Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесі дамуы курстық жұмыс
Жоспар
Кіріспе...........................4
I-ТАРАУ. Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы жүйесі............................7
1.1.26-ХҚЕС Зейнетақы жоспарлары бойынша есеп және есептіліктің халықаралық стандарттары.................7
1.2. Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесі...........17
II-ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесі дамуы...23
2.1. Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесі дамуының қазіргі жағдайы..................................23 2.2 Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық іс-әрекеттеріне талдау жүргізу мен олардың даму тенденциялары........................26
III-ТАРАУ. Қосымша......................30
3.1. Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің шетелдік тәжірибелері............................30
3.2. Еңбек ақыдан ұсталатын міндетті төлемдер есебі.......33
Қорытынды.............................35
Пайданылған әдебиеттер тізімі.....................38
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 36 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
Кіріспе...........................4
I-ТАРАУ. Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы жүйесі............................7
1.1.26-ХҚЕС Зейнетақы жоспарлары бойынша есеп және есептіліктің халықаралық стандарттары.................7
1.2. Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесі...........17
II-ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесі дамуы...23
2.1. Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесі дамуының қазіргі жағдайы..................................23
III-ТАРАУ. Қосымша......................30
3.1. Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің шетелдік тәжірибелері............................30
3.2. Еңбек ақыдан ұсталатын міндетті төлемдер есебі.......33
Қорытынды.............................35
Пайданылған әдебиеттер тізімі.....................38
Кіріспе
Қазақстан Республикасында әлеуметтік-экономикалық жүйелердің барынша қарқынды дамыған бөлімдерінің бірі
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдаған “Қазақстан – 2030”
Экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде кешіктіріліп берілетін зейнетақы жойылып, зейнетақы
Аталған жетістіктермен қатар, зейнетақы қайта құрулардың әдістемелік есептеулерде жіберген
Зейнетақымен қамтамасыз етудің бүгінгі күндегі маңызды кемшілігі – жоғары
Қазіргі кезде ірі құрылтайшылары бар ЖЗҚ қызмет етуде. Мұндай
ҚР-ның зейнетақымен қамтамасыз етудегі қайта құру мемлекеттік емес зейнетақымен
Курстық мақсаты. Осы әдістемелік ұсынымдарды Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Берілген ХҚЕС-ті қолдану жөніндегі әдістемелік ұсынымдар ХҚЕС болып табылмайды
Қазақстан Республикасындағы жинақтаушы зейнетақы жүйесi қызметінің ұйымдастырушылық-экономикалық тетігін жетiлдiру
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудің әлеуметтiк-экономикалық мәнін нақтылау және
экономикасы дамыған елдердегi зейнетақымен қамтамасыз етудің тәжiрибелеріне ғылыми шолу
тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етуді реттеудегі мемлекеттің мүмкіндіктерін зерттеу және
зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінің тиімділігін арттырудың факторлары мен
зейнетақы қорларының қызметтерін кеңейтудің қажеттілігін ғылыми негіздеу;
зейнетақы жүйесін жетілдіру бойынша ұйымдастырушылық – экономикалық тетіктерін
зейнетақы жүйесінің тиімді әрекет етуін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар
Курстық жұмыстың негізгі тұстары:
Берілген әдістемелік ұсынымдар БЕХС 26 сәйкес зейнетақы жоспарлары бойынша
Берілген әдістемелік ұсынымдар есептіліктің осындай түрін жасайтын ұйымдарда зейнетақы
Зейнетақы жоспарлары кей кезде басқаша, мысалы, «зейнетақы схемасы», «еңбек
БЕХС 26 барлық қатысушылар үшін тұтастай, топ есебінде зейнетақы
Тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудің әлеуметтік- экономикалық мәнінің ғылыми тұжырымдамасы;
Жинақтаушы зейнетақы қорларының активтерін сақтандыру жүйесін тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз
Тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру бағытында міндетті кәсіби
Жинақтаушы зейнетақы қорларындағы қаражаттарды тиімді пайдалану, қор активтерін сақтандыру
I-ТАРАУ. Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесі
1.1 26 (IAS) ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ СТАНДАРТТАРЫ
Зейнетақымен қамсыздандыру бағдарламалары (зейнетақы жоспарлары) бойынша есеп және есептілік
ҚОЛДАНУАЯСЫ________________________________________________
1. Бұл стандарт зейнетақы жоспарлары бойынша есептілік үшін осы
2. Зейнетақы жоспарлары кейде өзгеше, мысалы, «зейнетақы схемалары»,
3. Осы Стандарттың тұтас алғанда барлық қатысушылар үшін
4. 19 Қызметкерлерге берілетін сыйақылар (ІAS) ХҚЕС жоспарлары
5. Зейнетақы жоспарлары белгіленген жарналары бар зейнетақы жоспарлары
6. Активтерін сақтандыру ұйымдарына инвестициялау арқылы құрылған зейнетақы
7. Жұмыстан шығарылған кездегі демалыс жәрдемақысы, мерзімі кейінге
АНЫҚТАМАЛАР__________________________________________________
8. Осы Стандартта мынадай терминдер төменде көрсетілген мәндерде
Зейнетақы жоспарлары – қызмет аяқталарда немесе ол аяқталғаннан кейін
Белгіленген жарналары бар зейнетақы жоспарлары – соларға сәйкес төленуге
Белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспарлары – соларға сәйкес төленуге
Зейнетақы қорына аударым – зейнетақы төлемі бойынша болашақ міндеттемелерді
Осы Стандартта сондай-ақ мынадай терминдер пайдаланылады:
Қатысушылар – зейнетақы жоспарының мүшелері, сондай-ақ осы жоспар бойынша
Зейнетақы жоспарының таза активтері – тиесілі зейнетақылардың актуарлық келтірілген
Тиесілі зейнетақылардың актуарлық дисконтталған құны – зейнеткерлікке шыққандарға және
Кепілдік берілген зейнетақылар – зейнетақы жоспарының талаптарына сәйкес оларды
9. Кейбір зейнетақы жоспарларына жұмыс берушілер болып табылмайтын
10. Зейнетақы жоспарларының көпшілігі ресми түрде жасалған келісімдерге
11. Көптеген зейнетақы жоспарлары жарналар аударылатын және солардан
12. Зейнетақы жоспарлары әдетте не белгіленген жарналары бар
БЕЛГІЛЕНГЕН ЖАРНАЛАРЫ БАР ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖОСПАРЛАРЫ
13. Белгіленген жарналары бар зейнетақы жоспары бойынша есептілікте
14. Белгіленген жарналары бар зейнетақы жоспарына сәйкес қызметкердің
15. Қатысушылар жоспар қызметіне мүдделі, өйткені бұл қызмет
16. Белгіленген жарналары бар зейнетақы жоспары жөніндегі есептіліктің
(а) кезең ішіндегі маңызды қызметті сипаттайтын және жоспарға
(b) кезең ішіндегі операциялар мен инвестициялық қызметтің
(с) инвестициялық саясатты сипаттауды қамтитын есептілікті ұсынумен қол
БЕЛГІЛЕНГЕН ТӨЛЕМДЕРІ БАР ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖОСПАРЛАРЫ
17. Белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспары жөніндегі есептілік:
(а) мыналарды:
(і) төлем көздері болып қызмет ететін таза активтерін;
(іі) кепілдік берілген және кепілдік берілмеген зейнетақыларды бөле
(ііі) жиынтығының артуын немесе тапшылықты көрсететін есепті; не
(b) зейнетақылар төлеу үшін қолда бар зейнетақы жоспарының
(і) кепілдік берілген және кепілдік берілмеген зейнетақыларды бөле
(іі) актуарийдің ілеспе есептілігіндегі осы ақпаратқа жасалған сілтеме
Егер актуарлық бағалау есептілікті жасау күніне дайын болмаса, орындалу
18. 17-тармақтың контекстіндегі тиесілі зейнетақылардың актуарлық дисконтталған құны
19. Есептілік тиесілі зейнетақылардың актуарлық дисконтталған құны мен
20. Белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспарына сәйкес тиесілі
21. Белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспары оның қаржылық
22. Белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспары бойынша есептіліктің
(а) кезең ішіндегі маңызды қызметті сипаттайтын және жоспарға
(b) кезең ішіндегі операциялар мен инвестициялық қызметтің
(с) не есептіліктің бір бөлігі ретінде, не жеке
(d) инвестициялық саясатты сипаттауды қамтитын есептілікті табыс ету
Тиесілі зейнетақылардың актуарлық дисконтталған құны
23. Зейнетақы жоспары бойынша күтілген төлемдердің дисконтталған шамасы
24. Жалақының ағымдағы деңгейін басшылыққа алатын әдіске артықшылық
(а) жоспардың әрбір қатысушысының үлесіне осы сәтте келетін
(b) жалақының өсуіне байланысты зейнетақылардың өсуі жалақы өскен
(с) жалақының ағымдағы деңгейін басшылыққа алатын тиесілі зейнетақылардың
25. Жалақының болжанған деңгейін басшылыққа алатын әдіске артықшылық
(а) қаржылық ақпарат, болжаулар мен есептеулерге қарамастан, ұйым
(b) соңғы жалақы қағидатын пайдаланатын жоспарлар үшін зейнетақы
(с) жалақының болжанған мөлшерлерін кіргізбеу, ал зейнетақы қорына
26. Ағымдағы жалақыға негізделген тиесілі зейнетақылардың актуарлық дисконтталған
Актуарлық бағалауларды жүргізу жиілігі
27. Көптеген елдерде актуарлық бағалаулар үш жылда бір
Қаржылық есептілік мазмұны
28. Белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспарлары үшін ақпарат
(а) есептілікке зейнетақы жоспарының таза активтерін, тиесілі зейнетақылардың
(b) зейнетақы жоспарының таза активтері және олардағы өзгерістер
(с) жеке актуарлық есептіліктегі тиесілі зейнетақылардың актуарлық дисконтталған
Әрбір форматта есептілікке сондай-ақ басшылықтың немесе директорлардың есептілік қағидаты
29. 28(а) және 28(b)-тармақтарында сипатталған форматтарды қолдайтын мамандардың
30. 28(с)-тармағында сипатталған форматты қолдануды жақтайтын мамандар тиесілі
31. Осы Стандарт жеке актуарлық есептегі тиесілі зейнетақыларға
БАРЛЫҚ ЖОСПАРЛАР____________________________________________
Жоспар активтерін бағалау
32. Зейнетақы жоспарының инвестициялары әділ құн бойынша есепке
33. Нарықтық бағалы қағаздарға қатысты әділ құн болып,
Ақпаратты ашу
34. Зейнетақы жоспары бойынша есептілікте, төлемдері белгіленген немесе
(а) зейнетақы жоспарының таза активтеріндегі өзгерістер туралы есептілік;
(b) есеп саясатының айтулы элементтерінің жиынтығы; және
(с) жоспарды және кезең ішінде жоспарға енгізілген кез
35. Зейнетақы жоспарлары бойынша есептер, егер қолданылуға
(а) зейнетақы жоспарының таза активтері туралы есеп, ол
(і) кезең соңындағы жағдай бойынша тиісті түрде жіктелген
(іі) активтерді бағалау әдісі;
(ііі) зейнетақы жоспарының таза активтерінің 5%-нан, не кез
(іv) жұмыс берушіге салынған әрбір инвестиция туралы егжей-тегжейлі
(v) тиесілі зейнетақылардың актуарлық дисконтталған құнынан өзгеше міндеттемелер.
(b) зейнетақы жоспарының таза активтеріндегі өзгерістер туралы есептілік,
(і) жұмыс берушінің салымдары;
(іі) қызметкердің салымдары;
(ііі) пайыздар мен дивидендтер тәрізді инвестициялық кіріс;
(іv) басқа да кіріс;
(v) төленген немесе төленуге тиіс зейнетақылар (санаттары бойынша
(vі) әкімшілік залалдар;
(vіі) басқа да залалдар;
(vііі) пайдаға салынатын салықтар;
(іх) инвестициялардың жұмсалуынан болған кірістер мен залалдар және
(х) басқа жоспарлардан және басқа жоспарларға аударымдар;
(с) зейнетақы қорына аударымдар саясатының сипаттамасы;
(d) белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспарлары үшін –
(е) белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспарлары үшін –
36. Зейнетақы жоспары бойынша есептілікте не қаржы ақпаратының
(а) осы жоспарға қамтылған жұмыс берушілер мен қызметкерлер
(b) зейнетақы алатын қатысушылардың саны және тиісті түрде
(с) жоспардың үлгісі – белгіленген жарналары немесе белгіленген
(d) жоспарға қатысушылардың жарналар салатынын не салмайтынын түсіндіретін
(е) қатысушыларға тиесілі зейнетақыларды сипаттау;
(f) жоспардың тоқтатылу жағдайларының әрқайсысын сипаттау; және
(g) есептік кезең ішінде (а) тармағынан (f) тармағына
Пайдаланушылардың қолы жететін басқа да құжаттарға сілтемелер жасау әдеттегі
КҮШІНЕ ЕНУ КҮНІ_
37. Осы Халықаралық қаржылық есептілік стандарты 1988 жылдың
___________
Қазақстанда мемлекеттік тілдегі ХҚЕС-ын тарату құқығы ХҚЕС жөніндегі Комитет
Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесі
“Зейнетақы жүйесіндегі тиімді ұйымдастырушылық - экономикалық
Зейнетақы төңірегінде орын алған мәселелердің көлемі зейнетақымен қамтамсыз етудің
зейнетақымен қамтамасыз етудің ерікті жеке үлгісін жасау;
әлеуметтік тәуелділіктерді бағалау мен негіздеу бойынша ғылыми құралдар жасау;
-әлеуметтік зейнетақы мен зейнетақылық сақтандырулардың ұйымдастырушылық, қаржылық, құқықтық формалары,
- зейнетақы жүйесінің негізгі әлеуметтік субъектілерінің (жұмыс беруші, жұмыскер,
- халықты зейнетақымен қамтамасыз етуді қаржыландырудың ерікті жеке тетігін
- сақтандыру жарналары мен зейнетақының көлемдері арасында өзара байланысты
- барынша зейнетақы жүйесінің әлеуметтік тиімділігі, бір жағынан қартайғандағы
- еңбекке жарамдылығын жоғалту және денсаулығына зиян келетін тәуекелділігі
Ол үшін Қазақстан тұрғындарын зейнетақымен қамтамасыз етудің жаңа үлгісін
Қазіргі қазақстандық зейнетақымен қамтамасыз ету нарығы өзінің қалыптасу кезеңінде.Тәжірибелер
Зейнетақымен қамтамасыз ету мақсатында бүгінгі таңда азаматтардың зейнетақы жүйесінің
Сондықтан зейнеткерлерді төменгі сызба бойынша санаттарға жіктеу арқылы түсініктер
Сурет 3 - Тұрғындарға зейнетақы төлеу жүйесі
Мұндағы: А санатты зейнетақы ( Базалық (Б) + ынтымақтық
Ұсынылып отырған үлгі-өмірді сақтандыру мен инвестициялық қорлардың іс-әрекеттерінің әр
Бұл жағдайда салымшылардың ақшалай құралдары ұзақ мерзімге салынып, орналастырылады.
Сонымен қатар, зерттеу жұмысында зейнетақылық жарналардың көзі және міндетті
Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн жетілдіруде экономикалық-математикалық әдістерді пайдаланудың маңызы
Экономикалық әдебиеттерде зейнетақы жүйесінде қолданылатын экономикалық көрсеткіштерді регрессиялық талдау,
Математикалық талдаудың көбiрек тараған бөлiмiнiң бiрi - көпфакторлық талдау.
Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің негізгі экономикалық көрсеткіштерін математикалық талдауда
Көпфакторлық талдау негiзiнде факторлардың нәтижелiк шамаларының арасындағы байланысты және
Мысал ретiнде зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің негізгі экономикалық көрсеткіштерін
Математикалық есептеулер жүргiзе отырып, мынадай қорытынды жасауға болады: корреляция
Кесте 5 - Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің негізгі экономикалық
Негізгі көрсеткіштер Зейнет
ақы
алушылар
саны Белгіленген зейнетақының орташа айлық мөлшері ЖЗҚ-ның салымшы-ларының саны
Халықтың зейнетақы жинақтары Еңбек ақы-
ның орташа айлық
мөлшері Қамтыл-ған халық саны
Зейнетақы алушылар саны 1
Белгіленген зейнетақының орташа айлық мөлшері 0,878541 1
ЖЗҚ-ның салымшыларының саны 0,541247 0,805692 1
ЖЗҚ-ғы халықтың зейнетақы жинақтары 0,623564 0,989678 0,990675 1
Еңбек ақының орташа айлық мөлшері 0,756124 0,856432 0,703361 0,777653
Қамтылған халық саны 0,894213 0,866630 0,800652 0,789689 0,687234 1
Ескерту: Жүргізілген есептеулер негізінде автор құрастырған
Сондықтан жинақтаушы зейнетақы қорындағы халықтың зейнетақы жинақтарын арттыру мен
2008-2010 жылдар аралығындағы зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің негізгі экономикалық
График түрінде барлығы келесі түрде болады:
Ескерту: Жүргізілген есептеулер негізінде автор құрастырған
Сурет 4 - Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің
График түрiнде зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің негізгі көрсеткіштерінің
Кесте 7 - Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің келешектегі дамуын
Көрсеткiштер 1999-2007жж.
(орта есеппен) Болжам
2008ж 2009ж 2010ж
Зейнетақы алушылар саны, мың адам 1776,3 1669,3 1701,2 1752,2
Белгіленген зейнетақының орташа айлық мөлшері, тг. 8319
ЖЗҚ-ның салымшыларының саны, мың адам 6135,1 9556,1 9838,8 10020,3
ЖЗҚ-ғы халықтың зейнет-ақы жинақтары, мың тг. 636311,5 1326085 1384345
Еңбек ақының орташа айлық мөлшері, тг. 31387 56000 56345
Қамтылған халық саны, мың адам 7102,5 8122 8127 8230
Ескерту: Жүргізілген есептеулер негізінде автор құрастырған
Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнің негiзгi көрсеткiштерiнiң өзара байланысын зерттеу
II-ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесі дамуы
2.1. “Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесі дамуының қазіргі жағдайы” тұрғындарды
Қазақстан – халықты әлеуметтік қамсыздандыруын қайта құруды жүзеге асырған
Зейнетақымен қамтамасыз етудің деңгейі мен сапасы – халықтың экономикалық
Жыл сайын елімізде зейнетақыны жоғарылату жүзеге асырылады. Ол 15
Бүгінгі таңда ЖЗЖ-ң салымшыларын ынталандыру керек. Ол үшін міндетті
“ҚазПочта” АҚ бүгінгі таңда Монополист болуы арқасында ЖЗҚ да
ЖЗҚ дамуының жоғары қарқыны халықтың жұмыспен қамтылуының және жалақының
ҚР ЖЗҚ зейнетақы жинақтары мен салымшылар саны төменде көрсетілген
Кесте 3 – Қазақстан Республикасының ЖЗҚ қазіргі жағдайы
№ ЖЗҚ АҚ-ның атауы Барлық зейнетақы жинақтары,
мың тг. Салымшылар
саны,
адам Адам басына шаққандағы зейнетақы жинақ (мың теңге)
Ұлар Үміт 212976600 1,380.820 154,24
Аманат Қазақстан 30 258019 6 58550 45,94
Атамекен 30238344 272081 111,13
МЖЗҚ 204 954 982 24 39 212 84,03
Туран Әлем Банкі 1 25422588 8 74754 143,38
Қазақстан Халық Банкі 1351224796 1. 964. 257 178,8
Қазақмыс 25025967 120362 207,9
Мұнайгаз-Дем 29 812 379 345780 86,21
Еуразиялық банк 42671019 267178 159,7
Қорғау 16848378 152495 111,14
ГРАНТУМ 72882879 218777 333,13
Отан 29963698 225666 132,78
Капитал 39 226228 335605 116,88
Республика 1514969 13927 108,78
Барлығы: 1208 120846 9 268464 130,35
Ескерту: Кесте ҚР қаржы ұйымдары мен нарығын реттеу мен
“Таза” инвестициялық кірістің өсу қарқыны соңғы 5 жыл
Кесте 4 - Зейнетақы активтеріндегі “Таза” инвестициялық
қарқыны
Көрсеткіштер
Жылдар
01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007 01.01.2008
1 Таза инвест. кіріс (млрд тенге) 99,2 114,7 155,1
2 Өсім (млрд.теңге) - 15,5 40,4 100,6 84,0
3 Өсу қоржыны (%-бен) 27,34 15,63 35,22 64,86
4 ЖІӨ (млрд.теңге ) 4612,0 5870,1 7453,0 10139,5 13315,2
5 Жинақталған зейнет-ақы қаражатындағы таза инвестициялық кірістің үлесі
6 Таза инвест. кірістің ЖІӨ -не қатынасы
(%-бен) 2,15 1,95 2,08 2,52 2,55
Ескерту: ҚР-ның қаржы нарығын және ұйым. реттейтін қадағалау агенттігінің
Жоғарыда көрсетілгендей есепті жылда “таза” инвестициялық кіріс көлемінің төмендегені
ҚР-ғы мемлекеттік бағалы қағаздардың жиынтық инвестициялық қоржынындағы үлесіне, АҚШ
Сурет 2 - Зейнетақы активтерінің қоржындық құрылымы (01.01.08ж)
Зейнетақы қайта құруының бастапқы кезеңінде ең ЖЗҚ-ның инвестициялық
2008 жылы зейнетақы жинақтары 40–тан астам кәсіпорын мен ұйымдардың
Зейнетақымен қамтамасыз ету саласы үшiн зейнетақы жүйесiн қайта құрудың
Жалпы айтқанда, қазіргі зейнеткерлерді зейнетақымен қамтамасыз ету үшін үлкен
2.2 Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық
Қазақстандағы ЖЗҚ қызметтерін әрі қарай дамыту, зейнетақы
ЖЗҚ табысты қызметі олардың потенциалды салымшылары
Зейнетақы жүйесін жаңғырту міндеттерін ескере
ЖЗҚ тиімді жұмыс істеуі активтерді
ЖЗҚ активтерін салуға болатын сенімді қаржы құралдарын
Нәтижесінде ЖЗҚ ұзақ мерзімді инвестициялық жобаларға, бағалы қағаздар
Бірақ Қазақстанда, экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің үлкен кемшіліктерінің бірі- ақпараттық қамсыздандырудың
Инвестициялық портфель жағдайы әлде де қатер туғызуы мүмкін,
Жүйенің жағымды жақтары келесіден көрінеді:
қордың ашықтығы (қорды таңдау, бақылау және алмастыру мүмкіндігі);
қосымша инвестициялық капитал алу мүмкіндігі;
жоғары білікті мамандарды ұстап тұру құралы ретінде;
қажетті жұмыс жағдайын жасау құралы ретінде көрінеді;
Теріс жақтары:
зейнетақымен қамтамасыз етудің сенімсіздігі;
мемлекеттік бақылаудың ашықтығы механизмдерінің болмауы;
мемлекеттік кепілдіктердің болмауы;
заң базасының жетілмегендігі.
Ұсынылып отырған зейнетақы жүйесінде жаңа экономикалық жағдайлардың әрекет
Кесте 1- Зейнетақы жүйесінің жағымды
ЗЖ Жағымды жақтары Жағымсыз жақтары
1 2 3
МЗЖ Барлық жағын қамтиды 1 қымбат бағалы
2 аз басқарылатындығы
3 тиімділігі жеткіліксіз
Мемлекеттік емес зейнетақы жүйесі (МЕЗЖ) 1.Жоғары табыстылық
2.Экономикалық өсімді және жинақ ақша мөлшерін көтереді
3.Инвестициялық ресурстардың пайдалануын және үлестірілуін жақсартады.
4.Салымшылар алдындағы қаржылық есеп
5.Жинақталған қаржыны мұра ретінде беру
6.Капитал қорын еркін таңдау 1.Барлық тұрғындарды әлеуметтік қорғауға толық
2.Әлеуметтік міндеттемелер әрекет етуші қаржы
3.Заңның аяқталмағандығы
4.Табыстың ең төменегі деңгейіне кепілдік бермейді
5.Төмен табыс алатын адамдар үшін тартымсыздығы
6.Жеке институттарға деген сенімсіздік
Маманданған кәсіби зейнетақы жүйесі
1)МЗҚ түсетін ауырлықты азайтады (зейнетақының бір бөлігін қаржыландыру және
2.Саланың мамандар құрамы жөнінде мәліметтік база жасайды
3.МЖЗ- қатысушыларының зейнетақы мөлшерін көбейтеді
4.Жұмыскердің денсаулығын жоғалтып алу қауіпіне бара-бар компенсациямен
5.Жұмыскерлерге оларға зейнетақы төлеуге негіз болып табылатын (соның ішінде
6.Зейнетақы төлемін әрбір жұмысшының сіңірген еңбегіне
Ескерту-кесте автордың жүргізген зерттеулері нәтижесінде жасалды.
Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, зейнетақы жүйесін жаңғыртудың
1.Өтпелі кезең аясында зейнетақы жүйесінің әрекет етуінің
2.Зейнетақы жүйесінің тиімді әрекет етуінің экономикалық механизмін жасап шығару;
3.Мемлекеттік зейнетақы қорларының инвестициялық іс-әрекетіне қатаң бақылау жасайтын
4.Зейнетақы төлемдеріне мемлекеттік кепілдіктер орнату;
5.Жинақтау қағидасына сәйкес жасалған, МЗҚ еңбек етуіне байланысты
III-ТАРАУ. Қосымша
3.1. Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің шетелдік тәжірибелері
Зейнетақымен қамтамасыз ету саласындағы іс-әрекеттер қазіргі кезде кез-келген мемлекеттің
Әлеуметтiк қамсыздандыру, соның iшiнде зейнетақымен қамтамасыз ету қазiргi түсiнiктеме
Қазақстанда жүргізіліп жатқан зейнетақыны қайта құру үрдісі өзара алмасу
Қазіргі уақытта Қазақстанда мемлекет пен зейнетақылық қамтамасыз етудің өзара
Нарықтық экономикадағы зейнетақымен қамтамасыз етуде мемлекет маңызды роль
Мемлекеттік реттеу мен нарықтық өзін-өзі реттеудің арақатынасы экономиканың
Нарықтық тетіктерді реттеуге күш салған мемлекеттерде (АҚШ, Ұлыбритания), мемлекеттің
Жапония, Германия және бірқатар басқа мемлекеттерде мемлекеттің араласуы біршама
Қазіргі және болашақ ұрпақты лайықты қамтамасыз ету үшін зейнетақымен
Ол әр елде әр түрлі:
- нарықтық қағидалар негізінде мемлекеттік басқару. Бұл типтегі жүйелердің
- тікелей мемлекттік басқару (Уганда). Жинақтаушы зейнетақы шоттарындағы құралдар
- қатаң реттеуші тәсілдермен орындалатын сыртқы басқару (Уругвай). Инвестициялық
- мемлекеттің өте төмен деңгейде қатысуымен сыртқы басқару (Австралия).
Қазақстанның зейнетақы жүйесі әлемдік тәжірибеге сүйене отырып тиімді
Ұлттық зейнетақымен қамтамасыз етуді құруға байланысты мәселелерді шешу басқа
Зейнетақы жүйесінің қызмет етуінің әдістемелік жүйесі төмендегі кестеде
Кесте 1- Әлем елдеріндегі тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудің
Зейнетақы жүйесінің үлгілері Әдістемелік негіз Экономикалық тетіктері
Басқарылуы Зейнетақы төлеу түрлері
АҚШ
Америка үлгісі
Мемлекеттік реттеу -сақтандыру компаниялары
-зейнетақы қорларынан
-мемлекеттік бағдарламаларынан
Скандинавия елдерінде Әмбебап және әлеуметтік үлгі Бір орталықтан жоспарлау
-сақтандыру компаниялары
Германия Бисмарк үлгісі Үкіметтен реттеу -мемлекеттен
-сақтандыру компаниялары
Ресей Беверидж үлгісі
Бисмарк үлгісі Бір орталықтан жоспарлау -мемлекеттен
-сақтандыру компаниялары
-жинақтаушы қорларынан
Өзбестан Кеңестік үлгі Бір орталықтан жоспарлау -мемлекеттен
Қазақстан Чили үлгісі Мемлекеттік реттеу -мемлекеттен
-ынтымақты
-жинақтаушы қорларынан
Ескерту: Автор құрастырған
Жоғарыда айтылғандарды қорытындасақ, зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiнiң әрекет етуi
Әлеуметтiк бағдарламалар, оларды жүзеге асырудың түрлері мен басқару қағидалары,
Әлеуметтiк көмектер мен жоғары сапалы қызмет көрсетулердi ұсыну қағидасына
3.2. Еңбек ақыдан ұсталатын міндетті төлемдер есебі
Жалақы – бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау
Қазақстан Республикасы заңына сәйкес жұмыскердің еңбек ақысынан: міндетті зейнетақы,
Жалақыдан ұстап қалу тек заңда көзделген жағдайларда жүргізіледі. Әрбір
•Табыссалығын;
•Орындаушы қағаздарбойынша;
•Несие сатып алынған тауарлар үшін тапсырмалар мен міндеттемелер бойынша;
•Жазбаша тапсырмалар, жеке сақтандыру шарттары бойынша;
•Егер шаруашылық субъектісі кәсіподақтардың немес тәуелсіз кәсіподақтардың федерация кеңесінде
•Жалақы себінен берілген авансты өтеу;
• Жеке тұрын – үй құрылысына берілген несиені өтеу
• Жұмысшының жазбаша келісімі бойынша шауашылық субъектісіне тиесілі тұрғын
• Демалыстың өтелмеген күндері үшін;
• Кәсіпорынға келтірілген зияндыөтеу;
• Айыппұлдар мен мойнындағы ақша;
• Ведомстволық мектепке дейінгі мекемелерде балаларды ұстау үшін.
Табыс салығын ұстау. «Салық және бюджетке төленетін басқа да
Қорытынды
Жүргізілген зерттеу төмендегідей қорытындылар мен ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді.
1.Тұрғындардың зейнетақымен қамтамасыз етудің әлеуметтік-экономикалық мәні, ерекшеліктері және даму
Қазақстандағы зейнетақы жүйесінің дамуы мына ерекшеліктермен:
а) әлемдік қаржы дағдарысының ықпал ету сипатымен; ә) нақты
2.Отандық жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қазіргі жағдайы мен даму үрдісінің
Жапония, Германия және бірқатар басқа мемлекеттерде мемлекеттің араласуы біршама
3. Жинақтаушы зейнетақы жүйесін қалыптастыру мен дамытуда мемлекеттік реттеу
4. Тұрғындардың зейнетақымен қамтамасыз етілуін кең көлемді талдау және
5.Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамытудың экономикалық тетіктері зерттеліп, тұрғындардың әлеуметтік-экономикалық
6.Зейнетақы жүйесіндегі жинақтаушы зейнетақы қорларының қалыптасу ерекшеліктері мен дамуына
- жинақтаушы зейнетақы қорларындағы салымшылар жинағын келеңсіз немесе әділетсіз
- зейнетақы жинақтарын экономиканың нақты секторына бағыттай отырып, елдің
- тұрғындардың сенімін арттыры отырып және жаңа қаржы
7.Қазіргі жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамыту үлгісін қолдау дәлелдері күшейтілді.
а) зейнетақыны сақтандыру қағидаларынан; ә) жұмысшы,
8. Қолданылған экономикалық–математикалық есептеулердің нәтижесінде тұрғындарды зейнеткерлік төлемдермен қамтамасыз
Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесінің бұдан әрі табысты дамуы үшін
Пайданылған әдебиеттер:
1. Зейнетақы қорларының дамуы және қалыптасуы // “Қазіргі кезеңдегі
2. Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларының жағдайын
3. Қазақстан Республикасындағы жинақтаушы зейнетақы жүйесін талдау //
4. Математикалық әдісті қолдану арқылы жұмысқа қабілетсіздерді зейнетақымен қаматмасыздандыруды
5. Зейнетақы жүйесінің қалыптасу қағидалары мен модельдері // Оңтүстік
6. Зейнетақы жүйесі дамуындағы факторлар // “Әуезов оқулары -7:
7. “Қаржылық есеп” // С.Б.Баймұханова –Алматы,2007ж
3
Зейнеткерлер
Б санатты
1998 жылдың 1 қаңтарына дейін зейнетақы алушылар
Осы уақытқа дейін 6 ай немесе одан көп жұмыс
Еңбек ету мерзімі 1998жылдың 1 қаңтарынан кейін басталғандар
Б + Ж
Б + Ы + Ж
Б + Ы
А санатты
С санатты
