TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 ТАРАУ. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 7

1.1 Эстетикалық тәрбие туралы түсінік 7

1.2 Бастауыш сынып оқушыларына эстетикалық тәрбие берудің мүмкіндіктері мен шарттары 15

2-ТАРАУ. 2-СЫНЫПТА «АНА ТІЛІ» ПӘНІ МАТЕРИАЛДАРЫ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫ ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕЛЕУ ЖОЛДАРЫ 26

2.1 Көркем шығармалардың эстетикалық табиғаты 26

2.2 Оқу сабақтарында оқушыларды эстетикалық тәрбиелеу тәжірибесі 45

ҚОРЫТЫНДЫ 61

ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 63

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 63 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 ТАРАУ. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
1.1 Эстетикалық тәрбие туралы түсінік 7

1.2 Бастауыш сынып оқушыларына эстетикалық тәрбие берудің мүмкіндіктері мен
2-ТАРАУ. 2-СЫНЫПТА «АНА ТІЛІ» ПӘНІ МАТЕРИАЛДАРЫ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫ ЭСТЕТИКАЛЫҚ
2.1 Көркем шығармалардың эстетикалық табиғаты 26

2.2 Оқу сабақтарында оқушыларды эстетикалық тәрбиелеу тәжірибесі 45

ҚОРЫТЫНДЫ 61

ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 63

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Жалпы адамзаттық тұрғыдан қарағанда - жас ұрпақты
Жас ұрпақты туған жерін, өскен елін жанындай сүйетін, өлкенің
Себебі эстетикалық сезімі күшті дамыған адам өмір көркемдігін толық
Жеке адамды жан-жақты дамытудағы эстетикалық тәрбиенің мәнін, ролін және
Қоғам дамып отырады, бір қоғамдық құрылыстың орнына басқа қоғамдық
Біздің заманымыздың сипатты белгісі ғылыми - техникалық ревалюция болып
Эстетикалық тәрбиенің тұтас процесінде бүтіннің ең маңызды бір буыны
Тамаша әсемдікті дұрыс қабылдап, бағалау өнер мен өмірде терең
Адамдардың әсемдікті жасауға белсене қатысуынсыз шын мәніндегі эстетикалық тәрбиені
Қазақ халқының эстетикалық ой- пікір тарихы жөніндегі деректер ақын-
Көне түркі мәдениетінің «құдатқу білік», «диуани хикмет» үлгілері қазақ
Қазақ ағартушыларының эстетикалық тәрбие саласында арнайы еңбектер жазып қадырмағаны
Қазақ халқының ұрпақтан-ұрпаққа ауыз екі шығармашылығы арқылы беріліп отырған
Соңғы кезде М.Х.Балтабаев, Ұзақбаев С.А. Ахметова З.Р. Еспаев Я.Ж
Зерттеудің мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларына эстетикалық тәрбие берудің мүмкіндіктері
Зерттеудің міндеттері:

Бастауыш сынып оқушыларына эстетикалық тәрбие берудің мән-мағынасын сипаттау.

Ана тілі сабақтарында оқушыларға эстетикалық тәрбие берудің жолдарын қарастыру.

Зерттеудің объектісі: Бастауыш мектептегі оқу-тәрбие процесі.

Зерттеудің пәні: Ана тілі сабақтарында оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Зерттеудің әдістері:

Педагогикалық әдістемелік әдебиеттермен танысу, пайдалану.

Озат педагогикалық тәжірибені жинақтау, талдау.

Бақылау, әңгіме.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған
1 ТАРАУ. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
1.1 Эстетикалық тәрбие туралы түсінік

Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандартында білім берудің басты
Қазіргі кезеңде оқушылардың эстетикалық қызығушылықтары мен қажеттіліктерін дамытудың маңызы
Жеке адамды жан-жақты дамытудағы эстетикалық тәрбиенің мәнін, ролін және
Қазақ халқының эстетикалық ой-пікір тарихы жөніндегі деректер ақын- жыраулардың
Көне түркі мәдениетінің «Құдатқу білік», «Диуани Хикмет» үлгілері қазақ
Қазақ ағартушыларының эстетикалық тәрбие саласында арнайы еңбектер жазып қадырмағаны
Қазақ халқының ұрпақтап-ұрпаққа ауыз екі шығармашылығы арқылы беріліп отырған
Шоқан Уәлиханов қазақ халқының ауыз әдебиетін жинауда көп еңбек
Ы.Алтынсарин өзінің педагогикалық еңбегінің барысында халық мұрасына: ауыз екі
М.Жұмабаев өзінің «Педагогика» еңбегінде «Әр адамның сұлулық сезімдері әр
«Эстетика» - гректің «эстетизм» деген сөзінен алынған, ол «сезімдік»,
Эстетика жайлы неміс, ағылшын, француз, орыс тілінде жазылған қыруар
Әсемдік - бұл адамның қажеттілігі, көзқарасы, мақсатымен сәйкес келетін
Әсемдікті тану (эстетика)- табиғатта, қоғамда, адамның іс-әрекетінің қай түрінде
Әсемдікті тануға тәрнегі биелеу (эстетичечкое воспитание)- оқушының бойында өнерге
Тәрбиенің бұл саласын жүзеге асыруға табиғат, еңбек, тұрмыс, қоршаған
«Эстетикалық тәрбие» өмірдің барлық әралуан әдемілігімен ляззат алу қабілетін
Оқушыларды эстетикалық тәрбиесі - біздің қоғамның негізігі бір міндеті.
Эстетикалық сезім адам баласы туғаннан бірге пайда болмаған, керісінше
Мектеп жасындағы балаларда әдемілік сезімдерін ұғыну процесінде өзіндік ерекшеліктеріне
Эстетикалық тәрбие- деп жеке адамның эстетикалық талғамы мен мұратының
Оқушылардың эстетикалық мәдениетінде жоғары дәрежеге қол жеткізу, оқу орындарында
Практика жүзінде идеялық- тәрбиелік жұмыстары эстетикалық тәрбиеде төмендегідей жеке
Эстетикалық білім, ондағы мақсат тұлғаның эстетикалық мәдениетінің теориялық және
Көркемөнер тәрбиесі, мақсаты тұлғаның дағдылары, білімдері, құндылық бағыттары және
Эстетикалық тұрғыда өздігінен білім алу және өзін-өзі тәрбиелеу, мақсаты
Шығармашылық қажеттілік пен қабілетті тәрбиелеу- мақсаты шығармашылық мәдениетті, өзінің
Дегенмен де жастардың эстетикалық тәрбиесіне қатысты мәселеде, алдымен, тәрбиенің
Олардың эстетикалық дамуында, оның қажеттілігі ақиқат дүниені эстетикалық тұрғыдан
Қажеттілік, қабылдау немесе эстетикалық құндылықтарды жасау процесінде бұрынғы кезіндей
Тұлғаның эстетикалық дамуында (қалыптасуында) қажеттілікті қалыптастыру тетігі (механизмі) маңызды
Сондықтан, жастардың эстетикалық мәдениетінің қалыптасуының барлық кезеңдерінде жалпы орта
Эстетикалық мәдениеттің ары қарай дамуына ықпал етуде мәдени-бұқаралық шаралары
Тұлғаның эстетикалық мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде эстетикалық мінез-құлық, мінез-құлық
Оқушылардың эстетикалық даярлық сапасының қабілеттері мен көзқарастарының және снімдерінің
Бұлардың арасында ең маңыздысы- мәдени-эстетикалық әрекет. Әрекеттену- жалпы адам
Осы әрекеттің қайнар көзі, түпкі қозғаушы күші ретінде ғылым
Жеткіншектер рухани-практикалық әрекеттердің негізгі субъектісі. Олар көркемөнер құндылықтарын жасау
Олай болса, рухани - практикалық әрекеттің негізгі бір түрі-
Сондықтан, кемеліне келген қоғам жағдайында оқушылардың күнделікті өміріндегі, тұрмысындағы,
Эстетикалық тәрбие деп - жеке адамның эстетикалық талғамы мен
Қоғам дамып отырады, бір қоғамдық құрылыстың орнына басқа қоғамдық
Біздің заманымыздың сипатты белгісі ғылыми-техникалық революция болып табылады. ғылым
Эстетикалық тәрбиенің тұтас процесінде бүтіннің ең маңызды бір буыны
Тамаша әсемдікті дұрыс қабылдап, бағалау өнер мен өмірді терең
Адамдардың әсемдікті жасауға белсене қатысуынсыз шын мәніндегі эстетикалық тәрбиені
1.2 Бастауыш сынып оқушыларына эстетикалық тәрбие берудің мүмкіндіктері мен
Тәрбиенің қай саласы болса да негізінен ол балаларға, жасөспірімдерге
Эстетикалық тәрбие болмыстығы және өнердегі сұлулық пен әсемдікті дұрыс
Эстетикалық тәрбиенің міндеттері:

Әр түрлі өнер адамдарының іс-әрекеті арқылы баланың тәртібіне, өмірге
Қоғамды, табиғаттағы, өнердегі әсемдікті түсіне, байқай білу қабілеттерін дамыту.

Эстетикалық талғамын дамыту, дұрыс пікір айта білуге, бағалай білуге
Баланың көркем өнерге деген қабілетінің шығармашылықпен ұштасуына көмектесу. Ал,
Балалардың эстетикалық сезімдері олардың өміріне зор рөл атқарады. Әседікті
Қазіргі кезде эстетикалық көзқарастарды тәрбиелеу - тәрбие барысының зейін
Адам өмірінде эстетикалық көзқарас әрдайым қуатты рухани күш ретінде
Мұғалім балаларға еңбек әсемдігіне сезімталдығын тәрбиелеп, балалардың еңбек белсенділігін
Өнерде шоғырланған адамдардың шындыққа эстетикалық қарым- қатынасы қоғамдық идеяны
Сонымен, оқушылардың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеу дамыған әсемдік сана мен
Кең ой-өрістік сөйлеу іс-әрекетінің мазмұнын сөз өнерін, ақыл-ой еңбегін,
Әсемдікке тәрбиелеудің оқушыны жан-жақты және үйлесімді дамуының жалпы жүйесінде
Әсемдіктің адам үшін зор тартымды күші бола отырып, сонымен
Баланың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеу әсемдіктің қасиеттері бар әр түрлі
Эстетикалық көзқарасты тәрбиелеудің негізгі құралы-өнер. Ол шындықты көркем, сезімді
Мектеп оқушыны әсемдікті өмірден, адамдар қылықтарынан, еңбек нәтижесінен көруді
Сонымен, эстетикалық тәрбие табиғаттағы, өнердегі, еңбектегі, өмірдегі ең жақсысын
Эстетикалық тәрбиенің өзіне тән міндеттері бар. Олардың бірі- эстетикалық
Эстетикалық ұғымды, пайымдауды, баға беруді қалыптастыру эстетикалық тәрбиенің тағы
Көркемдікке және сұлулыққа баға беру үшін эстетикалық танымның маңызы
Эстетикалық танымның дамуына көбінесе өнер үлгілерін қабылдаумен, не тегінде
Қазіргі жағдайда біздің қоғамдық өміріміздегі қажетті мәселелердің бірі баланың
Оқушылардың эстетикалық мәдениеті және белсенділігі тұтас процесте дамиды. Сондықтан
Эстетикалық тәрбиенің маңызды міндеті-өнер және әдебиет салаларында балалардың қабілетін,
Эстетикалық тәрбиенің негізгі құралдары- әдебиет және өнер. Олар зор
Белгілі орыс суретшілері п.А.Федотовтың, В.Г.петровтың, И.Е.Репиннің, В.В.Веращагиннің, И.И.Шишкиннің, И.Н.Левитанның
М.Горький, М.А.Островский, А.А.Фадаеев, М.А.Шолохов ,М.Әуезов, Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов т.б еңбектеріндегі
Сонымен өнер мен әдебиет адам дамуының және рухани өсуінің
Әдемілікті сезуде эстетикалық көзқарастары қалыптастыруда табиғат зор рөл атқарады.
Оқушылардың эстетикалық түсініктері, олардың еңбекке әсемдік тұрғысынан қатынасы, өзіндік
Жемісті еңбектен қанағаттануы, көңілдің жай табуы, эстетикалық бала үшін
Оқушылардың оқу еңбегіне талғампаздық қатынасын дамыту, оның оқудың қорғаушы
Ана тілі сабақтарында оқушылардың тілін дамыта отырып, мұғалім суретке
Музыка сабақтары өте әсерлі сезімдерді оятып, музыка мұраттарын қалыптастырып,
Музыка пәнінің бағдарламасы ән салу және жазылып алынған музыкалық
Бейнелеу өнері сабақтарының да балалардың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеуге ықпалы
Бейнелеу әсемдікті түсіну мен нәзік сезінуі, алған әсерлерін бейнелеу,
Көркем әдебиет және тарих пәндері оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытады.

Олар қоғамдық өмірдің, адамдар қатынасының, еңбектің эстетикасын тануға үміттендіреді.
Мектептегі оқу пәндерінің оқушыларға эстетикалық тәрбие берудегі ролі орасан
Мектептегі эстетикалық тәрбие оқушылардың сыныптан тыс тәрбие жұмысының жүйесінде
Оқушылардың шығармашылық жұмыстарының басты формаларының бірі-көрмелер, сайыстар. Көрмеде оқушылардың
Мектеп және сынып бойынша алдын-ала жасалған жоспарларға сәйкес эстетикалық
Көркемөнерпаздар үйірмесі оқушылардың өнерге әуестігін, қызығушылығын, талғамын дамытуда үлкен
Эстетикалық тәрбие жұмысына көмектесуде мектеп кітпаханасының мүмкіншілігі бар.

Сыныптан тыс эстетикалық жұмыстың барлық түрлері оқушылардың еріктік, қызығушылық,
Мектепте оқушылардың эстетикалық мәдениетіне басқа факторлар да әсер етеді,
Басты мәселе, күнделікті өмірдегі әсемдіктің адам мен табиғаттың бірлескен
Қазіргі кездегі эстетикалық тәрбиенің міндеттерін шешу үшін халықтың осы
Мәдени құндылықтарын жасауда әр халықтың өзіндік ерекшелігі бар. Мысалы:
Халық әрдайым әсемдікті іздеді, қолдан жасады және оны өмірде,
Қазақ халқының музыкалық аспаптарының түрлігі таңқаларлықтай. Олар бос уақытты
Эстетикалық тәрбиенің күрделі мәселелерін айқындауда біз халықтың жинақтаған педагогикалық
Үйелменде ата-аналармен, мектепте оқушылар және мұғалімдер мен басқа адамдармен
Әрбір үйелменде өз үйіне жылы жағдай жасауға тырысады. Әр
Жеке адамның сыртқы мәдениеті мен дүниесінің ұштасып жатуы эстетикалық
Оқушылардың эстетикалық танымын, сезімін мәдениетін, білімін, көтеруде ең басты
Адамның сыртқы көрінісі, киімі, жүріс-тұрысы, оның эстетикалық мәдениетіне байланысты.
Артық сәндену, түрлі формаларға, түстерге еліктеу адамға абырой әпермейді.
Жеке адамның сыртқы мәдениеті мен дүниесінің ұштасып жатуы эстетикалық
Оқушылардың эстетикалық танымын, сезімін мәдениетін, білімін көтеруде ең басты
2-ТАРАУ. 2-СЫНЫПТА «АНА ТІЛІ» ПӘНІ МАТЕРИАЛДАРЫ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫ ЭСТЕТИКАЛЫҚ
2.1 Көркем шығармалардың эстетикалық табиғаты

Әдебиет сабағында оқушылардың қиялын дамытуға үлкен мүмкіндік бар. Егер
«Искусство. Бала искусстводан көп нәрсе алсын. Күй, ән тыңдасын,
Атақты педагог В.А.Сухомлинский оқу процесі мен тәрбие процесінің бірлігін
Л.В.Заноков өзінің дидактикалық жүйесінде психология ғылымында әсерленуге эмоцияға берілетін
Әсерлену - субъектінің көңіл күйін, объектіге деген қатынасын бейнелейді
Көркем шығармалар, көркем образдар, суреттер, сипаттаулар мен тілдің бейнелі
«Көркем шығарманың басты міндеті оқушының сезіміне әсер ету, сол
Өзінің барлық педагогикалық теориясында жас-жеткіншектердің эстетикалық тәрбиесін қалыптастырып, жетілдіруде
Ы.Алтынсариннің де эстетикалық тәрбие проблемеларын қозғайтын арнайы еңбектер жазып
Балалар мен жеткіншектерге эстетикалық тәрбие беруде халық мұрасының тәрбиелік
Балалар мен жастардың әсемдікке, сұлулыққа деген көзқарасын қалыптастыруда Абай
Абай табиғаттың қай көрісінен болмасын әдемілікті, сұлулықты көре білуге
Мысалы: «Желсіз түнде жарық ай» деген өлеңін алайық.

Желсіз түнде жарық ай,

Сәулесі суда дірілдеп

Ауылдың маңы терең сай

Тасыған өзен гүрілдеп.

Мұндағы табиғат көрінісі суреттемесінің нақтылығы, мәселен Абайдың түн мезгіліндегі
Эстетика теориясына тоқталғанда атап өткеніміздей, адамның бір жағы сұлу
... Біреуді көркі бар деп жақсы көрме,

Лапылдақ көрсе қызар нәпсіге ерме!

Әйел жақсы болмайды көркіменен

Мінезіне көз жетпей, көңіл берме!- дей отырып, тән сұлулығынан
Абай өзіне дейінгі қалыптасқан эстетиканы сіңіре отырып, қазақ халқының
«Абай біздің рухани әкеміз» деп академик З.Қабдолов атап көрсеткендей,
Заманының қатаң талабына қарамастан, Әуезовтың Абай шығармашылығының пәрменді желісін
Адамның адамдық қасиеттері-оның ең биік эстетикалық ерекшелігі мазмұн мен
Жан сұлулығының жеке-жеке принциптерін сұрыптайтын қағидалар қасиетті «Құран» кітабында
Ахмет Байтұрсынов адамды сұлулыққа, эстетикаға тәрбиелеуде сөз өнерінің алатын
«Көркем өнер бес тарау болады: Біріншісі- тастан, кірпіштен, ағаштан
Бастауыш сыныптардағы оқу бағдарламасы біраз көркем шығармаларды қамтыған. Әдеби
Ана тілі сабақтары- оқушылардың эстетикалық қызығушылықтары мен қажеттіліктерін дамытудың
Міне оқушы бойында осындай эстетикалық көзқарасты қалыптастыруда өнердің, оның
Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы

Қиынан қиыстырар ер данасы.

Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,

Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы,-

деген үлкен талап деңгейінен көрінетін шығармалар іріктеліп алынған.

Осы шығармалардағы жазушы тілін, сезімін, сөз құдыретін ұғындыру үшін
Балалармен жеткіншектерге эстетикалық тәрбие беруде халық мұрасының тәрбиелік күшін
Біз жоғарыда талдап өткен 2-сыныптың «Ана тілі» оқулығында 214
Балалар табиғаттың әсемдігін оқулықтағы «Табиғат тіршілік бесігі» бөліміндегі Ж.Жабаевтың
Есепсіз тау суреті көз жетпейтін,

Жырлауға қазынасы көп тіл жетпейтін.

Өрік пен алма, алмұрт, жемістер көп

Бір татсаң аузыңнан дәм кетпейтін- деген жолдарда аузыңнан дәмі
Өз тәжірибемде сұлу Көкшенің, ор Алтайдың, әсем Ұлытаудың көріністері
Тек қана табиғаттың сұлу суреті ғана емес оқушыны спортты
Жалпы эстетикалық тәрбие мен мәдениет ұғымы өте етене жақын.
Бастауыш сатыда эстетикаға баулитын, эстетикалық талғам қалыптастыратын жол ол
Көркем шығармалар негізінде экологиялық, этикалық мұраттары оқушылардың табиғатқа ізгілік
Осы орада зерттеу мәселесін жүзеге асыруда сабақта белгілі бір
Адам тек ақыл-оймен ғана емес,-сезіммен де өмір сүреді. Сезім-
Тағы бір пікірге жүгінсек, әдіскер ғалым Ә.Қоңыратбаев : «Көркем
Білікті әдіскер ғалым бұл тұжырым тағы да нақтылай түседі:
Көркем шығарманы эстетикалық тұрғыдан танып, талдау үшін эстетика заңдарын
Көркем шығарма дегеніміз ол адам баласының (автордың) өз қалауын,
«... Сұлулық- адам брйында әрқашан болатын қажеттілік пен құштарлық.
Шығарманың көркемдігін тану үшін адам өзінің эстетикалық талғамын, сезім
Эстетикалық қабілет- эстетикалық әрекеттерді атқару мүмкіндігін арттыратын адамның жеке
Эстетикалық қабілет әдебиет сабақтарында сезім сергектігі, терңдігі, көркемдікке құштарлық
Әдебиет сабағында белгілі бір мақсатқа жетуде, атап айтқанда шығарма
Л.С.Выготскиийдің зерттеуі бойынша өнер шығармасы адам психологиясында әсерлі қопарылыс
Көркем шығарманы эстетикалық қабылдау барысында әрбір білімнің түпкі мұраты
Эстетикалық қажетсіну- эстетикалық құбылыстармен қатынаста, сұлу құбылыстармен қатынаста болуды
Эстетикалық сезім- адамның болмыс пен өнерді бағалау қтынасынан туған
Эстетикалық талғам- адамның эстетикалық талғам тұрғысынан сұлулықты бағалау қабілті.

Эстетикалық сана- көркем өнерді, болмысты эстетикалық идеал тұрғысынан бағалау.

Эстетикалық сезім, эстетикалық талғам, эстетикалық бақылау, эстетикалық қабылдау, эстетикалық
Эстетикалық сана нақты көркем шығарманың эстетикалық құндылық бейнесін жасайды,
Эстетикалық пікір эстетикалық тлғамнан туындайды, дәлелді, дәйекті негізделген эстетикалық
Эстетикалық рахат күйі- әрқашан адамның көңіл- күйіне, жеке сезім
Эстетикалық рахат сезім адамды шығармашылық жұмысқа қанағаттандырады, бейімделуін арттырады.
Эстетикалық бақылау- жеке адамның өзіндік эстетикалық ұстанымдары бойынша көркем
Тікелей қабылдау барысында назарына іліккен заттарды, құбылыстарды, шығармаларды өз
Эстетикалық тәрбие адамның рухани бейнесін қалыптастырудың соншама ауқымды саласын
Көркемдікке тәрбиелеу дегеніміз - өнер құралдарымен тәрбиелеу деген сөз.
Осы орайда белгілі педагог Р.Қоянбаев "Педагогика" атты еңбегінде: "
Эстетикалық тәрбиенің міндеттерінің бірі - Эстетикалық сезімді және Эстетикалық
Қазақ ағартушылары Эстетикалық тәрбиеге арнайы тоқталмаса да, ерекше мән
Ш. Уалихановтың Эстетикалық көзқарасы қоғамның саяси және философиялық көзқарастарымен
Шоқан халықтың ежелгі архитектуралық құрылыстарын Эстетикалық тұрғыда қабылдай білуге
Сол секілді, қазақтың біртуар ағартушысы Ы. Алтынсарин халықтың көркем
Ы Алтынсарин өзінің барлық педагогикалық теориясында жас -жеткіншектердің Эстетикалық
Ыбырай сол кездің өзінде - ақ, сол өнерге балаларды
Осы айтылғандар Ыбырайдың әдет - ғұрып, салт - дәстүрді
Балалар мен жеткіншектерге Эстетикалық тәрбие беруде халық мұрасының тәрбиелік
Абай өзінің педагогикалық идеялары мен көркемдікке тәрбиелеу ой тұжырымдарын
Абай өзінің шығармаларында Эстетикалық түсініктерге, әсемдік, сұлулық, талғам және
Балалардың эстетикаға әсерленуі туған табиғатты бейнелейтін көркем сипаттама мен
Осы орайда аса көрнекті совет педагогы А.С. Макаренко :
Балалардың әдемілікке деген сезімін қай жерде болмасын мектепте, ұйде,
Бұл тұрғыда А.С. Макаренко кімді де болмасын қызықтырмай қоймайды.
Педагогикалық қызметінің өн бойында мектеп окушыларын тәрбиелеу және дамыту
Педагогика ғылымының практикасы мен теориясына баға жетпес үлес қосқан
Мұнда " Өнер орасан зор ұйымдастырушылық ролы атқарады", -
Баланың эстетикалық талғамын қалыптастыруда көркемөнердің ролі орасан зор. Көркем
Әрбір адам өнердің игілікті күшін бала кезден бастап сезінді.
Педагогикада эстетикалық тәрбиені өнер әдістері арқылы жүзеге асыратын болғандықтан,
Эстетикалық тәрбие баланың жас кезеңдеріне байланысты әр түрлі дамиды.
Егер этиканың негізгі ұғымы - жақсылық болса, ал эстетиканыкі
2.2 Оқу сабақтарында оқушыларды эстетикалық тәрбиелеу тәжірибесі

Эстетикалық қабылдау деп көркемөнер туындыларының басқадай заттар мен құбылыстардың
Осы арақашықты дұрыс жүріп өтіп. Дұрыс көркем қабылдауы үшін
Эстетикалық қабылдаудың жемісі- қабылдаушы санасында пайда болған «екінші көркем
Сонымен әдебиет сабақтарында көркем шығарманы, соның ішінде табиғатқа адамгершілік
1 2 3 4

р/с Қабылдау сатылары Қабылдау барысында жүзеге асатын эстетикалық
1 Қабылдаудың мотиві Эстетикалық қажетсіну Қабылданатын шығарманың белгілі бір
2 Әсерлеу Эстетикалық сезім, рахаттана бастау, эстетикалық бақылау. Детальдар
3 Шығармадан өз мұраттарын іздеу. Эстетикалық талғам, елестету. Шығарманың
4 Қабылдаушының рециипиентке айналуы. Эстетикалық бағ Шығарма әлеміне ену,
5 Интерпретациялау Эстетикалық баға, пікір Өз деңгейіне, өз қабілетіне
6 Идентифкациялау Эстетикалық мұрат, рухани байлық. Өз тағдырына,
7 Катарсис Эстетикалық толғаныс күші. Адам жылайды, шаттанып күледі,
Бұл кестеден мынадай анықтамалар туындайды:

Көркем шығарманы қабылдау адам өзіне-өзі іштей бекітіп бағыттауы, жанның
Көңіл- күйінің ашылуы, әсерленуі;

Шығармада іштей іздеген, тілеген бейнені танып сүйсінуі, жарқын күйге
Қабылдаушы адамның қабылдаған адамға айналуы. Қабылдаушы санасында екінші «көркем
Қабылданып отырған эстетикалық құндылық авторлық күйден түрленіп, қабылдаушының бейіміне
2- сыныпқа арналған «Ана тілі» оқулығын осы кестеге сай
Өнер адамдарына құрмет сезімін қалыптастыратын тобына Ә.Кекілбаевтың күй атасы
2- сыныпта оқушыларды эстетикалық тәрбилеуде үлкен рөл атқаратын келесі
Оқулықта берілген сұрақтар мен тапсырмалар пайдаланылмады. Бұл жерде ескерер
Лирикалық шығарманы сабақта тым ұсақтап талдап, көркемдік құнын төмендетпей,
Мазмұнды түрде ұйымдастырылған осы екі сабақтан соңғы үшінші сағатты
Оқушылар «Күз» және «Қыс» деп аталатын екі топқа бөлінеді.
Аталған тапсырма бойынша берілген оқушы жауаптарының бір- екеуі ұсынылады.

«Күз» тобының өкілі қайтарған жауап: «Мен күзбін. Шебер суретшімін.
«Қыс» тобының өкілінің жауабы: «Менің түсім ақ. Мен тазалықты
2.Кім тапқыр?. Ойынның шарты: өлеңнен алынған сөз неге я
Бірінші тапсырма:

Шидем мен тон қабаттап киген....

Ақ сақалды...

Қар тепкенде қажымас...

Бет қарауға шыдамаған...

Ақ киімді...

Әуес көріп жүгірген...

Түсі суық...

Дем алысы үскірік...

Шайқалған...

Екінші тапсырма

Ол кім? Ол не?

Жерді басқан...

Дымқыл..

Түсі суық...

Енесіне иіркен шуда жібін...

Ыстан қорыққан...

Күлмес, жүгірмес...

Қайыршы шал-кемпірдей түсі кеткен...

Жапырғынан айырылған...

Малма сапсыған...

«Өлең өрнегі». Екі топ өкіліне Абай өлеңдерінің жеке тармақтары
Бірінші тапсырма:

..киімді, денелі... сақалды

....,...., танымас тірі жанды.

Үсті басы ,,, қырау, түсі....

..... .... қыс келіп, әлек салды.

Екінші тапсырма

Күз болып,... тұман жерді басқан.

... шөп, бәйшешек жоқ.... .

.. шал- кемпірдей түсі кетіп,

Салбыраңқы тартыпты.... .... .

Бұл тапсырмалардың мақсаты өлең өрнегіге, айрықша сөзге назар аударту.
4.Шебер суретші. Екі топ өкіліне Абай суреттеген қыстың, күздің
5. «Шебер суреткер» Абай суреттеген жыл мезгілдерін ауызша суреттеп,
Бұл тапсырма ауызша да, жазбаша түрде де орындалады. Осы
«Абайдың «Қыс» өлеңі көз алдымызға жанды көріністі алып келді.
Берілген тапсырма барысында өлең жазуға талпынғандар болды. Тапсырма барысында
Күз.

Жапырақтар сарғайды.

Күн суытты жел тұрып.

Жаңбыр жиі жауады.

Өзенді суға толтырып.

Жағалы киім киеді

Папам мен мама да,

Менд қалың киемін

Мектебіме барарда.. (А.Мұраталиева Шарын орта мектебі).

Салған суретке сипаттама жасау немесе өлең құрауды (әрине, оқушының
6. Білгір этнограф этнографияның нені зерттейтіні айтылып, бұл сөздің
1. Шидем деген қандай киім? Қазақтың көне ұлттық киімдерін
2. Бөрік деп нені айтады? Неден жасалады?

Бөрік дөңгеленіп тігілген бас киімнің бір түрі. Ол бағалы
3. Құда деген кім? Қандай туыстық атауларын блесің?

4. Қыз алысып, қыз беріскен адамдарды құдалар деп атайды.
Алты қанат ақ орда деген не? Қазақ үйінің құрылысын
Керегесінің санына байланысты киіз үйді осылай атайды. Қазақ киіз
Келесі топқа қойылатын сұрақтар:

Шуда жіп деген қандай болады? Оны қалай дайындайды?

Түйенің шудасынан иірілген қалың бір түрі. Оны ширтып орай
Шои, шомшы дегенді қалай түсінесің?

Шои- түйенің беліне жүк батпау үшін салынатын жұмсақ нәрсе.
Көшпелі қазақтардың күзгі, қысқы қоныстарын қалай атайды?

Күзгі отыратын қоныты күзеу дейді. Кейбір жерлерде күздек деп
Малма сапсу дегенді қалай түсінесің?

Малма терінің жүнін түсіру үшін салынатын ашытқы. Ашытқыда теріні
7.Теория сайысы. Әдебиет теориясынан берілген ұғымдарға түсініктеме беру тапсырылады.
«Күз» тобына берілген тапсырма: Кейәіптеу деген не? Мысал келтір
«Қыс» тобына: Эпитет деген не? Мысал келтір.

Заттың немесе құбылыстың айрықша сипатын суреттеу үшін қолданылатын бейнелі
Ақ киімді денелі ақ сақалды немесе

Сұрт бұлт түсі суық қпатпйды аспан дегенде ақ сұр
Сабақ барысында жақсы жауаптар мадақталып, қорғаған бағытына қарай марапатталады.

Осы көрсетілген үлгіде «жақтаушы» және «даттаушы» топтарды белгілей отырып,
Осы бағытта өткізген өзімнің тәжірибемнен мысал келтірейін:

Сабақтың тақырыбы: Ж.Аймауытов. Шөптегі шық. Айт, шу, ала атым!

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Ж.Аймауытовтың өмірін үлгі ете отырып, оның
Пейзаж арқылы жаз мезгілінің ерекшеліктерін білдіре отырып, балалардың табиғатқа
Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: жазғы табиғаттағы шық түскен жазғы таңды бейнелейтін
Сабақтың барысы

Р/с Сабақтың кезеңдері Мұғалімнің әрекеті Оқушының әрекеті Күтілетін нәтиже

1. Ұйымдастыру кезеңі. Бүгінгі сабақтың тақырыбын мақсатын хабарлау

Оқушылардың зейінін аудару және тұрақтандыру.

2 Үй тапсырма тексеру.

3 Жаңа сабақ

А)кіріспе әңгіме

Күйтабақтан ақын өмірі туралы төмендегідей дерек тыңдалады: Жүсіпбек Аймауытов
Ә)мәтінмен таныстыру

Б)мәтінмен жұмыс «Шөптегі шық»

Әңгімесін мәнерлеп оқып береді.

- Мәтіннен табиғат суретін беретін жолдарды кім тауып оқиды?

-шығармада табиғатты суреттеуді пейзаж дейді. Оқушылар «Шөптегі шық»
Оқу сапасын арттыру.

Пейзаж туралы қарапайым түсінік беру. Жазушының тіліне көңіл аудару,
В) мәтінді талдау: -сонымен балалар мәтін не туралы?

Мәтіннің түрін кім анықтап береді, қандай мәтін?

-сипаттау әлде әңгімелеу мәтіні ме? -Мәтінде шөп бетінде тұрған
Әңгімелеу мәтініне жатқызуға болады. Себебі ақын жазғы таңдағы шөптегі
Г) шығармашылық жұмыс.

І.топқа мәтінге ат қою.

ІІ.топқа осы көрініске шағын сурет салу І. Осы көріністі
ІІ.Осы көрініске сурет салуды тапсырады. ІІ.сурет салады (5 мин)

І.Мәтінге «меруерт моншақтар шөп бетінде» немесе «Шөптегі моншақтар» немесе
Ғ)дәптермен жұмыс: -дәптерлеріңе пейзаж туралы жазып қойыңдар:түсініктемені дәптерге жаздыру.
4 Айт,шу,ала атым! Өлеңімен таныстыру. (дайындық кезеңі) Балаларға жұмбақ
Оларға да керегі жылы лебіз дер едім. Кім бар,
Өлеңмен таныстыру. Өлеңді оқушыларға мәнерлеп оқып береді. Оқушылар мұғалімнің
Оқушылар өлеңді 3-4 рет оқиды. Оқу сапасын арттыру.

Сөздік жұмыс: еріккен бай емен- бай емеспін.

2.айт-қимыл

3. «айт»- діни мереке Оқущылар мұғаліммен бірлесе отырып өлеңнен:

1.Еріккен бай емен сөзіне жуық сөздерді табады. (бай емеспін,
2. айт-айтақтау, ал «айт»- мұсылманша мереке аты, деп айт
Жазушы тіліне көңіл аудару.

Өлең мазмұнын қара сөзбен талдау - өлеңде не туралы
Осы өлеңнен жылқы малына қатысты сөз тіркестерін тауып оқыңдар.
Күн болса алақай

Еңбегің жанатын,

Жалғыз сен бейнетпен

Егінде салатын

Айт, шу, ала атым!

Бар малым- бар атым,

Бір осы ала атым. Оқушыларды теріп оқуға төселдіру, сұраққа
Дәптермен жұмыс Мұғалім оқушыларды топтарға бөліп (3 топқа тапсырмалар)
ІІ.топ (жақсы оқитындар) жылқы малына арнап өлеңге ұйқастыра отырып,
ІІІ.топ(озат оқушылар) Венн диограммасына жылқы малының пайдасы мен зиянын
пайдасы зияны

1.қымызы 1.тебеді

2.көлік 2.тістейді

3.еті 3.асау

4.терісі 4.таптап кетеді Көркем сөйлеуді, тілді, ауызша жазбаша сауатты
5 Сабақты қорыту Мәтін мен өлеңнен алған әсерлерін сұрау:

-Біз бүгін не үйрендік?

-Өлең қалай жазылған?

-Мәтін сендерді неге шақырып тұрғандай?

-Сөздері қандай? Жазғандарын оқыту барысында және алған әсерлері (өлең
1 2 3 4 5

Үйге тапсырма

1.Өлеңді мәнерлеп оқу және жаттау.

2.Мәтіндегі шықты суреттеген жолдарды тауып, дәптерге жазу. Көркем сөздердің
3. Оқулықтан эстетикалық бағыт беретін келесі тақырыпты қазақ халқының
Сабақтың тақырыбы: «Шәркей» І.Жансүгіров

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға І.Жансүгіровтың өмірі, шығармалары туралы мағлұмат бере
Сабақтың міндеттері: 1. Оқушыларға халық дәстүрі туралы мағлұмат беру.

2.а)Сөйлеу мәдениетін дамыту, түсініп оқуға дағдыландыру.

ә) әңгімедегі кейіпкердің іс-әрекеттерінің себептерін анықтай алу; ойын еркін
3. Өнер адамдарын құрметтеуге, әдемілікті, еңбекті бағалауға үйрету.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі: әңгімелеу, сұрақ-жауап, көрнекілік «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту
Сабақтың көрнекілігі: » І.Жансүгіров суреті, шәркй суреті, сызбалар.

Пәнаралық байланыс: еңбекке баулу, дүниетану.

Сабақтың барысы

Р/с Сабақтың кезеңдері Мұғалімнің әрекеті Оқушының әрекеті Күтілетін нәтиже

1 Ұйымдастыру кезеңі Психологиялық әзірлік. Дұрыс отыру, оқу құралдарын
2 Үй тапсырмасы Өткен материалды пысықтау. «Нөсерде» «жаңбырлы күн»
3 Жаңа сабаққа әзірлік кезең Сөзжұмбақ шешу.

1.Түйе сүті

2.Көктем айы

3.Натурал санды ата.

4.Жыл мезгілдерінің бірі.

5. «Тар» сөзіне қарама-қарсы сөз.

6.Төрт-түліктің бірі Тақтамен жұмыс:

Шұбат

Сәуір

Төрт

Күз

Кең

Түйе Логикалық ойлауын дамыту.

4 Жаңа сабақ І.Жансүгіров «Жазғытұрым» оқып, сұрақ қою.

-Бұл кімнің шығармасы еді?

-Олай болса біз бүгін І.Жансүгіровтың тағы бір шығармасы «Шәркеймен»
І.Жансүгіров атында көше бар, мектеп бар. Білім- біліктілігін бақылау

5 Мақсат қою 1.Шығармасын түсіну мазмұнын ашу.

2.Мәтінді бөлімдерге бөлу, ат қою.

3.Рольге бөліп оқу. Оқу, түсіну.

6 Жаңа сабақты меңгеру кезеңі «Шәркей» әңгімесін қысқаша түсіндіру.

1.Шәркей- киізден тігілген аяқ киім.

2.Төрт-түліктің бірі екенін қойдың жасы мен жынысына байланысты атауларын
3.Сөздікпен жұмыс

4.Мәтінмен жұмыс.

5.Сұрақ-жауап (суреттерді пайдалану арқылы) -қозы, тоқты саулық, қошқар

Дәптермен жұмыс.

Іштей оқу.

Сұраққа жауап алу. Білім- білік дағдыны қалыптастыру.

Сөйлеу мәдениетін дамыту.

7 Оқушылардың түсінгенін тексеру кезеңі -мәтінді неше бөлімге бөлуге
-қалай атар едің?

-дәптерге схема жазу. 1.Шәутен бала

2.Шәутеннің апасымен әңгімесі.

3.Шәркей тігу,қажетті зат,істелетін жұмыс,алынған зат. Білім- білік дағдыны қолдана
8 Жаңа сабақты бекіту кезеңі 1.Шәркей деген не?

2.Оны жасау үшін не керек?

3.Автор идеясы.

4.Төрт-түліктің пайдасы?

5.Басқа нелер жасауға болады? 1.Шәркей-киізден тігілген аяқ киім.

2.Жүн,сабау,ине,ұршық,тулақ.

3.Автор идеясы ата кәсібіміз төрт-түліктің бағып-қағуға, еңбексүйгіштікке,ұлттық өнерге деген
4.Еті, жүні,сүті

5.Кілем, киіз,алаша,текемет,сырмақ т.б. Сөздік қорларын молаяды.

Ұлттық өнерге деген мақтанышты бойларында сіңіреді.

Ой-өрістері кеңейеді.

9 Үйге тапсырма беру Оқушыларды мадақтау,бағалау.

Мәтінді түсініп оқу, мазмұндау. Сахналық көрініске әзірленіп келу. Үйге
ҚОРЫТЫНДЫ

Қорыта келгенде, эстетикалық тәрбие адамның рухани бейнесін қалыптастырудың ауқымды
Белгілі педагог М.Жұмабаевтың пікіріне жүгінсек, «сұлулық сезімдері адамның дұрыс,
Эстетикалық тәрбиелеу мәселесі отандық және шетел әдебиеттерінде толығымен зерттелген.
Осы қасиеттердің барлығы адамда әр түрлі факторлардың ықпалымен дамиды.

Әдебиеттерді талдай келе, біз өнер эстетикалық тәрбиелеудің негізгі тәсілі
Бастауыш сыныптарда оқытудың үлкен маңызы бар, өйткені нағыз осы
Алынған мәліметтер негізінде, мен, бейнелеу өнері сабағында музыканы қолдану
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Қазақстан Республикасының Білім беру туралы заңы. А., 1998.

Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасы. - А., 1997.

Қазақстан Республикасының гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. А., 2004.

Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұнының тұжырымдамасы.
Шәкірім Құдайбердіұлы. Үш анық. Алматы «Қазақстан» және «Ғақлия» ғылыми-әдеби
Аймауытов Ж. Бес томдык, шығармалар жинағы. 4-том. Психология /ред.
Неменский Б.М. Әдемілік даналығы. – М., 1981ж.

Гачев Г. Шығармашылық, өмір, өнер. –М., 1980ж.

Неменский Б.М. Адам дамуындағы әсерленушілік –бейнелік таным. – М.,
Мұғалімдерге арналған «Эстетикалық мәдениет және эстетикалық тәрбие» кітабы. –
Кукушин В.С. Мәскеу. – Дондағы Ростов., 2004ж.

Эстетикалық сөздік

Бабанский Ю.К. Педагогика. – М., 1988ж.

Лихачев Б.Т. Педагогика. Дәрістер курсы. ИПК және ФПК тыңдаушылары
Шацкая В.Н. Мектепте эстетикалық тәрбиелеудің жалпы мәселелері. –М.: ПҒА
Киященко Н.И., Лейзеров Н.Л. Эстетикалық шығарма. – М.: Знание,
Эстетикалық мәдениет және эстетикалық тәрбие. Мұғалімдерге арналған кітап. А.М.
Лихачев Б.Т. Эстетикалық тәрбие. –М.: Педагогика, 1972 ж.

Чукман Е.К. Оқушылардың қабілеттерін дамытудағы өнер рөлі. –М., 1985
Оқушыларды эстетикалық тәрбиелеу. А.И. Буров редакция басшылығымен. –М.: Педагогика,
Шацкий С.Т. Общие вопросы эстетического воспитания в школе. М.:Педагогика,
3