Қазақстан картографиясын дамытудың перспективасы курстық жұмыс
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ҚАЗАҚСТАН КАРТОГРАФИЯСЫН ДАМЫТУДЫҢ ПЕРСПЕКТИВАСЫ
КІРІСПЕ…………………………………………………………………………....2
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. «КАРТОГРАФИЯ» ҰҒЫМЫ.............................................................................3
а) Карта пайдаланудың қысқаша тарихы…………………………………5
ә) Карта пайдалану деңгей…………………………………………………8
б) Картографияның салалалары…………………………………………...9
2. ЖАҢА КАРТОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНЫЛУЫ……………………………………………...9
а) ГАЖ-дың карта құрастырудағы рөлі....................................................10
ә) Зерттелетін аймақтың картасын құрастыру..........................................12
б) Аннотация және оны құру жолы.......................................................... 14
в) Карталарды безендіру. Қағаз бетіне басып шығаруға әзірлеу............14
3. ҚАЗАҚСТАН КАРТОГРАФИЯСЫНЫҢ ҚЫСҚАША ТАРИХЫ...............15
а) Геологиялық карталар............................................................................17
ә) Жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеу...............................19
б) Тұңғыш Ұлттық Атлас...........................................................................20
в) Картография – пән ретінде....................................................................22
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................24
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...........................................................................................25
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 25 бет
Пәні: Басқа тақырыптағы курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ҚАЗАҚСТАН КАРТОГРАФИЯСЫН ДАМЫТУДЫҢ ПЕРСПЕКТИВАСЫ
КІРІСПЕ…………………………………………………………………………....2
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. «КАРТОГРАФИЯ» ҰҒЫМЫ.............................................................................3
а) Карта пайдаланудың қысқаша тарихы…………………………………5
ә) Карта пайдалану деңгей…………………………………………………8
б) Картографияның салалалары…………………………………………...9
2. ЖАҢА КАРТОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНЫЛУЫ……………………………………………...9
а) ГАЖ-дың карта құрастырудағы рөлі....................................................10
ә) Зерттелетін аймақтың картасын құрастыру..........................................12
б) Аннотация және оны құру жолы.......................................................... 14
в) Карталарды безендіру. Қағаз бетіне басып шығаруға әзірлеу............14
3. ҚАЗАҚСТАН КАРТОГРАФИЯСЫНЫҢ ҚЫСҚАША ТАРИХЫ...............15
а) Геологиялық карталар............................................................................17
ә) Жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеу...............................19
б) Тұңғыш Ұлттық Атлас...........................................................................20
в) Картография – пән ретінде....................................................................22
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................24
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...........................................................................................25
КІРІСПЕ
Қазіргі картография – ежелгі немесе осыдан 30 жыл
Қазір картография ғылымы жаңа заманауи технологиялар мен бағдарламалардың
Осы жұмыста картография ұғымы мен оның қалыптасу тарихына,
Курстық жұмысты жазу барысында әр түрлі әдебиеттер мен
“Картография” ұғымы
Картаны пайдалану – картографиялық өнімдерді (карта, глобус, атлас,
Ерте заманнан қазіргі күнге дейін карталар жергілікті жердің
Картография – табиғат пен қоғамның құбылыстарын географиялық карта
Карталардың көмегімен ғылыми-зерттеу жұмыстарын, қоршаған ортаны қорғау мен
Карталарды таным құралы ретінде пайдалану жаңа экология, медициналық
Картографиялық зерттеу әдістерін қолданушы маман картограф картаны еркін
Картатану – географиялық карта мен оның түрлері, қасиеті
Картографияның басқа ғылымдармен байланысы өте кең. Мәселен, қоғамдық
Картографияның міндеті – халықты шаруашылық пен мәдени қажеттілігін
Географиялық карталар еліміздің аумағын қамтып,табиғатын қайта түлетіп, шаруашылықты
Карта пайдаланудың қысқаша тарихы
Алғашқы қауымдық құрылыс қоғамында-ақ, картографиялық суреттер жазу пайда
Көптеген табиғи және ғаламдық заңдылықтар карталар көмегімен айқындалды.
Қазақстан картографиясы туралы сөз болғанда, орта ғасырлардағы көптеген
ХІХ ғасырда картаны пайдалану тарихындағы басты тұлғалардың бірі
Баранский құбылыстың байланыстарын диалектикалық тұрғыда талдай келе, картаға
1) Карта – географияның «әліп-биі», яғни географиялық зерттеулердің
Картографиялық әдістің ғылыми танымға ие болуы – картограф
Салищев картографиялық әдістер туралы түсінікті дамытты, оған толық
Картаны пайдалану деңгейі
Алғашында зерттеушілер картаның негізгі артықшылықтары деп оның шолу
Сандық әдістен математикалық модельдеуге көшу жүзеге асты. География
Жүйедегі логикалық түсініктің заңды жалғасы болжамдық бағыт болды.
Картографиялық зерттеу әдістері ғылымның әртүрлі салаларында қолданыс тапты.
Қазір жалпы ғылымның математикаға бет бұруы, әсіресе, қашықтықтан
Картографияның салалары
Картографияның негізгі салаларына:
· Картография пәні мен әдістемесі, карта туралы ілім,
· Картография ғылымы мен өндірісінің тарихы;
· Картографиялық деректерді тану (картографиялық деректер теориясының мәселелері);
· Карталарды жобалау және оларды дайындау теориясы мен
· Карталарды пайдаланудың теориясы мен әдістемесі жатады.
Қазіргі ХХІ ғасырда, картографияда өткен ғасырдың 60-жылдарында ғана
ЖАҢА КАРТОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛЕР ЖӘНЕ
ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНЫЛУЫ
ГАЖ-дың карта құрастырудағы рөлі
ГАЖ дегеніміз – табиғи және әлеуметтік-экономикалық геожүйелерді, олардың
ГАЖ-дың мағынасы болып географиялық ортадағы кеңістік-уақыттағы ақпараттар ағыны
ГАЖ-дың маңызды міндеттерінің бірі – нұсқаларының географиялық ақпараттардың
ГАЖ-жүйе ретінде географияны, информатиканы, ақпараттар жүйелер теориясын біріктіре
Сондықтан қазіргі уақытта ГАЖ табиғи және әлеуметтік-экономикалық үрдістер
ГАЖ мынадай маңызды мәселелерді шешеді:
1. Жоғары сапалы картографиялық өнімдерді құру;
2. Мәліметтер базасында ақпараттарды графикалық нысандармен байланыстыру;
3. Мәліметтердің карталық, графиктік, диаграммалық сызба түрінде берілуі;
4. Кеңістіктегі мәліметтерге талдау жасау, орналасқан жерін үлгілеу;
5. Басқару мен шұғыл шешімдерге қолғабыс беру;
6. Мәліметтердің түрлі ақпараттық жүйелермен қарым-қатынас және т.б.
ГАЖ – аймақта таралған ақпаратты жинап, өңдеп, сақтап,
ГАЖ – белгілі бір аумақта пайда болған жағдайда
ГАЖ – аймақтың кеңістік контурынан әртүрлі тақырыптық ақпаратты
ГАЖ – аналитикалық және картометриялық зерттеу мен талдау.
ГАЖ – кез-келген үрдістер мен құрылымдардың өзгеруін зерттеу
ГАЖ кеңістіктік ақпаратты көрнекі ету және динамикалық режимді
ГАЖ – аумақтар мен қорларды басқару, жылдамдық, сапа,
ГАЖ – ғылым, технология және бизнетің бір жерде
ГАЖ – кеңістік талдауда картография мен картометриядағы революция.
Қорыта келгенде, ГАЖ – кеңістіктік идеологияға негізделген жаңа
Кеңістіктік деректер – нысан немесе құбылыстың пішіні немесе
Атрибуттық деректер – географиялық нысан туралы қосымша дерек
Кез-келген ГАЖ-дағы деректерді 5 үрдіс қамтамасыз етеді: енгізу,
Зерттелетін аймақтың картасын құрастыру
ESRI фирмасының бағдарламалық өнімі ArcGIS-те ГАЖ толық каталог
ArcMap – картаны құрастыру мен мәліметтерді редакторлау, сондай-ақ
ArcMap-та картада 2 қосымшамен жұмыс жасалады:
1) Географиялық мәліметтер негізінде – географиялық қабаттармен жұмыс
2) Компоновка негізінде – карталарды безендіру, яғни легенда
ArcCatalog – геомәліметтердің базасын құрастыру мен кеңістік мәліметтерді
ArcMap, ArcCatalog және ArcToolbox әртүрлі ГАЖ-функцияларды біріге отырып
Қазіргі таңда әлем бойынша, картографияның перспектвасы ретінде танылған
ArcGIS-те жұмыс жасамас бұрын кеңістікте өз орнын тапқан,
Arccatalog-тағы vector папкасынан тышқанның оң жағын шертіп →
Осы Arccatalog-та ашылған қабатты ArcMap-қа шақырамыз. Ол үшін
Редактор → Жұмысты аяқтау → Керек қабатқа барып,
1.Қысқа сандар (Short integer)
2.Ұзын сандар (Long integer)
3.Бөлшек сандар (Double)
4.Мәтіндік (text)
Shapefile – сызық, нүкте, полигон түрінде болады. Ол
Карта бетіндегі нысандарды жазу технологиясы, мәтіндік баған құру,
Аннотация және оны құру жолы
Геометриялық әдіспен – полигон, сызық, нүкте түрінде берілген
Аннотация дегеніміз – нысандардың сандық және мәтіндік мәліметтерден
Нысандардың қажетті мәліметтері жазылған соң, мысалы, елді мекендердің
Аннотация жасаған кезде ескерілетін жағдайлар:
- карта масштабын көрсету керек;
- аннотациямен жұмыс жасағанда карта бетіндегі обьекттердің картографиялық
Карталарды безендіру. Қағаз бетіне басып шығаруға әзірлеу
Мәліметтер түрінде (Data view) – кеңістіктегі нысандарды бейнелеу,
Компоновка түріндегі(Layout view) – картаны безендіру, қағаз бетіне
1.Өзімізге қажетті масштабын көрсетеміз, карта қағаз бетіне симаса,
1.Файл арқылы
2.Картадан бос кеңістікте тышқанның оң жағын басу арқылы.
Ашылған терезеде бірнеше операциялар орындалады. Мұнда тек қағаз
1.Name командасында принтердің немесе плоттердің атын көрсетеміз.
2.Paper – қағаз өлшемін таңдаймыз.
3.Orientation:1)Портрет (Portret)
2)Альбом (Landscape)
Карта тақырыбын жазу үшін келесі командаларды орындаймыз:
Қою(Insert) → Аты (Title)→
Карта масштабын жазу
Карта бетінде масштабты 2 жолмен көрсетуге болады: сызықтық
Сызықтық-Scale bar
Сандық-Scale text
Қою (Insert) → Сандық (Scale text)
Солтүстік бағдарды шақыру
Қою (Insert) → Солтүстік бағдар (North Arrow)
Карта легендасын құрастыру
Карта легендасы – карта бетіндегі нысандарды оқу үшін
Қою (Insert) → Легенда (Legend) → ашылған терезеде
1)Maplayers 2) Legend items → Далее → Аты
Картаны безендіру жұмыстарынан кейін дайын болған картаны қағаз
1. Бет пен баспа параметрі ( Page and
2.File → Print previe 3. File → Print
Жалпы географиялық және тақырыптық карталар – табиғат, шаруашылық,
Қазақстан картографиясының қысқаша тарихы
1919 жылдың 15 наурызындағы Жоғарғы геодезиялық басқарма құру
Қазақстан аумағында, сол кезеңнен 1945 жылға дейін барлық
Қазақ КСР Президентінің 1991 жылғы Жарлығымен, барлық мемлекеттік
Қазіргі Агенттік қарамағында мынадай республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындар
Қазақстан Республикасы топография-геодезия саласында алғашқы қалыптасу және даму
Мемлекеттік және арнаулы маңызы бар геодезиялық және картографиялық
Геологиялық картографиялау
Қазақстан картографиясының даму бағытының бірі – геологиялық картография.
Геологияның он түрлі саласы бар. Соның күрделі салаларының
Геологиялық картографиялау тақырыптық картографиялаудың жақсы дамыған саласына жатады.
Барлық геологиялық зерттеулердің негізінде геологиялық картаның құрастырылып және
Ұсақ масштабты геологиялық түсірулер (1: 1 000 000,
Дәл геологиялық түсірулер (1:10 000 не одан да
Маршруттық геологиялық түсірісте жұмыс алаңы тау жыныстары мен
Алаңдық геологиялық түсірісте байқау нүктелері түсірілетін бүкіл жер
Ал қазіргі геологиялық түсірулер жаңа күрделі техникалық құралдардың
Сонымен, геологиялық карталар геологиялық зерттеулер жүргізу, геологиялық түсірулер
Жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеу
Жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеу – жер қойнауының
Барлауға, өндіруге, қоса барлауға және өндіруге, сондай-ақ барлауға
Өндіруге арналған жер қойнауын пайдалану құқығын иеленуші кен
Геологиялық бөлу – келісім-шарттың ажырамас бөлігі болып табылатын,
Тұңғыш Ұлттық Атлас
Қазақстан картографиясындағы келесі бағыт – Тәуелсіз Қазақ Елінің
Институт тарихы Қазақ КСР Ғылым Академиясының География секторы
Бұл ретте карталардың әлемдегі ең соңғы үлгідегі ArcGis-9.1
Бұл міндеттерді орындау жолында Ұлттық Атластың жарық көруі
Өткен жылы Астанада Тәуелсіз мемлекеттер достастығы геодезистері мен
Сондықтан елімізде нарық қатынастары орнығып, жеке меншік бел
Екі мәрте батыр атағына ие болған Ресейдің ғарышкер
Геодезия және картография секілді өзіндік ерекшелігі мол салада
Картография – пән ретінде
Қазақстан картографиясының маңызды бағыты – картографияны пән ретінде
Пән мазмұны
№1 тақырып. Карта және картография. Карталардың жіктелуі.
1. Карта ұғымы.
2. Карталардың жіктелуі. Картография – карта құрастыру мен
3. Картография құрылымы. Картографияның география және басқа да
№2 тақырып. Картографиялық проекциялар.
1. Картаның математикалық негізі. Картадағы бұрмалану түрлері.
2. Картографиялық проекциялау туралы түсінік. Картографиялық проекциялардың жіктелуі.
№3 тақырып. Картада бейнелеу, атауларды ұсыну тәсілдері. Картографиялық
1. Шартты белгілер және олардың қызметі.
2. Ұсақ масштабты карталарда құбылыстарды бейнелеу тәсілдері.
3. Картадағы жазулар. Жалпылаудың мәні мен факторлары. Жалпылаудың
№4 тақырып. Карта мен атлас түрлері.
1. Талдамалық, (аналитикалық), біріккен (синтетикалық) және кешенді карталар.
2. Атлас түрлері, олардың тақырыптық, аумақтық, атаулық жіктелуі.
№5 тақырып. Картаны жобалау мен құрастыру. Картографиядағы автоматтандыру.
1. Карта құрастыру кезеңдері. Жалпы географиялық және тақырыптық
2. Жер ресурстары карталарын жобалау мен құрастырудың ерекшеліктері.
3. Карта құрастырудың әуеғарыштық әдісі.
4. Карта құрастырудың компьютерлік технологиясы.
№6 тақырып. Карта пайдалану әдістері.
1. Зерттеудің картографиялық әдісі және оның дамуының негізгі
2. Картамен жұмыс әдістері. Жер ресурстары картасын пайдалану.
№7 тақырып. Картография мен географиядағы ГАЖ және телекоммуникация.
1. ГАЖ туралы түсінік. Геоақпараттық картографиялау. Телекоммуникациялық желілер.
2. Ғаламторда картографиялау. Геобейнелер түрлері мен оларды жіктеу.
ҚОРЫТЫНДЫ
Мамандар жасаған ғылыми болжам әлемде жер көлемі жөнінен
Дамыған АҚШ, Канада секілді елдер өздерінің картографиялық қызметіне
ҚР «Геодезия және картография туралы» 2002 жылғы 3
Курстық жұмыста Қазақстан картографиясының перспективасы мен даму бағыттары
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Н.СЕЙІТОВ., «ГЕОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ», Алматы, 2000
2. И.П. ЗАРУЦКАЯ., Н.В. КРАСИЛЬНИКОВА «ПРОЕКТИРОВАНИЕ И СОСТАВЛЕНИЕ
3. И.П. ЗАРУЦКАЯ., Т.Г. СВАТКОВА «ПРОЕКТИРОВАНИЕ И СОСТАВЛЕНИЕ
4. ҚАЗАҚ ЭНЦИКЛОПЕДИЯСЫ, ІІІ-ТОМ, 212-215 б.б.
5. А.БЕРЛЯНТ., «Картографический метод исследования», Мәскеу, 2001
6. ҒАЛАМТОР АҚПАРАТТАРЫ
7. К. САЛИЩЕВ., «Картоведение», М,1998
8. «ЕГЕМЕН ҚАЗАҚСТАН», 2007, сәуір
