Ахмед, немесе Орданың қирауы (хан, 14591461-1481)
Ахмед, немесе Орданың қирауы
(хан, 1459/1461-1481)
Өмірлік лотореяда тек ұтыстарға ғана ие болған адам жоқ.
Болесиав Прус.
Жоспар:
I. Кіші Мұхаммедтің ұлдары Махмұд пен Ахмедтің билікке келуі
II. Мұхаммед Шайбанидің тарихи аренаға шығуы
III. Ахмед ханның Батыс елдерімен келіссөздер жүргізуі
IV. III Иванның Ахмед ханға бағынбауы
V. Ибақ пен ноғайлық одақтастардың сатқындығы
VI. Қорытынды
КІРІСПЕ
Ахмед ханның Билеуі – кейінгі Алтын Орда үшін едәуір тән емес құбылыс: ол Сарайдағы билікті жиырма жылдай сақтап қана қоймай, сонымен бірге өте белсенді ішкі және сыртқы саясат жүргізді. Ахмед Риммен, Венециямен, Осыман империясымен дипломатиялық қарым-қатынаста болды, Қырымның, Шығыс Дешті мен Русьтің істеріне белсене араласты.1470 жылы ол Алтын Орданың бірлігін әрең қалпына келтіреді, алайда Сарай билеушілер қуаттылығының бұзылғаны соншалықты, мұндай амбициялық жоспарларды жүзеге асыру үшін Ахмедтің жеке таланты мен жігері де жеткен жоқ.
Кіші Мұхаммедтің екінші баласы Ахмед жайлы алғашқы рет 1460 жылдағы деректерде айтылады.Осы жылы жылнамашылар ол Переяславль-Рязанский түбіне келіп, оның аймағын ойрандатты деп жазады.Жылнамашының оны «патша» ретінде айту дерегі, оның бұл уақытта тақта отырғандығын куәландырады.Шынымен де Алтын Орда тағы үшін күрестегі Ұлық-Мұхаммедтің жолы болғыш қарсыласы Кіші-Мұхаммедтің соңғы монеталары 1459 ж. жатады.Мүмкін, ол сол жылы қайтыс болып, билікке оның ұлдары Махмұд пен Ахмед келген шығар.Көп кешікпей ағайындылар иелікті бөліп алған болу керек.Номиналды қолбасшылықты сақтаған Махмұд оңтүстік орыс далалары мен солтүстік Қара теңіз бойында (Қырым ханы Қажы — Керейдің иелік еткен жеріне дейін) билік жүргізді, ал оның басты ордасы Қажы-Тарханда орналасты.Ахмед болса Еділден әлі де орда хандарына бағынған шығысқа қарай жерлерді өз басқармасына алды.
Мүмкін, Алтын Орданың бұрынғы астанасы Сарай да оған берілген шығар.Ағайындылардың бөлінісі оларға Алтын Ордада бейбітшілік пен татулықты сақтауға көмектесті, алайда біраздан кейін бұл жарамсыздыққа алып келді.1465 жылы Махмұд хан (не Мәскеуге, не Литваға жатқан) орыс жерлеріне жорыққа шығады, бірақ ол Дон арқылы өтіп бара жатқын кезде оған кенеттен Қырым ханы Қажы-Керей шабуылдайды.Ол Махмұдты ойрандатып, оны Қаржы-Тарханға қайта оралтқызады.Жеңілістің күшті болғаны соншалық, Махмұдтың иелігі мен көп азаматтары Қырым ханның қол астына өтеді.
Қажы-Керей өзін бүкіл Алтын Орданың ханы етіп жариялауға дайындалады, алайда 1466 жылдың тамызында аяқ астынан қайтыс болады.Оның өлімінен кейін Қырым хандығындағы болған бүлік Махмұд ханға айырылған ұлыстарын өзіне қайтарып алуға мүмкіндік берді.Жуырда ол өзін қайтадан өз әкесінің заңды және толық құқылы мұрагерімін деп санай алды. Түрік сұлтаны II Мехмед Фатихке Махмұд: «Алла рахымына ғанибетпен бұрынғы хандар – ата-бабаларының ұлы орны бізге мархабатпен сый етілген кезде» — деп жазады және қорытындысында сұлтанға достық қатынастарды орнатып, елшілермен сауда керуендерімен алмасуды ұсынады. Алтын Орданың солтүстік-шығысында билік еткен Ахмед Қырым ханымен ұрыста болған жоқ, өйткені оларда ортақ шекара болмаған.Сондықтан ол шығыстағы істерге көп көңіл бөле алды.
Қажы-Керей өзін бүкіл Алтын Орданың ханы етіп жариялауға дайындалады, алайда 1466 жылдың тамызында аяқ астынан қайтыс болады.Оның өлімінен кейін Қырым хандығындағы болған бүлік Махмұд ханға айырылған ұлыстарын өзіне қайтарып алуға мүмкіндік берді.Жуырда ол өзін қайтадан өз әкесінің заңды және толық құқылы мұрагерімін деп санай алды. Түрік сұлтаны II Мехмед Фатихке Махмұд: «Алла рахымына ғанибетпен бұрынғы хандар – ата-бабаларының ұлы орны бізге мархабатпен сый етілген кезде» — деп жазады және қорытындысында сұлтанға достық қатынастарды орнатып, елшілермен сауда керуендерімен алмасуды ұсынады. Алтын Орданың солтүстік-шығысында билік еткен Ахмед Қырым ханымен ұрыста болған жоқ, өйткені оларда ортақ шекара болмаған.Сондықтан ол шығыстағы істерге көп көңіл бөле алды.
Алайда бұл уақытта Хорезмге мықты өзбек ханы Әбілқайыр қызығушылық білдіреді, ол бірнеше қайтара осы облысты жаулап алу үшін әрекеттер жасады және оны иемдену құқықтарын не Тимуридтерге, не орда хандарына да бергісі келмеді.Ахмед хан қаһарлы өзбек билеушісімен дау-жанжалға түскісі келмей, күтуге шешім қабылдап, Әбілқайырдың өлімінен (1468-69ж) кейін әрекетін бастайды.
Өзбек Әбілқайыр хан батыл мен жігерлі болған және қатаң мінезімен ерекшеленген.Оның өлімінен кейін көптеген азаматтары билік басында осындай сыйпаттарға ие болған оның ұрпақтарының отыра беруін қаламағаны таңқаларлық емес.Сондықтан Әбілқайыр өлімінен кейін Шайбанидтердің басқа бір тармағынан шыққан өкілі – Йадғар ханды таққа отырғызады. Ахмед бұл ханмен ортақ тіл таба алды: кейбір деректер бойынша, өз уақытында Йадғар оның әкесі Кіші-Мұхаммедке Алтын Орданы басқаруға көмектеседі. Сондықтан Ахмед жаңа ханмен одаққа отырғаны болу керек, сонымен ол өз иеліктерінің шығыс шекараларына қауіпсіздік қамтамасыз етеді.
Алайда қарт жасында хан болған Йадғар 1469 жылы қайтыс болды, және де бұрынғы әулеттің жақтастары Әбілқайырдың ұлын – Шайх-Хайдар ханды таққа отырғызады.
Шайх-Хайдар ханда әскері де, қолдаушылары да тым аз болды, ал оған Ұрыс ханның шөберелері Жәнібек пен Керей сұлтандары, Едігенің шөберелері Мұса мен Ямғұршы мырзалары, сонымен бірге Бүреке сұлтан, және де тағы бір Шайбанид – Қажы-Мұхаммедтің ұлы Ибақ патшасы да (Сайид-Ибраһим) қарсы шығады.
1470-1471 жылдары Шайх-Хайдар өз иеліктерінің көп бөлігінен айырылады.Шамасы, өзбек ханы батыс шекараларды қорғау үшін онсызда аз әскерінің біразын бөлуге мәжбүр болды.Көп кешікпей күтпеген жерден Шайх-Хайдар ханға Ибақ шабуыл жасайды.Сол қысқа уақыттағы шайқаста Әбілқайырдың баласы өлтірілді.Ахмед бұл күреске қатысқан жоқ, сөйтсе де өзбек монархының өлімінен соң оның қарсыластарымен бейбіт келісімге келіп, ноғай мырзалары Мұса мен Яғмұршының қарындасына үйленеді.
1470-1471 жылдары Шайх-Хайдар өз иеліктерінің көп бөлігінен айырылады.Шамасы, өзбек ханы батыс шекараларды қорғау үшін онсызда аз әскерінің біразын бөлуге мәжбүр болды.Көп кешікпей күтпеген жерден Шайх-Хайдар ханға Ибақ шабуыл жасайды.Сол қысқа уақыттағы шайқаста Әбілқайырдың баласы өлтірілді.Ахмед бұл күреске қатысқан жоқ, сөйтсе де өзбек монархының өлімінен соң оның қарсыластарымен бейбіт келісімге келіп, ноғай мырзалары Мұса мен Яғмұршының қарындасына үйленеді.
1470-1471 жылдары Шайх-Хайдар өз иеліктерінің көп бөлігінен айырылады.Шамасы, өзбек ханы батыс шекараларды қорғау үшін онсызда аз әскерінің біразын бөлуге мәжбүр болды.Көп кешікпей күтпеген жерден Шайх-Хайдар ханға Ибақ шабуыл жасайды.Сол қысқа уақыттағы шайқаста Әбілқайырдың баласы өлтірілді.Ахмед бұл күреске қатысқан жоқ, сөйтсе де өзбек монархының өлімінен соң оның қарсыластарымен бейбіт келісімге келіп, ноғай мырзалары Мұса мен Яғмұршының қарындасына үйленеді.
Бірақ Ахмед өзінің шығыстық мәселелерімен айналысып жатқан сәтте, Қажы-Тарханда оның бауыры Махмұд қайтыс болады, және де кезекті бүліктің басталуын болдырмау үшін хан Еділге қарай асығады.Сол 1471 жылы келген кезде Махмұдтың баласы Қасымның екі өзбек ханзадалары Мұхаммед Шайбани мен Махмұд сұлтанға пана бергенін бірден естиді.Әбілқайырдың немерелері өзбек мемлекетінің тағына үміткерлер болып саналады, сондықтан Ахмед және одақтастары олардың жазасын тарттыруға шешім қабылдайды. Ахмед ноғай биі Аббас(Мұса мен Ямғұршының немере ағасы) және Ибақпен бірігіп, Қажы-Тарханды алады және немере жиеннен Мұхаммед Шайбани мен Махмұд сұлтанды беруін талап етеді. Қасым өз ағасына қарсы тұрғысы келмей, қашқындарға пана беруден бас тартуға мәжбүр болады.Дегенмен, ол оларға алдын-ала ескертуге үлгереді, және де қоршауға дейін өзбек ханзадалары қаладан қашуға үлгереді.
Қалада қашқындардың жоқ екенін біліп,одақтастары өз әскерлерін таратып жібереді. Көп кешікпей Мұхаммед Шайбани атасының қолдаушылар тобымен бірігуге қол жеткізеді, солармен бірге ол Ибақ лагеріне шабуыл жасайды.
Ахмед өз одақтасына шабуылдағаны жайлы хабарды бірден естімейді.Ол бұл уақытта Руське жорыққа шыққан еді.Осы шапқыншылық барысында ол Русьтің оңтүстік-батыс аймағын тонайды, ал Алексин қаласын түбімен ойсыратып, түп орнымен өртеп жібереді.Алайда осы кезде ханға оның жеке иелігіне Әбілқайыр немересінің қол сұққаны туралы хабар жеткізеді.Хан Мәскеу әскерлерімен шайқасқа түспей, кейін бұрылады.
Ахмедтің негізгі күштерімен Руське аттанғанын білген Мұхаммед Шайбани Тақты елі («Тақ иелігі» осылай құлдырау уақытында номиналды жоғарғы ханның резиденциясы болған облысты атаған) жеріне торуыл жасауға ұйғарым қабылдайды.Әрине, Әбілқайырдың немересі Ахмед әскермен шайқасқа түсуге ойыда болмады, ол тек оның ұлысын тонағысы келді. Өзбек сұлтаны өзінің 150 салт аттыларын бірнеше отрядтарға бөліп , әр түрлі жаққа жіберді. Ахмед ханның қонысына барар жолда Мұхаммед Шайбанидің басшылығымен қырық адамды отряды қыпшақ тайпасынан шыққан Қоным бектің әскерімен соқтығысып қалады.Одан Шайбани жеңімпаз болып шығады. Содан кейін Өзбек ханның адамдары Ахмед ханның қонысына шабады да, оны тонай бастайды, бірақ Русьтегі жорықтан ханның қайтып келгенін естіп, тез арада Тақты елінен кетіп, Шығыс Дештіге оралады.
Осы 1472 жылдағы өкінішті қақтығыстан кейін Ахмед хан енді өзбектермен ешқандай дау-жанжал қарым-қатынастарда болмады.Мүмкін бұл Махмуддан мирас етіп алған батыстағы мүдделерімен байланыста шығар.
Номиналды түрде Жошы әулетін басқарып, Ахмед қысқа уақыт ішінде Еділ бойында және оңтүстік орыс далаларында өз билігін орната алды.Осыған байланысты хан тұлғасы Батыс Еуропада үлкен қызығушылыққа ие болды, ол жақта оны қаһарлы түрік сұлтаны II Мехмед Фатихке қарсы тең дәрежелі күш ретінде қарастыра бастады.
1471 жылы Ахмед Мәскеу Русіне қарсы Польша королі IV Казимир Ягеллонмен одақ жасасады. Кейбір мағұлматтарға қарағанда, дәл осы келісімнің шегінде Ахмед 1472 жылы Алексиннің ойрандалуымен аяқталған орыс жерлеріне жорығын жасаған. Мәскеудің бақытына орай, король өз бауыры Владиславқа венгр тағы үшін күресте көмектесуге мәжбүр болғандықтан, ол өзінің одақтық міндеттерін атқара алмады.Дегенмен, бұл орыстарға қарсы одақ Мәскеуді Қырыммен жақындасуға итермеледі.1474 жылы III Иван мен Қырым ханы Меңгілі-Керей арасында келісім жасалды.
1470 жылдың өзінде венециандық сенат үлкен назармен Джованни-Батиста делла Вольпе (орыс жылнамаларында Иван Фрязин) дейтін авантюристтің Ахмед ханмен одақ құру арқылы тамаша мнмкіндіктерге жету туралы баяндамасын тыңдады.Оның ойынша осындай саясат арқылы Жерорта теңізіндегі иеліктерді түріктерден қайтарып алуға болатын.
1471 жылы венециялықтар сенат хатшысы Джованни-Батиста Тревизаноны одақ жайлы ұсынысымен және құнды сыйлықтармен Ахмед ханға жіберу шешімін қабылдайды.Бірақ елші үш жыл Мәскеуде тұрып қалады (Мәскеу әкімшілігі венециан – орда одағының құрылуын қаламады, сондықтан оған хан пайдасына тыңшылық жасады деп айып тағады) және Ахмед ханға тек 1474 жылдың маусымында келеді.
Дегенмен, 1476 жылы Тревизано Ахмед ханның екі елшісі Темірмен және Брунахо Батырмен Венецияға қайтып келген кезде, республика сенаты ханның түріктерге қарсы Дунай арқылыҚара теңіз бойымен 200 000 әскерімен шығу ұсынысын қуана қабылдайды.Сенат жаңа Тревизано елшілігіне 2000 дукат бөліп береді, ал ол сол жылдың ортасында ханға бет алды. Бірақ юұл жолы Венецияның ықыласына өзі Алтын Орда ханының одақтасы болып саналған IV Казмир қарсы шығады: ол Орданың Венециямен одағы өзінің шекарасына қауіп төндіргізеді деп қорықты, өйткені Орда әскерлері нақ өзінің территориясы арқылы өтетін еді. Венецияндық сенат 1477 жылы Тревизаноны кері шақыртып алады.
1470-шы жылдардың бірінші жартысында II Мехмедтің жорықтары барысында Алтын Ордаға одақтас Транезунт империясы (1470 ж.)Федоро кінәздігі мен қырымдағы Генуя калониялар құлады, олардың жерінде енді Алтын Орда хандарының тәуелсіз Осман иеліктері пайда болды.
Хан Қырымдағы бүлікті пайдаланып, 1476 жылы бұл жағдайды дұрыстағысы келеді.1475 жылы Меңгілі-Керейді өз ағаындылары Нұр-Дәулет пен Хайдар тақтан тайдырады.Ол Кафуға қашып, дәл сол кезде Қырымдағы Генуя колониясын жаулап алған түріктерге тұтқынға түседі.Нұр-Дәулет ханның беклер-бегі Шырын руынан шыққан Эминек өзінің інісі Қажыкемен ұрысып қалады, ал Қажеке Ахмед ханмен одақтасып оны Қырымға шақырады.Ахмед дереу жарты аралға өзінің жиені Жәнібектің басшылығымен әскер жібереді.1476 жылдың аяғында Қажыкенің көмегімен Жәнібек Қырым билеушісі болып жарияланады, ал оның қарсыластары, Қажы-Керейдің балалары қашуға мәжбүр болады.
1477 жылы Ахмед хан II Мехмед Фатихке менменшіл түрде жарлық, яғни жоғары тұрған патшаның төмен тұрған патшаға бұйрығы деп атаған хат жолдайды.
Алайда хан ерте қуанған болып шықты.Қырымда болған Жәнібек жағдайды әлде-қайда жақсы түсініп, оның билігі көпке созылмайтынын сезген.Ол өзін Қырым билеушісі етіп жариялап, дереу Мәскеулік ұлы кінәздармен келіссөздер жүргізеді.Шыныменде, 1477 жылы Жәнібек Қырым тағынан кетуге мәжбүр болады, билікке қайтадан Нұр-Дәулет келеді.Бірақ Нұр-Дәулетті тағы да Меңгілі-Керей тақтан тайдырады, содан кейін ол Литваға қашып, Мәскеу қызметіне түседі.
Қырымда жоғалтып алу және де Венециямен жүргізілген келіссөздің еш нәрсее алып келмеуі ахмед ханды II Мехмедпен хат алмасудағы мінез кейіпін ақырындауға мәжбүрлетті.Бұрынғы бейбітшілік пен достықтың аямпаз ұсынысының орнына Ахмед хан енді сұлтанды көптеген жерлерді жаулап алумен құттықтап, өзі одан достық пен одақ сұрады.
Алайда Ахмедтің жігері босқа кетті: сұлтан онымен тек формальді қарым-қатынаста болды: 1478 жылы өзін сұлтанның вассалымен деп мойындаған Меңгілі-Керей қырым тағына отырғаннан кейін, II Мехмед енді Алтын Орда ханымен одақтас болуға мүдделі емес еді. Ахмед хан Қырым мен Қаратеңізден айырылғандықтан, қайтадан орыс жерлеріне көз тігеді.
Мәскеулік ұлы кінәз III Иван Ахмед ханның билеу кезінде сенімді вассал және одақтас болған жоқ.1462 жылы ол таққа келіп, Ордаға жарлық үшін өзіде барған жоқ, өз өкілдерінде жібермеген.
1470 жылдардың екінші жартысында хан қырсық вассалды бейбіт жолмен бағындырудың соңғы мүмкіндігін пайдаланды.1476 жылы Қырымды жаулап алғанна кейін III Иванға жарлық апару үшін хан Руське өзінің елшісі Бошұқты жібереді.Ол жарлыққа Ахмед хан Қырымдағы жеңісі жайлы хабарлайды, салық төлеуін және Даниярдың (Қасымның баласы, Ұлық-Мұхаммедтің немересі) шығарылуын талап етті.
Мәскеу патшасы бұл уақытта қиын саяси жағдайда болды: ол польша-литва қыспағына қарсы тұруына мәжбүр болды, сонымен бірге Новгородты толық бағындыруға дайындалды. Мұндай жағдайда Алтын Орда ханымен қарым-қатынастарда бұзу өте тиімсіз болды. Нақ осы кезеңде, 1475 жылдың наурызында III Иван өзінің одақтасы қырым ханы Меңгілі-Керейдің ашу ызасын келтіруге тәуекел етіп, Ахмед ханмен қарым-қатынастарды бұзуға бастартады және онымен елшілік алмасуды жалғастыра береді. Дегенмен 1479 жылға қарай Новгород ұлы кінәздік иелігінде толық қосылған кезде, ал Ахмедтің жағдайы керісінше, қырымнан айырылғаннан және Венеция мен түрік сұлтанымен болған келіссөздердің сәтсіздігінен нашарлаған кезде, ІІІ Иван сәтті келгенін түсінеді.Ахмед хан салық төлеу талабымен оған елшішілер жіберген уақытта, Иван Василевич, аңыз бойынша хатты жыртып, оны таптап, елшілерді кері қарай қайтарып жібереді.Нәтижесінде Ахмед хан Руське жорық жасайды.
Ханмен бірге «бүкіл Орда» жорыққа шығады: Руське алты хан балалары мен оның жиені Қасым жол аттанады; сонымен бірге, польша короліде өз әскерін беруге уәде береді. Яғни хан поляктармен бірігіп, IV Казимирдің иелігіне баратын ой болды.Дәл осы мақсатпен 1408 жылдың маусымеында хан Уграға шығады.
ІІІ Иван ханға қарсы жорыққа өзінің ұлы Иван Молодой мен бауыры Андрей Василевич Меньшовтың басшылығымен әскер жібереді.
Мәскеу полктері хан мақсаттары болдырмау үшін Уграға уақытылы келеді.Бірнеше қысқа шайқастарда мәскеуліктер Орда әскерлерінің өзен арқылы өтіп кетуін болдыртпады, мұнда оларға зеңбіректер үлекен көмек көрсетті.1480 жылдың қарашасына дейін созылған «Уградағы тұрақ» басталды.
Руське бағытталған сәтсіз жорық, сонымен бірге айтарлықтай олжаның болмауында білдірді, яғни үлкен әскерді қамтамазыз ете алмауына алып келді.Сондықтан Ахмед өз иелігіне қайтып оралғаннан кейін өз әскерін таратып жіберуге мәжбүр болды.Барлық оның ұлдары мен жиендерінің әрқайсысы өз ұлыстарына қайтып кетті.Тіпті Ахмедтің беклер-бегі Темір маңғыттың (Едігенің немерес) өзі де ханды тастап өз ұлысына оралды.Хан өз ордасында аз ғана күзетшілерімен қалды.
Осыны Тюмень билеушісі Ибақ (Шайбани тұқымы) және оның ноғайлық одақтастары – Мұса мен Ямғұршы мырзалары пайдаланғысы келді.
1481 жылдың 6 қаңтарында Ибақ, Мұса мен Ямғұршы тек мың ғана жауынгерлермен кенеттен Ахмедтің тұрағына шапқыншылық жасайды, оның күзетшілерін қырып салып, ақ шатырға кіріп, Алтын Орданың соңғы ұлы билеушісін өлтірді.
Жуырда Мәскеуге Ахмед ханның өлімі туралы көмескі хабар жетеді. Олардың белгісіздігі III Иванның Қырым ханы Меңгілі-Керейге жіберілген хатында (1481 ж. сәуір) көрінді: ұлы кінәз өз одақтасына үміт артвп, Ахмедтің орнына кімде кім болсын жауына қарсы бірге тұруға шақырды.
Дегенмен, көп кешікпей белгісіздік жоғалды.Темір маңғыт өзінің бақытына орай патшасының тағдырын қайталамауға қол жеткізеді.Ол Ахмедтің кейбір балаларын далада жинап, олармен бірге Қырымға барады да, Меңгілі-Керейдің қол астына өтеді.
Осы уақыттан бастап тарихи аренаға Алтын Орда хандарының жаңа және де соңғы әулеті шығады. Орда тарихындағы аяқтау кезеңінде басты кейіпкерлері ретінде Ахмед ханның көптеген ұлдары шықты,солардың арасында Шейх Ахмед елеулі орынға ие болды.
Қорытынды
Ахмед ханның қай жылы дүниеге келгені де, билікке келгені де егжей-тегжей белгілі емес.Бірақ 1460 жылдағы деректерде оны патша ретінде атаған, ал Кіші-Мұхаммедтің соңғы монеталары 1459 ж. жатады.МүмкінсолжылыАхмедтебиліккекелгенболукерек. АлғашқыдаАхмедшығыстағымәселелергекөпкөңілбөлді. Ондаоныңмақсат-мүдделеріКөкОрданыңбұрынғыхандары — Шайбанилердіңмүдделеріменсоқтығысыпқалды. ОлардыңқақтығысуыныңсебебіХорезмболды. ӘбілқайырханөлгенненкейінШайх-Хайдарханөзбекмемлекетініңқұлдырауынболдыртқысыкелмеді, алайдаоғанҰрысханныңшөберелеріЖәнібекпенКерейсұлтандары, ЕдігеніңшөберелеріМұсаменЖамбыршымырзалары, соныменбіргеБөркесұлтан, жәнедетағыбірШайбанилік — Қажы-МұхаммедтіңұлыИбақпатшасыдақарсышығады. АқыраяғындаШайх-ХайдарИбақтыңқолынанқазатабады. АлӘбілқайырдыңнемересіАхмедтіңнегізгікүштеріменРуськеаттанғанынестіп, Тақты-еліжерінежоруылжасауғаұйғарымқабылдайды. Бірақбұлтектонаушылықсипаттағанаболды.1471 ж. АхмедМәскеуРусінеқарсыпольшакороліІҮКазимирЯгеллонменодақжасасады. СоджылывенециялықтарАхмедханғаелшіжібереді, дегенменолелші 1474 ж. маусымындағанаАхмедкекелді. БірақОрда-ВенецияодағынаАхмедтіңодақтасыІҮКазимирнаразыболған, сондықтанвенециялықтарелшісінқайтаруғамәжбүрболды.
Ахмедтің қауіпті қарсыласы ІІ Мехмед те шетте қалған жоқ. Ахмед хан Қырымдағы бүлікті пайдаланып, оны өзіне қаратып алғаннан соң, 1477 ж. ол ІІ Мехмед Фатихке менменшіл түрде жарлық жібереді. Алайда Қырымнан айырылғаннан кейін Ахмед хан ІІ Мехмедпен хат алмасудағы мінез кейпін ақырындауға мәжбүр болды. Русьте бұл уақытта орталықтандыру процесі жүріп жатты, сондықтан Ахмед ханның сәтсіздіктерін естіген ІІІ Иван ханға бағынбай, ол жіберген елшілерді қайтарып жібереді. Нәтижесінде бүкіл Ордамен бірге Руське жорыққа шығады. Поляктардан көмек күткен Ахмед хан 1480 ж. маусымында Угра өзеніне шығады. Бірақ польша королі көмекке келе алмай, нәтижесінде атақты «Уградағы тұру» басталды. Өзінің Уградағы сәтсіздігі үшін польша королін кінәлай отырып, оның жеріне шапқылайды. Руське бағытталған тағы бір жорықтың сәтсіздігінен кейін, Ахмед өз әскерін таратып жіберуге мәжбүр болды. Осыны бұрынғы одақтастар Ибақ патшасы, Мұса мен Жамбыршы мырзалары пайдаланып, Алтын Орданың соңғы ұлы билеушісін өлтірді.
