Шыңғыс Айтматов курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. Ш. Айтматовтың әлемдік аренасы
2. Ш. Айтматов пен Ә. Кекілбаев шығармаларындағы адам мен аңыз проблемаларының үндестігі.
2.1 Жазушы Ш.Айтматов түйген ой-толғамдар.
2.2 Жазушы Ә. Кекілбаев түйген ой-толғамдары
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 32 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. Ш. Айтматовтың әлемдік аренасы
2. Ш. Айтматов пен Ә. Кекілбаев шығармаларындағы адам
2.1 Жазушы Ш.Айтматов түйген ой-толғамдар.
2.2 Жазушы Ә. Кекілбаев түйген ой-толғамдары
КІРІСПЕ
Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі. Адамзат тарихында ХХ ғасыр
Міне, осы жағдайларды ескере отырып, ХХ ғасыр мәдениетінің
Ұлттық мәдениет дәстүрлерін сақтап қалу бағытының ерекше етек
Ш.Айтматов шығармаларында өзінің шығармашылық позициясы мен өмірге көзқарасын
Осы бір құбылыс Әбіш Кекілбаевтың «Ханша-Дария хикаясы», «Күй»,
Ел тағдыры мен жер тағдырынан қымбат нәрсе болушы
Осы мақсатта Ш. Айтматов және қазақ жазушылары қаламынан
Сонымен бірге, қырғыз жазушысы өзінің ұстаз алдындағы бір
Біз диплом жұмысымызды осынау көркем дүниелерге арқа сүйей
Диплом жұмысының мақсаты: Ш. Айтматов шығармаларын талдау. Ш.
Диплом жұмысының міндеттері:
– Ш.Айтматовтың еңбектеріне шолу жасау;
– шығармашылығының әр түрлі саласы бойынша талдау жасай
– әдебиеттің теориялық мәселелері жайлы толғамдарын бүгінгі қазақ
– Абайтанудың негізін салудағы еңбектерін топтастыру.
Диплом жүмысында қолданылған әдіс-тәсілдер: еңбектерді және ол туралы
Диплом жұмысының дерек көздері: зерттеу еңбектері, отандық диссертациялық
Зерттеудің нысаны: Ш. Айтматовтың әртүрлі тақырыптар бойынша жазылған
Жұмыс нәтижелілігі: жалпы жұмыс барысында Ш.Айтматовтың еңбектеріне талдау
Ш.Айтматовтың шығармашылық арнасының ауқымы кең екендігі;
Дүние жүзі әдебиетінде жаңаша ойлау, философиялық тереңдік таным
Ш. Айтматовтың әлемдік аренасы
ХХ ғасыр әлем тарихында қарама- қайшылығы көп,
Жазушының еңбегі әдебі мен әдеті мәселелерін қарастыруда, ең
Бұл туралы әлем биігіндегі классик «Әдебиетке деген аяулы
Институттан соң шығармаларындағы адам кейіпкерлеріне жасалған талдаулар кейіпкерлердің
«Мені ақындыққа итермелеген – мені қоршаған адамдар. Шығармаларымда
Ш.Айтматовтың өзінің өзектілігін жоғалтпаған соғыс тақырыбына жазылған –
Ш.Айтматов бұл шығармасын жазғанда екі жақты қиыншылықты өте
Біріншіден, көп жазылған соғыс тақырыбы автордан көркемдік жинақылық
Ш. Айтматов өзінің қиын да күрделі міндетін Толғанай
Толғанай – бұл натуралистік портрет емес, бұл барлық
Автор Толғанай образы арқылы бүкіл бір дәуір суретін
Жазушы адам образын жасаған кезде ғана емес, Жер-Ананың
«Жер-Ана» повесіндегі соғыс кезіндеғі ауыл көрінісі прозаның көрнекті
Повесте халықтың көзқарасы, оның демі болып жатқан трагедиялық
Толғанай соғыстың алғашқы күні туралы айта бастағанда, Жер-Ана
Ш.Айтматов табиғат әлемі мен адамзат әлемі арасындағы қатынастарды
Жер-Ана мен Адам-Ана екеуі де жақсылыққа құштар, екеуі
Повестің соңы бұған дәлел. Кішкене Жанболатқа, бүкіл адамға
Шығармадағы екі Ананың образы екі бөлек бейнеленгенімен, олар
Жазушы шығармаларында әйелдер бейнесін жасауға үлкен орын берілген,
Толғанай Шыңғыстың шешесі Нағима есепші болып орналасқан Жиде
Повесте аса әссрлі берілгсн «Темір жолға тасталган бас
Бұл туралы Ү.Б. Құлтаеваның документалдық негіздегі «Станцияға тасталған
Баласының анасына лақтырып қалдырып кеткен бас киімі мен
Негізінен Ш. Айтматов өз шығармаларында бұл кейіпкерлерінің де
Жоғарыда аты аталған Қарақыз әпкесі де Толғанай сияқты
Қайтыс болған әпкесі Айымкүлдің үш баласын інісі Төреқұлдың
Қарағыз бен жұбайы Досалы қиын күндерде жәрдем беруді,
Болашақ кемеңгер жазушының шығармаларында суреттелген балалық таза махаббат
Сонымен, обьектіге алынып отырған романдарына қатысты алатын болсақ,
В. Коркинмен сұхбатында «Құс жолы» повесіндегі Толғанайдың аузымен
Суреткердің ең асыл ойларын жеткізетін кейіпкерлердің бірі де
«Осы уақытқа дейін «дін – апиын» деп келді.
Біз осы айтылғандарды бүгінгі заман талабына орай терең
Сонымен бірге, «Жан пида» романында анашистер жайының өзінше
Суреткердің ең асыл ойларын жеткізетін кейіпкерлердің бірі де
Өзінің бір диалогында Авдий Пушкин музейінде ескі болгар
Бұл балладасындағы «жетінші» – Сандро жазушының өзінің ойдан
Жазушының бірін-бірі қайталамайтын әрбір жаңа шығармасының бірі –
Жазушы «Авдийді орыс ұлтындағы адам емес, христиан ретінде
Ш. Айтматов өзінің И. Ришинмен болған сұхбатында: «Христиан
Сонымен бірге, ірі суреткер: «Жаңа ғасырға қадам басқан
Егер қазіргі заманның тілімен айтар болсақ, жер бетінде
Жазушының шығармаларында қазақ кейіпкерлердің араласа жүретіні бар. Бұл
мал дәрігерлік техникумы деген белгілі техникум болатын. Сол
Менің атам Айтмат өз кезіндс Әулиеатаға белгілі сауатты
Суреткер тағы бір сұхбатында «Біріншіден, біз аралас-құралас елміз.
Жазушының қарындасы Р. Айтматова да «Шыңғыс қазақ пен
Сонымсн бірге, қырғыз жазушысы өзінің ұстаз алдындағы бір
Ең алғаш ақ батасын берген қазақ классигі М.
Ш. Айтматов та барлық жазушылар сияқты өз шығармашылығын,
III. Айтматовтың шеберлік талантына бас идіріп, жазылу құпиясын
Қорытындылай айтқанда, екі елдің, қазақ пен қырғыздың туыстығы,
Ш. Айтматов пен Ә. Кекілбаев шығармаларындағы адам мен
2.1 Жазушы Ш.Айтматов түйген ой-толғамдар.
Ш. Айтматов «Ғасырдан да ұзақ күн» («Боранды бекет»)
Ал Григор Нарекацидың «Қасірет кітабы», және оның жазушы
III. Айтматовтың әңгіме-повестері негізінен өмір шындығы, жазушының жанында
Бұл ретте «Боранды бекет» романының тақырыбының туу процесі
Суреткер «Ғасырдан да ұзақ күн» деген бір тармақты
Жазушы Ш. Айтматов өзінің Г. Атрянмен диалогында романның
Сондай-ақ суреткердің: «Мен үшін шығарманың ой өзегіне сәйкес
Романның тақырыбы және ой өзегін беріп тұрған «Шіре»
Баланы ұстап алалық,
Басына шіре салалық,
Үйге алып барып қиналық,
Алты ағайын қалмақтың,
Аяқ басын жиналық.
III. Айтматов алпысыншы жылдары атақты қария Саяқбай Қаралаевпен
Ертеде, қалмақ пен қырғыз шапқыншылығы тұсында, екі жақ
Ғалым А. Исмақова Ш. Айтматовтың 70 жас мерейтойына
Атақты жазушы Ә. Кекілбаев журналист Жанболат Аупбаевтың; «Ендігі
«Бірде «Ақ кемесін» жариялатып, Шыңғыс Айтматов Алматыға келді.
Мен шексіз кекшілдіктің шексіз қатыгездікке, ал шексіз қатыгездік
Ал, III. Айтматов: «Әбіш Кекілбаев інімнің шығармашылығына әрдайым
Сол үзінділерді келтірсек:
«Старики кончили свящснно действовать над шкурой белого верблюжонка.
Перебирая пальцами, мужчины разгладили края шкурок, как обручем,
Томимые жестоким любопытством, всадники сбились вокруг пленных. Те
Бұл Ш. Айтматовтың жоғарыда Ә. Кекілбаевтың «...Бұл әуендестікке
Жазушы «Борандьы бекет» романында мәңгүрттік тақырыбын барынша тиянақты,
«Боранды бекет» романындағы «Мәңгүртизм» терминінің әлемдік деңгейге көтерілу
«Боранды бекет» романының тақырыбы, ой-өзегі осылай пайда болады.
Жазушының «Боранды бекет» романындағы басты тұлға – Едіге.
Григор Нарекацидың «Қасірет кітабы», және оның жазушы шығармашылығына
Кітапты қайталап оқыған сайын, ақынының кемеңгерленіп, оның адамның
Үлкен суреткер Ш. Айтматов өзінің жан-дүниесінде, жүрегінде орныққан
Романның басталуынан соңына дейін тартылған, өне бойында кеиіпкерлерінің
Осындай кейіпкерлердің қатарына «Боранды Бекет» романындағы Сәбитжанды да
«Ал, Едеке, сен ғой, радио арқылы космос корабльдерін
Адам ылғи да орталықтың ирограммасы бойынша қимылдайтын болады.
Немесе әскер мәселесін алайық. Бәрі сигнал арқылы жүргізіледі.
Солайы солай-ау, бірақ Едіге шынынан шошиын деді: «Мына
Романның соңында Сәбитжанның мәңгүрт екені де атап өтіледі:
«Радио басқару арқылы жүріп-тұратын адамдар туралы далбасаны осы
Едіге осылай ойлай берген сайын ой түбіне жете
– Мәңгүртсің сен! Нағыз мәңгүрттің өзісің! – деп
Жазушының өзі бұл кейіпкері туралы: «Осынысымен ол күлкілі
Ш. Айтматов өз шығармашылығында тұрмыстың жаңа, дамыған, озық
Ш. Айтматов өзінің «Ғасырдан да ұзақ күн» романы
Ш. Айтматов «Боранды бекет» («Ғасырдан да ұзақ күн»)
Романның бас кейіпкері Едігенің тағдыры арқылы Ш. Айтматов
Міне, сондықтан Григор Нарекацийдің осы екі сөзін шығармаға
Едіге – еңбекжанды адам. Ол Танабайды да еске
«Боранды бекетте» қазіргі адам өмірін кең философиялық категориялар
Едіге бәрі туралы ойланатын адамдардың қатарына жатады. «Адам
Аңыздағы – құл мәңгүрт пен Найман Ананың бейнесі
Найман Ананың ақ жаулығынан пайда болатын Дөненбай құс
Шығармадағы Қаранардың тағдыры Едігенің тағдырымен тығыз байланысты. Бұлар
Шығармада жазушы космос тақырыбын көтеру арқылы адамдардың бейбіт
Романда жер бейнесі – адамның туып-өскен ортасы өзіндік
«Боранды бекет» романында адам мен табиғаттың қарым-қатынасы, өзара
Ш. Айтматов аңыздарды әр шығармасында әр түрлі құбылтып,
Жарияланғаннан соң үлкен сынға ұшыраған, сол сынның әсерімен
Жазушының өзі қойған алғашқы аты «После сказки». «Новый
«Алғашқы кезде мен повесті «После сказки» деп атағым
Ш. Айтматовтың «Ақ кеме» повесі адамзаттың болашағы –
М. Әуезов Ш. Айтматовтың шығармашылығы туралы: «Ең қуаныштысы
«Сөз семсерден де өткір» деп халық бекер айтпаған.
Шығармадағы басты бейненің бірі – Бала. Баланың дамуына
«Ақ кеме» повесте ең көркем берілген табиғат суреттері
«Бұл маңайда өскен бұталар да, шөптер де, мынау
Өзен жағасына өскен бұта шөптерге де «Сүйкімді», «Қорқақ»,
Ал Н. Левченкоға берген сұхбатында жазушы «Менің «ер»
Жалпы, жазушы үшін балалық шақтың маңызы туралы көп
Бала «Мүйізді Бұғы Ана» туралы аңызда атасы Момыннан
Ол аңызды енді өз портфеліне айтып береді. Бала
Ш. Айтматов повесі баланың психологиясын терең және дәл
Аңыз – бала үшін жақсылықтың, сұлулықтың символы. Ол
Баланың бұлай жалынуы кездейсоқ нәрсе емес. Мүйізді Бұғы
Ш. Айтматов «Ақ кеме» повесіндегі адамгершілік туралы концепциясын
Бұл повесть жазушының басқа шығармаларынан өзгеше. Егер бұдан
Ш. Айтматов шығармашылығының негізгі мәселесі – адамның қалыптасуы.
Адам мен табиғат тұтас бір нәрсе. Немістің әдебиет
Жазушы Ә. Кекілбаев түйген ой-толғамдары
Әбіш Кекілбаев романдарының тарихилық сипаты күшті. Ол халықтар
Жазушы тілі бай, образды, ойлы. Суреттері де жарқын,
Кез келген жазушының жаратылысы, мінезі болмысы, сөз жоқ,
Аңыздар мен тарихи әфсаналар немесе тарихи тұлғалар мен
Сіздің тарихи тақырыпқа жазылған екі кітабыңызда – «Аңызды
... Ырым ету әлі күнге дейін қалмай келеді.
Ежелден, ескі замандардан қоңсыласа қонып, қыз алып, қыз
Жазушының «Шыңырау» повесі Ақотты нар аңызының желісі бойынша
«Шыңырау» повесін жазғанда қаламгер көбіне фольклорлық дерекке табан
Бұл шығарма құдық, құдықшылық кәсіп, өнер туралы шығарма.
Ең басты жетістігі – адам ісінің өміршеңдігі. Адам
Ә.Кекілбаевтың «Ханша – дария хикаясы» және «Шыңырау» атты
Сәулетшінің қоғамдағы мәнін айқындай түсу үшін Ә.Кекілбаев осы
«Аңыздың ақыры» романының арқауы күмбез төңірегіндегі оқиғаларға құрылған.
Міне, сондықтан да әміршінің көздегені сәулет сәні емес,
Романда өнерпаз жазаға душар болады, өйткені ол тек
Ә.Кекілбабаев аңыз оқиғасын романда екі желі арқылы суреттейді.
...Ә.Кекілбаев өз романында халықты соншама дәрменсіз күйге қалдырмады.
Өнер, өнердің табиғаты, өнердің құдіреті туралы пікірталастарға қосылған
«Күй» – сөзбен сурет салудың сөзбен өмірлік қақтығыстарды
«Күй» – реалистік психологиялық мектептің жаңа сатылы биігін,
Қазақ сахарасымен түрікмен құмының қымқуат мінезді естен кетпес
«Күй» повесіндегі Сырым өзіңіз емес пе? – деген
Төртінші, бесінші класс оқып жүргенімде, жер, судың атын
«Күй» повесі де – өнер туралы шығарма. Бойында
Ежелгі аңыз әңгімелерді бүгінгі көзқарас тұрғысынан електен өткізіп,
Негізгі тарауларда осы бір астарында талай құпия сырлар
Екі повестің тақырыбы бір-біріне ұқсайды. Бұл повесть классикалық
Автор: «...Темірдің өмірде бітіріп кеттім дейтін шаруасы –
Ақсақ Темірге қазіргі заманның көзімен қарау керек. Адам
Бұл тұста жазушының көптеген кейіпкерлері бір-бірін толықтырып, молайтқан.
8
28
