TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар



МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе..............................................................................................................3

1 Қарым-қатынас туралы ғылыми-теориялық

мӘселелерге талдау

1.1. Шетел және отандық психологтардың жеткіншек

мәселесін қарастыруы.........................................................................9

1.2. Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік сипаты...................14

1.3. Жеткіншектердің өзін-өзі бағалауы.................................................35

1.4. Жеткіншек дамуындағы қарым-қатынастың маңызы....................43

1.5. Жігіттер мен бойжеткендер қарым-қатынасы.................................46

2 Жеткіншектердің қарым-қатынасына анықтауға байланысты жүргізілген зерттеу жұмыстары

2.1. Жеткіншектің қарым-қатынасына байланысты

«Сізбен бірге болу жайлы ма?» зерттеу

жұмысы және оның нәтижесі............................................................55

2.2. Жеткіншектің өзіндік бағалауына байланысты

«Өзіңізді бақылай аласыз ба?» зерттеу жұмысы

және оның нәтижесі............................................................................58

2.3. Жеткіншектің қаншалықты ұнамды болу ерекшелігіне

байланысты «Сіз адамдарға ұнайсыз ба?» зерттеу

жұмысы және оның нәтижесі............................................................61

ҚОРЫТЫНДЫ................................................................................................63

Пайдаланылған Әдебиеттер тізімі...........................................68

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 67 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ



Мазмұны

Кіріспе..............................................................................................................3

1 Қарым-қатынас туралы ғылыми-теориялық

мӘселелерге талдау

1.1. Шетел және отандық психологтардың жеткіншек

мәселесін қарастыруы.........................................................................9

1.2. Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік сипаты...................14

1.3. Жеткіншектердің өзін-өзі бағалауы.................................................35

1.4. Жеткіншек дамуындағы қарым-қатынастың маңызы....................43

1.5. Жігіттер мен бойжеткендер қарым-қатынасы.................................46

2 Жеткіншектердің қарым-қатынасына анықтауға байланысты жүргізілген зерттеу жұмыстары

2.1. Жеткіншектің қарым-қатынасына байланысты

«Сізбен бірге болу жайлы ма?» зерттеу

жұмысы және оның нәтижесі............................................................55

2.2. Жеткіншектің өзіндік бағалауына байланысты

«Өзіңізді бақылай аласыз ба?» зерттеу жұмысы

және оның нәтижесі............................................................................58

2.3. Жеткіншектің қаншалықты ұнамды болу ерекшелігіне

байланысты «Сіз адамдарға ұнайсыз ба?» зерттеу

жұмысы және оның нәтижесі............................................................61

ҚОРЫТЫНДЫ................................................................................................63

Пайдаланылған Әдебиеттер тізімі...........................................68

Қосымшалар

Кіріспе

Мәселенің өзектілігі: Қазақстан Республикасы Ата Заңының 27 бап, 2-тармағында
Тәрбие ісінде балалардың жас ерекшеліктерін ескеріп отыру қажеттілігін педагогика
Жеткіншектің жеке басы дамуының аса маңызды факторы - оның
Жеткіншектік шақ – болашақ туралы балалы армандардың орнына өзінің
Өкінішке орай, оқушылар арасында тілден, діннен безген, арбау мен
Бұдан басқа ата-аналардың отбасындағы келіспеушілігі, өз жауапкершілігін терең сезінбеуі,
Қазақ психологиясында баланың 11-12, 15 жас аралығын "жетіліп келе
Жағымсыз іс істеу немесе заңды бұзу сияқты пайдасыз қажеттіліктер:
Тәрбиесі "қиын" жеткіншектерді тәрбиелеу – ділгірлігі мол факторлы құбылыс,
Зерттеудің нысаны: жалпы білім беретін мектептегі жеткіншектер.

Зерттеу пәні: мектептегі оқушылардың қарым-қатынасы.

Зерттеу мақсаты: жеткіншек жастағы балалар психикасының дамуын және олардың
Зерттеудің ғылыми болжамы: жеткіншектер арасындағы психологиялық қарым-қатынас ерекшелігі қалыпты,
Зерттеу міндеттері:

жеткіншек мәселесіне теориялық талдау жасау.

жеткіншек теориясының тарихи даму жылдарына шолу жасап, оның қалыптасу
жеткіншектердің дербес ерекшеліктерін қарастыру.

жеткіншектік психологиясының дамуының өзіндік сипатын анықтау.

қарым-қатынас ерекшелігін жалпы анықтау.

қарым-қатынастың психологиялық мәнін анықтау.

Зерттеу әдістері: ғылыми әдебиеттерді оқып-үйрену, сауалнама, тест алынған деректерді
Зерттеудің негізгі кезеңдері:

алғашқы кезеңде зерттеу мәселесі бойынша материалдар жинақталып, жүйеге келтіріледі,
эксперимент жұмысының бағдарламасы даярланып, тәжірибелік эксперименттік жұмыстар жүргізіледі.

зерттеу қорытындысы жүйеленіп, талдау жүргізіледі. Жұмыстың рәсімделуі аяқталады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер
Дипломдық жұмыста кесте, диаграммалар көрсетілген.

1. Қарым-қатынас туралы ғылыми-теориялық мӘселелерге талдау

1.1. Шетел және отандық психологтардың жеткіншек мәселесін қарастыруы

Жеткіншек жас (11-15 ж) аралығын қамтиды. Бұл жасты психологтар
Мұндай үлкен өзгерістерге психологтар түрліше дәлелдейді.

Психолог Л.И.Божевич жеткіншек үлкендердің қамқорлығына көнбейтін “өзім бәрін орындаймын”
Антрополгтардың зерттеулерінде жеткіншектік кезеңнің ұзақтығы әртүрлі болуы және бірнеше
1.Үздіксіз

2.Баланың балалық шағындағы оқып-үйренгені мен ересектің ролін жүзеге асыру
Антропологтар зерттеулерінің теориялық маңызы зор. Бала өмірінің нақты әлеуметтік
1.Жеткіншек кезеңнің ұзақтығына;

2.Дағдарыстың талас-тартыстың қиыншылықтардың болуына;

3.Балалықтан ересектікке өтудің өзінің сипатына қарай анықталатыны дәлелденді.

Антрополгтар жеткіншектік шақты бала өзінің қоғамдағы орнына жетер жолда
Жеткіншектер ересектер тобына өтуге және үлкендердің балаларда жоқ кейбір
Алайда ересектер тобының оны әлі қабылдамағандықтан ол топтар арасындағы
Левиннің жеткіншектің “өз орнын таппауы” туралы идеясы кәзіргі уақытта
Л.С.Выготский сын жастарды зерттеуде жаңа проблемалар: санадағы негізгі жаңа
Психологиялық-педагогикалық зерттеулерде бала мінез-құлығының ауытқу мәселесі түбегейлі зерттелініп сипат
Зерттеулердің басым көпшілігі қиын балалардың тұлғалық ерекшеліктерін тануға арналған.
А.Д.Савченко өзінің “Бала қылығы және олардың себептері туралы” деген
Жағымсыз реакциялар соған сәйкес мінез-құлықтың еркелік, қыңырлық, қиқарлық эмоционалды
талап қоюдың жүйелілігі мен дәйектілігінің қалыс қалуы;

шамадан тыс еркелету;

ата-ана тарапынан бақылаудың болмауы;

Л.Ф.Островская өз зерттеулерінде еркелікке бейім балалардың жас ерекшелік және
В.Д.Шадриков негагивті мінез-құлық ерекшеліктері дұрыс құрылмаған тәрбиенің нәтижелі болуы
Олай болса эмоционалды қызбалық және ұшқалақтық немесе баладағы танымдық
Түсінбеушілік;

Қабыл алмау;

Тоталитарлық сәйкессіздігі;

Балалармен қарым-қатынасындағы икемсіздігі;

Балаға қараудағы бір қалыпсыздығы;

Ата-аналардың өзара қатынасындағы келіспеушіліктері.

Отбасы жағдайындағы осындай мәселелерді ескерген автор бала мінез-құлқының бұзылуына
Сонымен Р.В.Овчарова және басқа да ғалымдардың зерттеулерімен келісе отырып
1. Әлеуметтік-педагогикалық қараусыз қалу, бұл арада бала өзінің тәрбиесіздігінің
2. Терең психикалық дискомфорт бұл отбасы өзара қатынасының сәтсіздігінен,
3. Жас дағдарысы, мінез акцентуациясы және басқа да себептерге
4. Өз ойын білдіруде парасатты белсенділік танытудан, пайдалы әрекет
5. Қараусыздық, қоршаған ортаның теріс ықпалын және оның негізінде
Осы аталған себептердің қатарында әсіресе баланың әлеуметтік-психологиялық қараусыздығы оларға
1.2. Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік сипаты

Жеткіншектік кезеңнің баланың дамуындағы ерекше орны оның «өтпелі», «бетбұрыс»,
Барлық бағыттарда сапалық жаңа құрылымдар қалыптасады, организмнің, сана-сезімнің, олардың
Ересектіктің дамуында әр түрлі бағыттардың болуы жеткіншектің ересектік белгілерді
Ересектіктің сырт белгілеріне еліктеу. Ересектердің сыртқы келбетінің өзіне тән
Олар үлкен болуға асығады, қымбат нәрсені көздеп, құнды деген
Т.В.Дрогунова зерттеулерінде есеюдің белгілерінің түрі мынандай мәнде берілген -
- ұл балалардың нағыз ер адамдарға өздерінің теңей алуы.
- әлеуметтік есеюі. Үлкендермен немесе құрбыларымен бірлесіп әрекет етуі.

- инттелектуальды өсуі. Білуге құмарылығының негізделуі. Көп оқып үйренуге
«Нағыз еркектік» қасиеттеріне теңесу. Ересектіктің дамуындағы енді бір бағыт
Балалардың арасында күштілігімен, батылдығымен, ептілігімен, спорттық іскерліктерімен көзге түсетін
Танымдық - іс-әрекетте ересектіктің дамуы. Ересектердің дамуындағы маңызды бағыт
Танымдық мүдделердің басым бағыттылығы нақ осы жеткіншектік шақта қалыптасады.
Кейде нақ осындай жағдайда бастауыш мектеп шағында немесе жеткіншектік
Әлеуметтік жағдайының дамуы. Үлкендермен, жолдастарымен қарым-қатынасы жаңа кұрылымдарға ие
Жеткіншектік шақта өзіндік сананың дамуы. Баланың жеткіншектік кезеңге аяқ
Кіші шәкірттерде өзі туралы түсінік пен өзін өзі бағалау
Өзін-өзі тәрбиелеу. Кіші шәкірттік жастағы жеткіншектер көбінесе өздерін сырттан
Жеткіншектерде өзінің ілгері басуына көзқарас, оны бақылау, міндеттердің орындалмауы
Жетістіктері :Өзін өзі бағалау, ұжым өмірінің мөлшеріне бағыну, үлкен
Жеткіншектердің танымдық өрісінің дамуы. Қабылдау - күрделі психикалык процесс.
Зейін. Бастауыш сынып оқушылармен салыстырсақ ырықты зейін дамиды. Себебі:
Жады, ес - бұл кезде олар мазмұнына мағынасына қарап
Қиял - өте бай келеді. Психологтар бірқатары жеткіншек шындыққа
Ойлау - негізігі роль атқарады. Ойлану арқылы жеткіншек тиісті
Ж.Пиаже ойланудың осы ең күрделі тәсілі - формальдық операция
Жеткіншек жасында жеке заттарды ұғымға жатқызып, оларды топтастыру, нәрселердің
Барлық операциялар дамыған, бірақ абстракциялау операциясы ерекше дамиды. В.В.Давыдов.
Абстракциялық ой - дегеніміз нақты заттарға мән бермей (ұмытып)
Жеткіншекте осы тәсіл кеңінен өріс алғанымен, оның бұрын болып
Жеткіншектің оқу қызметі. Кішкентай жеткіншектердің оқуға көзқарасы алдымен мұғалімге
Оқу деген ұғымның мазмұны жеткіншектік кезеңде ұлғаяды, өйткені білім
Барлық бағыттарда сапалық жаңа құрылымдар қалыптасады, организмнің, сана-сезімнің, олардың
Балалардың арасында күштілігімен, батылдылығымен, ептілігімен, спорттық іскерліктерімен көзге түсетін
Адам сыртқы табиғатын біліп, оның күшін өз игілігіне пайдалану
Әлдебір дүниедегі құбылыстардың ішкі мәні сыртқы пішінімен айқын көрініп
Бұл кезеңде жыныстық толысу — басқа жынысқа ден қоюдың
Ересектік сезімдердің тағы бір қайнар көзі — әлеуметтік негіздер.
Ересектік сезім сана-сезімнің өзіне тән жаңа құрылымы ретінде жеке
Өзін-өзі, айналадағыны тану — қоршаған әлемді жаңаша түсінуіне байланысты.
Балалық, жастық шақ адам өмірінің гүл дәурені, ол лезде-ақ
Сонымен бірге бұл кезең — адамның балауса балалықтан біртіндеп
Бұл жаста олардың отау құруға қадам басуы, олардың өмірге
Қайталанбас дара адам ретінде өзін-өзі ашу – осы адам
Жеке адамның балаң, жеткіншектік шақта қалыптасатын ерекше маңызды белгісі
Өзін-өзі сыйлаудың белгілі бір адамға тән денгейі жекелей өзін-өзі
Жеткіншектің өзіне деген сенімі қаншалық жағымсыз болғанымен, психологиялық тұрғыдан
Шығыстың ұлы ойшылы Әл-Фараби мінез-құлыққа айрықша баға берді. Ол
«Меннің» бейнелері күрделі, әрі бір мәндес болмайтыны белгілі: нақты
Жеткіншектік – жеке адамның толысуының аяқталатын кезеңі. Жыныстық толысуға
Бұл кезеңнің маңыздылығы мен ерекшелігін айқындайтын жай сол -
Дене күшінің дамуы. Баланың дене жағынан қалыптасуы оның интеллектуальдық
Отбасындағылар, қоғам мүшелері балалардың дені сау, әдемі, күшті болып
Таңертеңгі дене шынықтыру отбасында балалар мен үлкендердің терең тамыр
Қазақ халқы сол сияқты әрқашан баласын жан және тән
Өсу – бұл анатомиялық және морфологиялық көрсеткіштердің, яғни дененің
Бала организміндегі өсу мен жетілу процестері бір-бірімен белгілі тәуелділікте
Балалар өздерінің мінез-құлқындағы кемшілігін, қателігін түсінуге тиіс. Дене жазасымен
Дене жазасының баланың жүрегінде ауыр із қалдыратынын, оның мінезіне
1.3. Жеткіншектердің өзін-өзі бағалауы

Жеткіншек жасындағылардың өзін-өзі бағалау мәселелері психологияда өзекті де, күрделі
Саналы түрде, өзін-өзі басқарудың ядросы өзін-өзі бағалау екені белгілі.
Осы жүмыста өзін-өзі бағалауды қалыптастырушы бірнеше факторлардың (жас ерекшелік,
Адамның өзін-өзі бағалауы не тым жоғары, не өте төмен
1. Тепе-тендік сатысы: бала өзін қоршағандардан, алғашқыда анасынан бөле
2. "Мен сатысы" (2-3 жасқа қарай) өзін іс-әрекет субъектісі
3 Өзінің психикалык қасиеттерін ұғыну;

4. Жеткіншектік кезеңде пайда болатын әлеуметтік-адамгершіліктің өзін-өзі бағалау /13/.

И.М.Чеснокова бойынша сана-сезімнің мынадай екі деңгейі бар:

1 ''Мен және басқа адам" шеңберінде өзі жайлы білім
2 "Мен және мен" шеңберінде адам өз мінез-құлқын жүзеге
Өзін-өзі бағалау құрылымы екі компонент түрінде көрсетілген көңіл-күй және
Э.Шпангер ересектік дамудың 3 түрін бөліп көрсетеді.

1 тип - дөрекі, қызба, дағдарыс ағымымен сипатталады, нәтижесінде
2 тип - жай, сергек, біртіндеп дамып жетіледі, ол
3 тип - жеткіншек өзінің ішкі күші арқылы мазасыздығы
Жеткіншектік жас ересектіктің басы және оның аумағы шамамен орта
Жеткіншектің жеке басының дамуындағы маңызды фактор онын үлкендер мен
Адамның тұлға болып қалыптасу процесінде жеткіншектік кезең дамудағы өзгерістерімен
Жеткіншектердегі жаңа бағыттағы қальштасулар, қарым-қатынас деңгейінің өсуіне байланысты өзіндік
Жеткіншек үшін барынша тезірек ересек адамның статусын жаулап алуға
“Қиын” жеткіншектерде жалын құндылық, қоғамға қарсылық көрсететін терең тұлғалық
Жеткіншек кезіңіндегі өзіндік сананың ерекшеліктері, яғни тұлғаның өзіндік бағалауды
Өзіндік бағалау процесі субъективті агрессивті мінез құлықтың шешілуі детерминанты
Жеткіншек жасында өзіндік бағалаудың негізгі функциясы іс-әрекет пен мінез-құлықты
1.4. Жеткіншек дамуындағы қарым-қатынастың маңызы

Қарым-қатынас ұғымы адамдардың бір- бірімен күрделі көпдеген түрлі жақындасу
Адамның қажеттілігінің ішіндегі бастысының бірі басқа адамдармен қарым- қатынас
Қарым-қатынас – бұл адамдардың білімдерін, тәжірбиелерін, пікірлерін алмастыру мақсатындағы
Психология ғылымындагы негізгі ұғымдардың бірі — қарым-қатынас мәселесі. Қарым-қатынас
Жеке адамның дамуы адами қоғамда, тілмен қарым-қатынаста жетіледі. Қоғам
Адам өмір сүруі мен қимыл-қозғалысы арқылы өзінің әрекетін бағалауға
Жеткіншектік шақ – даму кезеңіндегі ең күрделі және қиын
Жеткіншектерде өзін адам етіп сезіндіретін, оны кемсітуге, қорлауға, басуға,
Жыныстық толысуға байланысты өз организмі мен сырт келбетіндегі үлкен
Жеткіншектің әлеуметтенуі мен құрбыларының қатынасы ерекше мәнге ие. Жыл
1.5. Жігіттер мен бойжеткендер қарым-қатынасы

Күнделікті өмірде, еңбек үстінде, оқуда және тұрмыста, басқа кісілермен
Әдетте біз жастардың, жас жұбайлардың моральдық кескін-келбеті, тұрмыс-тіршілігі туралы
Қыз бен жігіттің отау тіккен кезге дейінгі достасудағы, қыдырудағы
Тарихтың барысында өмірлік тәжірибе адамдардың арасында тамыр-таныстық, жолдастық, достық
Жолдастық және таныстық қатынастардың арасындағы айырмашылық қандай? Таныстық қатынастар
Жолдастар арасындағы байланыстың жақындығы, олардың өзара мүдделілігі әр қилы.

Достық — махаббат бастамасы. Достықтың, әртүріне әсіресе қыз бен
Бір-бірінен ұялып, қысылып, қашқалақтап жүретін ер балалар мен қыздар
Еркектер мен әйелдердің тең праволылығы принципіне негізделген қоғамның рухани
Бірінші жағдай: махаббат мәселелері жеткіншектерді олардың махаббат сезімдері оянудан
Екінші жағдай: Осы әдеттен тыс жаңа сезім күшейгенде өзін
Үшінші жағдай. Жеткіншек шақтағы махаббат қиялға толы. Сүйікті адам
Төртінші жағдай. Жеткіншектер махаббаты нәзік әрі өмірден алшақтау болып
Сонымен, достық қарым-қатынае немесе достық дегеніміз жеке адамдардың бірін
Сезім атасы – Махаббат барынша бақытты не бақытсыз өте
Махаббат — адам жанының екінші біреуге, адамдар қауымына немесе
Махаббатта сезім мен ақыл ұштасып, адам парасаты табиғи күш
Махаббат сезімдеріне бөленген адамда нәзіктік пен құштарлық, сүйгеніне жан-тәнімен,
Махаббат тіршілік иесінде тән табиғи инстинктер мен бой құмарлығынан
Махаббаттық ой, сезім қыз балаларда ұлдарға қарағанда ертерек оянады.
Қыз балалар ер балаларға қарағанда сырт келбеттеріне көп көңіл
Қыз балалардың жыныстық қалыптасу кезінде, олардың мінез-құлқы өзгеріп, өздеріне
Жыныс мүшелері жетілуінің бір көрінісі — ол қыз балалардың
2. Жеткіншектердің қарым-қатынасын анықтауға байланысты зерттеу жұмыстары

2.1 Жеткіншектің қарым-қатынасына байланысты

«Сізбен бірге болу жайлы ма?» зерттеу жұмысы және оның
Мақсаты: жеткіншектер қарым-қатынасының психологиялық ерекшелігін және психикалық дамуының ерекшеліктерін
Жеткіншектер арасындағы қарым-қатынасты анықтау бойынша жүргізілген зерттеу жұмысы М.Жұмабаев
“Сізбен бірге болу жайлы ма?”

Нұсқау: Тест 20 сұрақтан тұрады. Тестке жауап беру үшін
1.Басқа адамның киіміндегі фирмалық белгілерге қарайсыз ба?

2.Жақын дүкенге бару үшін киінесіз ба?

3.Өзінізден тұрмысы төмен адаммен араласқанда, өзінізді қалыпты жағдайда сезінесіз
4.Салтанатты отырыстарда өзіңізге таныс тағамдарды ғана жеуге тырысасыз ба?

5.Егерде досыңыз дұрыс киінбеген болса, онымен бірге жүруге ұяласыз
6.Сіз киім ыңғайлы болғанымен киілген екені көрініп тұрса оны
7.Өз түріңізден ұялатын сәттер бола ма?

8.Сіздің сәнді біркиер киімініз бар ма?

9.Өзіңіздің шыққан тегінізден ұялған кезініз бола ма?

10.Жақсы білім алғыныз келе ма?

11.Тамаша демалудың жақсы көресіз ба?

12.Телефон қоңырауына менменсіп жауап беретін кезініз бола ма?

13.Атақты немесе бай адамдармен танысуды ұантасыз ба?

14.Жеке көлік міңгенді ұнатасың ба?

15.Шыққан тегіңіз, ата-ананыз немесе материалдық жағдайыныз туралы жалған айтқан
16.Бейтаныс адамның (жол көрсетіңіз, уақытты айтыңыз және т.б.) деген
17.Әке мен бала арасындағы келіспеушіліктер болады және түрлі буын
18.Сіздің досыңыз бірнеше ай бұрын қарызға алған 10 теңгені
19.Дүкенге немесе кинтеатр кассасындағы ұзақ кезекті күтуге шыдайсыз ба?

20.Сізді оқу мәселесіне байланысты өтініштер ренжіте ме?

15-20 ұпай. Кез-келген ортада өзіңізді қолайлы сезінесіз.Әлеуметтік тұрғыдан өзіңізден
10-15 ұпайға дейін. Сіз адамдармен олардың мәртебесіне қарай араласасыз.Тіпті
5-10 ұпайға дейін. Сіз менмендігініз басым адамсыз, оның тізгінің
Анықтаушы ретінде алғашқы зерттеу жұмысы 7 сынып оқушыларына жүргізілді.
Мәртебе Менмендік Тіл табысу

50% 40% 30%

Осы қорытындыға сәйкес оқушылардың қарым-қатынасты белгілі бір жүйеге қалыптастыру
Осы психологиялық жаттығулардан кейін зерттеу жұмысы қайта жүргізілді. Зерттеу
Мәртебе Менмендік Тіл табысу

20% 30% 50%

2.2 Жеткіншектің өзіндік бағалауына байланысты

«Өзіңізді бақылай аласыз ба?» зерттеу жұмысы және оның нәтижесі

«Өзіңізді бақылай аласыз ба?» тесті

Мақсаты: жеткіншек жастардың қарым-қатынасы арқылы өзіндік бағалау ерекшелігін
Нұсқау: Тест 20 сұрақтан тұрады. Егер тұжырыммен келіссеңіз иә
Меніңше басқа адамдарға еліктеу қиын?

Мен реті келіп тұрса, басқаларды өзіме қарату үшін немесе
Менен жаман актер шықпайды?

Басқа адамдар, мені шын мәніндегіден әлде қайда терең қайғырады
Мен көптің назарында өте сирек боламын?

Әр түрлі адамдармен қарым-қатынаста және әр түрлі жағдайда мен
Мен өзім шын сенген нәрсемді ғана қорғай аламын?

Істе және адамдармен қарым-қатынаста табысты болу үшін, мен басқалар
Мені онша ұнатпайтын адамдарға да жылы қабақ таныта аламын?

Мен қандай болып көрінсем, өмірде де сондаймын?

Барлық нәрсенің өз құны бар деп есептейсіз бе?

Сіз қандай да бір түсті жақсы көресіз бе?

Өзіңізге өзіңіз күлесіз бе?

Ортада сізді жақсы көре ме?

Көп сөйлегенді ұнатасыз ба?

Өзіңіздің кемшіліктеріңізді жасыра аласыз ба?

Сізге қарыздар адамдарды тізіп жазып жүресіз бе?

Адамдарды жақсы ажырата білемін деп ойлайсыз ба?

Досыңыздың сәтсіздігі қуанта ма?

Тағдыр сізді ренжітті деп ойлайсыз ба?

5-10 ұпай. Сізде коммуникациялық бақылау төмен. Сіздің мінез-құлқыңыз орнықты
10-15 ұпай. Сізде коммуникативтік бақылау орташа. Сіз шынайысыз, алайда,
15-20 ұпай сізде коммуникативтік бақылау жоғары. Сіз кез-келген ролге
Анықтаушы ретінде алғашқы зерттеу жұмысы 8 сынып оқушыларына жүргізілді.
Орташа Жоғарғы Төменгі

40% 30% 10%

Осы қорытындыға сәйкес оқушылардың белсенділігін өзіндік бағалауын қалыптастыру үшін
Зерттеу жұмысы қайта жүргізілді, зерттеу қорытындысы.

Орташа Жоғары Төменгі

30% 50% 20%

2.3. Жеткіншектің қаншалықты ұнамды болу ерекшелігіне байланысты «Сіз адамдарға
Анкета

“Сіз адамдарға ұнайсыз ба?”

Мақсаты: жеткіншек жастардың қарым-қатынасы арқылы қаншалықты ұнамды болу ерекшелігін
Нұсқау: Анкета 20 сұрақтан тұрады. Бұл анкета жасырын түрде
Сіз араласқан адамдардың бәрі сізді сынайды деп ойлайсыз ба?

Достарыңыздың ермегі және басқа да қызығушылықтары жайындағы ойларын бөліссе
Басқа әрекет істегіңіз келсе, намысыңызды жоғары сақтай білесіз бе?

Сіз досыңыздың сөзіндегі қателікті байқайтындай болсаңыз оны түзету керек
Бейтаныс адамдармен кездескенде оларға жақсы әсер қалдыру үшін сіз
Өзге адамдармен танысқанда оның есімін естімей қалсаңыз қайта танысуды
Басқалардың мазағына жол бермейтіндігіңіз үшін сізді сыйлайтындығына сенімдісіз бе?

Басқалар сыртынан сыбырлап мазаққа айналдырмас үшін сақ болу керек
Сіз тапқыр адаммен сөйлесе қалсаңыз, лайықты жауап беруге және
Адам өз жүріс-тұрысын айналадағы адамдардың көңіл-күйіне сәйкес етуі керек
Сіз досыңызға керекті кезде көмектесу керек деп ойлайсыз ба?

Көмектің қадірін бәрі біле бермейді, сондықтан оны көп жасау
Сіз біреуге бағынышты болғаннан көрі оны бағындырғыңыз келе ма?

Шын дос көмектесуге тырысады деп ойлайсыз ба?

Дос өзінің қате істерін бағалап, мақұлдасын десе, оларды көрсете
Егер отырыста бұрын сіз естімеген анекдотты айтып жатса, сіз
Егер сізді біреу досының үйіне шақырса өтірік сылтау айтып
Шын дос жақын адамды қаламаса тиісті мінез көрсету керек
Сіз өзіңізге қарсы айтылған пікірді табанды түрде қорғай аласыз
Пайдасы бар достарыңызбен араласқанды жақсы көресіз ба?

Анкета 9 сынып оқушыларына жүргізілді. Оған 25 оқушы қатысты.
30% - сізді айналадағы адамдар жақсы көреді.

10% - сізбен айналадағы адамдар орташа қарым-қатынаста.

ҚОРЫТЫНДЫ

“Балғын жас адамға бір- ақ рет беріледі, - деп
Жеткіншек кезеңнің маңыздылығы адамның жеке басының моральдық әлеуметтік негіздерін
Өзінің ерекшеліктерін мен кемшіліктерін білгісі келу басқа адамдар өзіне-өзі
Бұл рухани талаптан, асыл арман мен мұраттан туған ыстық
Жеткіншектік шақ ымырасыз келеді. Жеткіншекке өзін көрсетуге ұмтылу, өзін
Жеткіншектердің құрбылары арасындағы қарым-қатынас қажеттілігін ата-аналары да алмастыра алмайды.
Мұндай жағдайда бала шамадан тыс мазасызданады, абыржиды және мінезінде
Сонымен, қарым-қатынас жеткіншектік кезенде ең негізгі тенденция. Жасы өскен
құрдастары арасындағы қарым-қатынас өте маңызды өзіндік ақпарат каналы. Сол
тұлғааралық өзара қатынастың өзіндік ерекше түрі - біріккен іс-әрекет
эмоционалдық байланыстың өзіндік түрі. Топтық құрамда болу, ынтымақтастық жеткіншектерге
Жеткіншектердің түрлі іс-әрекеттердегі қарым-қатынасы жаңа психологиялық және тұлғалық сапалардың
Жалпы қорытындылай келе жеткіншек жастағы қарым- қатынас оның жеке
Қорытынды экспериментінің нәтижесі өте тиімді болды №39 М.Жұмабаев атындағы
Пайдаланылған Әдебиеттер тізімі

Қазақстан Республикасының білім туралы заңы. 2004, шілде 9.

“Қазақстан – 2030” бағдарламасы, 1997.

Алдамұратов Ә. Жалпы психология. - А., 1996.

Алдамұратов Ә. Психология салаларының бағдарламалары. –Алматы, 2000.

Асылов Ұ., Нұсқабайұлы Ж. “Әдептану”. –Алматы. 2001.

Ахметов К. “Жас ерекшелік психологиялық кеңес беру”. Қазақ мектебі,
Абрамова Г.С. Возрастная психология. М, 2002.

Бейсенбекова Г.Б., Молдабаева Р.А., Нұрғалиева С.М. Жас ерекшелік психологиясы.
Блонский П.П. Психология младшеге школьника М. 1997.

Богасловский В.В. “Жалпы психология”. -Алматы 1980.

Выготский. Л.С. Собрание сочинений: В 6 т. - Т.
Выготский Л.С. Детская психология М., 1985.

Выготский Л.С. Развитие высших психических функций 3-том. М., 1983.

Возрастная и пед. Психология /под. ред. Гамезо/. М., 1984.

Гоноболин Ф.Н. Психология. А, 1976.

Дубровин И.В. Рабочая книга школьного психолога. М.,1995.

Давыдов В.В. Психическая теория учебной деятельности и методы начального
Формирование личности в переходный возраст от подросткового к юношескому
Жарықбаев Қ.Б., Қалиев. С. Қазақ тәлім-тәрбиесі. - А., 1995.

Жарықбаев Қ.Б., Абдрахманов Ә. Психология терминдерінің орысша-қазақша сөздігі. А.,1976.

Жарықбаев Қ. Жан тану негіздері А., 2002.

Жарықбаев К. “Жалпы психология”. –Алматы, 2004.

Жұмабаев М. Педагогика А.,1992.

Жантикеев С.К. Психология Астана., 2001.

Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Педагогика жэне
Кулагина И.Ю. Возрастная психология. - М.,1996.

Кон. Психология ранней юносіи. - М., 1990.

Г.Крайг. Психология развития. СП., 2002.

Кравцова Е.Е. Психологические прблемы готовности детей к обучению в
Карманова Ж.А. Особенности психологии младших школьников. Караганда., 2003.

Зак А. 3. Развитие умственных способностей младших школьников. М.,
ЛюблинскаяА.А. Мұғалімге бастауыш мектеп оқушысының психологиясы жөнінде. А., 1982.

Мұқанов М. Ақыл-ой өрісі. А., 1980.

Мұқанов М. Ми және сана. А., 1980.

Мұқанов М. Бақылау және ойлау. А., 1959.

Мұқанов М. Жас ерекшелік жэне педагогикалық психология. Мектеп, Алматы,
Матюхина М. В. Мотивация учения младших школьников. М, 1984.

Мухина В.С. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы. -А.1986.

Маркова А.К., Лидерс А.Г., Яковлева Е.А. Диагностика и коррекция
Мухина В.С. Возрастная психология: феноменология развития, детсво, отрочество. М.,
Немов Р.С. Психология: В 3 т. - Т. 3.
Сәбет бап- баба “ Жалпы психология”. -Алматы, 2003.

Обухова Л.Ф. Возрастная психология. М., 2002.

Обухова Л.Ф. Детская психология: теории,факты, проблемы. М.1995.

Оразбекова К. Иман және инабат А., 1993.

Орлов Ю.М. Самопознание и самовоспитание характера М.,1987.

Петровский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелігі - психологиясы. А.,
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии: В 2 т. -
Урунтаева Г.А., Афонькина Ю.А. Практикум по детской психологии М,
Под. Ред. Д.Б. Эльконина, А.Л. Венгера. Особенности психического развигия
Хрипкова А.Г. Мир детства. Младший школьник М.1981.

Шерьязанова Х.Т. Учите детей общению А ,1992.

Эльконин Д.Б. Психология игры М.,1978.

Якунин В.А. История психологии - СПб., 2001.

Кузнецова Л.В. Азаматтық неден басталады. –Алматы, 1989.

Жандарова С. “Қарым-қатынас пәнін жүргізудің әдістемелік мәселесі”. Сынып журналы.
Жақыпов С.М. Жеткіншектердің “мен” бейнесі огресивті мінез-құлық пен өзіндік
Елубаева С.Б. “Өзін өзі тәрбиелеу” мәселесі. Хабаршы, Абай, 2005.

Жақыпов С.М., Елубаева С.Б. “Оқыту процесіндегі қарым-қатынастың психологиялық мәселелері”.
Қыпшақбаева Р. Бала тәрбиесі бір күндік іс емес. //
Жолмуханова Б. "Қиын" оқушыны тәрбиелеу. // Мектеп психологиясы, №5,
Аязбекова Г. "Қиын" баланы тәрбиелеу жолдары. // Білімдегі жаңалықтар,
Сабыров А. “Жас ерекшеліктері”. Қазақ мектебі, 2005.

Бахтаева А. “Қарым-қатынас мәдениеті” Валеология. 2004.

Уақпаева Ұ.А. «Әдеби мәтіндегі диологтық қарым-қатынастың психологиялық құрылымы». Хабаршы
1

3