Арнайы мектепте математика сабақтарында дидактикалық ойындарды пайдалану диплом жұмысы
Мазмұны
Кіріспе...............................................................3-5 бет
Арнайы мектепте бастауыш сынып оқушыларының оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды пайдаланудың теориялық негіздері
Ойынды педагогикалық және психологиялық тұрғыда зерттеу................................................................6-9 бет
Бала тәрбиесіндегі дидактикалық ойынның мәні мен маңызы.............................................................10
Бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды пайдаланудың теориялық-әдістемелік тұрғыда шешу......................15
Арнайы мектепте математика сабақтарында дидактикалық ойындарды пайдалану.
Арнайы мектепте бастауыш сыныптың оқу тәрбие үрдісінде қазақтың дидактикалық дидактикалық ойындарын пайдаланудың мүмкіндіктері.....................24
Арнайы мектепте бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық дидактикалық ойындарды пайдалану әдістемесі....................................................30
Педагогикалық эксперимент және оның қорытындылары...........................44
Қорытынды.........................................................46
Пайдаланылған әдебиеттер...................................................48
Тіркеме
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 65 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе...............................................................3-5 бет
Арнайы мектепте бастауыш сынып оқушыларының оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық
Ойынды педагогикалық және психологиялық тұрғыда зерттеу................................................................6-9 бет
Бала тәрбиесіндегі дидактикалық ойынның мәні мен маңызы.............................................................10
Бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды пайдаланудың теориялық-әдістемелік тұрғыда
Арнайы мектепте математика сабақтарында дидактикалық ойындарды пайдалану.
Арнайы мектепте бастауыш сыныптың оқу тәрбие үрдісінде қазақтың дидактикалық
Арнайы мектепте бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық дидактикалық ойындарды
Педагогикалық эксперимент және оның қорытындылары...........................44
Қорытынды.........................................................46
Пайдаланылған әдебиеттер...................................................48
Тіркеме
Кіріспе
Адамның жан дүниесінің дамып жетілуі, әлуметтік өмірге бейімделіп тіршілік
Я.А.Коменский "Ұлы дидактика" деген еңбегінде 6 жастан 12 жасқа
Бастауыш сынып оқушылары еліктегіш, жаңаны жаны сүйгіш келеді. Сондықтан
Ойын түрлерін сабақта тиімді пайдалана білу мұғалімнің меңгертіп отырған
Төменгі сынып оқушыларына ойын түрлерін қолдану, оқушылардың пәнге деген
Ойын түрлерін мұғалім сыныптан сыныпқа өткен сайын дидактикалық "деректіден
Ойынның негізгі мақсаты - баланы қызықтыра отырып білімді берік
Оқу үрдісінде ойын түрлерін пайдалану - бағдарламада анықтапған білім,
Қорыта келгенде, бастауыш сыныптың оқу үрдісінде "ойын" түрлерін пайдалану,
Демек, осы айтылған қайшылықты ғылыми-теориялық тұрғыдан шешу, оның педагогикалық-әдістемелік
Дипломдық жұмыстың мақсаты – бастауыш сынып оқушыларының оқу-тәрбие үрдісінде
Дипломдық жұмыстың объектісі – бастауыш сынып оқушыларының оқу тәрбие
Дипломдық жұмыстың пәні – бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық
Зерттеудің міндеті – бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды
дидактикалық ойындарды пайдаланудың әдістемесін құру.
Зерттеудің болжамы – бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды
дидактикалық ойындарды пайдаланудың әдістемелік жүйесі жасалынса;
дидактикалық ойындар оқу бағдарламасына жүйелі енгізілсе;
дидактикалық ойындар өтілетін тақырыпта пән аралық байланыс болса.
Зерттеу базасы: Сарқанд қаласындағы көмекші мектеп
Дипломдық жұмыс 2 тараудан экспериментпен қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
I. Бастауыш сынып оқушыларының оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды
1.1 Ойынды педагогикалық және психологиялық тұрғыда зерттеу.
Баланың психикалық даму үрдісінде ойын әрекетінің тағлымдық және тәрбиелік
Жоғары сатыда дамып жетілген сана-сезім мен ақыл-ой иесі –
Ойынды психологогиялық дамудың әр жағдайында коррекциялық бағытта қолдану мәселесінің
Ойынның бала өмірінде үлкен орын алатынын ертеден-ақ дәлелденген. Тіпті
Ойын әрекетінің бала психологиясынан дамуына шешуші қызмет атқаратындығы жайында
Кеңестер одағында жалпы ойын теориясы: Г.В. Плеханов, Н.К. Крупская,
“Ойын арқылы бала дүниені таниды” – дейді Т. Тәжібаев
Ойынның теориясы мен мазмұндылығы, өмірде алатын орны туралы
Сабақ барысында ойынның басты мақсаты – білім беруді ойынмен
Ойынның педагогикада, оқыту процесінде алатын орны Платон заманынан белгілі
Бастауыш мектеп оқушыларының ойындарына да көптеген еңбектер бағытталған. Бір
Тәрбилік үрдістегі ойынның маңызы туралы кеңес педагогтары
А.С. Макаренканың айтуынша: “Үлкендер өмірі үшін жұмыс, қызмет істеу,
Ойын дегеніміз не? Бір қарағанда ол қарапайым құбылыс не
Ойын арқылы бала өздігінен жұмыс істеуді үйренеді, ойлау қабілеті
Педагогикалық процесті жетілдіруде ойынның алар орнын Қазақстандағы ғалым Н.
“Ойын - бала дамуының негізі” – деп Ж. Пиаже,
Ал С.А. Шмаков өз монографиясында ойынды екі жағынан қарауға
Сонымен, педагогикалық процесте ойын арқылы баланың білімі, жеке тұлғалық
Қазіргі замандағы жоғарғы білім қоғамның дамуы үшін, шығармашылық ақыл-ой
а) балаларға қиын мәселелерді өздерінің шешуіне мүмкіндік береді;
ә) қиын пәндердің өзінен ойындар мен өңдеулер арқылы нәтиже
б) ойындар мен өңдеулер икемді, оқу мақсатына сәйкес күрделенеді.
Ойынның әлуметтік зерттеушісі, белгілі психолог Д.Б. Элькониннің сөзімен айтсақ:
Американдық зерттеуші И. Мартин ойынға: “Ойын - өңдеуді көрсететін
“Ойын” анықтамасының ұғымы әлі жалпы шешілмеген болса да, П.И.
Қорытынды
Баланың психикалық даму үрдісінде ойын әрекетінің тағлымдық және тәрбиелік
Жоғары сатыда дамып жетілген сана-сезім мен ақыл-ой иесі –
Ойынды психологогиялық дамудың әр жағдайында коррекциялық бағытта қолдану мәселесінің
Ойын әрекетінің бала психологиясынан дамуына шешуші қызмет атқаратындығы жайында
“Ойын арқылы бала дүниені таниды” – дейді Т. Тәжібаев.
Ойын арқылы бала өздігінен жұмыс істеуді үйренеді, ойлау қабілеті
1.2 Бала тәрбисіндегі дидактикалық ойынның мәні мен
Қазіргі жас ұрпақты жаңа тарихи жағдайларда тербиелеу жүйесін ұйымдастыру
Қаншама заман өтсе де мағынасын жоймаған ойынның тәлім-тәрбиелік маңызы
Ойын ақыл-ойдың белсенді жұмыс істеуіне дүниетанымның кеңеюіне, қоршаған өмірге
Ойындарда әзіл,қалжың, сықақ-көңіл көтерулер көп кездеседі және олар көңілді
Ойын үстінде бала достыққа, тапқырлыққа, іскерлікке, ептілікке, адамгершілікке баулынады.
Балалардың ересек адамдармен бірігіп өмір сүруге ұмтылуы бірлескен ңбек
Сонымен ойын-бос ермек емес, ол баланың күшін, оның белсенділігін,
Үлкендер бос уақытында балалармен ойнай отырып, өз бойындағы жақсы
Егер сәбиге «неліктен ойнағанды ұнатасың?» деп сұрасаңыз, оның қайтарған
Қазіргі психологиялық және педагогикалық ойынның тәрбиелік мүмкіндіктері, оны
А.С.Макаренко дәл атап көрсеткендей, бала үшін ойын, үлкендер үшін
Макаренко ойынға үлкен мән бере отырып, өзі басқарған мекемелерді
Баланың өмірінде рольді ойындардың зор маңызы бар. Рольмен
Рольді ойынның коллективтік сипаты бар. Ойын арасында үлкендер коллективтері
Сонымен, егер ойынның сюжеті балаға үлкендердің іс-әрекетімен және өзара
Ойын процесі – тәрбинің пәрменді құралдарның бірі. Ойын арқылы
Ойынның жекелеген түрлері балалар санасының жетілуіне әр түрлі әсер
Ойын таным әдістерімен ьірге іскерлікке тапқырлыққа, жігерліке, белсенділікке, саналыққа,
Ойынға қызығу үшін ойын өмірмен ұштастырыла алынып, оның қажеттілігін
Ерте кезден қазіргі кезге дейін бала өмірі үшін ойынның
Қорытынды
Қазіргі жас ұрпақты жаңа тарихи жағдайларда тербиелеу жүйесін ұйымдастыру
Ойын ақыл-ойдың белсенді жұмыс істеуіне дүниетанымның кеңеюіне, қоршаған өмірге
Ойын үстінде бала достыққа, тапқырлыққа, іскерлікке, ептілікке, адамгершілікке баулынады.
балалар бойында шығармашылық қабілеттердің бастауларын қалыптастыру. Білім беру,
Сонымен ойын-бос ермек емес, ол баланың күшін, оның белсенділігін,
Қазіргі психологиялық және педагогикалық ойынның тәрбиелік мүмкіндіктері, оны
1.3 Бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды пайдаланудың
Адамзат қоғамы дамуының сандаған ғасырларында әртүрлі өркениет өкілдері тарихи
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының саяси кемелденуі мен білім беру
Себебі бүгінгі қоғам дамуының басты және күрделі міндеттерінің бірі
Осы тұрғыдан алғанда қазіргі бастауыш сыныпта сабақ беру әдіс
Жоғарыда айтылғанның бәрін ескере отырып, ең алдымен, қарастырылып отырған
Алайда мұғалімдер бастауыш сыныптағы оқу тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды
Ойын атаулы, оның ішінде ұлт ойындары – жастықтың символы.
Қазақтың дидактикалық ойындарының әлеуметтік-педагогикалық маңызы туралы пікірді біз тек
Ойында шекара деген жоқ. Ойнаушының көңіліне қонса болды, тіл
Қазақ халқының рухани мұралары кезінде қағазға түспей ауызша
айтылып, ауыздан-ауызға ілініп, көпшіліктің құлағына жетіп игілігіне айналған.
Ойын туралы пікірі де қағазға түспей ауызша айтылып келе-келе
болған. Бүгінгі жерде ол пікірлер емес, ойынның өзі қажет
сонау орта ғасырлардан бастап қазақтар туралы батыс пен шығыстың
жазбаларында айтыла қалса, ол халықтың этнографиялық мәліметтерінде,
дидактикалық ойындары, ойын-сауықтары туралы айтылмай, ескерілмей кетпейді.
Бұл ұлт ойындарының әлеуметтік негіздері мен мәні туралы мәліметтер
бергенімен педагогикалық тұрғыдан толық мәлімет бермейді. Соларды оқи
отырып біз ескі жазбалардың қарапайым, ашық-жарқын пікірлерінен
көшпенділер өмірінде, тұрмысында ойын-сауықтарының үлкен тәрбиелік рөл
атқарғандығының куәгері боламыз. Олай болса дидактикалық ойындардың
әлеуметтік-педагогикалық маңызы туралы ілімнің дамуы туралы ой-пікірді кең
мағынада алып қарауды мақсат етеміз.
Бұлай дейтініміз бүгінгі мәдениеттің негіздерін анықтаған, анықтауға ниет білдірген
Гректерде халық жиналатын орынды «Агон» деп атаған. Бұл орындар
Халық жиылатын орынар жарыс алаңы ғана болып қоймай, барлық
Қорыта айтқанда, осының бәрі бастау алатын жері түп негізі
Біздің пікірімізше, ойын – барлық өнердің бастауы. Адам баласының
Ойынды ақыл – ой тәрбиесінің құралы деп танып әлеуметтік
Орыстың революцияшыл – демократтары Белинский В.Г. (1811-1848), Чернышевский
Ұлт ойындарын мектептегі педагогикалық іс-әрекеттің керегіне жарату туралы пікірді
Орыс халқының ұлы педагогі К.А.Ушинский балаға берілетін білім мен
Н.И.Пирогов (1810-1881) ойынды оқу-тәрбиеде пайдалануды жақтап, оны алғашқы білім
Жедел қимылды ойындарды дене шынықтыру сабақтарына пайдалануды П.Ф.Лесгафт (1837-1909)
Ойынды ғылыми жолмен зерттеу мәселесі XIX ғасырдың аяғы мен
К. Гросстың бұл пікірін өз еңбектерінде одан әрі дамытып
Американ философы Герберт Спенсер ойынды өсіп келе жатқан бала
Қазақтың ұлт ойындарын жинап баспа орындарына ұсынушылардың бірі Ә.Ә.Диваев
а) бір жастан жетіге дейін;
ә) жеті жастан он бес жасқа дейін;
б) он бестен отызға дейін.
Осыны негізге ала отырып қазақтың ұлт ойындарында үш топқа
Екінші топтағы ойындарды бозбалалар ойыны деп атап, оған “Орда”,
Үшінші топтағы ойынды жігіттер ойыны деп атайды да,
Қоғамдық өмірге байланысты қазақ халқының ұғымында ерте
қалыптасқан «Хан жақсы ма?» ойыны.
Жедел қимылды ойындарды - Ақсүйек, Ақшамшық, Тиын салу,
Алтыбақан, Арқантартыс, Белбеу тастау, Шертпек, Көрші т.б. жатқызады.
Спорттық маңызы бар ойындар – Бәйге, Көкпар, Түйе жарыс,
Бұл біздің заманымызға дейін қазақтың ұлт ойыны туралы бұрынды-соңды
Өкінішке орай бұл туралы кейінгі зерттеушілер тіс жарып, еш
«Ойын -сауық» деген атпен жарық көрген жинақтың құрастырушылары Т.Пірәлиев,
Айта кететін нәрсе, бұл авторлар қазақтың ұлт ойындарын зерттеуді
Ал зерттеуші А.Қ.Айтпаеваның «Қазақ халық ойындары – бастауыш сынып
Қазақтың этнопедагогикасын зерттеуші ғалымдар, пелагогика ғылымының докторы, профессор
Зертеуші ғалым Г.Р.Бахтиярованың «Қазақ этнопедагогикасы материалдарын педагогикалық пәндерді оқытуда
Қазақтың ұлт ойындары деген мәселені бүгінгі зерттеушілер арасында жеткілікті
1. Еңбек-тұрмыс ойындары;
2. Денешынықтыру спорт ойындары;
3. Ойлау арқылы орындалатын ойындары.
Бұларға тән қасиет жедел және баяу қимылды ойындарға бөлінетіндігі.
1. Еңбек-тұрмыс ойындары, ішінара: ойын-сауық ойындары; тұрмыс-салт ойындары, әдет-ғұрып
2. Дене шынықтыру, спорт ойындары тобына жататындар, өзара бірнеше
3. Ойлау арқылы ойналатын ойындар өзара бірнеше топтарға бөлініп
Бұл топтағы ойындарды біздің зерттеу объектімізге байланысты, оқушылардың ақыл-ойын
Біздің пікірімізше Е. Сағындықов, ұсынған классификациясында қазақтың дидактикалық ойындарының
Қорытынды
Адамзат қоғамы дамуының сандаған ғасырларында әртүрлі өркениет өкілдері тарихи
Ойын атаулы, оның ішінде ұлт ойындары – жастықтың символы.
Қазақ халқының рухани мұралары кезінде қағазға түспей ауызша
айтылып, ауыздан-ауызға ілініп, көпшіліктің құлағына жетіп игілігіне айналған.
Ойын туралы пікірі де қағазға түспей ауызша айтылып келе-келе
болған. Бүгінгі жерде ол пікірлер емес, ойынның өзі қажет
сонау орта ғасырлардан бастап қазақтар туралы батыс пен шығыстың
жазбаларында айтыла қалса, ол халықтың этнографиялық мәліметтерінде,
дидактикалық ойындары, ойын-сауықтары туралы айтылмай, ескерілмей кетпейді.
Біздің пікірімізше, ойын – барлық өнердің бастауы. Адам баласының
«Ойын -сауық» деген атпен жарық көрген жинақтың құрастырушылары Т.Пірәлиев,
Ал зерттеуші А.Қ.Айтпаеваның «Қазақ халық ойындары – бастауыш сынып
Қазақтың этнопедагогикасын зерттеуші ғалымдар, пелагогика ғылымының докторы, профессор
І тарау бойынша қорытынды
Қазіргі жас ұрпақты жаңа тарихи жағдайларда тербиелеу жүйесін ұйымдастыру
Ойын ақыл-ойдың белсенді жұмыс істеуіне дүниетанымның кеңеюіне, қоршаған өмірге
Ойын үстінде бала достыққа, тапқырлыққа, іскерлікке, ептілікке, адамгершілікке баулынады.
балалар бойында шығармашылық қабілеттердің бастауларын қалыптастыру. Білім беру,
Сонымен ойын-бос ермек емес, ол баланың күшін, оның белсенділігін,
Қазіргі психологиялық және педагогикалық ойынның тәрбиелік мүмкіндіктері, оны
Адамзат қоғамы дамуының сандаған ғасырларында әртүрлі өркениет өкілдері тарихи
Ойын атаулы, оның ішінде ұлт ойындары – жастықтың символы.
Қазақ халқының рухани мұралары кезінде қағазға түспей ауызша
айтылып, ауыздан-ауызға ілініп, көпшіліктің құлағына жетіп игілігіне айналған.
Ойын туралы пікірі де қағазға түспей ауызша айтылып келе-келе
болған. Бүгінгі жерде ол пікірлер емес, ойынның өзі қажет
сонау орта ғасырлардан бастап қазақтар туралы батыс пен шығыстың
жазбаларында айтыла қалса, ол халықтың этнографиялық мәліметтерінде,
дидактикалық ойындары, ойын-сауықтары туралы айтылмай, ескерілмей кетпейді.
Біздің пікірімізше, ойын – барлық өнердің бастауы. Адам баласының
«Ойын -сауық» деген атпен жарық көрген жинақтың құрастырушылары Т.Пірәлиев,
Ал зерттеуші А.Қ.Айтпаеваның «Қазақ халық ойындары – бастауыш сынып
Қазақтың этнопедагогикасын зерттеуші ғалымдар, пелагогика ғылымының докторы, профессор
II. Бастауыш сынып оқушыларының оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды пайдалану
2.1 Бастауыш сынып оқушылардың оқу-тәрбие үрдісінде
Қазақ халқының дархан даласындай, кең пейіліне орай, өнерінің де,
Әсіресе қазақ халқының ұлтық ойындарының қай-қайсысы болмасын әлеуметтік-педагогикалық белгілі
Ұлт ойындарына келсек,оны да жасаушылар аға ұрпақ. Алайда ұлт
Дидактикалық ойындары жеке тұлғаны жан-жақты қалыптастырушы тәрбие құралы
Бұл жүйедегі ұлт ойындарының тағы бір ерекшелігі ауызша есепке
Алайда өзіндік ойы жоқ, тек көрсеткен жолмен ғана жүру,
тапқырлығына, кенеттен пайда болған, кедергілерді жеңіп, саналықпен оны
өз мүмкіндігіне қарай өзгертіп пайдалануына толық ерікті. Бұл бір
оқушыға еркіндік берсе, екіншіден, ол тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру
барысында пайдалануға қолайлы, өйткені оның мазмұнын алып, мүғалім
тәрбие жұмыстарының талаптарына сай пайдалануына қолайлы болып
табылады, үшіншіден, ойынның бұл жүйедегі салаларын сабақта, сыныптан,
мектептен тыс оқу-тәрбие жұмысына пайдалану туралы сөз болғанда, біз
ойынды сол қалпында тұтас пайдалануды айтпаймыз, ұлт ойындарының
динамикалық ой орамдарын дидактикалық материал ретінде алып,
пайдалануға қолайлы, төртіншіден, ұлт ойындарын оқу-тәрбие үрдісінің
барысында пайдалану, егер ол сол қалпында тұтас пайдаланылса, онда
оқушының назарын басқа жаққа аударуы сөзсіз. Сондықтан мүғалім олай
алмайды. Мұғалім ойынды, оның элементтерін немесе формаларын алып
пайдаланғанда, сабақта, тәрбие жүмыстарының барысында оның қиын
тұстарын оқушы санасына жеткізудің жеңіл, табиғи жолдарын іздейді. Бұл
мұғалім арқылы сынып оқушыларына өз бетімен ойлау, іздену
шығармашылық идеяны сіңіреді. ¥лттық ойындардың «Оймен келетін
ойындар» жүйесінің негізгі ерекшелігі мұнда ойын барысында ешқандай зат
қолданылмайды. Осы саладағы ойындардың ішінде «Ақыл-ойды
шынықтыруға арналған ойындарда» ғана зат қолданылады. Оның өзінде де
қазіргі кезде оның тақтасын жасап пайдалану орын алуда. Ертеде
тақыр жерге сызып, ойып немесе жалпақ тастың үстіне ойып
болған. «Балалар тоғыз құмалағында» да осылай жерді тегістеп, тақыр
жердің бетіне оның формасын сызып ойнаған. «Дойбы», «Шахмат»
ойындарына келсек, ол ертеден қазаққа сіңіскен ойындар, онымен әлем
халықтары ойнайды. «Дойбы» ойынының тақтасын Ғ.Мұсабаев таудың
жалпақ тасынан ойып жасалған суретін тауып, фотоға түсіріп, өзінің
кітабында жариялады. Ол кісінің айтуынша, бұл сурет біздің заманымыздан
бұрын жасалған. Олай болса «Дойбы» ойыны қазақ ұғымына өте
Қазақтың дидактикалық ойындарының бұл жүйедегі саласына тән тағы бір
Сол секілді ана тілінің анатомиясын сіңіруде бүл жүйедегі ойынның
себебі кепшілік дидактикалық ойындар табиғи жағдайда туған, табиғи жағдайда
Дидактикалық ойындардың бүл жүйесіне тән тағы бір қасиет ол
Қазақтың дидактикалық ойындарының енді бір саласы, оқушылардың логикалық
Бұл топтағы ойындар жүйесін абстракциялық ойды дамытатын ойындар саласына
Дидактикалық ойындарды сабақтың барысында, сыныптан, мектептен тыс тәрбие жұмысына
Адамның мақсаты мен өмір мүраттары неғұрлым анық болса, ол
Егер оқушының мақсаты мен мүддесі анық болса, оның білім
Ұлт ойындары былайғы көзге жабайылау көрінгенімен, іс жүзінде өте
Қазақтың дидактикалық ойындарын ұзақ жылдар зерттеп, тәжірибеде қолданып, ғылыми
Сонымен жоғарыда айтылған ойларымызды қорыты келе, оқушылармен дидактикалық ойындарды
Осы өлшемдер арқылы оқушылардың қазақ дидактикалық ойындарын меңгеру деңгейлері
Төмен: қазақ дидактикалық ойындары түрлеріне қызығушылық танытпайды, оны қажет
Орта: қазақ дидактикалық ойындары түрлерінен жалпылама хабары бар әйтседе,
Жоғары: қазақ дидактикалық ойындарын жетік меңгерген, оған деген қызығушылығы
2.2 Бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үрдісінде дидактикалық ойындарды пайдалану әдістемесі
Қазақ ауыз әдебиетіндегі, әсіресе балалар фольклорын дамытушы негізгі бір
Дидактикалық мұраның бай қазынасының бірі - халықтың дидактикалық
Қараңғыда көзім жоқ,
Тиіп кетсем сөзім жоқ
Көзі байланған «Соқыр текені» айнала қоршап тұрғандар мазақтап:
Соқыр, соқыр, соқырақ,
Оң көзіне топырақ,
Топырағын алайын,
деп өлеңді айтып болысымен әр жаққа қашады,
Халық арасында кең таралған ойынның бірі – «Сақина тастау».
Ақ, қызыл сақиналардың бағасы: 5 (өте жақсы).
Сары , ашық көк, ашық жасыл түстілерінің бағасы: 4
Қоңыр, қою жасы, қою көк түстілерінің бағасы: 3 (нашар).
Қара түстісінің бағасы: 2 (өте нашар).
Бұдан басқа «Көкпар», «Бәйге», «Сиқырлы қоржын», « Асық», т.б.
Осындай дидактикалық ойындар арқылы мектептердегі оқу-тәрбие үрдісін әр түрлі
Дидактикалық ойын түрлерін пайдалану мұғалімнен үлкен теориялық әзірлікті,
Сонымен бірге егеменді Қазақстанның бүгінгі педагогикалық жүйесіндегі басты мәселелердің
Дидактикалық ойындарды оқушылардың іс-әрекетінде пайдалану педагогикалық процестің жалпы заңдылықтарына
Дидактикалық ойындар адамдардың шындықпен өрілген алыс күндерді меңзейтін, болмыстың
Аталған проблеманы біршама теориялық, әдістемелік тұрғыда толықтырып, мектептерде оқушылардың
1. Атқаратын функциялары: тәрбиелік, білімділік, әлеуметтенуші, диагностикалау. Мәселен, «Орда»
2. Әр ойынның мақсаты анықталған мәселен «Орда»ойынның мақсаты:
3. Тәрбие бағыттары ой қындалған.
4. Ойын арқылы қалыптасатын тұлғалық қасиеттер анықталған.
5. Ойындарды пайдаланудағы жұмыс формалары анықталған.
Ойынды мұғалім баланың ойлау іс-әрекетін жандандыруға арналған одістемелік тәсіл
Мысалы, "Алтын сақа", “Бәйге”, “Көкпар”, “Жамбы ату”, “Ханталапай”, “Ақсүйек”,
Ойынның шарты, мазмұны, мақсаты, сипаты,ережесі оқушылардың жас ерекшеліктеріне, өтілген
Сабақтың тақырыбына,мақсатына,түріне,барысына байланысты дидактикалық ойындарды енгізу - ата-бабамыздан бізге
кейбір дидактикалық ойындарды математикадағы жаңа білім, білік,
дағдыны қалыптастыратын,кеңейтетін,тереңдететін түсініктер бар.
кейбір дидактикалық ойындарды дамытушылық, яғни оқушыларды
бақылау, салыстыруды үйретуге ықпал жасайтын, зейін, ес, ой,
психикалық сапаларды
белсенділік, математикалық қабілеттерін оятатын материалдар бар 1-ден
Балалар, кім «Бес тас» ойынын біледі?
Қазір мен білмейтіндер үшін ойынды көрсетейін.
Ойынды үстел бетінде өткіземіз. Ал сендер менің істерімді бақылап
Ойын ережесі бойынша мұғалім рйынның бірінші бөлімін «Бір тастан
Мен неше тас алдым?
Үстел үстінде неше тас қалды?
Төрт тас.
Мұғалім тастарды бір-бірден жинауын көрсетеді.
Мен тастарды нешеден жинадым?
Бірден.
Сонан кейін ойынның екінші бөлімі «Екі тастан жинау» көрсетіледі.
«Бес тас» ойынын пайдаланып, мұғалім:
Балалардың онға дейінгі сандардың атауларын білуін анықтайды.
Балалардың «қанша?» «неше?»деген сұрақтарға дұрыс жауап берулерін, онға дейінгі
Дидактикалық ойындарды математика сабағында пайдаланудың мақсаттары
І. Білімділік мақсаты: Оқушыларға жаңа білімді меңгерту, қазақтың
ІІ. Дамытушылық мақсаты: Белсенділік ой-өрісін дамыту, тапқырлық, қызығушылық, сыйластық
ІІІ. Тәрбиелік мақсаты: Дидактикалық дәстүрлі ойынға сүйіспеншілігін арттыру, салт-дәстүрді
Бастауыш сыныптың математика сабағында пайдаланылатын дидактикалық ойындар
«Ханталапай» ойыны
Мазмұны: Ойын бір топ оқушымен жүргізіледі. Асықтарға әр түрлі
Керекті құралдар: тапсырмалар жазылған карточкалар, асықтар.
«Көрші – көрші» ойыны
Мазмұны: Ойын жарыс түрінде 2 қатар бойынша жүргізіледі.
Мақсаты: Оқушылардың ойлау қабілетін дамытып, логикасын қалыптастыруға, иез ойлауға,
Керекті құралдар: тапсырмалар жазылған канверттер.
«Жамбы ату» ойыны
Мақсаты: Балаларды өз бетінше жұмыс істеуге жаттықтыру. Есеп мысалдары
Керекті құралдар: Үлкен дөңгелек, карточкалар, кестелер, ойыншық жебе,
Мазмұны: Тақтаға үлкен дөңгелек ілінеді, дөңгелектің іші үш немесе
Бала қолына ойыншық жебені алып, көздеп тигізеді немесе белгілі
«Ақ сүйек» (Белгісіз санды табу).
Мақсаты: Белгісіз санды табуға, өрнектің мәнің табуға жасырынып тұрған
Керекті құралдар: Белгісіз санды табуға арналған кесте, әріпті өрнектер
Мазмұны: Ойынға топ толық қатысады. Кестедегі белгісіз сандардың орнына
Қазақтың дидактикалық ойындары
«Соқыртеке»
Соқыртеке – ойынында бір топ жастар бір қатарға сақта
«Орамал қайда? (1-түрі)»
Орамал қайда – ойынында бүкіл жастар дөңгелене отырады.
Орамал қайда? (2-түрі)»
Ойын ережесі: тең екіге бөлінеді де арасы он адамдай
«Сақина кімде?»
Ойында кілең жастар шеңбер сияқты дөңгелекке дөңгелене отырады. Осы
Қазақтың дидактикалық ойындары
Барлық халықты бір ғана арнаға салуға бағытталған өктем биліктің
Бұл - әр азаматтың парызы. Ұлттық қасиетті, салт-сананы,
«Көкпар»
Ата-баба мұрасы болып бізге жеткен көкпар дидактикалық ойыны жаппай
Дода тартуда жүйелі және тұрақты тәртіп сақталмайды. Үлкен жікке
Көкпарға тартылған лақ жеңіл әрі мықты болуы
«Алтыбақан»
Алтыбақан – ұлттық ойын. « Бәрекелді! Мына қызықты қара!
«Асау үйрету»
Ел жайлауға шыққан соң он-он бес күннен кейін биебау
Жігіттер асау тай, құнандарды үйретуге кіріседі. Асауды құрық салып
«Ақ серек көк серек» ойыны
Мазмұны: Класс екі топқа бөлінеді. Бір топ «Ақ серек
Мақсаты: Оқушыларды ұйымшылдыққа, білімділікке, тез шешім қабылдауға үйретеді.
«Ақ сүйек» ойыны
Мазмұны: Ойынға оқушыларға тарау бойынша қайталау сабағына толык қалыптастыруға
«Тай жарыс» ойыны
Тақтаға мәреге шауып бара жатқан үш тайдың суретін іліп,
Педагогикалық эксперимент және оның қорытындысы
Эксперимент негізінен қалыптастыру экспеименті мен анықтау эксперименті негізінде 3
І- кезеңде – оқушылардың жас ерекшеліктері мен дара ерекшеліктеріне
І І- кезеңде – дидактикалық ойындар ұғымын
ІІІ- кезеңде – оқушылардың дидактикалық ойындар
Оқушыларға мынандай сауалдар қойылды:
Өзің білетін дидактикалық ойындарды ата?
Дидактикалық ойындар неге саған ұнайды?
Дидактикалық ойындардың басқа ойындардан ерекшелігі бар ма?
Дидактикалық ойындарды қай пәндерде ойнағанды ұнатасың?
Дидактикалық ойындар туралы не білгің келеді?
Дидактикалық ойындарды сыныптан тыс уақытта ойнайсың ба ?
Дидактикалық ойындарды өзің кімдерге үйреткің келеді? т.б.
Осындай сұрақтар арқылы оқушылардың дидактикалық ойындар туралы теориялық материалдарды
Компоненттер деңгей Эксперимент тобы -16 Бақылау тобы - 14
дейін кейін дейін кейін
Мотивациялық құндылық Жоғары - 37,1 - 33,5
Орта 25,3 32,7 22,3 32,5
Төмен 74,7 30,2 77,7 29
Эмоционалдылық құндылық Жоғары - 25,2 - 31,3
Орта 33,5 39,7 38,7 41,2
Төмен 66,5 35 61,3 27,5
Іс-әрекеттік Жоғары 11,5 35 9 12,5
Орта 39,5 51,5 29,5 35,5
Төмен 49 13,5 71,5 42
Эксперимент нәтижесі жоғары деңгейдің мотивациялық құндылықтың 37,1 % -
Педагогикалық эксперимент жұмысы дидактикалық ойындардың тәрбиелік мүмкіндіктерінің зор екенін
Қорытынды
Балалардың танымдық қабілетін дамытып, пәнге қызығушылығын арттырудың негізгі бір
Тәжірибе барысында ойындарды қолданбай тұрғанға дейін
Оқу процесінде дидактикалық ойындар іскерлік пен ізденпаздық, білімге құштарлық,
Жалпы дидактикалық ойындардың танымдық және психологиялық қасиеттерін жетілдіретініне де
Тапқыр да алғыр, шымыр да епті, қайратты да қажырлы
Дидактикалық ойын үлгілеріне бастауыш сыныпта пайдаланудың педагогиеалық психологиялық негіздері
Дидактикалық ойын үлгілері бастауыш сыныптың әр сабағында пән
Дидактикалық ойын үлгілері бастауыш сыныпа пайдалануында оқушылардың
Дидактикалық ойын үлгілеріне арналған оқушыларға ізденіс жұмыстары әр
Әдебиеттер тізімі:
В.И.Перельман „Занимательные задачи и опыты,, Москва
М.Ысқақов, С.Назаров „Математика мен математикатер жайындағы әңгімелер,,
М.Сансызбайқызы „Балдырғандарға арналған қызықты математикалық тапсырмалар,, Алматы «Рауан»
Е.Сағындықов ,,Қазақтың ұлттық ойындары ,, Алматы « Рауан»
Н.Албытова „Фольклор арқылы бастауыш
оқушыларына ауыз әдебиетін үйрету,,.
А.Құнанбаев ,,Қара сөздер,,.
С.Ұзақбаева ,,Тамыры терең тәрбие,,.
8. Ф.Б.Бөрібекова „Фольклорлық есептер,,
А.К.Дусовский «2х2=х» Москва «Инфолайн» 1995ж.
Б.Баймұханов « Математика есептерін шығаруға үйрету»
Алматы «Мектеп» 1983ж.
О. М. Байқуатова ,, Әдебиет тану,,
Бастауыш мектеп 1991 №10
Бастауыш мектеп 1992 №7-8-9 „Ұлттық педагогикаға
негізде,,
Бастауыш мектеп 1992 №10-11-12
жетелеудің машықтық тәсілдері,,
Бастауыш мектеп 1993 №4 „Ұлттық үрдістен үйренеріміз
көп,,
Бастауыш мектеп 1994 №1 „Ұлттық ойынға қатысты
есептер,,
С.Ғаббасов « Ізгілік әліппесі»
Н.Елікбаев «Ұлттық психология»
М.Әлімбаев «Халық – ғажап тәлімгер»
Г.Н.Волков «Этнопедагогика»
Қ.Жарықбаев; С.Қалиев «Қазақ тәлім-тәрбиесі»
Ж.Наурызбаев «Ұлттық мектептің ұлы мұраты»
Коменский Я.А. Избр. пед. соч. в
Ушинский К.Д. Пед. соч. в
Макаренво А.С. Пед. соч. в
Сухомлинский В.А. Избр. пед. соч. в
Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалар, Алматы, 1955, б. 266
Әл-Фараби. Әлеуметтік – экономикалық трактаттар, Алматы, 1975, б. 320
Қорқыт Ата; Ә. Дербісалин Алматы, Қазақстан, 1993,
Қашғари М. Диуани ұлығат – түрік. Алматы, 1996, б.
А.Құнанбаев , Шығармалары, 2- том, 1968, Алматы, б. 193
М.Жұмабаев , Педагогика, Алматы, 1992, б. 106
Дулатұлы М. Шығармалары, 2 кітап, Алматы, 1991, б. 384,
Жарықбаев Қ. ӘДеп және жантану/ Ұлттық тәлім – тәрбие
Қалиев С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы, Алматы,
Ұзақбаева С.А., Қазақтың халық педагогикасындағы эстетикалық тәрбие, пед.ғыл.докт.дис.
Төлеубекова Р.К. Бастауыш класс оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеуде халықтық педагогиканың
Дүйсенбінова Р.К. Қазақ этнопедагогикасының пектептің оқу-тәрбие процесінде ендірудің ғылыми
Ахметов Н.К. Теория и практика игрового обучения в подготовке
Төтенаев Б. Қазақтың ұлттық ойындары. Алматы. 1994. б. 10-11
Диваев А.А. Игра Киргизских молодежи. «Тургаиские ведомости». ,
Ұзақбаева С.А., Мұқанова Б. Қазақ этнопедагогикасы: «Тәлімдік тағлымдар»
Сағындықов Е., Ұлт ойындары «Қазақстан мектебі» 5, 1991 б.44
Қуанышев Т.Ш. Казахские национальные игры. Актюбинск, 1989. б.39
Учащиеся вспомогательной школы / Под ред. М.С.Певзнер, К.С.Лебединской М.,
Дульнев Г.м: Учебно-воспитательная работа во вспомогательной школе. М., 1981
Отбор детей во вспомогательную школу / Под ред. Т.А.Власовой
Выготский Л.С. Избранные психологическое исследование. Мышление речь. Проблемы психологического
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики М., 1985
С.Я.Рубинштейн Психология умственно отсталого школьника. – М..: Просвещение 1986
3
Дидактикалық ойын
Нәтижесінде
Жеке тұлға
Қарым - қатынас тәрбие
Ұлтаралық тәрбие
Мәдени тәрбие
Патриоттық тәрбие
Экономикалық тәрби
Рухани тәрбие
Салауатты өмір салты
Психологиялық тәрбие
Экологиялық тәрбие
Дене тәрбие
Эстетикалық тәрбие
Адамгершілік тәрбие
