Жоспар

Кiрiспе

Кяхтинск келiсiмiнiң алғышарттары

Негiзгi бөлiм

Қорытынды

Айгун келiсiмшартының тарихи маңызы

Пайдаланылған әдебиеттер:

1) История международных отношений и внешней политики. Под.ред.  Ж.У. Ибрашева

2) История стран Азии и Африки в новое время, часть I. Под.ред. Ф.У. Ацамба и др.

3) История дипломатии, II том.

4) Дипломатический словарь. Алматы-2000.

 Кяхтинск келiсiм-шарты

Орыс-қытай арасындағы сауда мәселесi жөнiнде жүргiзiлген келiссөздер орыс-цин қатынастарын әрi қарай шиеленiстiрiп жiбердi.

Цин патшалығы Ресей Империясының Халха жерiне енуiн тоқтату мақсатымен бiрнеше шаралар қолданды:

●Солтүстiк Моңғол жерiне Қитай мемлекетiнiң саудагерлерi үшiн жол ашылды, мұнда Ресей Империясы саудагерлерiн қуу, Халханы Қытай рыногына сай қайта құру мақсаты көзделдi;

●1689 жылы Нерчинск келiсiм-шартын бұзып, моңғол халқына Ресеймен сауда жасауға тыйым салынды. Бiрақ бұл шара жүзеге аса алмады: орыс-моңғол сауда қатынастары одан әрi дами бердi.

Жасалған әрекеттердiң нашарлығы, Жоңғар хандығымен қатынастардың сууы Цин Императоры Кансидiң келесi әрекеттерге итермеледi: Ресей Империясы саудагерлерiнiң Солтүстiк Моңғол жерлерiне енуiн тоқтату мақсатында манчжурлықтар орыс керуендерiнiң Пекин қаласына келуiне тыйым салынады. Ресей-Қытай сауда қатынастарын қайта қалпына келтiру мақсатында 1727 жылы Пекин қаласына Л. Измаилов бастаған миссиясы келiп, бұл миссия саяси мәселелердi шешуге өкiлеттiлiктiң болмауынан миссия сәтсiздiкке ұшырайды. Бұл миссия Мәскеудiң мүддесiн анық көрсеттi, яғни Ресей Империясы Солтүстiк Моңғолиядағы өз үстемдiгiн сақтап, Қытай мемлекетiмен сауда қатынастарының әрi қарай дамуын көздедi. Ресей өз дегенiнен қайтпай, мақсатына әрi қарай ұмтыла бастады.

Ресей Империясымен сауда қатынастарыны үзiп, Цин мемлекетi үлкен қателiк жiбердi. Бұл қателiк салдары өте ауыр болды деуге болады: Ресей Империясы үкiметi аймақтағы шектелген саясатын тоқтатты, себебi орыс-қытай керуендiк сауда өз жұмысын тоқтатты. Мұны пайдаланған Ресей көп ұзамай қажеттi шараларын қолданыла бастады: 1772 жылы Жоңғар хандығына Ресейден Унковский миссиясы жiберiледi, бұл миссияның мақсаты Жоңғар мемлекетiнiң Ресей Империясы құрамына енуi, яғни ресей-жоңғар келiсiм-шартын жасау едi.

Әрине сол уақыттағы Ресей Империясының патшасы Петр I орыс-жоңғар шартының нәтижесiнде кемiнде Ресей-Қытай қатынастарының шиеленiсiп кету, тiптi соғысқа да алып келу қаупiн болжай алды. Ресей Империясы өз жерлерiнен айырылып қалудан қорықпады. Әрине Цин Империясының Ресейге деген қысымы жайлы әңгiменiң де болуы мүмкiн емес едi.

Бiрақ Цин Империясының патшасы Кансидiң өлiмi орыс-жоңғар қатынастарының алыстап кетуiне алып келдi. Сонымен қатар орыс-цин байланыстары да бiртiндеп үзiле бастады. Осының салдарынан Ресей Империясы Қытаймен сауда байланысын жақсарту, шекара мәселесiн шешу мақсатымен 1725 жылы Қытайға С. Рагузинский бастаған елшiлiгiн жiбередi.

Ұзаққа созылған келiссөздер нәтижесiнде әуелi 1727 жылы 20 тамызда Бурин трактаты, сонан соң Кяхтинск келiсiмшарты дүниеге келедi.

1727 жылғы Кяхтинск келiсiмшарты 1689 жылы Нерчин келiсiм–шартында болған оқиғалардың нақты қайталауы болып шықты деуге болады. Бiр өзгешелiгi мұнда әскери қақтығыс, қантөгiс болмады. Бурин трактатының нәтижесiнде Ресей империясы Урянхай өлкесін, Косогол мен Далай-нор өзендер аймағын бердi. Жауап ретiнде Цин үкiметi орыс-қытай сауда керуендерiн қайта қалпына келтiрiп, орыс керуендерiнiң санын 200 адамға жеткiзiп, әрбiр 3 жыл сайын керуендердiң жүруiне келiстi. Мұнда орыс пен жоңғар керуендерiнiң мөлшерi теңестiрiлдi. Сонымен қатар Цин үкiметi Ресей Империясы саудагерлерiне орыс-халха шекарасындағы екi аймаққа: Кяхта мен Цурхайту (Маймайчене) жерлерiне сауда жасауға мүмкiндiк бердi. Осының нәтижесiнде Цин Империясы Моңғол жерлерiнен Ресейдiң кетуiне қол жеткiздi. Мұнда Циндiктер еш нәрсе жоғалтқан жоқ деуге де болады. Олар Ресей Империясымен сауда қатынасын да дамытып, Орыстардың шекаралас жерлерiне ықпал етуге де мүмкiндiк алды.

Шекара мен сауда мәселесi жөнiндегi Ресей мен Қытай арасындағы Айгун келiсiмшарты

1858 жылғы Айгун келiсiмшарты – орыс-қытай шекарасы мен сауда мәселесi жөнiндегi келiсiмшарт. 16 мамырда Амур өзенiнiң оң жақ жағалауындағы Айгун қаласында жасалынды. Ресей Империясы жағынан Шығыс Сiбiр генерал-губернаторы Н.Н. Муравьев қол қойса, Қытай мемлекетi жағынан iрi қолбасшы И Шань қол қойған болатын. Келiсiмшартқа сай «Амур өзенiнiң сол жақ жағалауы, Аргуннан бастап, Амурдың теңiзге құятын жерiне дейiн» Ресей Империясының жерi болып есетелiнсе, «оң жақ жағалауы, Уссури өзенiнiң төменгi ағысына дейiн Қытай Империясының жерi болатын болды.Уссури өзенiнен теңiзге дейiнгi жерлер жөнiндегi Уссурийск аумағы мәселесi ашық болып қала бердi. Бұл жерлер екi жаққа да ортақ жерлер болып есептелiндi. Уссури, Сунгари, Амур, ортақ иелiкте болып қала бердi, ал шетелдiк кемелердiң болса бұл өзендер бойымен жүзуiне тыйым салынатын болды. Айгун келiсiмшарты Ресей Империясына 1689 жылғы Нерчинск келiсiмшарты бойынша берiлген жерлер түгелiмен бердi. Айгун келiсiмшарты 1860 жылғы Пекин келiсiмшартымен толықтырылды. Пекин келiсiмшартында Ресей Империясына Уссурийск аймағы кiретiн болды.

Айгун келiсiмшартының мазмұны, баптары.

Ұлы Ресей Империясының 37 губерниясының бас билеушiсi, император Александр Николаевичтiң сенiмдi өкiлi, генерал-лейтенант Николай Муравьев және ұлы Дайцин мемлекетiнiң генералы, Амурлық қолбасшысы, князь И Шань, көпшiлiктiң келiсуiмен, екi мемлекет арасындағы мәңгiлiк достық үшiн, екi ел азаматтарының пайдасы үшiн мынаны бекiттi:

Амур өзенiнiң сол жақ жағалауы, Аргуни өзенiнен бастап, Амурөзенiнiң теңiзге құятын жерiне дейiнгi жерлер Ресей Империясының иелiгi болсын, Уссури өзенiнiң төменгi жағалауы Дайцин мемлекетiнiң иелiгi болсын. Уссури өзенiнен теңiзге дейiн жатқан жерлер Ресей Империясы мен Дайцин мемлекетi иелiктерi болсын. Амур, Сунгари, Уссури өзенi бойымен тек ресейлiк және дайциндiк кемелердiң жүзуге құқылы. Басқа да шетелдiк кемелердiң бұл өзендермен жүзеге құқығы жоқ.

Амур өзенiнiң сол жақ жағалауындағы Зей өзенiнен оңтүстiкке қарай, Хормолдзинь деревнясына дейiн 48 мачжурлық тұрғынды сол жерде мәңгi қалдырып, оларға манчжур үстемдiгн сақтап, оларға орыс халқының ренiшi мен қарсылығы болмасын.

Екi мемлекеттiң достығ мен татуластығы үшiн Уссури, Амур, Сунгари өзендерi бойымен өмiр сүрiп жатқан халықтар арасында сауда жасау мүмкiндiгiн беру керек. Ал аталған жерлердiң билеушiлерi осы сауда қатынастарына өз үлестерiн қосуы тиiс.

Ресей Империясының өкiлеттi елшiсi генерал-губернатор Муравьев пен дайцин мемлекетiнiң қолбасшысы И Шань, көпшiлiктiң келiсiмi бойынша, келiсiмшарттың мәңгiлiк және нақты түрде орындалуы тиiс. Ол үшiн орыс елшiсi генерал-губернатор Муравьев, келiсiмшартты орыс және манчжур тiлдерiнде жазып, Дайцин мемлекетiнiң қолбасшысы И Шаньға тапсырды. Ал Дайциндiк қолбасшысы келiсiмшартты манчжур және моңғол тiлдерiнде жазып, Ресей Империясының генерал-губернаторы Муравьевқа тапсырды.

Осы келiсiмшартта жазылған бағдарламаны екi мемлекеттiң шекаралық бекет қызметкерлерiне хабарлануы тиiс.

Айгун қаласы, 1858 жылғы 16 мамыр.

Ресей Империясының ұлы патшасына Шығыс Сiбiрдiң генерал-лейтенанты кавалер Николай Муравьев.

Ресей Империясының ұлы патшасының сенiмдi қызметкерi, Сыртқы iстер министрлiгiнiң тапсырысы бойынша келген аға кеңесшi Петр Перовский.

Амурлық қолбасшы И Шань.

Дзирамингтiң дивизиялық басшысының көмекшiсi.

Бекiттi:

Шығыс Сiбiр генерал-губернаторының жанындағы аудармашы губерниялық секретарь Яков Шишмарев.

Рота командирi Айжиндай.

Имя:*
E-Mail:
Полужирный Наклонный текст Подчеркнутый текст Зачеркнутый текст | Выравнивание по левому краю По центру Выравнивание по правому краю | Вставка смайликов Выбор цвета | Скрытый текст Вставка цитаты Преобразовать выбранный текст из транслитерации в кириллицу Вставка спойлера
Введите код: *	обновить, если не виден код