер нарығының дамуындағы өзекті мәселелердің тағы бірі
Осы айтылғандардан, Қазақстанда лизингтік нарық жұмыс істейді және лизингтік
Экономикалық қатынастардың кез-келген түрі сияқты лизингтік қатынастардың да қажеттілігі
- лнзингтік қатынастардың жалпы тиімділігін бағалау және соған байланысты
- лизинггік қатынасқа қатысушы әрбір субъектілердің оған қатысу тиімділігін
Лизингтік келісімге қатысушы әрбір жаққа тиімділікті қамтамасыз ететін лизингтік
РҮ=С/(1+г)п, (І)
Мұндағы, РҮ - дисконтталынған құн, яғни болашақтағы ақшалай ағымдардың
Негізгі қорларды иеленудің қандай нұсқаларының экономикалық жағынан тиімді екендігін
1.Құрылғыларды сатып алуға кететін шығындардың
2.Корпоративтік табыс салығы бойынша үнемділіктің дисконтталынған құны. Лизинг және
3. Құрылғыны сатып
Мысал негізінде несиелік және лизингтік нұсқалар бойынша есептеулер кезінде
Көрсеткіштердің аттары Несиелік
нұсқа Лизингтік нұска
I. Құрылғыны сатып алу шығындарының дисконтталған құны РҮтөлемдер
2. Корпоративтік табыс салығы бойынша үнемділіктің дисконтталынған
3. Құрылғыны сатып
4. Салық бойынша үнемділік құнының құрылғының алғашқы құнына пайыз
Кесте 3 - Несие және лизинг есебінен құрылғыларды сатып
3-кесте мәліметтерін пайдалана отырып, экономикалық тұрғыдан неғұрлым тиімді нұсқа
құрылғыларды сатып алуға кететін барлық шығындар лизингтік төлемдер түрінде
лизингтік қатынастар кезінде лизинг объектісі үшін төлемдерді лизингке
Осы жағдай лизингке
-амортизация сомасын жеделдетілген әдіс бойынша 2 коэффициенті
Лизингтік қатынастарды ұйымдастыру
Лизингтік төлемдерді есептеу кезінде міндетті түрде инфляция қарқынын ескеру
ЛТт =ЛТ* і, (2)
мұндағы, ЛТт - бағаның өзгеру индексіне түзетілген
2.3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАР МЕХАНИЗМІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Бұл тарауда лизинггік қатынастарды басқаруды реттеу жолдарын дамыту, лизингтік
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, экономикалық қатынастардың дамуының қазіргі кезеңінде лизингтік
ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫ БАСҚАРУ
МЕГАДЕНГЕЙ
МАКРОДЕНГЕЙЕИ
МЕДИАДЕНГЕЕЙ
МИКРОДЕҢГЕЙ 4
Халықаралық
ұйымдар деңгейінде
басқару
Мемлекеттік деңгейде басқару
Лизингке беруші субъектілер деңгейінде басқару
Лизингкс алушы субъектілер денгейіиде
Лизингтік
қатынастарды реттеу бойынша ұсыныстар беру арқылы лизингтік қатынастардың дамуына
Тұрақты құқықтық базаны жасау арқылы, лизингтік қатынастардың
дамуын ынталандыру
Лизингтік
қатынастардың
тиімді моделін
қалыптастыру
Лизинг объектісін пайдалану арқылы қажетті тиімділікке қол жеткізу
Сурет 7 - Лизингтік қатынастарды басқару деңгейлері
Әртүрлі халықаралық ұйымдар үкіметтік емес ұйымдардың, университеттердің, халықаралык агенттіктердің
Лизингтік қатынастарды баскарудың нарық талаптарына сәйкес келетін тиімді технологиясын
1) лизингтік қатынастарды әртүрлі келісім-шартты қатынастардың
элементтерінен тұратын инвестициялау тетігі ретінде оның әлеуметтік-
психологиялык аспектілерін түсіндіруге мүмкіндіктер беретін қосымша заңнамалық (түсіндірмелік) нормативтік
ҚР-да лизинггік қатынастарды құру қағидаларын толық
құрылғыларды оперативті лизинг негізінде
3) соңғы кездері еліміздегі лизингтік нарықтағы өзекті мәселелердің бірі
Сондықтан да, бүгінгі күні
4) лизннгке беруші субъектілердің қызметтеріне бақылау жасауды күшейту мақсатында,
Сондықтан мемлекет тарапынан лизинггік қатынастарды басқару жүйесін реттейтін заңнамалық
Лизингтік қатынастарды іске асыру нәтижесін ең соңғы тұтынушы лизингке
- өз иелігіне пайдалануға алынатын мүлік құнының, оптимальды мөлшерін
- лизингке алушылар өз өндірістерінің мүмкіндіктеріне сәйкес,
өздерінің есептік саясаттарын дұрыс жасау арқылы лизинг объектісін пайдалану
Сонымен, лизингтік қатынастарды басқару деңгейлерін кешенді түрде пайдалану лизинітік
Тәуекелділік түрлерін жіктеудің бір ерекшелігі лизингтік қатынастардың лизингтік келісімге
бір лизингтік келісімге қатысушы тұлғалар санының неғұрлым көп болуы
лизингтік операцияны іске асыру мерзімінің ұзақтылығы (3 жылдан жоғары);
лизингтік қатынастардың сипатының көптүрлі болуы.
Осы айтылғандарга сүйене отырып, лизингтік қатынастарды іске асыру кезінде
Еліміздегі лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін жетілдірудің бір жолы ретінде
Яғни, олар лизингке алушылардың тәуелділіктерінің біраз бөлігін өздеріне алуы
Бүгінгі күні лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін жетілдіруге әсер ететін
Қазақстандағы лизингтік қатынастардың дамуына кедергі жасап отырған кейбір мәселелерді
1.Лизингтік келісімдерге қатысушы негізгі субъектілердің бірі инвесторлардың (кредиторлардың)құқықтарының жеткіліксіздігі.
- банктер үшін белгіленетін міндетті резервтік талап көлемінен лизингтік
- коммерциялық банктердің лизингтік консорциумдарын құру. Сол арқылы лизингтік
2. Клиенттерді лизингтік операциялардың мәні туралы таныстыру жұмыстарының әлсіздігі
Сонымен, лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін жетілдіру және оларды пайдалану
3 Тарау ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЛИЗИНГТІҢ ДАМУ ЖОЛДАРЫ МЕН
3.1 Лизингтік бизнестер және оның ерекшеліктері
Лизингтік бизнестердің ерекшелігі – құрал- жабдықтарды жалға алу және
Қазіргі кезде, Батыс Еуропа елдеріндегі лизингтік операциялардың өсуі оның
Сонымен қатар лизинг құрал-жабдықты жалға беруші фирмалар үшін де,
Лизингтік бизнес – қажетті құрал-жабдықты көп ақшалай қаражат шығындарынсыз-ақ
Лизингтік компания құрал-жабдықты сатып алып, жалға алушы фирмаға 5-8
Лизингтік бизнес стратегиялық маңызды салалардың тез дамуына жағдай жасай
Дәстүрлі жалға алумен салыстырғанда лизингтік операциялардың қандай айырмашылықтары бар?
Біріншіден, мәміле нысаны лизинг беруші емес, өз есебінен құрал-жабдықты
Екіншіден, лизинг мерзімі құрал-жабдықтың физикалық тозу мерзімінен (1-20жыл) аз
Үшіншіден, келісім-шарттың мерзімі аяқталғаннан кейін клиент жеңілдетілген ставкамен жал
Төртіншіден, әдетте лизинг беруші қаржылық мекеме, не лизингтік компания
Жылдық төлемдер ай сайын, әр тоқсан немесе жарты жыл
Қазақстанда лизингтік бизнестің дамуының өзектілігі сол, еліміз әзірше шикізат
Қазақстан экономикасын шикізат ресурстарының бағалары тұрақсыздығынан қорғаудың тағы бір
Жалпы, лизингтік саланың дамуы экономикалық дамуға бірнеше бағыттар бойынша
Шетелдік саясат пен отандық тәжірибе негізгі өндірістік құралдарды қалыптастыруда
Лизинг бойынша лизингтік компания немесе коммерциялық банк қазіргі заманға
Лизингтік операциялар кәсіпорын қожалықтарының да банктің де коммерциялық мүдделеріне
Шаруа қожалықтарына банктің ұзақ мерзімді несиесіне қарағанда лизингтің артықшылығы
Лизингілік бизнеске қатысушылардың өз-ара іс қыймылдары және қатынастарының нақты
Лизинг берушінің мүддесі:
лизингілік маржа және тәуекелділікке байланысты сыйақы түріндегі таза табыс
лизинг алушының төлемдік қабілетсіздігіне байланысты тәуекелділікті төмендету;
лизингі операциясының қорғалу жағдайын көтеру;
өзінің бәсекелестік қабілеттілігін көтеру;
қызмет көрсету салаларын ұлғайту;
несие қаржысының деңгейін көтеру;
сырттан тартылатын ресурстық базаны кеңейту;
банк арқылы өтетін қосымша ақша ағымдарынжинақтау.
Лизинг алушының мүддесі:
лизинг саласына жаңа мүлік объектілерін келтіру;
өндіріске қажетті құрал-жабдықтарды, мүліктерді және қазіргі заман технологияларын бөліктеп
лизинг бойынша берілетін салық жеңілдіктеріне байланысты қаражат жыйынтықтарын үнемдеу;
лизингтік төлемдер механизмінің икемділігін қамтамасыз ету;
өндірісті техникалық жарақтандыру үшін керек бастапқы капиталдың қажеттілігін төмендету;
пайдадан алынатын салықты және салық шығындарын төмендету;
әкімшілік шығындарын азайту;
негізгі құрал-жабдықтардың моральдық және табиғи тозу қаупін лизинг берушіге
еңбек өнімділігін арттыру;
өндіріс өнімінің көлемін ұлғайту;
лизинг шартын жасау тәртібін ықшамдау;
ақша ағымдарын жоспарлауды оңтайландыру;
ағымдағы капитал айналымын қысқарту және өндірісті кеңейтуге арналған капитал
экономикалық еркіндікті кеңейту.
Жеткізушінің мүддесі:
өнімді пайдаланушылардың қатарын кеңейту және осыған сәйкес табысты молайту;
шығарылған өнімнің кемшіліктерін жедел табу;
шығарылатын өнім үлгілерін тездетіп ауыстыру және оның бәсекеге қабілеттігін
төлем-төлемеу қаупін дер кезінде шешу;
лизинг алушылармен көп жылдық қарым-қатынаста болу.
Инвестордың мүддесі: несие және лизинг затының мақсатқа сай
пайдалануын қатаң қадағалауда ұстап отырып пайыздық табыс табу;
Кепіл берушінің мүддесі:
кепіл бергені үшін сыйақы алу;
кепілдікке байланысты тәуекелдікті азайту.
Делдал мүддесі: агенттік функцияны жасағаны үшін сыйақы алу;
Сақтандырушының мүддесі: сақтандыру тәуекелдігін неғұрлым азайту нәтижесінде сақтандыру сыйақысын
Лизинг операциясына қатысушылардығ жалпы мүддесі:
өздерінің бәсекеге жарамдылық дәрежелерін жоғарылату;
бизнес және капиталды пайдалану пайдалану салаларын ұлғайту;
лизингтік бизнесте кездесетін қауып-қатерлерді неғұрлым азайту.
Сурет 8- Лизингілік операцияға қатысушылардың өз-ара іс қимылы
С ы з б а н
1. Лизинг мүлкін жеткізуге өтініш.
2. Өтініш жасаушыға берілген кепілдік шарты.
3. Лизинг беруші және лизинг алушы арасындағы лизинг шарты.
4. Лизинг берушінің инвесторға беретін кепілі.
5. Лизинг затын жеткізу туралы лизинг берушімен келісім шарттың
6. Лизинг берушінің несиелендіру (қаржыландыру) шарты.
7. Мүлікті сақтандыру шарты және лизинг берушінің лизинг алушыға
8. Жеткізуші және лизинг беруші арасындағы лизинг заты бойынша
9. Жеткізуші, лизинг алушы және лизинг беруші
10. Лизинг затына пайдалану кезеңінде көрсететін сервистік
қызмет жөніндегі шарт.
Сонымен лизинг жалға беру қатынастарының өзіндік үлгідегі формасы ретінде
Әрине, лизингтік келісімнің өзіне тән кемшіліктері де бар. Жоғарыда
ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНДА ЛИЗИНГТІҢ АЛАТЫН ОРНЫ
Бүгінгі таңда банк қызметтерін толығымен жетілдіру, банк жүйесінің даму
Бәрімізге белгілі Қазақстанда нарықтық қатынастарды қалыптастыру кезеңі сауда-экономикалық
Міне, осы жағдайларда Қазақстан экономикасындағы негізгі құрал-жабдықтардың табиғи және
Осы жағдайларда негізгі құрал-жабдықтарды жаңартудың тиімді әдістерінің бірі күрделі
Бүгінгі таңда қазақстандық өндірушілердің өнімдерін бәсекелестік қабілеттілігінің төмендігіне байланысты
Мұндай жағдайлардың қалыптасуының негізгі себебі өндірісте инвестицияның жетіспеушілігі
Қазіргі кезде біздің еліміздің өндірушілері қиын жағдайларды бастан кешіруде.
бағыттылған инвестициялық қызмет ақша қаражаттарын пайдаланудың неғұрлым сенімді механизмі
Еліміздегі коммерциялық банктердің несиелік портфеліндегі орта және ұзақ мерзімді
Міне, осындай мәселелерге байланысты бүгінгі таңда Қазақстанда лизингтік қызметті
Қазақстанда лизингтік қызмет рыногы 2000 жылдан бастап белсенді дами
Коммерциялық банктер лизингімен өздерінің арнайы құрылған еншілес компаниялары арқылы
2004 жылы Қазақстандағы жалпы инвестициялар көлеміндегі лизинг үлесі
Лизингілер мемлекеттің қолдауымен, негізінен ауыл шарушылығы құрылымдарына тракторлар
«Казагрофинанстың» қолдауымен фермерлерге төрт пайыздан алты пайызға дейінгі жылдық
Лизингтің артықшылықтарын шығыс қазақстандық фермерлер дұрыс бағалай білді. Үкіметтің
2004-2005жылдары республика бюджетінен лизинг бағдарламасы бойынша тек мал шаруашылығы
Лизингке берілген мүліктердің экономика секторлары бойынша құрылымы:
ауыл шаруашылығы - 47 %
көлік және сауда
құрылыс
өнеркәсіп
сауда
басқа салалар
Лизинг мәмлесінің жағдайы:
1.Лизингтің берілу мерзімі – көпшілік жағдайда лизингтік мәмілелер орташа
2.Лизингі мәмілелерінің көлеміі – лизингке берілген мүліктердің құнының төменгі
3.Пайыз мөлшерлемесі – 2002-2005 жылдары лизинг нарығына жаңа компаниялардың
4.Лизинг алушыларға қойылатын талаптар – лизинг алушыларға ешқандай шектеуліктер
5.Лизингтік секторды қаржыландыру көздері.
Бұл жерде айта кететін жағдай, ол Ұлттық банктің
Бұл мәселені тек шетелдік инвестиция әкелу арқылы ғана шешуге
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЛИЗИНГТІК БИЗНЕСТІҢ КЕЛЕШЕГІ
Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз таяудағы он жылда Қазақстанды әлемдегі
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстандағы лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін жетілдіру бойынша жүргізілген зерттеу
1. Отандық және шетелдік авторлардың зерттеулерін жалпылау нәтижесінде «лизинг»
- лизинг – бұл инвестицияның нақты түрі, оның мәнісі
- лизингтік ұсыныстар.
2. Өндірісті дамытуға қаржы ресурстарының жетіспеушілік жағдайында Қазақстанға
3. Болашақ лизинг мәмілелеріне қатысушыларға көмек ретінде лизингтік компаниялардың
4. Лизингтің одан әрі дамуы үшін мемлекет торабынан
Мемлекеттік әлеуметтік және экономикалық саясатты қалыптастырғанда лизингті жай қаржы
5. Лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін жетілдіру үшін макро,
6. Еліміздегі лизингтік келісімде инвестор ретінде қатысып отырған субъктілердің
- банктер үшін белгіленетін міндетті резервтік талап көлемінен лизингтік
- коммерциялық банктердің лизингтік консорциумдарын құру. Сол арқылы лизингтік
7. Клиенттерді лизингтік операциялардың мәні туралы таныстыру жұмыстарының әлісздігі
Қолданылған оқулықтар:
Смагулов А. Лизинг. Учебное пособие. Алматы: Балауса, 1996. 176
Сагадиев К.А., Смагулов А.С., Мырзахметов А.И. Лизинг в Казахстане:
Калдияров Д. Лизинг – как эффективный метод кредитования малых
Смагулов А.С. Лизинги и рейтинг. Практикум: Учебное пособие /
Смагулов А.С. Лизинговый договор. Серия в помощь фермеру и
Ошакбаев Р. Как приобрести технику в лизинг? – Алматы:
Кабдуллина Ж. Актуальные вопросы финансового лизинга // Предприниматель и
Лизинг: экономические, правовые и организационные основы. Учеб. пособие для
68
Несие
Лизинг беруші (лизингілік компания)
Лизинг алушы (кәсіпорын)
Лизингілік төлем
Мүлікті таңдау
Мүлікті жеткізу
Мүлікті өндіруші
(сатушы)
Мүлікті сатып алу- сату
Сақтандырушы
Лизингалушы
Жеткізуші
Кепілдік
Кепілші
Инвестор
Лизинг
Делдал
Банк
Несиені қайтару
Лизинг шарты
Мүлікті сақтандыру
Мүлікке салық төлеу
Лизинг алушы (кәсіпорын)
Мүлікті өндіруші
Лизинг беруші
Мүлікті сатып алу-сату
Лизингілік төлемдер
Лизинг шарты
Лизинг алушы (кәсіпорын)
Мүлікті жеткізу
Лизинг беруші (мүлікті өндіруші)
Өндіруші (лизинг алушы-кәсіпорын)
Лизинг беруші
Мүлікті сату
Лизинг шарты
Лизингілік төлемдер
Мүлікті сақтандыру
Лизинг шарты
Лизингілік төлемдер
Сервистік қызмет көрсету
Коммерциялық банк (кредитор)
Сақтандыру компаниясы
Бас компания
Өндіруші (жеткізуші зауыт)
Лизингке алушы
Әлемдік лизингтік одақтардың құрылу кезеңі
Лизингтік «шу» кезеңі
Лизнгтік қатынастардың әлеге таралу кезеңі
Американдық кезең
Лизингтік қатынастардың қалыптасуының алғашқы кезеңдері
V. 1980- қазіргі уақытқа дейін
IV. 1970-1980
III. 1960-1970 жж.
II. 1950-1960 жж.
1. XIX ғ. соңы-ХХ ғ. басы
К
Е
З
Е
Ң
Д
Е
Р
