TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе 4

I-тарау. Бастауыш сатыда оқушыларды эстетикалық тәрбиелеудің теориялық негіздері 7

I.1.Педагогика ғылымында “эстетикалық тәрбие” ұғымының анықталуы 7

I.2. Бастауыш сынып оқушыларының сұлулық сезімдерін тәрбиелеу жолдары 14

II-тарау. 2-сыныпта “Ана тілін” оқыту барысында оқушылардың эстетикалық тәрбиесін қалыптастыру жолдары 25

II.1.Бастауыш сынып оқушыларының эстетикалық тәрбиесін қалыптастыруда көркем шығармалардың алатын орны 25

II.2. 2-сыныпта ана тілі сабақтарында оқушылардың эстетикалық тәрбиесін қалыптастыру тәжірибесі 40

Қорытынды 49

Әдебиеттер тізімі 50

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Педагогика

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

Мазмұны

Кіріспе 4

I-тарау. Бастауыш сатыда оқушыларды эстетикалық тәрбиелеудің теориялық негіздері 7
I.1.Педагогика ғылымында “эстетикалық тәрбие” ұғымының анықталуы 7

I.2. Бастауыш сынып оқушыларының сұлулық сезімдерін тәрбиелеу жолдары 14
II-тарау. 2-сыныпта “Ана тілін” оқыту барысында оқушылардың эстетикалық тәрбиесін
II.1.Бастауыш сынып оқушыларының эстетикалық тәрбиесін қалыптастыруда көркем шығармалардың алатын
II.2. 2-сыныпта ана тілі сабақтарында оқушылардың эстетикалық тәрбиесін қалыптастыру
Қорытынды 49

Әдебиеттер тізімі 50

Кіріспе

Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандартында бастауыш сатыдағы оқыту
Баланы жастайынан эстетикалық тәрбиелеуге Мағжан Жұмабаев ерекше назар аударды.
Дәл осы ойды Ы.Алтынсариннің еңбектерінен байқауға болады. Ы.Алтынсарин эстетикалық
Орыс халқының педагогтары К.Д.Ушинский, В.А.Сухомлинский, А.С.Макаренко да эстетикалық тәрбие
Қазіргі мектеп практикасын талдау да бастауыш сатыда көркем шығармалар
Дегенмен, бастауышта оқушыларды эстетикалық тұрғыдан тәрбиелеуге көркем шығармаларды пайдалану
Сондықтан біз осы тақырыпты жан-жақты зерттеуді көздеп, алдымызға мынандай
2-сыныпта ана тілін оқыту барысында оқушылардың эстетикалық тәрбиесін қалыптастыру
Осы мақсаттан туындайтын міндеттер:

Ұлы адамдардың, ғалымдардың пікірлеріне сүйене отырып, “Эстетикалық тәрбие” ұғымының
Озат мұғалімдер тәжірибе қортындыларына сүйене отырып 2-сыныпта ана тілі
Зерттеу объектісі – бастауыш сатыдағы оқыту процесі.

Зерттеу пәні – 2-сыныпта ана тілі сабақтарында оқушылардың эстетикалық
Зерттеу жұмысында қолданылған әдістер:

Тақырыпқа бай педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді жинақтау, талдау.

Озат мұғалімдер тәжірбиелерін жинақтау, қорыту.

Бақылау.

Кіріспеде жұмыстың мақсат – міндеттері анықталып, зерттеу объектісі, зерттеу
I-тарауда ұлы адамдар мен педагогтардың пікіріне сүйене отырып эстетикалық
II-тарауда 2-сыныпта ана тілі сабақтарында оқушыларды эстетикалық тәрбиелеуде көркем
Бастауыш сатыда оқушыларды эстетикалық бағытта тәрбиелеудің маңыздылығы жөнінде қортынды
I-тарау. Бастауыш сатыда оқушыларды эстетикалық тәрбиелеудің теориялық негіздері

I.1.Педагогика ғылымында “эстетикалық тәрбие” ұғымының анықталуы

Философиялық тұрғыдан алып қарайтын болсақ “эстетика” деген сөздің өзіне
Ал,”эстетикалық” дегеніміз не, бұл сөз нені білдіреді? Бұл гректің
Эстетикалық тәрбие адамның рухани бейнесін қалыптастырудың соншама ауқымды саласын
“Көркемдікке тәрбиелеу” дегеніміз - өнер құралдарымен тәрбиелеу деген сөз.
Батыстың белгілі философы И.Кант (1724-1804) “Прекрасное есть символ нравственного,
Эстетикалық (сұлулық) тәрбие беру балалардың өскен ортасына, жасына және
Дала ойшылдары жас өскіннің эстетикалық тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген,
Аса мәнді эстетикалық түйіндерді кейіннен ұлы Абай мен Сұлтанмахмұт
Осы ойды Абай қырық үшінші қара сөзінде ары қарай
Халықтың ауызекі шығармашылығын Абай өзінің педагогикалық идеяларын таратуда, әсіресе,
Мәселен, қарасөздерінде мақал-мәтелдерді талдау, ертегі, аңыз сюжеттерінде, салт-дәстүрлерге тоқталу,
Егер топтап айтар болсақ, мақал мен мәтелдерді талдау барысында
Жастарға адам баласының сыртқы сұлулығы мен ішкі жан-дүниесінің үйлесімділікті
Сонымен қатар ол жоғары адамгершілік қасиеттердің мінез-құлық мәдениеттілігіне байланысты
Балалар мен жастардың әсемдікке, сұлулыққа деген көзқарасын қалыптастыруда Абай
Мұндай суреттемелер “Жаз”, ”Күз”, ”Жазғытұрым”, ”Желсіз түнде жарық ай”,
Өлеңдегі табиғаттың әсем көрінісі, күн шұғыласы, адамдардың, жан-жануарлардың іс-әрекеттері
Абай қазақ қыздарының нәзік жанын, ибалы қасиеттерін, мінез-құлқын, жүріс-тұрысын,
Мысалы:

Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы,

Аласы аз қара көзі нұр жайнайды.

Жіңішке қара қасы сызып қойған,

Бір жаңа ұқсатамын туған ойды.

Маңдайдан тура түскен қырлы мұрын,

Ақша жүз, ал-қызыл бет тіл байлайды.

Нәзік бел тал шыбықтай бұрындайды.

Қалаң қара шашы бар жібек тамды,

Торғындай толқындырып көз таңдайды…

Осылайша әдемі кейіптеумен бірге:

Бұлардың кейбірінің мінездері,

Ешнәрсе көрмегенсіп бұртақтаған.

Кейбірі жайдары, ашық боламын деп,

Орынсыз адамдармен жыртақтаған – деп қыз-келіншектерге мұндай одағай мінездің
Абай эстетикалық тәрбиенің құрамы ретінде халық музыкасының маңызына да
Абай, әсіресе, халық арасынан шыққан әнші-күйшілердің, ақын-жыршылардың өнеріне зор
Эстетикалық тәрбие туралы пікір айтқан адамдардың бірі – Шоқан
“Ата көрген оқ жонар” дегендей, Шоқанның көркемдік танымының қалыптасуына
Шоқанның халық шығармашылығына деген сүйіспеншілігінің қалыптасуына, көркемдік талғамының жетілуіне,
Шоқанның балалық шағы Көкше өңірінде – Оқжетпес, Құсмұрын, Сырымбетте
Бала жасынан әжесі Айғанымнан ертегі, аңыз-әңгімелерді, тарихи оқиғалар мен
Эстетикалық тәрбие туралы құнды пікір айтқан адам – Ыбырай
Ыбырай осы бала жастан халықтық педагогикадан алған тәлім-тәрбиесін, үлгі-өнегесін,
Ы.Алтынсариннің де эстетикалық тәрбие проблемаларын қозғайтын арнайы еңбектер жазып
“Қазақ хрестоматиясына” енгізілген ауыз әдебиетінен жинаған материалдардың мазмұны тек
Белгілі педагог Мағжан Жұмабаев:

“Тәрбие төрт түрлі: дене тәрбиесі, ақыл тәрбиесі, сұлулық тәрбиесі
Шетел ғалымы Г.Маркет: Эстетикалық қызығу, эстетикалық қажеттілікке қарағанда белгілі
Зерттеуші Жолдасбеков С.А. өз еңбегінде:

“Эстетикалық қызығушылық деп біз эстетикалық құндылығы бар объектіге мақсатты
I.2. Бастауыш сынып оқушыларының сұлулық сезімдерін тәрбиелеу жолдары

Есімі соңғы кездері жұртшылыққа мәлім бола бастаған Ө.Тілеуқабылұлы “Шипагерлік
Ғұлама адамның киген киімі қонымды әрі жарасымды, таза болса,
Ортағасырлық шипагерлік бұл арадағы негізгі түйіні – адам денесі
Дене тік және сұңғақ болып қалыптасуы бала үшін ат
Ғұлама дененің көркем болып қалыптасуы үшін мынадай кеңес береді.
Орта ғасырлардағы келесі бір қазақ ғұламасы шежіре-тарихшы Қадырғали Жалаири,
“Адам эстетикасы” дегенде біз нені түсінеміз?

Енді осыған тоқталайық:

1. Сыртқы келбет (түр-тұрпат). Сән.

Сыртқы келбет пен мінез-құлық тығыз байланысты. Ол туралы:”әлем-жәлем киім”,
Сыртқы түр деп нені айтамыз? Бұған кіретін құбылыстар: киім,
Мүсін – адам денесінің әдеттегі, үйреншікті қалпы. Шағын бойлы,
Мүсінді де, мүсінсіз де адамдар бар. Артық салмақ олардың
Мысалы, Америкада 42 жастағы Уолтер Хадсоннің салмағы 550 кг
Артық толысудың себептері:

Кең тараған себебі – тамақты көп ішіп, аз қимылдау.
Жасы ұлғаюы себепті зат алмасудың бұзылуына байланысты ауру.

Баланы сәби шағында күшті тамақтандыру семіздікке алып келуі мүмкін.
Балаларды шектен тыс тамақтандырмау керек.

4. Тұқым қуалаушылық.

Адам өзінің пішінін қадағалауы қажет. Әйелдер кейде сәнді, әдемі
Бұл бастауыш сатыдан бастап, бала санасына құйыла беретін мәселе.

Сыртқы түр, киім, шаш, т.б. туралы сөз еткенде жазушы
Мінез-құлықтың мәдениеті тек өзінің келбетімен, түр-тұрпатыңмен ғана адамдарға жағымды
Мәселен, күлкі қарапайым болуы тиіс. И.Мержаев жазғандай:”Ауызды кең ашып
3.Этикет. Этикеттің негіздері.

“Этикет” сөзі француз тілінен алынған, “мінез-құлықтың белгіленген, тұрақталған тәртібі”,
Қоғамның дамуының басында ешқандай этикет болған емес. Ежелгі Римде
Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеу адамның темпераментін ескере отырып, оның
Сыпайылық – бұл адамдарға деген құрмет. Ізгі ниетті қарым-қатынас.
Әдептілік, өнегелік – бұл өзіңізді басқа адамның орнына қоя
Бұл – жеке және қызмет бабындағы қатынастарда шама-шарықты білу
Егер қонақ абайсызда ыдысты сындырып алса, оған ренжігеніңізді көрсетпегеніңіз
Тілектестік, жақсылық тілеушілік басқаларға көмек беріп, олардың жайын түсініп,
Ойын кезінде немесе сеанс үстінде әңгімелеспейді және түсінік бермейді.
3.Киім туралы.

Киімге қойылатын бірінші талап – мұнтаздай тазалық. Киім, шаш,
Бастауыш сатыда эстетикаға эстетикалық талғам қалыптастыратын жол-ол-көркем шығармалар.

Көркем шығармалар негізінде экологиялық, этикалық, эстетикалық мұраттарды оқушылардың табиғатқа
Осы орайда зерттеу мәселесін жүзеге асыруда сабақта белгілі бір
Адам тек ақыл-оймен ғана емес, -сезіммен де өмір сүреді.
Сол қалыптасқан қатынастар мен сезімдердің материалдық көрінісі көркем өнер
Әдеби – теориялық білім де, әдебиеттің тарихы да қанша
Әдебиеттің тарихы мен теориясы әдебиетшіні ғана дайындайды, оларда әдебиеттің
Көркемөнердің ғылымнан айырмасы – ғылым заттар өзін зерттесе, көркемөнер
Білім мен сезім тұтастығы (синтезі) - әдебиет сабағында оқушының
Өнер арқылы ғана сезім мен білім бірлігі болып табылатын
Бірақ бұл қызметін тек табиғатқа, дүниеге жан бітіру арқылы
Ғылым сендіріп, дәлелдеп, ақиқатты өз болмысында танытып оқытса, көркемөнер
Әрине, көркемөнерде де дәл және нақты білім мен іскерлік
Өйткені шығарма әлеміне ену – көркемөнерді қабылдаудың негізгі заңы.
Оқушы осылай шығарма әлеміне ену барысында бастан кешкен сезімдері,
Көркемөнерді оқумен үндес бұл заңдылық туралы Б.Неменский былай деп
Табиғатқа жан беріп, оны қабылдаушы адаммен біртұтас субъекті деңгейіндегі
Табиғатқа ізгілік қатынасты қалыптастыратын әдеби мұраларды бейнелі қабылдауға логикалық
I-тарауды қорытсақ, М.Жұмабаевтың пікірінше, әр адамның сұлулық сезімдері әртүрлі
Тәрбиешінің міндеті балада искусствоның қандай түріне ынта бар екенін
1) Балаға жаратылыс сұлулығынан ляззат алғызу. Жаратылыста сұлулықтың неше
Жаратылыс сұлу. Бала сол сұлу жаратылыстың құшағында болсын, балада
2) Баланың маңайындағы нәрсенің бәрі жинақты, ретті, таза болсын.
Баланың маңайындағы жүрген адамдар ретті, тәртіпті, таза болуға міндетті.
Ас жеп отырып әжесі жалаңаш қолмен мұрнын сіңбіріп, яки
Баланың маңайында сөйленетін сөздер де әдепті, сұлу болуға тиісті.
Және баланың маңайындағы адамдардың жүріс-тұрыстары да әдепті, сұлу болуға
3) Баланы сұлу искусствомен терең таныстыру керек. Бала неше
II-тарау. 2-сыныпта “Ана тілін” оқыту барысында оқушылардың эстетикалық тәрбиесін
II.1.Бастауыш сынып оқушыларының эстетикалық тәрбиесін қалыптастыруда көркем шығармалардың алатын
Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандартында білім берудің басты
Бұл бастауыштағы ана тілі пәніне де қатысты міндет. Өйткені
Әдебиет сабағында оқушылардың қиялын дамытуға үлкен мүмкіндік бар. Егер
“Искусство. Бала искусстводан көп әсер алсын. Күй, ән тыңдасын,
Атақты педагог В.А.Сухомлинский оқу процесі мен тәрбие процесінің бірлігін
“Сенім мен қайырымдылықтың қайнар көзі бізді қоршаған ортаның сұлулығында”,
Л.В.Занков өзінің дидактикалық жүйесінде психология ғылымында әсерленуге эмоцияға берілетін
Әсерлену – субъектінің көңіл күйін, объектіге деген қатынасын бейнелейді
Көркем шығармалар көркем образдар, суреттер, сипаттаулар мен тілдің бейнелі
“Әдебиеттің басты міндеті оқушының сезіміне әсер ету, сол арқылы
Хрестоматияға енгізілген қай шығарманы алмайық, адамгершіліктік, танымдық дидактикалық бағытты
Сонымен бірге осы әңгімедегі “…қырдың жығылар асты үлкен көл
Хрестоматияда халықтың тұрмыс-тіршілігіне, өміріне, іс-тәжірибесіне байланысты туындаған мақал-мәтелдерге де
…Біз надан боп өсірдік

Иектегі сақалды.

“Өнер – жігіт көркі” деп,

Ескермедік мақалды… - деп айтылатын ойдың немесе әңгіменің “тобықтай
Ы.Алтынсарин – қазақ музыкасын өте жоғары қастерлеген, өзі домбыра
Балалар мен жастардың әсемдікке, сұлулыққа деген көзқарасын қалыптастыруда Абай
Жазды күні шілде болғанда,

Көк орай, шалғын бәйшешек

Ұзарып өсіп толғанда:

Күркіреп жатқан өзенге

Көшіп ауыл қонғанда.

Шұрқырап жатқан жылқының

Шалғыннан жоны қылтылдап.

Ат, айғырлар, биелер

Бүйірі шығып ыңқылдап,

Суда тұрып шыбындап

Құйрығымен шылпылдап

Арасында құлын, тай

Айнала шауып бұлтылдап.

Жоғары, төмен үйрек, қаз

Ұшып тұрса, сымпылдап.

Қыз, келіншек үй тігер,

Бұрала басып былқылдап,

Ақ білегін сыбанып,

Әзілдесіп сыңқылдап.

Өлеңдегі табиғаттың әсем, сұлу көрінісі, жан-жануарлар қимылы, күн шұғыласы,
Абай өлеңдерінің әрбір жолынан балаларға үлгі-өнеге аларлық насихат белгілері
Мысалға “Желсіз түнде жарық ай”

Желсіз түнде жарық ай,
Сәулесі суда дірілдеп.
Ауылдың жаны терең сай,
Тасыған өзен гүрілдеп.
Мұндағы табиғат көрінісі суреттемесінің нақтылығы, мәселен, Абайдың түн мезгіліндегі
Тағы бір пікірге жүгінсек, әдіскер-ғалым Ә.Қоңыратбаев:

“Көркем шығарманы эстетикалық талғам тұрғысынан білгір талдау үшін тек
Білікті әдіскер ғалым бұл тұжырымын тағы да нақтылай түседі:”Әдебиетті
Көркем шығарманы эстетикалық тұрғыдан танып, талдау үшін эстетика заңдарын
Көркем шығарма дегеніміз ол адам баласының (автордың) өз қалауын,
“…Сұлулық – адам бойында әрқашан болатын қажеттілік пен құштарлық.
Шығарманың көркемдігін тану үшін адам өзінің эстетикалық талғамын, сезім
Эстетикалық қабілет- эстетикалық әрекеттерді атқару мүмкіндігін арттыратын адамның жеке
Эстетикалық қабілет әдебиет сабақтарында сезім сергектігі, тереңдігі, көркемдікке құштарлық
Әдебиет сабағында белгілі бір мақсатқа жетуде, атап айтқанда шығарма
Көркем өнер авторының шығармаға дарытқан ішкі жан сезімі мен
Шығарма ішіндегі адамның табиғатқа ізгілік қатынасы бүкіл шығарманың тұтас
Эстетикалық қабылдау деп көркемөнер туындыларының басқалай заттар мен құбылыстардың
Осы арақашықтықты дұрыс жүріп өтіп, дұрыс көркем қабылдауы үшін
Эстектикалық қабылдаудың жемісі – қабылдаушы санасында пайда болған “екінші
Сонымен әдебиет сабақтарында көркем шығарманы, соның ішінде табиғатқа адамгершілік
1 2 3 4

р/с Қабылдау сатылары қабылдау барысында жүзеге асатын эсте-тикалық тәрбие
1 Қабылдау-дың мотиві эстетикалық қажетсіну қабылданатын шығарманың белгілі
2 әсерлену эстетикалық сезім, рахаттана бастау, эстетикалық бақылау
3 шығарма-дан өз мұ-раттарын іздеу эстетикалық талғам, елестету.
4 қабылдау-шының реципиентке айналуы. эстетикалық баға шығарма әлеміне ену,
5 интерпре-тациялау эстетикалық баға, пікір өз деңгейіне, өз
6 идентифи-кациялау эстетикалық мұрат, рухани байлық. өз тағдырына, өзінің
7 катарсис эстетикалық толғаныс күйі. адам жылайды, шаттанып күледі,
Бұл кестеден мынандай анықтамалар туындайды:

көркем шығарманы қабылдау адам - өзіне-өзі іштей бекітіп бағыттауы,
көңіл-күйінің ашылуы, әсерленуі;

шығармада іштей іздеген, тілеген бейнені танып сүйсінуі, жарқын күйге
қабылдаушы адамның қабылдаған адамға (рецепиент) айналуы. Қабылдаушы санасында екінші
қабылданып отырған эстетиканың құндылық авторлық күйден түрленіп, қабылдаушының бейіміне
Эстетикалық қабылдау нәтижесінде көркемөнердің ізгі мәні жүзеге асады: Көркем
Л.С.Высотскийдің зерттеуі бойынша өнер шығармасы адам психологиясында әсерлі қопарылыс
Көркем шығарманы эстетикалық қабылдау барысында әрбір білімнің түпкі мұраты
Жоғарғы кестеде көрсетілген сол атауларды айқындай кетейік.

Эстетикалық қажетсіну – эстетикалық құбылыстармен қатынаста, сұлу құбылыстармен қатынаста
Эстетикалық сезім – адамның болмыс пен өнерді бағалау қатынасынан
Эстетикалық сезім көңіл-күйін туғызады; тебірену, жарқын шаттану, тазару, күйзелу,
Эстетикалық талғам – адамның эстетикалық талғам тұрғысынан сұлулықты бағалай
Эстетикалық сана – көркемөнерді, болмысты эстетикалық идеал тұрғысынан бағалау.
Эстетикалық сезім, эстетикалық талғам, эстетикалық бақылау, эстетикалық қабылдау, эстетикалық
Эстетикалық сана нақты көркем шығарманың эстетикалық құндылық бейнесін жасайды,
Эстетикалық пікір эстетикалық талғамнан туындайды, дәлелді, дәйекті негізделген эстетикалық
Эстетикалық рахат күйі - әрқашан адамның көңіл-күйіне, жеке сезім
Эстетикалық рахат сезімі адамды шығармашылық жұмысқа қанағаттандырады, бейімделуін арттырады.
Адамның ішкі жан дүниесі аккумулятор сияқты, зарядтап отырса, жарық
Тікелей қабылдау барысында назарына іліккен заттарды, құбылыстарды, шығармаларды өз
II.2. 2-сыныпта ана тілі сабақтарында оқушылардың эстетикалық тәрбиесін қалыптастыру
Бастауыш сатыда аса қажетті пәндердің бірі – ана тілі.
I бөлім. Туған елім – Қазақстан.

II бөлім. Асыл сөз.

III бөлім. Адам болам десеңіз…

IV бөлім. Еңбек түбі – береке.

V бөлім. Табиғат – тіршілік бесігі.

VI бөлім. Өнегелі өмір.

VII бөлім. Біздің тілегіміз – достық.

Аталған бөлімдерде халық тілінің бүкіл асыл қасиеттерін бойына сіңірген
“Үлгілі шығарма түсінікті болғанда ғана сезімге әсер ете алады”-дейді
Оқулықтағы әрбір бөлім арнайы енгізілген – Зерделі мен Талапбектің
Ш.Уәлихановтың “Табиғаттың өзінде өзінше бір сүйсінерлік, жанға жайлы бір
Мәтіндердегі әдемі тіркестерді, көркем сөздерді пайдаланып оқушылар табиғат жайлы
Халық шығармаларының баланың ойын, қиялын дамытып, тілін жетілдіруде орасан
Негізгі идеясы – адамгершілік тәрбиесі – оқушы жүрегіне ізгілік
Бөлімдегі Ы.Алтынсариннің “Бұл кім?”, Ж.Смақовтың “Апаның тілін алса егер”,
Мәтіннің мазмұнын аша түсу үшін шығармалардан кейін Қайқаустың “Кабуснама”
Сұлулық мәселесі туралы сөз қозғағанда мінез – құлық дағдылары
Нақты тәжірибеге сүйенсек, өзімнің Алматы қаласындағы №148 мектепті 2-нші
1-нші әдіскер – ғалым С.Рахметованың әдістемелік пікіріне сүйенсек, ең
“Ш.Уәлиханов қазақ халқының көрнекті ғалымы, саяхатшы. Ол орыс география
- Мәтін бойынша сөздік жұмысы:
тасырқап – жатырқап, бөтенсіп,

ықтияр – ерік, ырық.

- Шығарма толық, одан соң Мысық пен Шоқан, Шоқан
- Шығармаға жоспар жасалды:

I.Шоқан мен мысық

II.Жақыптың кесір мінезі

III.Шоқанның қайырымдылығы

Шығарма бойынша шығармашылық жұмыс жүргізілді: әр кейіпкерге мінездеме берілді.
Мәтінді оқу арқылы оқушылар Шоқанның бала кезінен біршама мағлұмат
Сондай-ақ “Не бересің? Бауырсақ бересің бе, қант бересің бе?
Оқушылар мәтінді оқи түскен сайын Шоқанның әрбір өнегелі іс-әрекетіне
Өй, өзін қара, неге келдің, айда шық, - деп
Ана тілі сабағында эстетикалық тәрбиені жүзеге асыру жолдарына мысал
Тақырыбы: Абай қыс

С.Шаймерденов. Қар.

Мұғалім бұл сабақта екі тақырыпты бір сағатта өткізе отырып,
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға қар жайында, қардың түсі, түрі, бұрынғы
Өлеңді мәнерлеп оқуға жаттықтыру, әрі ойын жүйелі жинақтап сөйлеуге
Оқушылардың эстетикалық талғамын арттыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ – жауап, көрнекілік.

Көрнекіліктер: суреттер, плакаттар, тапсырмалар.

Мұғалім сабақты А.Құнанбаев жайлы айтудан бастаған. Оқушылар Абайдың білетін
Жауып тұрған қарды бақыладыңдар ма?

Қар жауған соң айнала қалай өзгереді?

Жел жоқ кезде жауған қар жерге қалай түседі?

Ағаштардың бастары қандай?

Жердегі қарды неге ұқсатар едіңдер?

Бұл суреттер оқушы бақылауын туғызып, сабаққа деген қызығушылықтарын арттырады
Сабақтағы мұғалімнің түсініксіз сөздермен жүргізген жұмысының танымдық мәні зор
Соқыр, мылқау – түк көрмейтін, қаталдық.

Бұрқ – сарқ - қатты дауыл.

Шидем – қой жүнінен тоқылған сырт киім.

Автор қысты кімге теңеп тұр? (Қысты адамға, кәрі малға
Шалдың киімдері қандай? (Ол ақ киімді, үстін ақ қырау
Киім деп отырғаны не? (Ол жауған қар, қатқан мұз)

Автор суреттеп отырған шалды кімге ұқсатуға болады? (Ақ киімді,
Өлеңдегі қарт кісінің мінезі қандай? (Ол қатал, соқыр, мылқау
Түрі, түсі қандай? (түсі ақ қырау сияқты, түсі суық)

“Түсі суық” дегенді қалай түсінесіңдер? (Қатал, ашулы адамның түсі
Осылайша жұмыс жүргізе отырып, мұғалім оқушылармен біріге отырып, мәтіннен
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды.

Соқыр, мылқау, ақ қырау, түсі суық

Бұлттай қасы, басын сіліксе,

Бұрқ-сарқ етіп – деген тіркестерді дәптерлеріне түсіреді. Бұл сөздер
С.Шаймерденовтың “Қар” шығармасы бойынша оқушылардың қиялында басқа жайдарлы, қуанышты,
Сөйтіп, екі тақырыптың ұқсастықтары мен айырмашылықтары аталды:

Абай “Қыс”
Бұл жұмыс та оқушыда екі шығармаға өзіндік көзқарасын, сезімін
Жалпы, озат тәжірибелерден байқағаныңды сарапқа салар болсақ, 2-нші сыныптағы
1.Өнер адамдары туралы көркем шығармалар (Ә.Кекілбай.”Күйші”, С.Сейфуллин.”Біржан” т.б.).

2.Табиғат суреттері бейнеленген шығармалар (Жамбыл “Алатау”, М.Тумеров “Көк кептер”,
3.Жақсы мінез-құлыққа үндейтін шығармалар (Абай “Ғылым таппай мақтанба”, А.Байтұрсынов
4.Сұлулық сезім, тіл этикетін қалыптастыратын шығармалар (М.Әлімбаев “Сөз құдіреті”,
Қорытынды

Қорыта келгенде, эстеикалық тәрбие адамның рухани бейнесін қалыптастырудың ауқымды
Белгілі педагог М.Жұмабаевтың пікіріне жүгінсек, сұлулық сезімдері адамның дұрыс,
Әдебиеттер тізімі

I.Қазақстан Республикасы үкіметінің құжаттары

1.Қазақстан Республикасы бастауыш білімінің мемлекеттік стандарты

2.Қазақстан Республикасы гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы

II.Арнай әдебиеттер.

1.Аймауытов Ж. Тәрбие жетекшісі. Орынбор, 1924.

2.Ақшолақов Т. Шығарманың көркемдік айшықтарын таныту. А., ”Рауан”, 1994.

3.Алтынсарин Ы. Таза бұлақ. өлеңдер, әңгімелер, хаттар. А., ”Жазушы”,
4.Баласұғын Ж. Құтты білік. “Жұлдыз”, 1986, №12.

5.Бітібаева Қ. Әдебиет пәнін оқытудың тиімді жолдары. А., “Рауан”,
6.Жарықбаев Қ. Психология. А., “Мектеп”, 1982.

7.Жұмабаев М. Педагогика. А., “Рауан”, 1992.

8.Қабдолов З. Әдебиет теориясының негіздері. А., “Мектеп”,1970.

9.Құнанбаев А. Шығармаларының бір томдық толық жинағы. А: Қазақтың
10.Тамабаев Ө. Әдебиет сабағында оқушыларды табиғатты сүюге тәрбиелеу. А.,”Мектеп”,
11.Сухомлинский В.А. Балаға жүрек жылуы. А., 1974.

12.Сыздықова Р. Абайдың сөз өнері. А., “Санат”, 1995.

13.Құрманбаева К. Оқушылырдың табиғатқа адамгершілік – эстетикалық қатынасын тәрбиелеуге
14.Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. 3 том. А.,
15.Әуезов М. Әр жылдар ойлары. А., 1959.

16.Мырзахметов М. Абай жүрген ізбенен. А., 1985.

17.Жұбанов А.Ғасырлар пернесі.

III.Мерзімдік басылымдар

1.Ұзақбаева С. Халық педагогикасындағы эстетикалық көрініс – Абай шығармаларының
2.Жарықбаев Қ. Эстетикалық тәрбие туралы. “Бастауыш мектеп”, 1999, №6.

3.Дағарова Г. Ана тілінен сабақ. “Бастауыш мектеп” 1999, №8.

IV.Оқулықтар мен оқу құралдары.

1.Рахметова С., Жаманқұлова П. Қабатаева Б. “Ана тілі” оқулығы,
2.Рахметова С., Қабатаева Б. Ана тілін оқыту әдістемесі. А.,
1

50