Қазақстан Республикасындағы өлім жазасын қолдану диплом жұмысы
Мазмұны
Кіріспе ...............................................................................................................3
1. Қылмыстық жазаның түрі ретінде өлім жазасының пайда
болуы мен даму тарихы
1.1 Өлім жазасының ежелгі дәуiрден қазіргі кезге дейінгі дамуы........................5
1.2. Ресейде өлім жазасын қолдану .........................................................................14
1.3 Қазақстан тарихындағы өлім жазасы ..............................................................19
2. Қазақстан Республикасында өлім жазасын қолданудың қылмыстық-құқықтық аспектілері
2.1 Өлім жазасы қылмыстық жазаның ең ауыр жаза түрі ретінде......................25
2.2 Өлім жазасы түрінде жазаны орындау...........................................................37
3. Қылмыстық жазаның түрi ретінде өлім жазасын алып
тастаудың адамгершілік-құқықтық себептері
3.1 Өлiм жазасын алып тастаудың жақтастары мен қарсы
жақтарының аргументтері .......................................................................................48
3.2 Қазақстан Республикасындағы өлім жазасын алып тастаудың
халықаралық қылмыстық құқығы және құқықтық себептері...............................54
Қорытынды ............................................................................................................. 59
Қолданылған әдебиеттер тізімі .......................................................................... 62
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 64 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе ...............................................................................................................3
1. Қылмыстық жазаның түрі ретінде өлім жазасының пайда
болуы мен даму тарихы
1.1 Өлім жазасының ежелгі дәуiрден қазіргі кезге
1.2. Ресейде өлім жазасын қолдану .........................................................................14
1.3 Қазақстан тарихындағы өлім жазасы ..............................................................19
2. Қазақстан Республикасында өлім жазасын қолданудың қылмыстық-құқықтық
2.1 Өлім жазасы қылмыстық жазаның ең
2.2 Өлім жазасы түрінде жазаны
3. Қылмыстық жазаның түрi ретінде өлім жазасын алып
тастаудың адамгершілік-құқықтық себептері
3.1 Өлiм жазасын алып
жақтарының аргументтері .......................................................................................48
3.2 Қазақстан Республикасындағы өлім жазасын алып
халықаралық қылмыстық құқығы және құқықтық себептері...............................54
Қорытынды ............................................................................................................. 59
Қолданылған әдебиеттер тізімі .......................................................................... 62
Кіріспе
Өлім жазасы... Қазіргі таңда қылмыстық-құқықтық, саяси, адамгершілік және
Өлім жазасы болу керек пе, жоқ па? Бұл
Бұл зерттеу жұмысының объектісіне қылмыстық жазаның түрi ретінде
Өлім жазасы - жаза жүйесiндегi ең бір ауыр
Көрсетiлiп отырған жұмыстың актуалдығы, қазіргі таңда өлім жазасын
Өлім жазасын қолдану айналасында даулар бүкiл әлемде бірінші
Зерттеудің бірінші тарауы - өлім жазасын ерте дәуiрден
Зерттеудің екінші тарауы - қылмыстық жазаның түрi ретінде
Үшінші тарауында - жалпы философиялық, адамгершілік-этикалық, діни, психологиялық
Бұл зерттеудің негізгі мақсаты Қазақстан Республикасының қылмыстық заңынан
Өлім жазасы ең бір күрделi қылмыстық-құқықтық мәселе болып
Осы жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды және зерттеу
1. Қылмыстық жазаның түрі ретінде өлім жазасының пайда
болуы мен даму тарихы
1.1 Өлім жазасының ежелгі дәiрден қазіргі кезге
Өлім жазасы! Біреулердің бұл екі сөз қорқыныш тудырады,
Өлім жазасы аясындағы
«ия және жоқ», және де өлім жазасының
Қылмыстық жазаның түрi ретінде өлім жазасы қалай дамыды,
Заңдылық түрде өлім жазасының пайда болуын мемлекеттің пайда
Алғашқы қауымда өлiм жазасы аңшылық немесе жемiс теру
Өлім жазасы туралы алғашқы деректерді Хаммурапи заңдарында кездестіреміз(б.д.д.5ғ).
Ежелгі еврей заңдарында талион идеясы былай көрсетілген: «И
Біз талионда тек бір қатігездікті көреміз. Бірақ, бұл
Хаммурапи заңдарында өлім жазасының мемлекетке жасалған қылмыстарды қоспағанда,
Хаммурапи заңдарында әрекеттің субъективтік жағын анықтау қалыс қалды
«Бұл объективті ауытқу ежелгі Қытай құқығында кең көлемде
Хаммурапи заңдылықтары талион идеясы қолданып, қылмыстық жазасының түрі
Мына заңдары да (ежелгі Үндістан) өлім жазасын қолдануда
Ежелгі гректердің ежелде жүйелендірілген құқығына Драконт заңы (б.д.д.
«Плутархтың жазуы бойынша, Драконтадан – қылмыстың үлкен
Солонның билік ету кезінде Драконта заңдарының жекелеген бөліктері
Ұрлық, ереже бойынша, өлім жазасымен жазаланды. Мемлекетке қарсы
Қасақана адам өлтіру мен абайсызда адам өлтіруге көзделетін
Өлім жазасы институтының дамуына үлкен ықпалын тигізген Рим
«ХІІ кесте заңдары» қатаңдығымен ерекшеленеді. «Үйді немесе нанды
Рим заңгерлері қызметкерлердің қылмыстарына жаза беруді қапыс қалдырмады
Өлім жазасын орындау кінәлілердің дәрежесіне, табына қарай жүзеге
Алғашқы қауым мен құл иеленушілік қоғамда өлім жазасының
Ерте феодалдық монархияның пайда болу кезінде Варварлар құқығында
Феодализмның дамуында Батыс Европа елдерінде азаматтық істермен қатар
Бұл кезе қолданылып жүрген құқықтар: Ломбард құжаттарының құрамасы,
Сонымен, «Каролина» заң жинағында өлім жазасы туралы көп
Әр қылмыс жасалған сайын судья қылмыстың жазасын беру
«Тарих мынадай үкімдерді келтіреді (exquisitis poenis):
- үлкен жардан құлату және оны таспен атқылап,
- шоқ астына тірідей көму;
- аттармен, пілдермен, арбамен тартып өлтіру;
- басынан аяғына дейін терісін сыпырып алу;
- темір ілгіштермен ішкі мүшелері мен қабырғаларын суырып
- өртеу;
- денесін екіге бөлу;
- мемлекетке жасаған опасыздығы үшін арба үстінде дарға
Испанияның королі Филип ІІ, ұлттық бостандығы үшін күрескен
Ағылшындарда да жазаға қатаң еді - қылмыс санының
Өлім жазасын қолдануда жас мөлшері шектелмеді. Мысалы: XVII
Өлім жазасы меншік пен жеке адамдарға қарсы ауыр
Ресми теориялар бойынша жазалаудың негізгі мақсаты - қорқыту
Өлім жазасын орындауда жан алғыштың маңызы зор болды.
«Барлық орын алған зорлық Құдайдың талап етуі» -
Ол кездері әйелдерді күшпен алып қашу, күйеулерін алдау,
Орта ғасырларда «Каролина» заң жинағының орнына өздігінен ерекшеленетін
Бірақ, мұндай адамды таңғалдыратыны - өлім жазасының қатаңдығы
Бір қызығы антикалық мемлекеттер секілді, орта ғасырларда да
Сонымен, Ортағасырлық Европада адамдардың қылмыстары мен бостандықтары тапталды.
Буржуазиялық төңкерістердің бірінен кейін бірінің болуы Европаны дүр
Осы және басқа да пікірлер нәтижесінде 1791 жылы
Француз төңкерісінен басталған қылмыстық құқықты жаңашалау Англияда да
1819 жылы жазаларды неғұрлым жеңіл жазамен ауыстырылды, ал
Қылмыскерлерді тәрбиелеу және қайта тәрбиелеу өте жиі айтылды.
Қылмыскерлерді қылмыстық атқару мекемелеріне орналастыру Францияда, Англияда, Италияда
1791 жылы өлім жазасын алу туралы мәселе Францияның
Қоғамдық пікірлерді де алға қоя отырып, бір қатар
Француздардың 1810 жылғы Қылмыстық кодексі өлім жазасын 39
І-ші Дүниежүзілік соғыстан кейін Европа елдерінің бір қатары
Осы кезеңде буржуазиялық қылмыстық құқықтың тарихында екі фактор
Төтенше заңдармен көрсетілген жазалар өте қатаң болды: өлім
Жиі кездесетін - соттан тыс репрессия еді (үкімсіз):
«Освенцим лагерінде газ камераларына 1500-1700 адамды кіргізді. Содан
Жоғарыда аталғандарға, өлім жазасының тағы бір түрі қолданылды:
Соғыстан кейінгі буржуазиялық қоғамның ең басты мәселесі -
Соғыс біткеннен кейін өлім жазасын алып тастау нормасы
1949 жылы ФРГ Конституциясының 102-бабында нақты былай делінген:
1945 жылы өлім жазасы Австрияда, Финляндияда 1950 жылы,
Өлім жазасын жүзеге асырудың әдістері электр столы, укол,
Өлім жазасын қолдану барысында әлемдік екі діннің көзқарасымен
Христиан және ислам секілді әлемдік діндер өлім жазасын
Христиан дінінің көзқарасы бойынша өлім жазасы қылмыс жасаған
Ислам діні де өлім жазасына қарсы емес. Мұхаммед
Ең ауыр қылмыстық іс-әрекет - діннен ауытқу болып
Құранға қиянат жасау, адам өлтіру секілді қылмыстар өлім
Шариатта өлім жазасы көрсетілген көптеген жағдайлар бар. Қазіргі
Мысалы: Иранда әлі күнге дейін өлім жазасы қолданып
1983 жылы Суданда Қылмыстық кодекс қабылданып, осы заңға
1.2 Ресейде өлім жазасын қолдану
Ресейде өлім жазасын қолдану мемлекеттің пайда болуымен байланыстырады.
Ресей мемлекетін жүйелендіру процессі монархиялық басқару формасын нығайту
Келесі маңызды қылмыстық-құқықтық акт - 1467 жылы шыққан
XV ғ. бастап қылмыс санының кеңеюіне байланысты, өлім
XVII - XVIII ғ.ғ. І-ші жартысында, өлім жазасы
Демалыс, мейрам күндерін қоспағанда өлім жазасы көпшілік алдында
Қылмыстың өсуі мен оған қарсы қолданылатын ауыр жазалар
Өлім жазасы туралы Ресей заңдары (І Петрдің қатыгездік
1787 жылы Екатерина ІІ өзінің билік құруының 25
1835 жылы қаңтар айында 1832 жылғы Ресей империясының
1) Саяси істер бойынша;
2) Карантин ережелерін бұзғаны үшін (эпидемия кезінде);
3) «Әскери қылмыстар үшін»[43-109]
өлім жазасы қылмыстық жазалар жүйесінде бірінші орында тұрды.
Егерде жеңілдететін жағдайлар болса, онда сот жазаны бір
1881 жылы өлім жазасын көпшілік алдында орындауға тиым
1905 жылы көтеріліс басылғаннан кейін, өлім жазасының көрсеткіші
«1906 жылы - 574 адам, 1907 жылы -
Сол жылдары өлім жазасын қолдану соттан тыс органда
Ресейде Ақпан Буржуазиялық төңкерісінің бастауымен өлім жазасының дамуының
1917 жылы қыркүйегінде Уақытша Үкімет «ерекше бұйрық» шыққанша
Бірақ, азаматтық соғыстың басталуына байланысты өлім жазасы қалпына
1918 жылы 5 қыркүйектегі халық комиссарлар Кеңесінің «қызыл
Кеңестің қылмыстық заңының дамуының тарихында өлім жазасы формальді
1947 жылы 26 мàмырында СССР-дың Жоғары Кеңесінің Президиумының
1959 жылы СССР мен Кеңес Республикалараның қылмыстық заңының
Өлім жазасын қысқарту туралы шешімді қадам 1991 жылы
1961 жылғы Қылмыстық кодексінен өлім жазасына қатысты қылмыс
Қолданылып жүрген РФ Қылмыстық кодексінде аталған жаза
Сонымен, Ресей тарихында өлім жазасы қылмыстық жазаның түрі
1.3 Қазақстан тарихындағы өлім жазасы
Өлім жазасы қылмыстық-құқықтық институтының әлемдік масштабындағы пайда болуын,
Ең алғашқы өлім жазасының институт ретінде Қазақстан территориясында
Осы уақыттан бастап түріктерде қатаң әулиеттік кек алу
Орталық Азия мен Қазақстанда Ислам пайда болып, ол
Құранда мұсылмандар санасы және әрекеті Алланың еркімен алдын-ала
Алланың құқығына қиянат жасау;
Жеңіл жаза көзделетін қылмыстар;
Нақты бір жаза көзделмеген қылмыс;
Мұнда бізді қызықтыратын бірінші топ, мұсылман құқығында «хадд»
«Хадд» терминның мағынасы, Алланың құқығын бұзғаны үшін, кінәліге
Ислам үзілді-кесілді спирт ішімдіктерді пайдалануға қарсы, яғни, «ол
Ұрлық ауыр қылмысқа жатты, ұрлықты үшінші мәрте жасаса,
Мұсылман құқығында бүлік шығару іс жүзінде билік құрып
Исламға опасыздық жасау, яғни діннен безу, ол үшін
Қарақшылық ерекше ауыр қылмыстар қатарына жатқызылды. Егер
Мұсылмандардың қылмыстық құқығында жоғарғы жазаны қолдана отырып, оны
Қазақстан қоғамының дамуына үлкен әсерін тигізген Шыңғысханның (1206
«Кім алдаса немесе кім біреудің тәртібін аңдыса, немесе
Кімде-кім суға немесе шоққа кіші дәрет алса, өлім
Кім тауар алып банкротқа ұшыраса, тағы тауар алып,
Кімде - кім қашқан құлды немесе тұтқынды ұстаса,
XV ғ.Темірлан билеп тұрған сәтте «Яссы» заңы қарақшылық,
Шыңғысханның «Яссы» заңы қазақтардың өздерінің заңдамалары шыққанша қолданылып
Мәні мен мазмұнына қарай «Жеті жарғы» заңдар жинағы
«Жеті жарғы» заң жинағында «Қанға қан» заңы сақталды.
«Өлім жазасы 4 жағдайда заңдастырылды:
Егер әйелі күйеуін өлтірсе және оны күйеуінің туысқандары
Егер әйел некеге тұрмай көтерген баласын өлтірсе;
Егер күйеуі әйелдің басқа біреумен төсек үстінде түссе;
Егер құдайды жамандау фактісі анықталса.
Осы қылмыстарды жасағаны үшін өлім жазасы көзделеді. Өлім
қанға-қан, ұрлық, тонау, зорлық үшін өлім жазасы;
«Жеті жарғы» бойынша өлтірілген адамның туысқандары қылмыскерді өлтіруге
Егер әйелі күйеуін өлтірсе, онда ол құн төлеседе,
Зорлау адам өлтірумен тең болады, сондықтан да өлім
Біреудің әйелін келісімсіз алып қашу өлім жазасына немесе
Қанның араласуы өлім жазасына кесіледі.
Бүлік шығарушы тұлғалар өлім жазасына кесіледі».[12.с.22-43]
Өлім жазасы билердің шешімімен дарға асу, садақпен ату,
1730 жылдары Қазақстанның алғашқы ілегі Ресейдің қол астына
Жоңғарларды қазақ жерінен ығыстыру, кескіліскен соғысқа әкеп соқтырды.
1649 жылы Алексей Михайловичтің ережелер жинағы;
І -ші Петрдің әскери заңдары;
Үкіметтің жеке жарлықтары.
Бұл заңдар, жоғарыда айтып өткеніміздей, өлім жазасын кең
1860-1890 жылдары Қазақстанда құқықтық және соттық жүйені реформалау
Сонымен империя саясаты мен шариат нормаларына сай қылмыстық
1917 жылы қазанда Қазақстанда өлім жазасына тиым салынды
Қазақ ССР-ның қылмыстық заңының даму тарихында өлім жазасы
Қазақ ССР-ның 1959 жылы Қылмыстық кодексі қабылданғанша, өлім
1959 жылғы Қазақ ССР-ның Қылмыстық кодексі мен СССР-дың
Өлім жазасын қысқартуға бағытталған шешімді қадам СССР-дың қылмыстық
Бұған дейін, 1986 жылы 23 мамырда СССР-дың қылмыстық
Еске алатын бір жай, Қазақ ССР-ның 1937 жылы
«Өмір сүруге құқығы - әрбір адамға тиесілі. Ешкім
Өлім жазасы, соттың үкімімен ерекше жағдайларда қолданылуы мүмкін.
Өлім жазасына кесілген әрбір адам кешірім сұрауға құқығы
Сонымен, өлім жазасы Кеңес одағы ыдырап, Қазақстан Республикасы
Қазақ ССР-ның 1959 жылғы Қылмыстық кодексіне 1997 жылы
Сонымен, біз өлім жазасының институт ретінде әлемдік тарихта,
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде өлім жазасы 18 баптың
2. Қазақстан Республикасында өлім жазасын қолданудың
қылмыстық-құқықтық аспектілері
2.1 Өлім жазасы қылмыстық жазаның ең
1. Әркімнің өмір сүруге құқығы бар.
2. Ешкімнің өз бетінше адам өмірін қиюға хақысы
1995 жылы 30 тамызда бүкіл халықтық референдумда қабылдаған
Өлім жазасы - бұл қылмыстық жазаның жүйесіне
Өлім жазасын қолданудың тарихы жоғарыда қарастырып өттік. Оның
Өлім жазасы белгілі бір аса ауыр қасақана жасалған
Өлім жазасы - бұл тағы қалпына келтіріле қоймайтың
Бұл тарау қылмыстық жазаның түрі ретінде өлім жазасын
Қазақстан Республикасының заңдарымен ең ауыр жаза ретінде өлім
Соңғы жарты ғасырда Кеңес Одағында өлім жазасын қолданудың
Қазақстан заңдарынан өлім жазасы толығымен алынып тасталмағанымен, оның
Өлім жазасын алып тастау сатылы түрде жүзеге асырылуы
Қазіргі таңда өлім жазасы Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі жазаның түрі ретінде
І.Адам өміріне қиянат жасайтын, аса ауыр қылмыстар:
1.96-бап 2-тармағы - Ауырлататын мән-жайларда адам өлтіру;
2.167-бап - ҚР Президентінің өміріне қастандық жасау;
3.340-бап - Сот төрелігін жүзеге асыратын және алдын
ІІ.Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы
1.165-бап - Мемлекеттік опасыздық, соғыс уақытында немесе қарулы
ІІІ. Бейбітшілік пен адамзамат қауіпіне қарсы қылмыстар:
156-бап 2-тармағы - Басқыншылық соғысты жүргізу;
159-бап 2-тармағы - ҚР халықаралық шарттармен тиым салынған
160-бап - Геноцид.
162-бап 4-тармағы - Жалдамалық қарулы жанжалға, немесе соғыс
171- бап - Диверсия;
233-бап 4-тармағы – Терроризм, яғни адамдардың қаза болуы,
IV. Аса ауыр әскери қылмыстар:
1. 367-бап 3-тармағы - Соғыс уақытында немесе ұрыс
бұйрыққа бағынбау немесе орындамау;
368-бап 3-тармағы - Соғыс уақытында немесе ұрыс жағдайларда
369-бап 3-тармағы - Соғыс уақытында немесе ұрыс жағдайларда
373-бап 3-тармағы - соғыс уақытында немесе ұрыс жағдайларда
374-бап 3-тармағы - Соғыс уақытында немесе ұрыс жағдайларда
375-бап 3-тармағы - Соғыс уақытында жауынгерлік кезекшілікті атқарудың
383-бап - Жауға соғыс жүргізу құралдарын беру
380-бап 3-тармағы - Соғыс уақытында немесе ұрыс жағдайларда
Өлім жазасы Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің баптарының санкцияларында
Жоғарыда аталған баптардың барлығының санкциялары баламалы, өлім жазасынан
ҚР Қылмыстық кодексінің 367-бабының 3-тармағының санкциясы ғана жазаның
ҚР Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінің жоғарыда аталған баптарындағы
Өлім жазасын қолдану барысында сот жаза тағайындаудардың жалпы
«Қылмыс жасауға айыпты деп танылған адамға осы Кодекстің
…Егер жасалған қылмыс үшін көзделген жазаның онша қатаң
ҚР-ның Жоғарғы Сотының Пленумы өлім жазасына қатысты түсініктеме
Судья Қылмыстық кодекстің 56-бабының 4-тармағын ескере отырып, аяқталмаған
Мұндайда өлім жазасы қолданылмайды, қылмыс жасаған тұлғаға сот-психиатриялық
ҚР-ның ҚІЖК-де «ҚР-ның Қылмыстық кодексінде өлім жазасы түрінде
«Өлім жазасы әйелдерге, сондай-ақ он сегіс жасқа толмай
Бұдан Қазақстан заңының адамгершілік қағидағаларына сай келетінін айта
Бір кездері ақпарат құралдарында өлім жазасын әйелдерге де
Қолданып жүрген заңның тағы да жақсы жағы -
18 жасқа толмаған қылмыс жасаған тұлғаларға өлім жазасын
Аргентинаның Конституциясында 18 жасқа толмағандарға өлім жазасын шектеу
Өлім жазасын әйелдерге қатысты қолдануы да түрліше болып
Өлім жазасын егде жастығыларға да қолданбау пікірталас туындатты.
«Кешірім жасау тәртібімен өлім жазасы жазаны ерекше режимдегі
Барлық жағдайларда, өлім жазасына кесілген тұлғаға Қазақстан Рсепубликасының
Кешірім дегеніміз не? Кешірім - бұл жоғарғы мемлекеттік
Кешірім жасау туралы арыз түрменің немесе тергеу изоляторының
Үкімнің заңды күшіне енгендігі сотталған адамға түрменің әкімшілігімен
Кешірім жасаудың жүзеге асырылуының тәртібі 1996 жылы 7
Осы ережеге сай «ҚР-ның Президенті жанындағы кешірім жасау
Комиссия - ҚР Президенті жанындағы консультативті - кеңес
болады, оның құрамын Президент бекітеді.
Комиссияны Мемлекет Басшысы тағайындаған төраға басқарады. Комиссияның құрамына
Комиссияның отырысына қарастырылып отырған сұрақ бойынша Жоғарғы Соттың
Комиссияның шешімі, қатысып отырған мүшелерінің көшілігінің даусымен қабылданады.
Кешірім жасау туралы сұрақты қарау барысында, мыналар ескеріледі:
Өлім жазасына кесілген тұлғаға қатысты материалдар;
Жоғарғы Соттың төрағасымен Республиканың бас Прокурорының өлім жазасына
Кешірім жасау туралы арыз, сот үкімі күшіне енгеннен
Өлім жазасына кесілген тұлғалар үкімнің көшірмесін алған сәттен
ҚР ҚК-де үкімнің орындалу мерзімі белгіленге. «Өлім жазасы
Өлім жазасын шығару кезінде сот жіберілген қателіктер қауіпті
Сотталған адамның кешірім жасау туралы арызын жазуына, ережеге
Кешірім жасау туралы арыздану құқығына көптеген елдерде кепілдік
Кешірім комиссиясы бір айда бір рет жиналады. Онда
«Өлім жазасына кесілген сотталушының кешірім жасау туралы арызды
Өлім жазасына кешірім жасау туралы арыз уәкілетті органдармен
Егер де кешірім жасау туралы арызды қанағаттандырудан бас
Мұндай заңдардың қарама-қайшылығын ескеру қажет. ҚР ҚК-не сай
Бірақ заңның аты заң және ол бір жыл
1) Өлім жазасына кесілген тұлғаға қатысты ҚР Жоғарғы
Ескіру мерзімінің өтуіне байланысты қылмыстық жауаптылықты қолдану және
«Өлім жазасына кесілген немесе өмір бойы бас бостандығынан
Бейбітшілік пен адамзат қауіпіне қарсы қылмыстар жасаған тұлғаға
Өлім жазасын тағайындау кезінде сот өндірісі процедурасына да
«Облыстық және оған теңестірілген соттардың ҚР-сы Қылмыстық кодексінің
Облыстық және оған теңестірілген соттар (Астана және Алматы
ҚР-ның Жоғарғы Соты да өлім жазасы тағайындауы мүмкін
«Жаза ретінде өлім жазасы қолдануы мүмкін болатын қылмыс
«Соттардың қылмыстық жаза тағайындауында заңдардың сақтау туралы» ҚР-ның
ҚР ҚІЖК-ның 71-бабының 1-тармағының 5-бөлімі бойынша адам жазалау
ҚР ҚІЖК-нің 241-бабының 31-тармағында ҚР-ның Қылмыстық кодексінде
Өлім жазасы сот талқылауында судьялардың шығарған үкімімен орындалуға
Бірақ, жасаған ауыр қылмыстар үшін басқа жаза түрлерін
«Жаза әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру, сондй-ақ сотталған адамдарды
Өлтірген адамдарды түзеу мүмкін болмағандықтан, түзеу мақсатын алып
Әділеттікті қалпына келтіру түрлі топтар мен жеке тұлғалардың
Жоғарыда айтылғандар заңмен белгіленген өлім жазасы жаза мақсатына
Қылмыстық жазаның түрі ретінде өлім жазасын қолдану туралы
2.2 Өлім жазасы түрінде жазаны
Заңды тұрғыда Қазақстан Республикасында өлім жазасын орындалуы 1997
біріншіден, Қазақстан Республикасы Қылмыстық атқару кодексінде жазаның
екіншіден, өлім жазасына кесілгендер, үкімнің орындалуын кейде бірнеше
Өлім жазасының орындалуы соттың үкімі шыққаннан кейін,
«Өлім жазасына кесілген тұлғаның бір адамдық камерада ұсталуы
Өлім жазасына кесілген тұлғаның жеке камерада ұсталуының мәнісі
Бірақ, бұл сотталған тұлғаны сыртқы әлемнен бөлек ұстау
заңда белгіленген азаматтық құқық және жанұя қатарын реттеуге;
заң көмегін алуға және қорғаушысымен оңаша, ешқандай шектеусіз
- медицина көмегін пайдалануға;
- еш шектеусіз хатты жіберу мен
- бір айда бір рет қысқа
кездесуге;
- дін қызметшісімен кездесуге;
- күнделікті 30 минут қыдыру;
қатаң режимдегі түрмесінде көрсетілген көлемде, күнделікті өзіне қажетті
Барлық осы аталған жағдайда өлім жазасына кесілген тұлға
Өлім жазасына кесілген тұлға азаматтық құқық және жанұя
Сотталғандарға олардың әрекеттерінің түрлері мен мазмұнының
Өлім жазасына кесілгендерді медициналық және профилактикалық тексеру, азаматтардың
Егер сотталғандарға арнайы хирургтің араласуын қажет ететін ауру
Өлім жазасына сотталғандардың бас бостандығын айыру мекемесінде отырған
Өлім жазасына сотталғандарға олардың өтініші бойынша
Өлім жазасына сотталғандар ұзақтығы 30 минутқа қыдыруға құқылы.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық атқару кодексінің 123-бабы өмір бойы
«Өлім жазасына сотталғандардың кешірім жасау туралы арызы қайтарылса,
Қазақстан Республикасы Қылмыстық атқару кодексінің 127-бабы
- әр ай сайын азық-түлік пен қажет болатын
- бір жылда 2 рет кездесу рұқсат алу;
- бір жылда бір рет сәлемдеме алу;
- күнделікті ұзақтықтығы бір сағатқа созылатын қыдыруға шығу.[32.с.12]
Сотталған тұлған үкім заңды күшіне енген сәттен бастап
Арыз жіберу кезінде жұмсалатын қаржылар сотталған тұлғаның
Қолданылып жүген заңға сәйкес, сотталған тұлға кешірім
Өлім жазасы туралы үкім заңды күшіне енді деп
- істі қадағалау тәртібінде қарауға және
- егер кешірім жасау арызды қанағаттандырудан бас тарту
Бұл жағдайда аталғанының барлығы (сондай-ақ үкімнің күшіне енген
«Өлім жазасы ату түрінде, көпшілікке беймәлім
Қоғамда заңгерлер арасында, саясаткерлер, діни қызметкерлер, дәрігерлер мен
Асу - оны қолданылатын елдердің орындау әдісі
«Сотталған тұлғаны мойнына оралған жіппен асу; өлім дене
Адам есінен танып, мойын омыртқасының зақымдануынан
Комиссия «адамгершілік» қағидасына сүйеніп «адамның денесін
Іс жүзінде мұны істеу өте қиын. Жанын алатын
Асу арқылы өлім жазасын орындаудың әйгілігі 1990
Бұл технологияны ойлап тапқан адамзат баласына телеграф, телефон
Электр тоғымен өлім жазасын орындаған кезде адамның ішкі
Адамзат баласы өлім жазасын алып тастау дәрежесіне жетпесе
«Адамның қан тамырына химиялық заттар қосылған уколды енгізу
Бұл жағдайда қанша ауыртпайды десек те, өлім жазасының
Өлім жазасына кесудің бұл түрін фашистердің «жанды құрту»
Өлім жазасын орындаудың технологиясы мынадай:
[25.с.41]
Өлім жазасының бұл түрі өткен ғасырларда көптеп қолданған
Ежелгі еврейлерде таспен ұру арқылы өлтіру кеңінен таралған
Өлімге кесудің бұл түрі кейбір мұсылман елдерінде әлгі
Мысалы, Иранда таспен ұру арқылы өлім жазасын орындаудың
Мұндай өлімге кесудің өзі қатыгездігімен жанды қинайтындығы
Қарулар жасап шығарылғаннан кейін, ату жазасы түрінде, жазаны
Заңмен ату жазасын жүргізудің тәртібі белгіленбеген.
Өлім жазасына кесілген тұлғаның кешірім жасау туралы арызын
«Өлім жазасын орындау кезінде прокурор, жаза орындалатын
Яғни, өлім жазасын орындау кезінде дәрігердің қатысуы міндеті
- сотталған тұлғаның физиологиялық жағдайына байланысты үкімнің орындалу
- өлім жазасын орындауға байланысты басқа
- үкім орындалғаннан кейін медициналық тексеру жүргізу;
Егер өлім жазасы укол арқылы орындалатын
«Үкімді орындамас бұрын сотталған адамдардың көзін байлайды және
Заңмен белгіленген ережеге сай «бірнеше тұлға қатысты
«Сотталған тұлғаның өлгендігі туралы дәрігермен куәландырады. Сот үкімінің
«Үкімді орындаған мекеменің әкімшілігі үкімнің орындалғандығы туралы үкімді
Жақын туысқандарына ата-анасы, балалары, немерелері, асырап алушылары, асырап
Өлген денені арнайы молада көміледі. Денесі
Азаматық хал актілерін тіркеу орындарының әкімшілігіне үкімнің орындалғандығы
Сонымен, біз өлім жазасына сотталған тұлғалардың
Жазаның осы түрін қарастырып өтейік. «Өмір бойы бас
Өмір бойы бас бостандығынан айырылған тұлғалар, ерекше режимдегі
Сотталған тұлғаның қайта тәрбиеленуі және дұрыс жолға түсуін
«Бұл несие үшін өмір. Адам түрмеде бетондалған төбемен
Өлім жазасын өмір бойы бас бостандығынан айыру
Бұл сұраққа жауап беру өте қиын. Бұл сұрақ
Айтылғандарды қорыта, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексіне «өмір бойы
Сонымен, біз өлім жазасы түрінде жазаның орындалуын қарастырдық,
Біз өлім жазасының жақтастары мен қарсыларының пікірін қарастырамыз,
3. Қылмыстық жазаның түрi ретінде өлім
тастаудың адамгершілік-құқықтық себептері
3.1 Өлiм жазасын алып тастаудың
жақтарының аргументтері
Ежелгі ғасырдан бері өлім жазасы заңдық жағынан қоғамның
Пікір таласта екі аспект қолданылады:
Өлім жазасын қалдыру жағы өздерінің көзқарастарының ең бас
Өлім жазасы туралы сұрақ логикалық түрде қарастырыла отырып,
1. Мемлекет адамды өліммен жазалай отырып, оның ең
толтырылмас қазынасы - өмірін алуға құқығы бар ма?
2. Өлім жазасы арқылы қылмыс жасаудың алдын-алуға бола
төтеп бере ала ма?
Бірінші сұрақ аясында өлім жазасының жақтастары мен
- деген қылмыстық құқықтың классикі Ч. Беккариаға
Беккарианың пікірі бойынша, өлім жазасы адамдардың қатігездікке сүйрелей
Өлім жазасын қолдануды жақтаушылардың да бұл сұрақ бойынша
Бұл түсініктер итальян антропологиялық мектебінің пікірінде негізделген,
Ломбразоның антропологтары қылмыскерді қоғамнан алыстатудың ең бір
Ең қиыны, өлім жазасын алып тастау туралы көзқарасты
Енді, қылмыстық жазаның түрі ретінде өлім жазасын қолданудың
Дау туғызатын ең бастысы жалпы превенция, яғни өлім
Қорқыту, өлім жазасының негізі, қоғамда аса ауыр қылмыстардың
Өлім жазасының қарсыласы ретінде, Робеспьер былай деді:
«Өлім жазасының мақсаты қылмысты ескерту емес, өлім жазасы
Бірақ Швеция, Франция, Германия және тағы басқа елдерде
Өлім жазасын қолдаушылардың тағы пікірі, яғни бұл
Олар, адамгершілік заңынан тыс тұратын адамдарды қоғамда өмір
Осымен өлім жазасын қолдаушылардың уәждері таусылды, бірақ олардың
- дейді. Қарсы жақтар да, қолдаушылар да
Егер адамдарды түзеу мүмкіндігі бар болса, олардың өмірін
Өлім жазасын алып тастауды қолдаушылардың келесі аргументі
Өлім жазасын қолдаушылар, оны қалдыру үшін аргумент ретінде
- дейді. Кінәсіздерді өлім жазасына кесу - өлім
Өлім жазасын алып тастауды қолдаушылардың келесі аргументі -
3.2 Қазақстан Республикасындағы өлім жазасын алып
халықаралық қылмыстық құқығы және құқықтық себептері
Өлім жазасы 130 елдің қылмыстық заңдарда қолданылып жүр.
негізгі мақсаты қорқыту және де түзелмейтін қылмыскелерден қоғамды
Әлемдік қауымдастықта II дүние жүзілік соғыстан кейін,
Қоғам өлім жазасын қылмыстық жаза түрлерінен алып тастауда
Әрине, қылмысқа қарсы қатыгез шараларды қолданғанды
Мұның барлығы өлім жазасына қатысты тұрғындардың
Сот практикасында өлім жазасын негiзiнен ауырлататын мән- жайында
Бұдан аңғаратынымыз, жылдан жылға өлім жазасына қатысты үкімдер
Халықаралық құқықтың негізгі қағидаларының бірі, ол адам құқығын
1966 жылғы азаматық және саяси құқықтар туралы Халықаралық
Әрбір өлім жазасына кесілген тұлға, кешірім жасау
1983 жыл 28 сәуірдегі Страгбургтегі қол
Мұнда: «Өлім жазасы алып тасталынады. Ешкімде өлім жазасына
Адамдардың құқын қорғау Еуропалық Конвенция, халықаралық құқық
Бірақ өлім жазасын алып тастауға бағытталған құжат, 1989
1-бап: Хаттамаға қатысушы мемлекеттердің бірде-бір азаматы өлім жазасына
Әр-бір қатысушы ел өз юрисдикциясы аясында өлім жазасын
Бұл хаттаманы қабылдаудың негізі мақсаты, мемлекеттерде өлім жазасын
п тастау туралы Халықаралық Пактіге қол қоймаған
1991 жылдан өлім жазасын алып тастау
1995 жылдың 18 наурызында Қазақстанда қылмыспен күресу мәселесі
Бұл Қазақстан Республикасының енді оянып келе жатқан кезі
Қылмыстық заңда өлім жазасын көздейтін баптардың саны
Бүкіл әлемдік қауымдастық өлім жазасын алып тастаудың
Қазір Республикада өлім жазасына мораторий енгізу және оны
Мораторийді тәжірибе ретiде қолданып көру керек: ел
«2004 жылдың ішкі және сыртқы негізі бағдарламалары туралы»
Бірінші маңызды қадам Қазақстан Республикасы Президентімен жасалды, енді
Қорытынды
Қылмыстық жазаның түрі ретінде өлім жазасы институтын
Ежелгі кездегі заңдамарда өлім жазасын қоғамның негізгі
Өлім жазасы - ежелден келе жатқан
Өлім жазасын қолданудың қылмыстық жағдайға өз әсерін тигізетінін
Өлім жазасын қолдану бір елде қылмыс жағдайларының нашарлауына,
Бұл тақырыпты зерттеу кезінде қарастырылған келесі сұрақ өлім
Адамның құқығын қорғау үшін өлім жазасын қолданудың іске
Бұл зерттеумен көтерілген өлім жазасын қолдану туралы
Өлім жазасы - қоғамның кейде адам өлтірушілер, зорлықшылар
Бірақта, қоғам пікірі ішкі факторлардың әсерінен, ең бастысы
1991 жылы Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін жариялап өзін демократиялық,
Қазақстан Республикасы Президентінің соңғы Қазақстан халқына жолдауы өлім
Біріншіден - өлім жазасын балама жаза ретінде өмір
Екіншіден – Қазақстан Республикасы Қылмыстық Атқару Кодексіне өзгерту
Үшіншіден - өлім жазасы қолдануы мүмкін немесе оған
Төртіншіден – Қазақстан Республикасында өлім жазасын алып тастау
Бесіншіден – эксперимент есебінде өлім жазасын қолдануға үш
Сонымен, қорытындылай отырып келесілерді айта кеткіміз келеді. Ия,
Ешқандай да өлім жазалары болмауы керек: бірақ оның
Өлім жазасы мәселесін сөз қылу біздің мезгіліміз үшін
Осы дипломдық жұмыс жазылып болған соң ғана теледидар
Сонымен, өлім жазасы біздің мемлекетте керек пе немесе
Қолданылған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы., 2003 ж.
2. «Казахстан-2030: процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех
3. «Основные направления внутренней и внешней политики на
4. Қазақсатан Республикасының Конституциялық заңы 25 желтоқсан 2000ж.
5. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі 1 шілде 2003
6. Қазақстан Республикасының қылмыстық- атқару Кодекс (арнайы мәтін
1 ақпан 2002 ж.). Алматы.,2002 ж.
7. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу Кодексі
1 ақпан 2002ж.), Алматы, 2002ж.
8. Указ Президента Республики Казахстан «Об утверждении Положения
9. Постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 13
10. Постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от
11. Постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 19
12. Международный пакт о гражданских и политических правах
13. Второй Факультативный протокол №6 к Международному пакту
14. Европейская конвенция о защите прав человека и
15. Протокол №6 к Европейской конвенции о защите
16. Меры, гарантирующие защиту прав тех, кто приговорен
17. Указ Президента Республики Казахстан от 17 декабря
18. Абайдельдинов Е.М. Политико-правовая история Казахстана. Учебник, ч.1,
19. Ахметов Б.И. Уголовное право в вопросах и
20. Вольтер Ф.М. Избранные произведения по уголовному праву
21. Всеобщая история государства и права. Алматы, «Данекер»,
22. История Казахстана (с древнейших времен до наших
23. Казахстан: этапы государственности. Конституционные акты. Алматы, «Жеты
24. Когда убивает государство. Смертная казнь против прав
25. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации/Под ред.
26. Комментарий к уголовно-исполнительному кодексу РК /Под ред.
27. Комментарий к уголовно-исполнительному кодексу РФ. Учебное пособие
28. Комментарий к Уголовному кодексу РК./Под ред. Рогова
29.Крылова Н.Е. Серебренникова А.В. Уголовное право зарубежных стран.
30. Курс уголовного права. Общая часть, т.
31. Кудайбергенов М. Международное право в документах, т.З,
32. Лунеев В.В. Преступность 20 века: мировые, региональные
33. Мусульманское право (внутренние и международно-правовые нормы), учебник./Под
34. Наказание (учебное и практическое пособие). Рахметов С.М.,
35. Наумов А.В. Российское уголовное право. Общая часть.
36. Нурымбетов А.А. Общие вопросы назначения наказания по
37. Нурымбетов А.А. Проблемы назначения наказания при
38. Поленов Г.Ф. Уголовное право РК. Общая часть,
39. Преступление и наказание в РФ: популярный комментарий
40. Робеспьер М. Избранные произведения. Т.З., М. 1956
41. Сборник международных договоров и законодательных актов РК
42. Смертная казнь: за и против./Под ред. Келиной
43. Таганцев Н.С. Русское уголовное право. Лекции, часть
44. Уголовный кодекс РК — толкования и комментарии
45. Уголовный кодекс РК. Общая часть. Комментарии. Алматы,
46. Уголовный кодекс РК. Общая характеристика (в сравнении
47. Уголовное право РК. Общая часть. Учебное пособие
48. Уголовное право. Учебное пособие в 2-х частях.
49. Хан Тауке. Правовой памятник «Жеты Жаргы». Учебное
50. Черниловский З.М. Всеобщая история государства и права.
51. «Проблемы и практика применения смертной казни в
52. «Когда убивает государство». Материалы из доклада Международной
53. Материалы конференции «Концепция
54. Сартаев С.Н. «Слово
55. Абрамова Е. «Смертная казнь: скандал вокруг халтурного
56. Мерцалов М. «Высшая мера. Чем ее измерить»
57. Роот В. «Исключительной мере есть альтернатива» .//Казахстанская
58. Сартаев С.Н. «Жизнь в кредит». //Юридическая газета
59. «Смертная казнь: месть или наказание» //Казахстанская
60. Кудайбергенов М. «Смертная казнь: за и против».
61. Сапрыкина О. «Но кто-то на расстреле настоял».
62. Буянский С.Г. «Смертная казнь: за и против».
63. Рогов И.И. «Конституционные
политики». /Адилет. Научные труды. №1., 1997 г.
64. С. Сатаев. «Жизнь в кредит». Юридеческая газета.
65. Беккариа Ч. «О преступлениях и наказаниях».
66. Казахстанская правда. 20 марта 1995 г.
2
1
65
