1921-1928 жылдардағы қазақ ауылындағы салық саясаты диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе......................................................................................................................2-5
Тарау–I. 1921-1928 жылдардағы қазақ ауылындағы салық саясаты.
Жаңа экономикалық саясат тұсындағы салық және қазақ шаруашылықтары ........................................................................................................................6-11
Қазақ ауылында әлеуметтік-экономикалық шараларды
қаржыландыру................................................................................................11-19
Тарау- II. Жаппай ұжымдастыру мен күштеп отырықшыландыру тұсындағы Қазақстан ауыл шаруашылығындағы салық пен қаржыландыру.
2.1 1927-1928 жылдардағы астық дағдарысы кезіндегі салық пен әлеуметтік-экономикалық жағдай .........................................................................................20-30
2.2 Салық саясаты 1929-1933 жылдардағы жеке меншікті жою мен зорлап коллективтендіру құралы....................................................................................30-40
Қорытынды.........................................................................................................41-44
Сілтемелер тізімі ...............................................................................................45-46
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................47
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 50 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе......................................................................................................................2-5
Тарау–I. 1921-1928 жылдардағы қазақ ауылындағы салық саясаты.
Жаңа экономикалық саясат тұсындағы салық және қазақ шаруашылықтары ........................................................................................................................6-11
Қазақ ауылында әлеуметтік-экономикалық шараларды
қаржыландыру................................................................................................11-19
Тарау- II. Жаппай ұжымдастыру мен күштеп отырықшыландыру тұсындағы Қазақстан
2.1 1927-1928 жылдардағы астық дағдарысы кезіндегі салық
2.2 Салық саясаты 1929-1933 жылдардағы жеке меншікті жою
Қорытынды.........................................................................................................41-44
Сілтемелер тізімі ...............................................................................................45-46
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................47
КІРІСПЕ
Егеменді еліміз тарихыңдағы аумалы-төкпелі 20-30 жылдар соңғы кезде жарық
Тарих - адамзат қоғамы өмірінің айнасы, ендеше тарихи зерттеулер
Тарихи зерттеулерге ғылыми түрғыдан баға беру, оның адами мазмұнын
ХХ ғасырдың 20-30 жылдары қазақ қоғамын аса зор формациялық
20-30 жылдардағы аграрлық өзгерістерді объективті бағалауда Кеңес өкіметінің жаңа
Тақырыптың өзектілігі - оның тек аз зерттелгенінде ғана емес,
Қазақстан ауыл шаруашылығында 1921-1933жж. жүзеге асқан түбегейлі өзгерістер тарихын
Бұл тақырып республикамызда өтіп жатқан экономикалық реформаларға катысты мәселелерді
Қаржыландыру мен салық саясатын байланыстыра карастыру шаруашылықтың қалыпты дамуына
Тақырыптың зерттелу деңгейі, тарихнамасы. Көтерілген 20-30 жылдардағы әлеуметтік-саяси, экономикалық
Осы кезендегі аграрлық өзгерістер тарихнамасына объективті талдау Т.Омарбековтың "20-30
Әйтсе де 90жж. жаңаша еңбектердің басым бөлігінде ортақ концептуалдық
Өтпелі кезеңдегі экономиканы орнықтыру, оған мемлекеттік көмек мәселелері туралы
Салық саясатына арналған ғылыми зерттеулер Одақ көлемінде баршылық .
"Продналоговая компания в Казахстане (1921-1922 гг.)" атты зерттеулері
Салық саясатының Қазақстан ауыл шаруашылығына тигізген әсері туралы алғашқы
Алайда бұл зерттеуде идеологиялық ыкпалдан сырт қалмаған. Онда автор
Шындығында, 1926-1927 жылғы қазақ ауылының әлеуметтік құрылымында орташалардың тіпті
Ж.Б.Әбілхожиннің зерттеу жұмысы 1929жылмен шектелгендіктен коллективтендіру, отырықшыландыру кезіндегі салықтық
Баса көрсетегін бір жағдай, Кеңес өкіметі жылдарында жарық көрген
Кеңес өкіметінің қаржы саясаты нақты талданбады. Бюджеттік түсімдер мен
Бітіру жұмысының мақсат-міндеттері. Зерттеу 1921-1933 жылдардағы Қазақстан ауыл шаруашылығын
- Кеңес өкіметі кабылдаған салық туралы заңдарға тарихи талдау
Коллективтендіруге дейінгі Қазақстан ауыл шаруашылығын қаржыландыру және салық салу
Жаңа экономикалық саясаттан әкімшіл-әміршіл экономикаға көшудің себептерін талдау арқылы
Тақырыптың хронологиялық шеңбері жаңа экономикалық саясат пен жоспарлы экономика
1925 жылы қабылданған жедел индустрияландыру бағытының 1928 жылдан бастап
Жаңа экономикалық саясаттан ресми түрде бас тартылмаса да жедел
Осы кезенде Қазақстанда жүргізілген терең әлеуметтік-экономикалық өзгерістер осы бағыттан
Сөйтіп, кеңестік тоталитарлық экономикалық жүйенің қалыптасу эволюциясын сараптау қазақ
Зерттеу жұмысының кұрылымы кіріспеден, екі тарау мен қорытындыдан тұрады.
ТАРАУ I. 1921-1928 ЖЫЛДАРЬІНДАҒЫ ҚАЗАҚ АУЫЛЫНДАҒЫ
САЛЫҚ САЯСАТЫ
I.I. Жаңа экономикалық саясат тұсындағы салық және қазақ шаруашылықтары
Салық жүйесі - мемлекеттің өмір сүру кепілі. Оған адамзат
Қазіргі Батыс мемлекеттеріндегі сындарлы салық жүйесі өз бастауын сонау
Батыстық либералдық экономика жүйесінің негізін салушы, ағылшын классикалық экономияссының
Кеңес өкіметі де салық саясатында дәстүрлі мақсаттарды алдына қойды.
Қазақ ауылының кеңестік салық жүйесіне тартылуы 1922 жылдан басталды.
1923жылы БК(б)П ХІІ-съезі салық жүйесіне өзгеріс енгізілді. Бұрынғы натуралдық
Салықтың ақшалай алынуы салық жинаушылардың жұмысын жеңілдету мақсатына жасалғаны
Кеңес өкіметі енгізген тұтыну кооперациясы қазақ шаруаларын толық қамти
Сырдария губерниясындағы тұтыну кооперациясының жағдайын мына мәліметтерден көруге болады:
Бұдан Кеңес өкіметі казақ шаруашылығын өркендету мәселесіне аса көңіл
Сонымен катар, салықтың ақшалай енгізілуінің кеңестік салық жүйесінің түпкі
Кеңес өкіметі өзінің салық саясатында мынандай мақсаттарды қойғаны мәлім:
кедей және орта шаруаның экономикалық мүмкіндігін арттыру;
бай-кулактардың шаруашылығын тежеу;
жеке шаруашылықтың коллективтік шаруашылыққа айналуын тездету.
Яғни,Қазақстан жағдайында бай-кулакты тежеуге бағытталған салық саясатының кедей және
Қазақстанның натуралды мал шаруашылығы жағдайы ескерілмеген бұл заң, әрине,
"Кіріс мөлшерін" губерниялар бойынша жасақтау 1927жылы аяқталды. Осыған қарамастан
Кесте №1. Қазақ шаруашылықтарының әлеуметтік жіктелу топтары мен олардың
Мал санына байланысты шаруашылық топтар Жылдар жөне үлес салмағы
1924-25 1925-26 1926-27 1927-28
5 бас ірі қара 75,3 64,5 56,1 56,1
5 -20 бас 23,5 31,9 37,8 37,0
20 -50 бас 1,0 3,0 5,0 5,6
50 бастан жоғары 0,2 0,6 1,1 1,3
100,0 100,0 100,0 100,0
Ірі-қараға шаққанда 5бас малы барлар 1925жылдың 3-ші шілдесінде РКФСР
Сонда 1925-26жж. түскен 2,270мың сом салықты қазақ шаруашылығының 0,6
1926-1927жылы шаруашылықтың 6процентін құрайтын ауқаттылар салықтың 54,6процентін бергеніне күмән
Ал, салықтың қалған 45,4проценті 5 бастан 20 басқа дейін
Соңғы екі жылда бір - топтағы шаруашылықтар тіптен азаймаған,
Кесте №2. 1926-1928 жж. ауыл шаруашылығын жергілікті бюджеттен қаржыландыру
1926-27 1927-28
Кіріс: Ауыл шаруашылық салығы 8.435,4 8.127,4
Шығыс: Ауыл шаруашылық қаржыландыру 1741,0 2299,4
% (шығарылуы ) 20,6 28,2
Мұнда салықтың басқа түрлерін есепке алмағанның өзінде ауыл шаруашылығын
Енді ауыл шаруашылығы салығының Қазақстанның жер шаруашылығы аймақтарында жүзеге
Ауыл шаруашылығы салығының "кіріс мөлшері" бойынша салынатын түрі өзінің
Бір адамға келегін кірістің алғашқы 20 сомның бір сомына
құрамы 1-2 адам, жылдық кірісі - 90 сом;
құрамы 3-4 адам, жылдық кірісі - 100 сом;
құрамы 5 және одан жоғары, жылдық кірісі - 110
Колхоздар жылдық кірісінің әр сомына 5 тиыннан, коммуналар -4
1924-27 жылдардағы ауыл шаруашылық салығынан босатылған
шаруашылықгар динамикасын көрсетейік:
1924-25 ж. 32,7 процент; 1925-26 ж. - 33,8 процент;
процент. Бұл көрсеткіш одақ бойынша 35 процент болды.
1927-28 ж. - 37процент, сөйтіп салықтың жан басына салынатын
Кесте №3. 1925-1928 жж. ауыл шаруашылығының даму динамикасы
Жылдары Егістік жер көлемі мал басы А/ш жалпы өнімі
1. 1924-25 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
2. 1925-26 132,1 109,9 138,6 142,3 68,5
3.1926-27 146,2 120,6 147,0 200,9 102,0
4. 1927-28 154,5 132,1 144,1 177,0 106,3
Қазақ Орталық Аткару Комитетінің есебінде егістік жер көлемінің ұлғаюы
1927 жылы Қазақстанда мал басы 38499,7 мыңға жетіп, 1916
Коллективтендіруден бұрынғы 1925-26 - 1927-28 жылдардағы салық жүйесі Қазақстан
1.2. Қазақ ауылында әлеуметтік-экономикалық шараларды қаржыландыру.
20-30 жылдардағы Қазақстанда жүргізілген қауырт, жедел шаралардың себептерін анықтау,
Ұлттық тарихтағы ақтандақтар қатарына 20-шы жылдардың соңында, 1926-1927 жылдары
Алайда, "тап күресінің шиеленісуі" мәселесінің күн тәртібіне қойылуы Одақта
Осы бағытта 1925 жылы өкімет ауыл шаруашылығында товар-ақша қатынастарын
Бұл мәселе Голощекиннің жеке басымен байланыстырсақ, оңай жауап табар
Алайда, өкімет Қазақстандағы өзгеше жағдаймен санаспай, қазақ ауылын кеңестендіру
"Қоғам дамуының қозғаушы күші - тап күресі" деген кереғар
1925-27 жылдары Бүкілқазақтық 5-6 партия конференциялары, өлкелік партия комитегінің
Республика басшылығындағы білікті қазақ коммунистері Н.Нұрмақов, О.Жандосов, ААсылбеков, О.Исаев
"Бай", "орташа", "кедей" топтарын анықтау, олардың экономикадағы үлес салмағы,
-5 ірі қара малы барлар - 57 процент;
-5-10 малы барлар - 28 процент;
-10-20 малы барлар - 4 процент;
-20-ден жоғары малы барлар 4-ақ процент;
яғни кедейлер - 85 процент, орташа - 11 процент;
Жалпықазақтық Ш-партия конференциясында 3 губерния бойынша ауылдағы жіктелу туралы
Голощекин қанша тырысқанмен жалпы партиялық бағыт - жаңа экономикалық
Иә, шабындықты бөлуден басталған кеңестендіру науқаны қазақты аштан қырумен
1926 жылы бір басталып, 1927 жылы қайта жалғасқан шабындық
Алдымен, қазақ жерлерін қайтару процесін аяғына дейін жүргізу мәселесі
Қауымдық жер иеленуді жайын, қазақ шаруаларының жерге жеке меншігін
Сөйтіп, 1917-1924жылдардағы Ресейдегі помещик жерлерін конфискациялаудан кейінгі бірнеше мәрте
Сөйтіп, түптеп келгенде, бұл жартыкеш реформа қазақтарға берілегін жерлерді
Жалпы бұл бөлістер Голощекиннің байламымен асығыс, атүсті жасалды. Қазақ
Санақ ауызша сұраныс (опрос) жолымен жүртізілгендіктен, оның қорытындыларына сенуте
Енді бөлу механизмін қарастырайық. Біріншіден, әкімшілік ауылға кірегін бірнеше
Басқасын былай қойғанда, бөлу техникасының жоқтығы таңдаңдырады, жер өлшейтін
Жоғарыдан танылған бұл науқан халық тарапынан аса қолдау таппады.
Ең бастысы, ауылдағы кедей мен байды жерге таластыру мақсаты
Осылай бола тұрса да, Өлкелік партия комитеті бөлісті патриархалды,
Сайын келгенде, реформа нәтижесіз аяқталды. Оның қателіктерін былай қойғанда,
Кеңес өкіметінің әділетті қоғам құру, езілген ұлттарға төуелсіздік беру
Көшпелі және жартылай көшпелі қазақ аудандарында берілегін жер мөлшерлері
Қазақ ауылнан кеңестендірудің басы саналған шабындық және егістік жерді
Кесте №4. 1926-1930 жж. ауыл шаруашылығын жергілікті бюджеттен қаржыландырудың
1926/27 1927/28 1928/29 1929/30 1930ж. ерекше тоқсан (квартал)
Бюджет шығысы 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Халық шаруашылығын қаржыландыру 19,1 18,8 27,5 27,7 16,9
Ауыл шаруашылығын қаржыландыру 5,6 6,0 14,7 12,2 7,3
Ауыл шаруашылығын қаржыландыру деңгейі жер бөлістері өткізілген жылдары шығыстың
Қазақстан ауыл шаруашылығын қаржыландыру 1923 жылдың аяғында Орынбор каласында
1924-25 ж. - 6.455,8 мың сом.
1925-26 ж. - 7480,8 мың сом.
1926-27 ж. - 8.231,4 мың сом
1927-28 ж. - 11.498.5 мың сом.
Бір жағынан қаржы жылма-жыл өсіп отырған сияқты, алайда, бұл
1923/24 жылы қысқа мерзімді қарыз барлық несиенің 88,1 процентін,
Мысалы: ат-көлік алуға берілегін қарыздың мерзімі - 11 ай;
Бұл шарттар көшпелі және жартылай көшпелі қазақ шаруашылықтары үшін
5 жылға берілегін кедей қарызының жүру жолы 135,6 күн,
Кесте№5. 1924-1928 жж. қарыз беру.
Жылдар Қарыз берілді
Егін шаруашылығы Мал шаруашылығы
1924/25
1925/26
1926 /27
1927/28 3.676 мың сом
2.782 мың сом
1.944 мың сом
8.623,7 мың сом 1.766 мың сом
2.941 мың сом
2.666 мың сом
2.598 мың сом Мал шаруашылығына қарыз берудің жоғары
Қазақ мемлекеттік жоспарлау комитетінің басшыларының бірі Е.Полочанский "...кедейдің мүлкін
Тарау-II. Жаппай ұжымдастыру мен күштеп отырықшыландыру тұсындағы Қазақстан ауыл
2.1. 1927-1928 жылдардағы астық дағдарысы кезіндегі салық пен
Жаңа экономикалық саясат рыноктық қатынастарды дамытып, жеке ынталандыру, шаруашылық
Сталин бастаған партия басшылығы бұл дағдарысты "шаруалар бүлігі" деп,
Алайда, Кеңес өкіметі бұл объективті себептерді есепке алмады. Қиындықтан
1928 жылы каңтарда Сталиннің үлгісімен республика басшылары да астықты
Өлкелік партия комитетінің хатшысы Ф.Голощекин Қазақстанның 5 солтүстік губерниясын
- Астық дайындауды жеделдету және ақша түсіру мақсатында салыктың
- Астықты аудандарға дайындау кезеңі біткенше ешқандай ақша жібермеу,
- Ауыл-село тұрғындары арасында заемдар таратып, ақшаны жинақ кассаларынан
Өзіне-өзі салық салуды күшейту;
-Өнеркәсіп товарларының 80%-ін ауыл-селоға жіберу;
Астықты мемлекетке өткізу бағасы тұрақтандырылып, бағаны көтеруте қарсы күрес
1928 жылдың 7 қаңтарында Өлкелік партия комитетінің бюро мәжілісінде
1) Өзіне-өзі салық салуды көбейту;
2) Жоғары бағамен деревнядан астық сатып алуға кедергі қою
Ақырында, салықтың жоғары деңгейі мен өзіне- өзі салық салуды
Астық тапсырудың жоспарын орындату мақсатында 1928жылдың ақпан айынан бастап
Астық дайындаушылар "салық объектілерін жасырып отыр" деген сылтаумен тінту
Семей губерниясында егіс алқаптарын жасыру деңгейі 48% деп, асыра
Салық салудағы заңсыздықтар деңгейін мына фактілермен көрсетуте болады. 482
Салықтың шаруашылық кірісіне салынатын соңғы түрі орташа шаруаға тиімсіз
Бұл заңсыздықтар тек Семей губерниясын қамтын қойған жоқ, жалпықазақстандық
РКФСР Қаржы Комиссариаты Казақстанда жеке салық төлейтін шаруашылықтар саны
1928 жынғы 21ақпанда 23226/2 нөмірлі ОГПУ-дың Қаржы Халық Комиссариатіне
Астық дайындау науқанындағы жүргізілген өрескел әрекеттер көп ұзамай қазақ
Қазақ шаруаларына қысым өзіне-өзі салық салуды көбейту арқылы жүргізілді,
Өзіне-өзі салық салуды төлемегені үшін айып салудың өзі еді,
Кейін тексеру барысында анықталғандай, партия және салық органдары тарапынан
Ақпан-наурыз айларында орыс селоларында астық дайындаудағы заңсыздықтар қазақ ауылында
Төлем мерзімдері 1 күннен 3 күнге созылып, мал бағасының
Жергілікті органдардың әрекеттері халыққа кеселін, мемлекетке зиянын тигізуде. Өйткені,
Төменгі сот органдарының іс-әрекеттеріне губерниялық әкімшілік пен партия комитеті,
Әлмұканов, Шынғожин, Нұрақов Бұрақанов, Аманбаев, Қосыбеков т.б. Барлығы 28
Осы хаттан кейін Москвадан БК(б)П Орталық Комитеті мен Орталық
Комиссия жоғарыда көрсетілген заңсыздықтарды көрсете келіп, төмендегі басты тұжырымдарды
1. Өзіне өзі салық салу және салықтық төлемдерді жинау,
2. Семей губерниялық партия және кеңес органдары шарашылықты дамыту
Зорлық-зомбылық және заңсыздықтар Кеңес өкіметі мен партияның беделіне нұқсан
Ең басты тұжырым - "осы заңсыздықпен кәмпескелеу шаралары губерниялық
Осыған байланысты Бекбатыров Өлкелік партия Комитеті және Одақтық Заң
Қазақ ауқаттыларын мезгілінен бұрын кәмпескелеуге Голощекиннің қатысы барлығын Бекбатыров
"... Маусымда жергілікті жерлер әділет ХК бұдан былай салық
Киселев комиссиясы кейіннен сынаған Семей губерниясысының партия органдарының сот
Бекбатыров 1928 жылы 8 маусымда Беккердің телефон арқылы сөйлескен
Комиссия қорытындылары бойынша 1928 жылы 9 қыркүйекте қабылданған бюро
Сонымен қатар, Киселев Москваның Семей қателіктері үшін шығынданбайтынын ашық
Астықты аймақтар Ақтөбе, Қостанай, Орал облыстарында РКФСР Қылмыстық кодексінің
Мүндай жағдайлар аталмыш бюро мәжілісінде Ноготовичтің сөзінде айтылды. Сонымен
1928 жылы астықтың күйіп кетуі кейбір аудандарда аштық қаупін
1928/29 жылдың салығын алдын-ала анықтау кезінде Қарқаралыдағы салық өсімі
Жалпы, Семейдеті заңсыздықтарды жою жұмыстары қожырап кеткенін төмендеті хабарламадан
Біз бұл тапсырмалардың орындалуына күмән келтіреміз, өйткені задсыздықтарды жоюдың
Біріншіден, 1927 жылы байға салықтық қысымды күшейткен шаралар нәтижесінде
Сонымен қатар, жартылай феодалдар саны да дұрыс емес, оған
84599-ы үлестірілген, яғни шаруашылыкка пайдаланылғаны 113919бас. кәмпескеленгені - 225972,
Тәркілеу шаралары ұзаққа созылып, халықтың берекесін қашырды. Осының алдында
2.2.Салық саясаты 1929-1933 жылдардағы жеке меншікті жою мен зорлап
Ұсақ жеке меншікті ауыл шаруашылығынан жедел индустрияландыруға қаржы алу
Сталин бастаған партия басшылығы ауыл шаруашылығын біртіндеп коллективтендіру бағытын
1928-1935жылдарда жеке шаруаларға салынатын салық түрлері, көбейіп, ауыл шаруашылығы
Қазақстанның Одақты индустрияландыру жоспарының шикізат базасы ретінде қарастырылуы орталық
Осылайша, астық өнімдерін арттыру Қазақстанға сырттан келушілерге жер берумен
Енді коллективтендіруге байланысты 1928-1932жылдарда қабылданған салықтық өзгерістерге назар аударайық.
"Бірыңғай ауыл шаруашылық салығы туралы Ереже" бұл салықтың үдемелі-нормативтік
-алғашқы 25 сомының әр сомына 4 тиын
-100 сомға дейін - 7 тиын
-150 сомға дейін - 10 тиын
-200 сомға дейін - 15 тиын.
Яғни, аталмыш отбасы үшін салық 200 сомға жаңа шарттар
Жылдық кірістің 500 сомға дейінгі мөлшерінің 1 сомына
-20 тиыннан;
-500-700 сом кіріс жағдайында - 30 тиыннан;
-700-1000 сомның әр сомына 40 тиыннан салық төлеу көзделді./29/
Осы шараларды жүзеге асыруда Қазақстан өкіметі мен Өлкелік комитетінің
Ауыл шаруашылығы салығын күрт өсіруге әсер еткен тағы бір
1 га егістік жер РКФСР-да: Казақстанда:
бақша 72 сом
шабындық 150 сом 25 сом
жылқы 20 сом 120-130 сом
сиыр 20 сом 6 сом
қой-ешкі 17 сом 12 сом
болды. Казақстан бойынша кіріс мөлшерінің сырт көзге төмендігі қазақ
жылқы 13-14 сом 16 %
қой 3 сом 20%
егістік 35-40 сом 40%
шабындық 7 сом 16%
бақша 145-150 сом 20,8%
Бұл мөлшерді шаруашылықтағы егістік, шабындық жер және мал басы
1928 жылдан бастап шаруашылықтың жалпы кірісі кәсіпкерлік кірісті қосу
Казақтың натуралды, тұйық шаруашылығында мұндай кіріс жоқ немесе аз
Жалға адам ұстау мерзімі астық егетін аудандарда - 50
Салық комиссияларында жергілікті тіл білмейтін европалықтардың көп болуы казақша
Салық 1929-1930жылдардағы астық және ет өнімдерін көптеп дайындауға ынталандыруы
Қызылорда округінің Арал, Қазалы аудандарында 88 орташа қожалықтар байларға
Бұл шарттар салықтың коллективтендіруді ынталандыру мақсатына қызмет етті. Жеке
Бірақ, 1930жылы кулактарды тап ретінде жою ұраны зорлықпен коллективтендіруге
YII партия конференциясының құжаттарында соңғы 2жылда 1928-30жылдарда) 53900 бай-кулак
Ресей Федерациясы Қаржы Комиссариатының 1930жылғы наурыз айындағы № 571
Егер бұрынғы ережеде бай-кулак шаруашылықтарын анықтау шарттары көрсетілсе (кісі
Ресейде 1926-1927жылдары кулак орташа шаруадан салықты 5-6есе төлесе, 1931жылы
Бұрынғы салық зандары бойынша жеке салық төлейтін бай-кулактар 3%-тен
1930жылы Голощекиннің жеке салық төлейтін 19719бай-кулак шаруашылықтарын 1,99%-ін азсынуы
1930-31 жылғы әртүрлі мәліметтерде олардың саны біресе 22825, біресе
Кесте №6. 1926-27 - 1933 жж. ауыл шаруашылық салығы
Жылдар
Жалпы түсімдер Барлық салық түсімі % А/ш салығы Салықтың
%
1926-27 32285,8 18813,0 58,3 8435,4 44,8 20,6
1927-28 40381,7 21664,7 53,7 8127,4 37,5 20,1
1928-29 74659,3 42218,3 56,6 19798,5 46,9 26,5
1929-30 101628,6 54624,9 53,8 19869,7 36,4 19,5
1930ж. ерекше тоқсаны 36945,6 13932,4 37,7 7208,7. 51,7 19,5
1931 136,588,3 65302,0 47,8 14296,5 21,9 10,5
1932 181187,9 101879,2 56,2 10.056,7 9,9 5,6
1933 217105,9 154823,1 71,4 12389,6 8,0 5,7
Осы кестеге қарап, салықтың ең жоғары көлемі 1928-29, 1929-30
1932жылы негізгі ауылшаруашылық салығына да көп өзгерістер енгізілді. Енді
Бұл өзгерістер Кеңес өкіметінің салық саясатындағы түбегейлі максатын жүзеге
Қазақ шаруашылықтарын тұралатып тастаған салықтың тағы бір түрі -
1927 жылғы қаулыға сәйкес бұл салық мөлшерінің ең жоғарғы
Ауыл шаруашылық салығынан босатылған шаруалар өзіне-өзі салықтан да босатылсын,
Бұл асыра сілтеулер 1929-30 жылы өзіне-өзі салықты 2 есеге
Ал 1927-1928жылғы "әртүрлі кірістердің" 70,6%-і өзіне-өзі салықты құралғаны, сол
6.590.2 мыңы - бастауыш білім беру;
1.012.9 мыңы - дәрігерлік қызметті;
389.4 мыңы - жол салу;
248.4 мыңы - ауыл-селоларды көркейту, өрттен қорғауды;
1.093.3мың сомы ауылшаруашылығы қажеттерін қаржыландыру үшін жұмсалып, 7.468мың сом
Соншама қаржыларды (өзіне-өзі салықты) отырықшыландыру сияқты ұланғайыр қаржы талап
Жалпы салықтық қысымдар мен тәркілеу отырықшыландырудағы көзсіздіктермен ұласып, қалың
Салықтық қысымдар мұнымен шектелмеді. 1931-1932 жылдары салықтың жаңа түрлері:
Мәдени алым, атынан көрініп түрғандай, өзіне-өзі салық сияқты шаруашылық-мәдени
Мәдени алым тек шаруаларға ғана емес, жұмысшы қызметкерлерге де
Кесте №8. 1931-1934 ж. мәдени алымдардың түсуі (мың сом)
Жылдар Жоспарланғаны Жиналғаны
барлығы селодан барлығы селодан
1931
1932
1933
1934 -
-
-
19.780.0 -
5.644.956
-
- 7.312,0
15.031,5
18166,4
20.755,4 -
3.080.0
-
-
Кестеге қарап, мәдени алымның халықтан жиналатын қаржылардың ішінде қомақты
Жеке шаруашылықтарға қарсы бағытталған салықтың жаңа бір
түрі - уақытша салық (единовременный налог). Ол Орталық Атқару
Каулы шарттары бойынша 57 ауданның жеке шаруашылықтарына салық ауыл
Кулак бай шаруашылықтарына уақытша салық ауыл шаруашылық салығының 200%
Аталған қаулы бай-кулактарға ауылшаруашылық өнімдерін дайындаудың мемлекеттік тапсырмаларын орындамаған
Осы салықтың 1932-1934жылдардағы түсімін төмендегі кесте арқылы көреміз.
Кесте №9. Уақытша салықтың 1932-1934 жж.
Түсімі Көлемі
1932
1933
1934 213,2 мың сом
884,2 мың сом
1.733,2 мың сом
Салықтан түсетін қаржының 75%-і - мемлекеттік бюджетке, 10%-і облыстық,
1 гектарын қамсыздандыру жеке шаруалар үшін 1сом 20, малды
Окладтың қамсыздандыру төлемдерінің 1932-1933 жылдардағы жиналуы төмендегідей: 1932 жылы
Ауыл шаруашылығынан қаржы сору және жеке шаруашылықтарды салықпен тежеу
Уақытша салық, бірыңғай мәдени алым, заемдар мен окладтық қамсыздандыру
Өзге кірістер (салықтың бүркеме түрлері)
Жылдар 1.А/ш салығы (мың сом) 2.Өзге кірістер (мың сом)
1926/27 8435,4 4.992,6 1931 14.296,5 37795,5
І927/28 8127,4 7.978,0 1932 10.056,7 38220,1
1928/29 19798,5 17.867,4 1933 12.389,6 27234,0
1929/30 19.869,7 25.378,2 1934 14345,4 33176,4
ерекше тоқсан 1930 7.208,7 15193,7
Жаппай коллективтендіру басталмаған 1926-1929жылдары ауыл шаруашылық салығы 2,3есе өссе,
Қорытынды
Социализмге қажетті материалдық-техникалық базаның жоқтығы цндустрияландыру және коллективтендіру шараларын
Утопиялық мақсаттарды басшылыққа алған Кеңес өкіметі жағдайында казақ қоғамының
Қазақ шаруашылықтарын дамыту жөніндеті сан-алуан пікірлер мен көзқарастарды сараптай
Жаңа экономикалық саясат жеке меншік қатынастарының калыпты дамуына, экономиканы
Солай бола тұрса да, рыноктық қатынастарға ерік берілген жаңа
1928/1929 жылдары Одақта белең алған күштеу әдістері Казақстанда ерте
Одақта 1930 жылы басталған кулактарға қарсы күрес бағыты Қазақстанда
Маңызы аграрлық реформаға теңелген шабындық, егістік және жайылымдарды бөлу
Қазақстан бюджеті ішкі ресурстардан құралды. 1927/28 жылдардан бастап оның
Коллективтендірудің алғышарты болған әкімшіл-әміршіл, күштеу шаралары Қазақстанда аса қауырт,
Одақ көлемінде 1930/31 жылдары кең көлемде жүзеге асқан салықтың
Семей губерниясында 1928 жылы қаңтар-сәуір аралығында төтенше шаралар іске
Семейдегі салықтық заңсыздықтар Қазақстан жағдайында төтенше шараларды кең көлемде
1929-1932 жылдары Қазақстанда бүкіл КСРО-дағы сияқты салық саясаты бай-кулактарды
Орташа шаруалар салықтың прогрессивті түрімен салық төлесе, бай-кулактарға оның
Салық саясаты қаржы алу, шаруашылық өнімдерін көптеп тапсырту функцияларын
Сөйтіп, 1930-1932жылдары кең көлемде жүзеге асқан отырықшыландыру және коллективтендіру
Жаппай коллективтендіру және отырықшыландыру кезеңінде салықтық қысымдар мен зорлық
Сонымен қатар, халықтан каржы жинау (мобилизация средств) тәжірибесі асқан
Көшпелі қазақты отырықшыландыру өкіметтің стратегиялық бағыты емес, Голощекиннің коллективтендіруді
Сөйтіп, салықтық қысымдар мен ет дайындау науқандарынан күйзелген қазақтарға
Жедел жаппай отырықшыландыру (1930-1932 ж.) сәтсіздікпен аяқталып, оның барысында
Аштық пен босқыннан қалған ат төбеліндей азғана халықтың 1933-1937
1933-1937жылдары салық саясаты жекеше шаруашылықтарды күйрету құралына айналды. Бұл
1933 жылдан бастап енгізілген ауыл шаруашылық өнімдерін дайындаудағы мемлекеттік
Сөйтіп, негізі жоқ социализмнің утопиялық мақсаттары зорлық, қысым арқылы
СІЛТЕМЕЛЕР ТІЗІМІ
Гуревич А. О кризисе исторической науки //Вопросы истории. 1991.
Т.Омарбеков.20-30жылдардағы Қазақстан қасіреті.-Алматы:Санат, 1997. -320б
Дахшлейгер Т.Ф. Социально-экономические преобразования в ауле и деревне Казахстана
Абылхожин Ж.Б. Налоговая политика советското государства в ауле и
Абылхожин Ж.Б. Традиционная структура Казахстана/Социально-экономические аспекты функционирования и трансформации
Абылхожин Ж.Б. Налотовая политика советското тосударства в ауле
Сонда, 18-бет.
Нәубет.Публистикалық ой-толғаулар.Алматы: «Жалын».1990ж -68б
Единый сельскохозяйственный налот с 1927/1928 тода. - Кзылорда: Изд.
С.Садуақасұлы. Таңдамалы. 2 томдық. I том. Алматы: Біріккен қазақ
С.Садуақасұлы. Таңдамалы. 2 томдық. I том. Алматы: Біріккен қазақ
Асылбеков М.Х., Галиев А.Б. Социально-демографические процессы в Казахстане /1917-1980/.
Куртов И.А. НӘП в Казахстане... 89-6.
Сонда, 6-6.
Верт Н. История советското тосударства (1900-1991), -М.: Прогресс-Академия, 1992.
Бордютов Т.А., Козлов В.А. История и конъюнктура. -М.: Политиздат.
Сонда, 142-п.
Сонда, 131-п
Верг Н. История советского государства..., 160-6.
Шонанұлы Т. Жер тағдыры - ел тағдыры. -Алматы: Санат,
Омарбеков Т. 20-30 жылдарда Қазақстан қасіреті. -41-6.
Куртов И.А. НӘП в Казахстане.100-б.
Нәубет., -88б
Зауал. Алматы: 1995ж
История Казахстана. 2002 г. Алматы
Зауал. Алматы: 1995ж
Жакишева СА. Баи-полуфеодалы в Казахстане на рубеже 20-30годов XX
Сонда,20-б
Қазақ қалай аштықаа ұшырады. -Алматы. Қазақ университеті. 1991, 75-6.
Сонда, 76-б.
Сонда, 74-б.
Сонда, 98-б.
Омарбеков Т. Голощекин төңіреті: ол туралы не білеміз?/ Қазақ
Қазақ қалай аштыққа үшырады..., 24-6.
Сонда,87-б
Бокарев Ю.П. Социалистическая промышленность и мелкое крестьянское хозяйство в
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Омарбеков Т. ХХ ғ.
Гуревич А. О кризисе исторической науки //Вопросы истории. 1991.
Омарбеков. Т. 20-30жылдардағы Қазақстан қасіреті.-Алматы:Санат, 1997.
Дахшлейгер Т.Ф. Социально-экономические преобразования в ауле и деревне Казахстана
Абылхожин Ж.Б. Налоговая политика советското государства в ауле и
Абылхожин Ж.Б. Традиционная структура Казахстана/Социально-экономические аспекты функционирования и трансформации
Нәубет.Публистикалық ой-толғаулар.Алматы: «Жалын».1990ж
С.Садуақасұлы. Таңдамалы. 2 томдық. I том. Алматы, 1993.
Асылбеков М.Х., Галиев А.Б. Социально-демографические процессы в Казахстане /1917-1980/.
Куртов И.А. НӘП в Казахстане...Алма-Ата, 1985г.
Верт Н. История советското тосударства (1900-1991), -М., 1992.
Бордютов Т.А., Козлов В.А. История и конъюнктура. –М,. 1991.
Шонанұлы Т. Жер тағдыры - ел тағдыры. -Алматы, 2002
Зауал. Алматы: 1995ж
История Казахстана. 2002 г. Алматы
Жакишева СА. Баи-полуфеодалы в Казахстане на рубеже 20-30годов XX
Қазақ қалай аштықаа ұшырады. -Алматы. Қазақ университеті. 1991, 75-6.
Омарбеков Т. Голощекин төңіреті: ол туралы не білеміз?/ Қазақ
Бокарев Ю.П. Социалистическая промышленность и мелкое крестьянское хозяйство в
2
