Қысқартылған тәртіп диплом жұмысы
Мазмұны:
Кіріспе........................
Негізгі бөлім..........................
I тарау. Басты сот талқылауының қысқартылған тәртібі бойынша сот ісін жүргізудің қағидалары мен шарттарына сипаттама..........
II тарау. Сот тергеуінің қысқартылған тәртібі- қылмыстық істі қараудың тиімді процедурасы...........................
III тарау. Қысқартылған тәртіптің шетел мемлекеттеріндегі өзге ерекшеліктері.........................
а) Ресей Федерациясы қылмыстық іс жүргізу заңындағы «Ерекше тәртіп» институтының орны.........................
б) «Кінәні мойындау туралы мәміле»- АҚШ- та қылмыстық сот тәжірибесіндегі тиімді модель.....................
IV тарау. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу заңнамасы бойынша қылмыстық істі сот талқылауында қысқартылған тәртіппен қарау мәселелері...............................
Қорытынды..........................
Қолданылған әдебиеттер тізімі..............
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 86 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе........................
Негізгі бөлім..........................
I тарау. Басты сот талқылауының қысқартылған тәртібі бойынша сот
II тарау. Сот тергеуінің қысқартылған тәртібі- қылмыстық істі қараудың
III тарау. Қысқартылған тәртіптің шетел мемлекеттеріндегі өзге ерекшеліктері.........................
а) Ресей Федерациясы қылмыстық іс жүргізу заңындағы «Ерекше тәртіп»
б) «Кінәні мойындау туралы мәміле»- АҚШ- та қылмыстық сот
IV тарау. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу заңнамасы бойынша
Қорытынды..........................
Қолданылған әдебиеттер тізімі.................
Кіріспе
Мемлекет үшін адам құқықтары мен бостандықтары басты құндылық болып
Қылмыстарды жедел ашу, дәлелдемелерді анықтау және тексеру, кінәлі тұлғаны
− маңызы шамалы және орташа ауырлықтағы қылмыстар жөніндегі қылмыстық
− айыпталушыны (сотталушыны) қылмыстық қудалау органдарымен ынтымақтастыққа мәжбүрлеу және
− қылмыс жасалған сәттен бастап соңғы қылмыс жасалған факті
− қылмыстық сот өндірісін рационализациялау, процестің ұзақтығын және неғұрлым
Мемлекетіміздегі құқықтық жүйенің − ондағы құқықтық қатынастардың туралануы, нақты
Қылмыстық іс жүргізудің ұтымды процедуралары үшін іс жүргізушілік форманың
Сондай-ақ,іс жүргізушілік форма қылмыстық іс жүргізудң мазмұнының және қалыптасуының
іс бойынша шындықты анықтау;
қылмыс жасаған тұлғаның кінәлілігін анықтау;
кінәліні әділ жазаға тарту;
кінәсіз тұлғаны ақтау;
азаматтарға тәрбиелік әрекет көрсету [3,184б.]. М.Л.Якубтың пікірі бойынша, қылмыстық
а) заңмен көрсетілген қылмыстың қоғамдық қауіптілігінің дәрежесі және жазаның
ә) нақты,сондай- ақ құқықтық тарап ретінде шешілетін іс күрделілігінің
б) істің қоғамдық- саяси мәні;
в) арнайы тұлғалардың, ұйымдардың мүдделері үшін қылмыстың маңызы [3,189б.].
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасы әлемдік қауымдастыққа белсенді түрде ыңғайланып
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу процесінде қылмыстық іс жүргізушілік
Елбасы Н.Ә. Назарбаев өзінің жолдауында азаматтардың құқықтарын қорғауды нығайту
Демек, жоғарыда айтылған тұжырымдамалардан шығатын қорытынды- бүгінгі құқықтық
Бірақ, қылмыстық сот ісін жүргізудің негіздерін қабылдау кезінде 1958
Кейінгі уақыттарда әділ сот төрелігін жүзеге асыруға бағытталған
Аталған тақырыптағы жұмыс- кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және қолданылған
Қысқартылған тәртіппен қылмыстық істі сотта қарау дегеніміз- қылмыстық процеске
Сот тергеуін қысқартылған тәртіппен қараудың басты шарты - бірінші
Осы институттың негізгі идеясы - соттың ісін жеңілдету,
Жұмыстың басты мақсаты- қылмыстық істі сотта қараудың қысқартылған тәртібінің
Негізгі бөлім
I тарау
Басты сот талқылауының қысқартылған тәртібі бойынша сот ісін жүргізудің
Қоғамдық құқық бұзушылықтардың нәтижесінде белең алған қылмыстық
ҚР ҚІЖК- нің 299-бабына сәйкес, сот өзіне келіп түскен
3. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру туралы
4. Істі сотталуы бойынша жіберу туралы
5. Істі тоқтату туралы
Осыдан келе, судья жоғарыда аталған шешімдерді қаулы нысанында шығарады,
Жалпы, судьямен қабылданған белгілі бір қаулы басты сот
Қылмыстық іс жүргізу заңнамасына сәйкес, сот заң нормасында көзделген
ҚІЖК-нің аталған бабының 3-тармағында мынадай мәселелер көрсетілген: анықтау және
- мемлекеттік айыптаушы айыптау қорытындысымен келісімін мазмұндамауы;
- айыпталушының сотқа берілмеуі;
- айыпталушыны сотқа беру туралы қаулыда айыпталушы ретінде
- сотпен түзетуге келмейтін сотталушының анкеталық мәліметтерін толтыру кезінде
- қылмыстық жауаптылыққа тартылған, сотқа берілген айыпталушының жазасын көздейтін
- қылмыстық іс материалдарының несь туралы жоқ
- сотпен шеттетуге мүмкін болмайтын іс мәліметтерінің оладың толық
Жоғарыда аталғандар- қылмыстық іс жүргізу заңын өрескел бұзушылық, басты
2) басты сот талқылауында істі қозғауда өзге салдарлардың болмауы;
3) қылмыстық іс жүргізу заңына қайшы құқық бұзушылықтар болмаған
Басты сот талқылауы сатысында қылмыстық сот ісін жүргізу институты
Қылмыстық сот ісін жүргізудің қағидалары қылмыстық іс жүргізу қатынастарын
Қылмыстық іс жүргізу қағидалары ҚР Конституциясына негізделе отырып,
Соттардың адам мен азаматтың Конституциямен баянды етілген құқықтары мен
Сот әділдігін тек соттың ғана жүзеге асыру қағидасы
Адам мен азаматтың құқытары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау;
ҚР Конституциясының 1- бабында адам және азаматтың құқықтары мен
Қылмыстық сот ісін жүргізудің тағайындалуын адамның құқытары мен бостандықтарының
Адам құқықтары туралы Жалпы декларацияның 5- бабында,
Әркімнің жеке басына және бостандығына тиіспеушілік қағидасы 21 желтоқсан
Құқықтық теңдік – ол құқық субъектілерінің бәріне бірдей ортақ
ҚР ҚІЖК- нің 23- бабы 7- бөліміне сәйкес,
Сот мәжілісінде айыптау және қорғау тарапынан да тең құқықты
« Сот талқылауында әрбір тарап қарсыласымен салыстырғанда неғұрлым мәнді
ҚР заңнамасына сәйкес, «қылмыстық сот ісін жүргізу айыптау және
«Қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысушы тараптар тең құқылы», яғни
Мемлекеттік айыптаушы жеке айыптауды қоспағанда, сот талқылауының барлық сатысына
Тараптардың теңдігін сақтау тек сот мәжілістерінде ғана емес, тараптардың
Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына,
Тараптардың теңдігі айыптаудың және қорғаудың процессуалдық функцияларын орындайтын субъектілердің
Бәсекелестік- айыптау, қорғау және сот төрелігінің жүзеге асырылуының
Біздіңше, бұл пікірдің мазмұны дұрыс, өйткені бәсекелестік қағидасының
Процестің бәсекелестік моделі- сот өндіріснің демократиялық нысанын
Бәсекелестікпен жүргізілетін қылмыстық процесс істі қарауда, зерттеуде
Біздің пікірімізше, істі қысқартылған тәртіппен қарау кезінде тараптардың теңдігі
Басты сот талқылауының жалпы шарттары ҚР ҚІЖК- нің 40-
Біріншіден, сот ісін жүргізудің қысқартылған тәртібінің түсінігін ашып алайық.
Сот талқылауында қысқартылған тәртіппен қылмыстық істі қарауға басты талап
Сот талқылауының ауызша болуы істі қараудың вербальный тәсілі, соттың
Осы аталған сот талқылауының жалпы шарттары басты сот
Басты сот талқылауының ауызша және тікелей болуы қысқартылған
Басты сот талқылауының соңғы сатысы сот үкімін шығаруда
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 15 тамыз 2002 жылы
« Қылмыстық істерді қараған кезде соттар сот өндірісінің тікелей
Сот тергеуі қысқартылған тәртіпте жүргізілсе, үкім анықтау өндірісі барысында
ҚР ҚІЖК – нің 311- бабында көзделген ереженің өзі
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 26 қараша 2004 жылы қабылданған
ҚР ҚІЖК- нің 363 - бабы 3 – бөліміне
Басты сот талқылауының қысқартылған тәртібі қылмыстық сот ісін жүргізуде
Бүгінгі таңда сот талқылауының қылмыстық іс жүргізу формасының дифференциациясы
Сотталушының сол сотпен немесе сол судьямен қаралған қылмыстық іс
Бұл шартқа сәйкес сот талқылауының қысқартылған тәртібі бойынша қарасақ,
ҚР ҚІЖК – нің 363 – бабы 3 –
ҚР ҚІЖК – нің 315 – бабы 1- бөліміне
Сотталушының сотқа келмеуінің кезінде қылмыстық іс бойынша ақиқатты анықтауға
Дегенмен, іс бойынша толық және жан-жақты зерттелуді қамтамасыз
Егер іс бойынша шындықты анықтауда істі қарауға кедергі келтірмесе,
Сотталушының мемлекеттің шегінен тыс жерлерде болуы істі сырттай қарау
Мемлекеттік айыптаушының сот талқылауына қатысуы ҚР ҚІЖК – нің
ҚР ҚІЖК – нің 318 – бабында басты сот
Қорытындылай келе, жоғарыда тоқталған кейбір қағидалар мен жалпы
II тарау
Сот тергеуінің қысқартылған тәртібі - қылмыстық істі қараудың тиімді
Құқыққолданушы органдардың сапалы қызметін айқындау үшін істі тергеу және
Сот тергеуінің қысқартылған тәртібі қылмыстық өндірістің жеделдетілген, қысқартылған
Ал, Х.Ц. Рустамовтың пікірінше, қысқартылған қылмыстық өндіріс бұл
Сот талқылауын қысқартылған тәртіппен қарау туралы мәселе тараптардың қатысуымен
ҚР ҚІЖК- нде көзделген 363- бапта істі қысқартылған тәртіппен
1. Ауыр емес және орташа ауыр қылмыстар туралы істер
1) сотталушы өзінің өзінің кінәсін толық көлемінде оның ішінде,
2) сотқа дейінгі іс жүргізу барысында процеске қатысушылардың құқығына
3) процеске қатысушылар іс бойынша жиналған дәлелдемелердің
қатыстылығы мен жол берушілігіне дау туғызбаса және оларды сот
3. Істі сотта талқылаудың қысқартылған тәртібі сотталушы мен жәбірленушіден
4. Сот, егер айыпталушыдан немесе жәбірленушіден жауап алу барысында
Аталған заң нормасын талдамас бұрын, қылмыстық істің қысқартылған тәртібінің
Біздің пікірімізше, қылмыстық істің қысқартылған тәртібінің негізгі шарты −
ҚР ҚІЖК - нің ерекше бөліміне берілген түсіндірмеде
Н.А. Абдикановтың пікірінше, қылмыстық сот ісін жүргізудің қысқартылған нысаны
Н.А. Абдикановтың пікіріне қосарымыз, мәселен, тараптардың келісімі болғанда сот
Заң нормалары, теориялық және практикалық талдауларға көз жібере отырып,
Қысқартылған тәртіппен қылмыстық істі сотта қарау дегеніміз − қылмыстық
Сот талқылауының қысқартылған тәртібінің шарттары белгілері, мұндай істі қараудың
Ал, С. Пашин қысқартылған қылмыстық іс жүргізу формасына байланысты
Біріншіден, қаражаттың үнемделуі, уақытты үнемдеу.
Екіншіден, айыпталушы және сотталушының тергеу қызметімен құқықтық ымыраласу байланысында
Біздің заңнамамызда қылмыстық іс жүргізудің қысқартылған формасы бап
Біздің пікіріміз бойынша, ол аталған мәселелер қысқартылған тәртіппен сот
Мұндағы біздің айтпағымыз, сот талқылауын қысқартылған тәртіппен жүргізу барысында,
Сонымен, жоғарыда аталған норма бойынша қысқартылған тәртіппен істі қараудың
Біріншіден, сотталушы өзінің кінәсін толық көлемде, сонымен қатар өзіне
Екінішден, сотқа дейінгі өндірісте қылмыстық іс жүргізуге қатысушылардың құқықтарын
Үшіншіден, сотта қылмыстық іске қатысушылар іс бойынша жиналған
Төртіншіден, сот талқылауының қысқартылған тіртібі сотталушы мен жәбіленушіден
Сондықтан қылмыстық іс бойынша сот талқылауының қысқартылған тәртібіндегі
Істі қысқартылған тәртіппен қарау барысында сот жарыссөздері және қылмыстық
III тарау
Қысқартылған тәртіптің шетел меммлекеттеріндегі өзге ерекшеліктері
3.1. Ресей Федерациясы қылмыстық іс жүргізу заңындағы
Н.Ә. Назарбаев 06 маусым 2001 жылы Астанада өткен судьялардың
Мәселен, ТМД мемлекеттерінің ішінде Ресей Федерациясы болса, Батыс елдерінен
1) айыпталушыға тағылған айыппен және азаматтық талап өтініммен келісімге
2) сот талқылауын жалпы тәртіппен жүргізбей үкім шығару туралы
Сот талқылауының ерекше тәртібін қолданудың шарттары төмендегідей:
айыпталушыға тағылған айып, жасаған қылмысы үшін РФ−ның ҚК−нде
аыпталушы жасаған қылмысы үшін өзін толықтай кінәлі деп санаса
айыпталушының келіскен айыбы қылмыстық іс бойынша жиналған дәлелдемелермен негізделіп,
айыпталушы атына жазылған өтініштің сипатын және мән−жайын ұғынса;
айыпталушының өтініші оның қорғаушысымен кеңесу жүргізгеннен кейін берілсе;
айыпталушының жалпы тәртіппен сот талқылауын жүргізбей үкім шығару туралы
егер айыпталушы кәмелетке толмаған болса, айыпталушының жазған өтініші оның
сот талқылауын жүргізбей, үкім шығару туралы айыпталушының өтініші Заңда
жалпы тәртіппен сот талқылауын жүргізбей үкім шығару туралы айыпталушының
сот талқылауын жалпы тәртіппен жүргізбей үкім шығару туралы айыпталушының
Жалпы қарап отырсақ, РФ− нда бұл тәртіп арнайы бөлім
Сонымен қысқартылған сот талқылауының РФ ҚІЖК-нің 314-бабына сәйкес,
Сонымен қатар, аталған заңда сот талқылауының ерекше тәртібінің қолданылу
Ресей Федерациясы Қылмыстық іс жүргізу Кодексіне осыдан жеті жыл
Жалпы, РФ ҚІЖК- не оныншы бөлім «Сот
Аталған бөлімдегі тарау сот талқылауын жүргізудің жаңа ережелерін ұсынды.
Айыпталушы өзіне тағылған айыппен келіскен жағдайда, РФ ҚІЖК
Дербес қылмыстық іс жүргізу институты бола отырып, «ерекше тәртіп»
Расында да жалпы тәртіптің сот талқылауынсыз үкім шығаруға
Қылмыстық істі аталған тәртіппен қарауда келесідей қылмыс категориялары анықталған:
«Ерекше тәртіптің» дербестілігінің келесі белгісі қылмыстық іс жүргізу қызметінің
«Ерекше тәртіп» сотқа дейінгі іс жүргізуде, сондай-ақ, бірінші
Бірінші сатыдағы немесе апелляциялық инстанциядағы сотпен анықталған істің нақты
«Ерекше тәртіптің» дербестілігінің үшінші белгісі сипатында қылмыстық сот ісін
Осы аталған талаптар айыпталушының оған тағылған айыппен келісу кезіндегі
Сот талқылауының ерекше тәртібін оқымысты- заңгерлер «Қылмыстық сот
М.А. Днепровская: «айыпталушыға тағылған айыппен келісу туралы сот шешімін
Сондықтан, «ерекше тәртіп» қылмыстық іс жүргізудің жеделдету тарапынан іс
Өткен жүз жылдықтың жетпісінші жылдары ғалымдар қоғамдық қауіптілігі төмен
Сондай- ақ, қылмыстық сот ісін жүргізу құрылымдарының сұрақтары
Қылмыстық сот ісін жүргізудің жалпы тәртібіне жоғарыда аталған
«Ерекше тәртіп» қылмыстық сот ісін жүргізудің дербес формасы бола
Әлемдік соттың «ерекше тіртіпті қолдану мүмкіндігін ескере отырып, данный
РФ ҚІЖК- нің жоба құжаттарында аталған тәртіп «Сот тергеуінің
Сонымен, бөлімнің тараудан нақты соңғы нұсқасы бойынша, яғни оныншы
Осыған сәйкес ғалымдар төмендегідей пікір береді.
В. Лазарева: «сот шешімін қабылдаудың ерекше тәртібі деген атау
Ал, В. Золотых, С. Цыганенкалар былай дейді: « Ерекше
Сонымен, В.Золотых, С.Цыганенкалардың пікірінен шығатын қорытынды төмендегідей: бөлімнің «Сот
«Ерекше тәртіп» бөлімін реттеуші жаңа өзгерістерге сәйкес, РФ ҚІЖК
Қазіргі кездегі РФ ҚІЖК – нің төртінші бөлімі екі
Б.С. Шепельдің пікірінше, қылмыстық істі қараудың «ерекше тәртібі» деп,
Айыпталушының оған тағылған айыппен келісімі- бұл айыптың мәнін
Сондай-ақ тәжірибе жүзіндегі іс жүргізушілер болып табылған айыппен келісімі
Сонымен, жоғарыда аталғандар бойынша мынадай ұсыныс жасауға болады, айыпталушының
Жалпы, Ресейдің қылмыстық іс жүргізу заңнамасы «ерекше тәртіпті»
Ал, М.С Бурсакова, А.А. Шашардиннің пікірлері бойынша, өзіне
В.Л.Будниковтың айтуынша, айыпталушының өзінің кінәсін мойындау фактісі қылмыстық іс
Сонымен В.Л. Будниковтың көзқарасына сәйкес, өзінің кінәсін мойындау «ерекше
Айыпталушының өзіне тағылған айыбын мойындауы американдық құқық нормаларында реттелген
Біріншісі- арыз. Ол кінәні мойындау болып табылмайтын, қылмыспен байланысты
Кінәні мойындаудың келесі түрі- айыпталушы оған заңмен белгіленген қылмыстық
Осы аталғандардың алғашқысы бойынша мынадай мысалды келтіруге болады: айыпталушы
Осы жағдайда мынаны ескеру тиіс. «Сотталушының өзіне
Бірақ істің анықталған мән - жайы бойынша әрекетті саралау
Ал кей жағдайларда қылмыстық заңда дұрыс қолданбаудың негізін де
В.С. Шепельдің айтуынша, көп жағдайларда қылмысты саралаудың қателігі
Қайта тағылған айыптың мән – жайының тұжырымдамасынан көрініс табады.
Сонымен айыпталушының оған тағылған айыптың іс жүзіндегі мән- жағдайларымен
М.А.Днепровскаяның ғалымдардың жазған пікірлері бойынша түйіндеген ұсыныстары төмендегідей.
1.Сот талқылауының ерекше тәртібі анықталған қоғамдық қатынасты реттеуші қылмыстық
2.Айыпталушының оған тағылған айыппен келісімі кезінде сот шешімін қабылдаудың
3.Ерекше тәртіп қылмыстық сот ісін жүргізудің қысқартылған формасын реттейтін
Жалпы, ресейдің қылмыстық іс жүргізу заңнамасы бойынша айыпталушының оған
а) барлық сотталушылар өздерінің кінәліліктерін толық мойындайды.
б) өздерінің мойнына алған кінәлары қандай да бір тарап
В.И. Радченконың айтуынша, қазіргі қолданыстағы жаңа заңның өмірлік қабілеттілігі
Бұл құқықтық механизм қылмыстық сот ісін жүргізуде әлемдік соттың
Тараптардың қысқартылған сот тергеуін жүргізуге келісімі әлемдік сотты сот
Егер іске бірнеше сотталушы қатысса және олардың ішінен біреуі
Басты сот талқылауын жеделдету процедурасының басты шарты сотталушының айыптау
Ерекше тәртіппен қаралатын сот шешімін қолданудың негізі РФ ҚІЖК-
Сот талқылауы жеделдетілген формада жүргізіледі. Оның пәні сотталушының жасалған
Заңда заңсыз және негізсіз айыптаудың алдын- ала қорғаудың іс
Бұған: 1) айыпталушының іске қатысты өтініші тек ерікті түрде
2) оның қорғаушыдан кеңес алғаннан кейін
3) айыптау тарапынан қылмыстық сот ісін жүргізуші қатысушылардың келісімі(қарсылықты
4) алдын- ала тыңдауды міндетті түрде жүргізу[6].
Айыпталушы мемлекеттік немесе жеке айыпталушының және жәбірленушінің келісімі болған
Сонымен қатар айыпталушының РФ ҚІЖК- нің 218- бабы
Егер де алдын- ала тергеу немесе анықтаудың аяқталу мерзіміне
ҚІЖК- нің 229- бабы 2- бөлімі 4- тармағында көзделгендей
Ал бұл жағдайда сол өтінішін білдіру құқығы айыпталушыға сотпен
Осы аталғанның нәтижесінде алдын- ала тыңдау кезінде яғни тараптардың
Егер айыпталушы сот талқылауының ерекше тәртібі туралы өтінішін өз
РФ ҚІЖК- заңнамасы ондағы теория тәжірибе жөнінде заңгер ғалымдар,
Заңнаманы құрушы бұл институтта дамудың қалыптастырылын қарастырды. 04 шілде
ҚІЖК-нің 40- тарауы заңгерлердің арасында салмақты түрде қарсы көзқарастар
Сот талқылауын жүргізбей-ақ үкім шығару аталған заңның 334-бабының 1-
РФ ҚІЖК-нің 316-бабы 7-бөлімінің өзінде былай деп бекітілген:
Сонымен, РФ – ндағы қылмыстық сот ісін ерекше тәртіппен
Біріншіден, аталған форма он жыл бас бостандығынан айырудан аспайтын
Екіншіден, сот талқылауының, ерекше тәртібінің негіздері айыпталушының оған тағылған
Айыпталушының тағылған айыппен келісімі айыпталушының кінәні мойындауы міндетті талап
Үшіншіден, ерекше тәртіптің негізі болып, айыпталушының арызы және мемлекеттік
Сот талқылауының ерекше тәртібінің талаптары ретінде көрсетілген шарттары келесілерді
1) судьяның алдын ала дайындық әрекеттері;
2) сотталушымен жазылған сот талқылауын жүргізбей-ақ үкім шығаруға келісімі
3) жазылған өтінішті тараптармен талқылау.
4) айыптың негізділігін, дәлелділігін судьялардың бағалауы.
5) судьяның үкім шығаруы
6) үкімді жариялау және тараптардың құқықтарын түсіндіру, үкімге шағымданудың
Ерекше тәртіптегі сот мәжілісін өткізуде негізгі талап- сот процесіне
Қылмыстық сот ісін жүргізудің ерекше тәртібінде ҚІЖК- не сәйкес
Сотталушыға ҚІЖК- нің 316- бабына сәйкес сот мәжілісіндегі
Судья жәбірленушіге сот мәжілісіндегі құқықтарын толықтай түсіндіреді және істі
Сот осыдан кейін ғана сотталушының өтінішін талқылауға кірісуге
Қорғаушының іске қатысуынсыз және іспен таныспағандығы үшін судья сот
ҚІЖК- нің 316- бабында сот мәжілісін жүргізудің тәртібі
Сот талқылауы әдеттегідей, мемлекеттік немесе жеке айыптаушының тағылған айыпты
Қысқартылған тәртіптегі сот талқылауының ерекшелігі мұнда сот тергеуі жүргізілмейді,
Осындай жағдайларда үкім шығарудың маңыздылығы сотталушыға тағайындалған жазаның
Сот талқылауының ерекше тәртібі үкім жариялаумен және оған шағымдының
Сонымен П.А. Лупинская өз пікірін былай деп қорытындылайды,
Сот талқылауының қысқартылған тәртібі өз мазмұны бойынша сотталушының кінәсін
РФ ҚІЖК- нің 234- бабынан шығатын ереже, аталған
Бірінші кезең- РФ ҚІЖК- нің 217- баындағы тәртіппен
Екінші кезең- сот мәжілісіне дайындық сатысында және алдын- ала
РФ ҚІЖК- нің 217- бабы 5- бөлімі 2-
а) айыпталушы тағылған айыппен жасалған қылмыс бойынша өз кінәсін
б) жасалған қылмысқа тағайындалатын жаза бес жыл бас бостандығынан
Осыған сәйкес, әрекеттің саралануы егер алдын- ала тергеу жүргізілсе,
Егер айыпталушы өз өтінішін жеткіліксіз негіздерде, мәселен өз кінәсін
Ерекше сот талқылауының тәртібі, жалпы мұнда қорғаушының орны ерекше.
Ресейдің сот тәжірибесінде келесідегідей жағдайлар (ситуация) кездесіп жатады: мысалы,
Сот талқылауының ерекше тәртібінде сот мәжілісін жүзеге асыруды қарастырады.
Сот мәжілісі қылмыстық сот ісін жүргізу қағидаларына сәйкес жүргізіледі.
Сот талқылауы кезінде айыптауды өзгерту әрекеті жіберіледі, осыған байланысты
Сот мәжілісі хаттаманың міндетті толтырылуымен ашық түрде жүргізіледі.
Судья ішкі сенімі бойынша егер айыптау қылмыстық іс бойынша
Үкім РФ ҚІЖК- нің 39- тарауының жалпы ережелерімен шығарылады.
Сот талқылауы жүргізілмейді, сотталушыдан іс жүргізушілік шығындар өндірілмейді.
РФ ҚІЖК- 379- бабының 1- бөліміне сәйкес, сот талқылауының
РФ ҚІЖК- нің 314- 316- баптары; 217-
Ерекше тәртіпті қолдану үшін іс жүргізушілік негіз болып қылмыс
Аудандық сот төрағасы А. Гричаниченконың айтуынша, Пленум өз қарауындағы
ТМД мемлекеттерінің ішінде РФ мен ҚР құқықтық жүйесінде
РФ заңнамасында арнайы бөлім ретінде қарастырылатын қылмыстық істер бойынша
− Сот талқылылауының ерекше тәртібі РФ кейінгі отандық қылмыстық
− Заңгер- теоретиктер және практиктер қылмыстық сот ісін қысқартылған
− Қазіргі уақытта РФ ҚІЖК- нде сот
3.2. «Кінәні мойындау туралы мәміле» - АҚШ - та
Кінәні мойындау туралы мәміленің американдық моделі американдық қылмыстық іс
Мұндай мәмілелердің мәні белгілі бір қылмыстық іске байланысты айыптау
Кінәлілігін мойындау туралы арыз ол тек ерікті түрде жасалған
Американдық модель бойынша сот ісін жүргізудің статистикасына көз жіберсек.
Ресейдің кейбір ғалымдарының пікірінше, олар кінәні мойындау туралы мәмілеге
Іс жүргізушілік үнемділік. Яғни, тараптардың уақыты, сот және
Адам өзінің кінәсін қобалжу күйінде ұғынады, оны дұрыстау жолында
Кінәліні кінәсіз адамнан айыруға рұқсат береді. Мысалы, кінәлі тұлға
Осы институттың тағы бір құны − тартыс жағдайында
Әлемдік тәжірибеде кінәні мойындау туралы мәміленің алуан түрлілігі жүзеге
Т.Сәрсенбаевтың айтуынша, аталған жолдың дамуында РФ ҚІЖ заңнамасы да
АҚШ-та қылмыстық сот ісін жүргізудің 90% - ы мәлім
Іс қараудың алдында айыптаудың мәнін дербес тәртіппен хабарлайды. Судья
Міне, бұл да АҚШ-тағы кінәні мойындау туралы мәміленің бірі
Жалпы,сот тәжірибесінде мәміленің оң жақтары айтылса, оның қолайсыз жақтары
Үнемділік деп қарастырғанымыздың өзінде, соттың алдында тұлғаны қылмыстық жауаптылыққа
Өз кінәсін мойындау құқық тәрбиешілік емес. Айыпталушы мойындау нәтижесінде
Өзін өзі көндіру. Бұл не прокурорға, не сотқа айыпталушының
Конституциялық құқықтарды бұзу.
Мұндай аталған аспектілер өз тарапынан қайшылықтарды көрсеткенімен бүгінде кінәні
− Сотқа дейінгі іс жүргізуде тағылған айыппен келісуді бекіту
− Тағылған айыппен келісу сезікті ретінде бірінші жауап алудан
− Тағылған айыппен келісу ауыр және аса ауыр қылмыстар
− Максималды жаза прокурормен анықталады, сот үшін міндетті сипат
Сонымен, қылмыстық істі қысқартылған тәртіппен сотта талқылануы
ҚР нда сот тергеуін жүргізбей-ақ үкім шығару институты
Сот талқылауының ерекше тәртібі бойынша айыпталушының өзінің өтініші жеткіліксіз,
Айыпталушының сот талқылауының ерекше тәртібін таңдау туралы өтініші сотқа
ҚР қылмыстық іс жүргізу заңында сот заңда
Сот талқылауының ерекше тәртібі айыпталушыға жазаның жеңілдетілуі жөнінде кепілдік
ҚР заңнамасы бойынша айыпталушы (сотталушының) жасаған қылмысы іс бойынша
Міне осындай өзге де айырмашылықтар әліде жеткілікті.
IV тарау
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу заңнмасы бойынша қылмыстық
Ғылыми жұмысты зерттеу барысында келесідей негізгі ұсынысты енгіземін. ҚР
363-баптың 4-бөлімі бойынша сот, егер айыпталушыдан немесе жәбірленушіден жауап
Сот талқылауының қысқартылған тәртібі бойынша сот процесі міне, жоғарыда
ҚІЖК-нің 301-бабының 1-бөлімі бойынша, белгілі бір мәселелерді шешу үшін
Алдын-ала тергеу кезінде немесе сотқа беру сатысында сот талқылауының
Мұндай пікірді осы жұмыстың авторы ретінде жоғарыда мен де
Практикалық тұрғыдан жазылған мақалалар өз кезегінде Қазақстан Республикасы қылмыстық
Сонымен, сот талқылауының қысқартылған тәртібін қолдану үшін келесі шарттарды
- Айыпталушы өзінің айыбымен және талап арызбен келісетіні
- Сот талқылауын жүргізбей ақ өтініш жасауды айпталушы қорғаушының
- Айыпталушы өз қолымент жазылған өтінішітің сипатын және мән
- Мемлекеттік айыптаушы немесе жеке айыптаушы және жәбірленуші қылмыстық
- Жасалған қылмыс үшін айыпталып отырған тұлғаға тағайындалатын жаза
- Айыптау қылмыстық іс бойынша жиналған дәлелдемелерге
- Айыпталушы өзіне тағылған айыптың мәнін ұғынады және онымен
- Қылмыстық істі қысқартуға еш негіз болмауы қажет.
Сот талқылауының қысқартылған тәртібінің мәні:
1) айыпталушы өзіне тағылған айыппен келісу кезінде өзінің қылмысқа
2) мемлекет іс жүргізушілік және материалдық ресурстарды
Екіншіден, анықтауды жүргізу кезінде жәбірленуші (куә) ҚР ҚІЖК-
ҚР ҚІЖК- нің 311- бабы 3- бөліміне сәйкес,
Басты сот талқылаыуның тікелей болуы принципі сот талқылауы үшін
Үшіншіден, сот тергеуінің қысқартылған тәртібі туралы сұрақты шешу
Қарастырылып отырған тәртіп кезінде кінәсіздік презумпциясы өзінің қарама- қайшылығына
Әрине айыпталушыны өзінің әрекеті үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін
Құқықтық мемлекетті құру кезеңінде кінәсіздік презумпциясы қағидасының мәні туралы
...Кінәсіздік презумпциясы қағидасын қылмытық сот ісін жүргізуде құқы қорғау
Сот тергуінің қықартылған тәртібін енгізуге И.Д.Перлов қарсыкөзқарасын ұсынады: «Сотталушың
...сот, сот талқылауына қатысушы тараптар, сондай-ақ тергеу органдары «жасалған»
Төртіншіден, ҚІЖК- нің 363-бабы 3- бөлімі «Істі
Бұлардың барлығы анықтау нәтижесін көшірмелеуге әкеліп соғатын және сот
Аңғаратынымыз, сот тергеуінің қысқартылған тәртібі тек айыптау үкімін
Нәтижесінде істің мән- жайын жан- жақтылық, толық және
Біріншісі- анықтауды жүзеге асыру кезінде;
Екіншісі- сот тергеуінің қысқартылған тәртібі кезінде.
Осы жөнінде ситуацияны күрделендірейік: сотталушы оның қатысуынсыз істі
1) кішігірім ауырлықтағы қылмыс жасағаны үшін айыпталған сотталушы істі
2) сотталушы ҚР- нан тыс жерлерде
Бірінші жағдайда , тәжірибеде мұндай істер негізінен
Сот істі сотта қарау сәтінде тұлғаның кінәлілігін анықтайтын
Өте қысқа мерзімді, анықтаушылардың загруженности және субъективті
Сонымен, қылмыстық процесте шындықты анықтаудың төрт кезеңі көрсетілген:
Бірінші кезеңі жасалған қылмыс туралы ақпараттың түскен сәтімен басталады
Екінші кезеңі қылмыстық істі қозғауды қоса алғанда, қылмыстық
Үшінші кезеңі қылмыстық істі сот талқылауына дайындау сатысы;
Төртінші кезеңі сот талқылауы қылмыстық іс жүргізудің орталық сатысы
Қысқартылған тәртіппен қылмыстық сот ісін жүргізу туралы норма ҚР
Сот талқылауының қысқартылған тәртібінің белгісінің мынадай тиімді жақтары бар:
Өзге елдердің озық тәжірибелерін үлгі ретінде алатын болсақ, сол
Ауыр емес және орташа ауыр қылмыстар туралы істер бойынша
шарттары тікелейлігі және ауызша болуын сақтай отырып, сот талқылауын
Жасалған қылмысты саралау үшін басты негізге қылмыстық құқықтық нормалар
ҚР ҚК- ның 10- бап 2- бөлімі бойынша онша
Жасалған үшін осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза бес
ҚР ҚІЖК 363- бабының 2- бөлімі бойынша қысқартылған сот
Заңнаманың ол шарт, талаптары қылмыстық құқықтық талаптар және қылмыстық
ҚК- те көрсетілген бас бостандығынан айыруға белгілі бір мерзімнен
Сот талқылауының ерекше тәртібінің міндетті шарттарының бірі – жасалған
Зерттеушілердің бұл ұсыныстары біріншіден, әлемдік тәжірибемен қабылданғандықтан; екіншіден, қылмыс
Ресейдің қылмыстық іс жүргізу заңын қатарластыра отырып келгендегі, біздің
Біздің М.Алимбеков, Н.Абдикановтардың ұсыныстарына қосарымыз, санкцияның төменгі шегі
ҚР ҚК-нің 10-бабы 2,3-бөліктері бойынша салыстырмалы − айқындалған санкция
ҚР ҚІЖК-нің 363-бабы 1-бөлігінде көрсетілген онша ауыр емес және
Жалпы, ҚР ҚІЖК-нің 363-бабында көзделген талаптары сақталса, сот сот
Мұндағы көзқарасымыз, ҚК-тің 10-бабы 2,3-бөлігінде нақты шектері көрсетілген. Әсіресе
Сот талқылауының қысқартылған тәртібі негізінде қылмыстық сот өндірісіндегі әр
Қылмыстық істі қараудың бұл тәртібі бойынша қылмыстық іс жүргізу
Аталған нормаға берер екінші түсініктеме – пікіріміз - егер
М. Алимбеков өз мақаласында ҚР ҚІЖК-нің 363-бабындағы аталған нормаға
ҚК 53-бабының «к» тармағы бойынша негізгі мазмұны мынадай: шын
Т.Ә. Нақысбеков осы міндеттерді ымырашылық идеясы деп түсіндіреді. Бірақ
Жалпы, ҚР ҚІЖК-нің 363-бабындағы өз кінәсін мойындап келу толық
Ғ. Насыровтың мақаласы бойынша, жалпы кезінде республиканың жаңа қылмыстық
Сол кезде жоғарыда ұсынылған жобаға қарсы позицияны ұсынушылардың жетекшісі
Жалпы өз кінәсін мойындау туралы мәмілеге қатысты сұрақтар заң
Т. Сәрсенбаев Қазақстан Республикасы Қылмыстық процесіндегі кінәні мойындау туралы
П. Михайловтың пікірінше, қылмыстық іс жүргізуде мәмілені енгізу идеясы,
Т. Сәрсенбаев өз мақаласында И. Петрухинның келесі көзқарасын айтады.
етеді және өзін толық және жартылай кінәсіз деп санау
К. А. Рыбалов сот талқылауының қысқартылған тәртібі институтының кінәні
Біле білгенде, осы институттың елеулі кемшілігі (американдық қылмыстық сот
Сот талқылауының ерекше тәртібі кінәні мойындау туралы
«Өз кінәсін мойындау туралы» институтты біздің қылмыстық сот ісін
Егер институтты енгізер болсақ, АҚШ−тан ерекшелігі, бізде еш прокурор,
Сонымен, тағылған айыппен келісу туралы мәміле институты көптеген сұрақтардың
Жалпы, мұндай құқық бұзушылықтарға жол бермеу қылмыстық процестің сотқа
Сот процесі тек заңмен ғана жүзеге асырылады. Сот заңға
Демек, қылмыстық істі жүргізуде басты міндет − қылмыстық іс
Процеске қатысушылар іс бойынша жиналған дәлелдемелердің қатыстылығымен жол берушілігі
ҚР ҚІЖК-нің 119, 120, 121, 122, 123-баптары дәлелдемелердің тізбегін
Қысқартылған сот тәртібі тек жәбірленуші, сотталушыдан жауап алудан тұрады.
А. Гричаниченко мынандай сұрақты қарастырған. Бұл сот процесінде кездесетін
Жалпы алғанда, жасалған өтініш қанағаттандырылып, ол дәлелдмелер сот талқылауында
Сотталушы өзіне тағылған айыппен және талап-арызбен келісті және толық
Сот жарыссөзі және істі қарауды аяқтудың ережелері ҚР ҚІЖК
ҚР Жоғарғы Сотының 15 тамыздағы 2002 жылғы №19 «Сот
ҚР ҚІЖК қылмыстық істі қысқартылған тәртіппен қарастырылып, осы тәртіп
Біздің пікірімізше, сот талқылауының қысқартылған тәртібі тек сотталушының өз
М. Алимбековтың пікірінше, қылмыстық сот ісін жүргізудің жеделдетуге тәртібі
Толкаченколардың айтуынша, қылмыстық іс бойынша сот талқылауының ерекше тәртібі
Сондай-ақ Толкаченколардың пікірін мен де құптаймын. Бірақ кей жағдайларда,
Ресейдің заңы бойынша тұлғаны кінәлі деп тану туралы айыптау
Сондықтан сот талқылауының ерекше тәртібінде не бірінші инстанциядағы сотпен,
Қорытынды
Сонымен қылмыстық іс бойынша сот талқылауының қысқартылған тәртібін жүргізуді
Қылмыстық іс бойынша сот талқылауын қысқартылған тәртіппен жүргізудің іс
Ғылыми жұмыстың басты ұсынысы сот талқылауының қысқартылған тәртібін Қазақстан
Қылмыстық істі қысқартылған тәртіппен жүргізудің шарттары кеңейтіліп, нақтылануы тиіс.
«Кінәні мойындау туралы мәміле» институты толыққанды өз еркімен
Сотта қылмыстық істі қысқартылған тәртіппен жүргізудің тәртібі бекітілуі
Қылмыстық істі қысқартылған тәртіппен қараудың түбегейлі шешімі соттың
Соттың шығарған шешіміне шағым жасауға және оны өзгертуге жол
Конституциямызға енгізілген өзгерістер мен толықтырулар тек қана Қазақстан жұртшылығын
Аталған тақырыпты зерттеу барысында елбасы Н.Ә.Назарбаевтың осы тақырыпқа
Нормативтік- құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасы Конституциясы
Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексі желтоқсан Заңы
Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексі шілде Заңы
Қазақстан Республикасы Жоғары Сотының 24 қараша 2004ж.№17 «Соттардың қылмыстық
Қазақстан Республикасы Жоғары Сотының 16 тамыз 2002ж.№19 «Сот үкімі
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Карим К. Можно ли упростить судопроизводство?// Юридическая газета.-12.05.2005-2с.
Наурызова А.А. Уголовно-прцессуальная регламентация условий судебного разбирательства в
Абдиканов Н. Судебное разбирательства дела в сокращенном порядке //
Алимбеков М. Рассмотрение судами уголовных дел в сокращенном порядке
Пашин С.Упрощенные уголовно-процессуальные формы и обеспечение прав человека в
Насыров Г. Законодательное закрепление сделки о признании вины способствует
Гричаниченко А. Проблемы особого порядка судебного Сразбирательства в судебной
Абдиканов Н.О сокращенном порядке Юридическая газета.-12.05.2005.-2с.
Толкаченко А.А.,Толкаченко А.А. Уголовно правовые аспекты особого порядка судебного
Нақысбеков Т.Ә.Қысқартылған тәртіппен қылмыстық істі сотта қарау мәселелері// ҚазҰУ
Сарсенбаев Т. Сделка о признании вины в уголовном
Петрухин И.Особый порядок судебного разбирательства// Уголовный право(Рос).-2005.-№04.-79-80с.
Хан В.Американская модель сделки о прзнании вины: положительные и
Джекебаев У.С.Уголовно –правовые и криминалистические прблемы легализации сделок о
Александров А.С. Оснавание и условия для особого порядка принятия
Бычкова С.Развитие уголовного процесса// Республики Казахстан Юрист(Каз).-2006.- №01.-19-22 с.
Дорошков В.В.Особый порядок принятия судебного решения при согласии обвиняемого
Жеребятьев И.Вопросы теории,законодательного регулирования и практики применения особого порядка
Жумабаев Е.Проблемные вопросы правового урегулирования института согласия с объемомо
Накисбеков Т.Приговор за час//Юридическая газета .-12.10.2005.-2с.
Когамов М. «Сокращение» в уголовном процессе: проблемы дифференциации уголовно-процессуальной
Махов В.Н.,Пешков М.А. Юристы о целях уголовного процесса в
Радченко В.И. Уголовный процесс Учебник.-Москва.Юридический Дом «Юстицинформ»,2003.-С.695
Рыбалов К.А.Особый порядок судебного разбательства в РФ и проблемы
Рябинина Т.К. Особый порядок судебного разбирательства как одна из
Серимов У.О некоторых вопросах судопроизводства в монографии Н.А.Абдиканова «Главное
36
