Жаза және оның тағайындалуы курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................3
І ЖАЗА ҰҒЫМЫ МЕН ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ЖАЗАНЫ ТАҒАЙЫНДАУ…………………………………………………………………...5
1.1 Жаза ұғымы және оның түрлері……………………………………………5
1.2 Жаза тағайындаудың жалпы негіздері мен түрлері.............10
1.2-А Жаза тағайындаудың жалпы негіздері..................10
1.2-Б Жаза тағайындаудың түрлері……………………………………………..21
ІІ ЖАЗАНЫ ТАҒАЙЫНДАУ КЕЗІНДЕ ТУЫНДАЙТЫН ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ…………………………………………37
2.1 Аса ауыр қылмыс үшін тағайындалатын жазаның жеңілдігі……………..37
2.2 Есі дұрыс емес деп танылған бірнеше адам өлтірушіге тағайындалатын жазаның жеңілдігі………………………………………………………………..39
2.3 Өлім жазасының әйелдерге және 65 жасқа толған еркектерге тағайындалмауы…………………………………………………………………40
ҚОРЫТЫНДЫ...............................41
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.......................42
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 41 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................3
І ЖАЗА ҰҒЫМЫ МЕН ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ЖАЗАНЫ ТАҒАЙЫНДАУ…………………………………………………………………...5
1.1 Жаза ұғымы және оның түрлері……………………………………………5
1.2 Жаза тағайындаудың жалпы негіздері мен түрлері.............10
1.2-А Жаза тағайындаудың жалпы негіздері..................10
1.2-Б Жаза тағайындаудың түрлері……………………………………………..21
ІІ ЖАЗАНЫ ТАҒАЙЫНДАУ КЕЗІНДЕ ТУЫНДАЙТЫН ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ШЕШУ
2.1 Аса ауыр қылмыс үшін тағайындалатын жазаның жеңілдігі……………..37
2.2 Есі дұрыс емес деп танылған бірнеше адам өлтірушіге
2.3 Өлім жазасының әйелдерге және 65 жасқа толған еркектерге
ҚОРЫТЫНДЫ...............................41
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.......................42
КІРІСПЕ
Заңдылық пен құқық тәртібіне байланысты практикалық міндеттерді шешуде мемлекетіміздің
Қылмыс пен жаза – өзара тығыз байланысты құқықтық түсінік.
Жазаға тән ерекшелік – міндетті түрде жазалаудың болуы. Жазалау
Тағайындалған жазаның ауыр-жеңілдігі жасалынған қылмыстың сипатына және қаншалықты ауыр
Әрбір мемлекеттік мәжбүрлеу шарасының өз міндеті, өзіне тән мақсаты
Жазаның нақты мақсаты Қазақстан Республикасының қылмыстық заңдарының алдында тұрған
Жазаның мақсатын анықтаудың, бәрінен бұрын, соттың заң қолдану қызметінде
Жазаның мақсаты ҚК-тің 38 – бабында былай көрсетілген: «Жаза
Яғни жазаның мақсаты:
әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру;
сотталғанды түзеу;
сотталған тарапынан жаңа қылмыстың жасалуын болдырмау (арнайы, жеке сақтандырудың
басқа адамдар тарапынан қылмысты болдырмау (жалпы сақтандырудың мақсаты).
Жаза тағайындалған әрбір жағдайда осы мақсаттар бірге қарастырылуы тиіс.
Айыпкерге жаза тағайындағанда сот тек жәбір шеккен адамға ғана
Жалпы жазаның барлық түрлері үш топқа бөлінеді: негізгі, қосымша
Жазаның негізгі түрлеріне тек өзінше бөлек тағайындалатын жазалар жатады,
Қосымша жаза – негізгі жазамен салыстырғанда қосалқы сипаттағы жаза,
Жазаның екі түрі ғана қосымша жазаларға жатады: арнаулы, әскери
Балама жазалар қатарына айппұл салу және белгілі бір лауазымды
Жаза – мемлекет қолындағы маңызды құрал, ол арқылы мемлекет
Еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық мемлекет болып қалыптасу кезеңдерінде көптеген
Сонымен қатар, қазіргі таңдағы жаза тағайындау кезінде туындайтын проблемалар
І ЖАЗА ҰҒЫМЫ МЕН ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ЖАЗАНЫ
Жаза ұғымы және оның түрлері
Жаза дегеніміз соттың үкімі бойынша тағайындалатын мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы.
Жаза әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру, сондай-ақ сотталған адамды түзеу
Жазаның түрлері:
айыппұл салу;
белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу
қоғамдық жұмыстарға тарту;
түзеу жұмыстары;
әскери қызмет бойынша шектеу;
бас бостандығын шектеу;
қамау;
тәртіптік әскери бөлімде ұстау;
бас бостандығынан айыру;
өлім жазасы.
Сотталғандарға негізгі жазалардан басқа мынадай қосымша жазалар:
арнаулы, әскери немесе құрметті атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық дәрежесінен,
мүлкін тәркілеу қолданылуы мүмкін.
Айыппұл салу және белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі
Айыппұл ҚК-те көзделген шекте, заңмен белгіленген және жаза тағайындау
Айыппұл ҚР-ң аңдарымен белгіленген АЕК-ң жиырма бестен жиырма мыңға
Айыппұл жазалаудың қосымша түрі ретінде ҚК-ң Ерекше бөлімінің тиісті
Жазалаудың негізгі түрі ретінде тағайындалған айыппұлды төлеуден әдейі жалтарған
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қыметпен айналысу
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қыметпен айналысу
Сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасағаны үшін белгілі бір белгілі бір
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қыметпен айналысу
Бұл жазаны бостандығын шектеуге, қамауға алуға, тәртіптік әскери бөлімде
Қоғамдық жұмыстар сотталған адамның негігі жұмыстан немесе оқудан бос
Қоғамдық жұмыстар алпыс сағаттан екі жүз қырық сағатқа дейін
Әскери қызетшілерге, елу бес жастан асқан әйелдер мен алпыс
Түзеу жұмыстары екі айдан екі жылға дейін мерзімге белгіленеді
Түзеу жұмыстарына сотталған адамның табысынан соттың үкімімен белгілен мөлшерде,
Еңбекке жарамсыз деп танылған, тұрақты жұмысы жоқ немесе оқу
Түзеу жұмыстарына сотталған адам жазасын өтеуден әдейі жалтарса сот
Келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген, сотталған әскери қызметшілерге,
Әскери қызмет бойынша шектеуге сотталған адамның үлес қаражатынан соттың
Бас бостандығын шектеу соттың сотталған адамға оның бас бостандығын
Сот бас бостандығын шектеу түрінде жаза тағайындай отырып, сотталған
Бас бостандығын шектеуге сотталған адам жазаны өтеуден қасақана жалтарған
Бас бостандығын шектеу ауыр және аса ауыр қылмыс жасағаны
Бас бостандығын шекеу түріндегі жазаны өтеу кезеңінде сот
Қамау сотталған адамды тағайындалған жазаның бүкіл мерзімінде қоғамнан қатаң
Қамау бір айдан алты айға дейіінгі мерзімге белгіленеді. Қоғамдық
Қамау үкім шығару кезінде он сегіз жасқа толмаған адамдарға,
Әскери қызметшілер қамауды абақтыда өткізеді.(ҚР ҚК 46-бап).
Шақыру бойынша мерзімді әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілерге,
Бас бостандығынан айырудың орнына тәртіптік әскери бөлімде ұстау кезінде
Бас бостандығынан айыру сотталушыны колония-қонысқа жіберу, жалпы, қатаң, ерекше
Үкім шығару кезінде он сегіз жасқа толмай бас бостандығынан
ҚК-те көзделген қылмысарды жасағаны үшін бас бостандығынан айыру алты
Тағайындау кезінде бас бостандығынан айыру мерзімдерін ішінара немесе толық
Өмір бойына бас бостандығынан айыру өмірге қастандық жасалатын аса
Бас бостандығынан айыру:
абайсызда қылмыс жасағаны үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адамдарға
қасақана кішігірім немесе ауырлығы орташа және ауыр қылмыс жасағаны
аса ауыр қылмыстар жасағаны үшін бас бастандығынан айыруға тұңғыш
қылмыстардың аса қауіпті қайталануы кезінде, сондай-ақ өмір бойына бас
Аса ауыр қылмыс жасағаны үшін бес жылдан астам мерзімге
Үкіммен тағайындалған түзеу мекемесінің нысанын өзгертуді ҚР-ң құқықтық-атқарушылық заңдарына
Өлім жазасы – ату жазасы адамның өміріне қол сұғатын
Өлім жазасы әйелдерге, сондай-ақ он сегіз жасқа толмай қылмыс
ҚР-ң Президенті өлім жазасын орындауға мораторий енгізген кезде, өлім
Өлім жазасы туралы үкім ерте дегенде ол күшіне енген
Өлім жазасы кешірім жасау тәртібімен жазаны ерекше режимдегі түзеу
Ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшін соттау кезінде
ҚР-ң мемлекеттік наградалары, сондай-ақ ҚР-ң Президенті берген құрметті, әскери,
Мүлікті тәркілеу дегеніміз сотталған адамның меншігі боп табылатын мүліктің
Сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасағаны үшін сотталған адамның меншігінен басқа,
Мүлікті тәркілеу пайдакүнемдік ниетпен жасалған қылмыс үшін белгіленеді және
Қылмыстық-атқарушы заңдарда көзделген тізбеге сәйкес сотталған немесе оның асырауындағы
1.2 Жаза тағайындаудың жалпы негіздері мен түрлері
1.2-A Жаза тағайындаудың жалпы негіздері
Жаза тағайындау — жасалған қылмыста айыпты деп танылған адамға
Жаза тағайындау қылмыстық заңды қолдану барысындағы ең жауапты және
Қылмыстық құқық жаза тағайындағанда кінәлінің жеке-дара жауапкершілік принципін негізгі
Қазақстан Республикасы Конституциясының барлық адам заң мен сот алдында
Қылмыс жасаған адамға белгілі бір жазаны жеке дара тағайындау
Жаза тағайындаудың жалпы негіздері дегеніміз - әрбір нақты іс
Жаза егер ол жасалған қылмыстың ауырлығына, қоғамға қауіптілік сипаты
Жазаның мақсатқа лайықтылығы дегеніміз - соттың тағайындаған мәжбүрлеу шарасының
Жаза тағайындау кезінде сот мына жағдайларды міндетті түрде ескеруі
Жасалған қылмыстың қоғамға қауіптілік сипаты мен дәрежесі;
Кінәлінің жеке басы;
Кінәлінің қылмыс жасағанға дейінгі және одан кейінгі мінез-құлқы;
Жауаптылық пен жазаны жеңілдететін мән-жайлар;
Жауаптылық пен жазаны ауырлататын мән-жайлар;
Тағайындалған жазаның сотталған адамның түзелуіне және оның отбасының немесе
Қылмыстың қоғамға қауіптілігі - бұл ҚК-тен қарастырылған іс-әрекеттің қылмыстық
Қылмыстың қоғамға қауіптілік сипаты — қылмыстың сапалық категориясы, ол
Қылмыстың қоғамға қауіптілік дәрежесі — қылмыстың сандық категориясы. Бұл
Соттар жазаның түрі мен мөлшерін белгілеу үшін елеулі мәні
Жаза тағайындау, яғни айыптау үкімін шығарарда жаза таңдау сот
Жазаның тағайындалуы әлеуметтік әділеттіліктің қалпына келуіне, сотталған адамның түзелуіне,
Бұл мақсатқа қол жету үшін жаза дәлелді де әділ
Соттың жаза тағайындауға осы тұрғыдан қарауы ҚР ҚК-тің 52-бабында
Жаза тағайындау белгілі бір принциптерге негізделеді, олар қылмыстық заңның
Жаза тағайындаудың жалпы негіздері - заңда белгіленген критерийлер, сүйенетін
Басқа сөзбен айтқанда, қандай қылмыстық іс қаралмасын, айыпкерге кандай
ҚК-тің 52-бабына сәйкес жаза тағайындаудың жалпы негіздері мынадай үш
ҚК-тің Ерекше бөліміндегі сол қылмыс үшін жауаптылық көзделген баптар
ҚК-тің Жалпы бөлімінде қарастырылған жағдайларды ескеріп;
қылмыстың сипаты мен қоғамға қауіптілік дәрежесін, айыпкердің
Осы критерийлерді қарастырайық:
1. Сот жазаны ҚК-тің тиісті баптарында белгіленген шекте тағайындайды.
Нақты жағдайға байланысты жаза тағайындауда санкция түрінің маңыздылығы бар.
Балама санкцияларда екі және одан көп негізгі жазалар көрсетіледі,
Қандай жағдай болса да, сот Ерекше бөлімнің бабындағы санкцияда
Егер сот оған жол берсе, онда жаза тағайындаудағы принцип
2. Сот жазаны ҚК-тің Жалпы
Бұл бап бойынша бас бостандығынан айырудың ең аз мерзімі,
Жаза тағайындай отырып сот қаралған іс бойынша толық тұжырым
Мысалы, аяқталмаған қылмысты жасағаны үшін айыпталған адамға жаза тағайындағанда
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағайындау кезінде, оны жасауға
Егер адам бұлтартпау шарасы ретінде қамауда ұсталса, онда үкім
Жаза тағайындай отырып, сот ҚК-тің 38-бабында белгіленген мақсаттарды көздейді.
Жаза тағайындау кезінде қылмыстық заңның жалпы бөлімінде қарастырылған жағдайларды
3. Жаза тағайындаған кезде қылмыстың сипаты мен қоғамға қауіптілік
Жаза тағайындаудың және қылмыстың қайталануының алдын алудың тиімділігі қылмыстың
Жасаған қылмысы қоғамға онша қауіп төндірмейтін адамдарға бас бостандығынан
Қылмыстың қоғамға қауіптілік сипаты, бәрінен бұрын, қастандық жасалған нысан
Қоғамға қауіптілігі тұрғысынан қылмыс жасаудың себептері де, тәсілдері де,
Қоғамға қауіптілік сипатына қарай қылмыс түрлерінің бір-бірінен айырмашылығы бар.
Сонымен қатар соттар жасалған қылмыстың тек коғамға қауіптілік сипатын
Жаза тағайындаған кезде сот ескеруге тиісті қоғамдық қауіптілік дәрежесі
Мысалы, ҚК-тің 175-бабының 1 бөлігі бойынша жауаптылық көзделген ұрлықтың
Қылмыстың бір түрінің өзіндегі қоғамға қауіптілік дәреже келген зиянның
Егер сот қылмысты кімнің жасағанын, жазаны кімге қолданатынын дұрыс
Әдебиеттерде «адамның жеке басы» деген ұғымға адамды әлеуметтік тұлға
Адамның жеке басы деген ұғым - оның қоғамдық мәнін,
Арнаулы алдын алу, қылмыскерді түзеу сияқты жазаның мақсаттарына қылмыстың
Кімнің жазаланатынын, сотталушының қоғамға қаншалықты қауіпті екендігін, оны түзеудің
Заң және қылмыстық заң теориясы қылмыс жасаған адамға тән
Субъектінің есі дұрыстығы, ең төменгі жасы, арнаулы субъекті туралы
ҚР Жоғарғы сотының практикасында заңның бұл талабына
Жоғарыда аталғандай, айыпкердің жеке басы деген ұғым сипаты жағынан
Сыртқы жағдай айыпкердің мінез-құлқына ықпал жасай отырып оның сана-сезімін,
Адамның сана-түсінігінің бұзылу сипаты жасалатын қылмыстың түрін анықтайды, ал
Сонымен қатар адамның әлеуметтік қасиеттерінің маңыздылығын да бағалау керек.
Сот айыпкердің қоғамға қауіптілік дәрежесінің жоғары немесе төмен екендігін
Айыпкердің жеке басын сипаттайтын мән-жайларды жаза тағайындау кезінде ескермеу
Жаза тағайындаудың басты негіздеріне істің жауаптылық пен жазаны ауырлататын
ҚР ҚК-нің 53, 54-баптарында көзделген бұл мән-жайларды айыпкер жасаған
Жеңілдететін мән-жайлардың болуы жасалған қылмыстың, не қылмыскердің жеке басының
Ауырлататын мән-жайлар, ондайлар болмаған жағдайларға қарағанда, ауырырақ жаза тағайындауға
Заңда көрсетілген ауырлататын және жеңілдететін мән-жайларды есепке алу соттың
Жаза тағайындағанда сот сотталған адамға, сол жазаның оны түзейтіндей
Жаза тағайындағанда сот бұл талаптың материалдық және психологиялық жақтары
Бірақ, тағайындалған жазаның айыпкердің отбасының немесе оның асырауындағы адамдардың
Кәмелетке толмаған адамға жаза тағайындағанда сот, осы қарастырылған мән-жайлардан
Жазаны жеке даралау принципінің бір жүйемен міндетті түрде жүзеге
Мыналар қылмыстық жауаптылық пен жазаны жеңілдететін мән-жайлар деп танылады:
мән-жайлардың кездейсоқ тоғысу салдарынан алғаш рет кішігірім ауырлықтағы қылмыс
айыпкердің кәмелетке толмауы;
жүктілік;
айыпкердің жас балалары болуы;
қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей медициналық және өзге
жеке басындық, отбасылық немесе өзге де ауыр мән-жайлар тоғысуының
күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан, не материалдық, қызметтік немесе
қажетті қорғанудың құқықтық дұрыстығының шартын бұзу, аса қажеттілік қылмыс
қылмыс жасау үшін түрткі болып табылған жәбірленушінің заңға қайшы
шын жүректен өкіну, айыбын мойындап келу, қылмысты ашуға, қылмысқа
Жоғарыда(ҚК-ң 53-бабының 1-бөлігінде) көзделмеген мән-жайлар да жаза қолдану кезінде
Егер жеңілдететін мән-жай ҚК-ң Ерекше бөлімінің тиісті бабында қылмыс
ҚК-ң 53-бабының 1-бөлігінде д) және к) тармақтарында көзделген жазаны
Мыналар қылмыстық-жауаптылық пен жазаны ауырлататын мән-жайлар деп танылады:
қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы;
қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтірілуі;
адамдар тобының, алдын ала сөз байласқан адамдар тобының, ұйымдасқан
қылмыс жасағанда айрықша белсенді рөл атқару;
айыпкер үшін психикасы бұзылыуының ауыр түрінен зардап шегетіні алдын
ұлттық, нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздың себебі бойынша,
жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге қатысты,
белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе қоғамдық борышын
аса қатыгездікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні қинап қылмыс жасау;
қару, оқ-дәрі, жарылғыш заттар, жарылғыш немесе оларды бейнелеуші құрылғылар,
төтенше жағдайды, табиғи немесе өзгеде қоғамдық нәубет жағдайларын пайдаланып,
алкогольдік, есірткілік немесе уытқылық еліту жағдайында қылмыс жасау.Сот қылмыстың
адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын бұза отырып
қылмыскердің қызметі жағдайына немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген сенімді
өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатын пайдаланып қылмыс жасауы;
Егер осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мән-жәй ҚК Ерекше
Жаза тағайындау кеінде сот осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілмеген
1.2-Б Жаза тағайындаудың түрлері
Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау. Егер адам ҚК-тің әртүрлі
1) жиынтыққа кіретін қылмыстардың әрқайсына бөлек жаза тағайындау;
2) сол қылмыстардың жиынтығы бойынша түпкілікті жаза белгілеу.
Жиынтықты құрайтын қылмыстардың әрқайсына бөлек жаза тағайындау ҚК-тің 58-бабының
Қылмыстардың жиынтығы бойынша түпкілікті жаза тағайындау әрбір қылмыс бойынша
ҚК-тің 58-бабының 2 бөлігінде белгіленген жағдайларда ғана соттың сіңіру
Сіңіру принципін қолданғанда сот ҚК-тің Ерекше бөлімінің айыпкердің әрекеті
Мысалы, бірінші қылмыс үшін сот айыпкерге бір жыл мерзімге
Жекелеген қылмыстар үшін тағайындалған жазаларда қосу толық немесе ішінара
Жазаларды қосуға белгілі бір шектеу қойылған (ҚК-тің 58-бабы). Егер
Сонымен соттың қылмыстар жиынтығы болғанда жаза тағайындау принциптерін, сондай-ақ
Осы келтірілген мысалда орын алып отырған әртекті жазаларды косу
Кейде сот жиынтық құрайтын қылмыстар үшін әртүрлі, пара-пар емес
Мысалы, бір қылмыс үшін - айыппұл салу, екінші үшін
ҚК-тің 58-бабында белгіленген тәртіп іс бойынша сот үкімі шыққаннан
ҚК-тің 58-бабының 6 бөлігінде көрсетілген жағдайларда қылмыстардың жиынтығы бойынша
1) сот жаңа үкім бойынша, яғни кейін ашылған қылмыс
2) екі үкім бойынша тағайындалған жазалардың жұмсақтауын қатаңдауына сіңіру
3) ҚК-тің 62-бабының ережесіне сәйкес бірінші үкім бойынша
Бірнеше үкімдер бойынша жаза тағайындау. ҚК-тің 60-бабына сәйкес, егер
1) адамға жаза тағайындаған үкімнің болуы;
2) ол жазаны сотталған адам әлі толық өтемесе;
3) жаңа қылмыс үкім шыққаннан кейін, бірақ жазаны толық
Үкімдер жиынтығы бойынша жаза тағайындағанда жаңа қылмыс адамды бұрын
ҚК-тің 60-бабына сәйкес, егер сотталған адам үкім шығарылғаннан кейін,
Жазалардың бірдей, сондай-ақ әртекті түрлерін қосу (оның ішінде қосымшаларын
Сонымен сот үкімдер жиынтығы бойынша жаза тағайындағанда мына тәртіпті
алдымен жаңа жасалған қылмыс үшін жазаны анықтайды;
сол жазаға сот алдыңғы үкім бойынша тағайындалған жазаның өтелмеген
Үкімдер жиынтығы бойынша жаза тағайындау тәртібінің ҚК-тің 58-бабында белгіленген
Сотталған адамға жаңа қылмыс жасағаны үшін , қылмыстың осы
Қосуға болмайтын жазалар, оның ішінде қосымша жазалар дербес орындалады
Белгілі бір қылмыс үшін көзделген жазадан гөрі неғұрлым жеңіл
Төменгі шектен төмен жаза тағайындағанда сот сотталған адамға жазаның
ҚК-тің сотталған адамның әрекеті сараланатын бабының санкциясында көзделгеннен жеңілірек
Істің ерекше мән-жайы, сондай-ақ топтық қылмысқа қатысушының топ жасаған
Істің ерекше жағдайы дегеніміз қылмыс жасау барысында оң мақсаттар
Жекелеген жеңілдетуші мән-жайлар да, ондай мән-жайлардың жиынтығы да ерекше
Аяқталмаған қылмыс, қатысып жасалған қылмыс және қайталанған қылмыс үшін
ҚК-тің 56-бабына сәйкес аяқталмаған қылмыс үшін жаза тағайындағанда (қылмысқа
Қылмысқа оқталғаны үшін жазаның мерзімі мен мөлшері ҚК-тің Ерекше
Қылмысқа дайындалғаны және қылмыс жасауға оқталғаны үшін өлім жазасы
Қатысып жасалған қылмыс үшін әдетте
Бұл жағдайда қылмысқа қатысушылардың әрқайсысының қоғамға қаншалықты қауіпті екендігі
Топтасқан қылмысқа қатысушыларға жаза тағайындау жөнінде ҚК-тің
Қылмыстың қайталануы — адамның сотталғаннан кейін қайта қылмыс жасауы,
Қылмыстардың қайталануы жағдайында жасалған қылмыс үшін жазаның мерзімі мен
Қылмыстың қауіпті қайталануы жағдайында тағайындалатын жаза жасалған қылмыс үшін
Егер Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің қолданылып отырған нормасы соттылықтың
Басқа мысал. Қылмыстардың қайталану белгісі бар жағдайда адам ҚК-тің
Шартты түрде соттау. Егер түзеу жұмыстары, әскери қызмет бойынша
Шартты түрде соттау қолданылған жағдайда сот жасалған қылмыстың сипаты
Шартты түрде соттау тағайындалған кезде сот сотталған адам мінез-құлқымен
Шартты түрде соттау кезінде жазаның мүлікті тәркілеуден басқа қосымша
Шартты түрде сотталған адамның мінез-құлқын бақылауды оған уәкілдік берілген
Қылмыстардың қауіпті немесе аса қауіпті қайталануы жағдайында адамдарға шартты
Егер шартты түрде соттылушы сынақ мерзімі өткенге дейін өзінің
Егер шартты түрде сотталған адам сол үшін өзіне әкімшілік
Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде қоғамдық тәртіпті
Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде абайсызда қылмыс
Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде орташа ауырлықтағы
Қылмыстық жауаптылықтан және жазалаудан босату. Бірінші рет кішігірім немесе
Жеке адамға қарсы ауыр немесе аса ауыр қылмысты қоспағанда,
Қоғамдық қауіпті қылмыстан болған үрейлену, қорқу немесе сасқалақтау салдарынан
Ауыр емес қылмыс жасаған немесе адамның қайтыс болуымен немесе
Орташа ауыр қылмыс жасаған адам, егер ол жәбірленушімен татуласса
Қылмыс белгілері бар әрекет жасаған адамды, егер істі сот
Бірінші рет кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмыс жасаған адамды,
Егер қылмыс жасалған күннен бастап мынадай мерзімдер өтсе, адам
кішігірім қылмыс жасағаннан кейін екі жыл;
орташа ауырлықтағы қылмыс жасағаннан кейін бес жыл;
ауыр қылмыс жасағаннан кейін он бес жыл;
аса ауыр қылмыс жасағаннан кейін жиырма жыл.
Ескіру мерзімі қылмыс жасаған күннен бастап және сот үкімі
Егер қылмыс жасаған адам тергеуден немесе соттан жалтарса, ескіру
Егер ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасаған адам сәйкесінше
Жасаған қылмысы үшін ҚК бойынша өлім жазасы тағайындалуы мүмкін
Бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыс жасаған адамдарға ескіру
Түзеу жұмыстарын, әскери қызмет бойынша шектеу, бас бостандығын шектеу,
Жазадан шартты түрде – мерзімінен бұрын босату сотталған адам:
кішігірім және орташа ауырлықтағы қылмысы үшін тағайындалған жаза мерзімінің
ауыр қылмысы үшін тағайындалған жаза мерзімінің кемінде жартысын;
аса ауыр қылмысы үшін тағайындалған жаза мерзімінің кемінде үштен
Кішігірім, орташа ауыр және ауыр қылмыс үшін бас бостандығынан
Жазаның өтелмеген бөлігі, сотталған адам ауыр емес және орташа
Жеке адамға қарсы ауыр және аса ауыр қылмысы үшін
Бала он төрт жасқа толғаннан кейін немесе ол шетінеген
Қылмыс жасағаннан кейін оның өз іс-әрекетінің іс жүзіндегі сипаты
Жазаны өтеуге кедергі жасайтын өзге де ауыр науқастан зардап
Кішігірім және орташа ауырлықтағы қылмысы үшін сотталған адамды, егер
Ауыр немесе аса ауыр қылмысы үшін бас бостандығынан айыруға
Қылмысы үшін сотталған адам, егер айыптау үкімі оның заңды
кішігірім ауырлықтағы қылмысы үшін сотталғанда – үш жыл;
орташа ауырлықтағы қылмысы үшін сотталғанда – алты жыл;
ауыр қылмысы үшін сотталғанда – он жыл;
аса ауыр қылмысы үшін сотталғанда – он бес жыл.
Егер сотталған адам жазаны өтеуден жалтарса, ескіру мерзімінің өтуі
Өлім жазасына немесе өмір бойы бас бостандығынан айыруға сотталған
Рақымшылық жасау туралы актіні адамдардың жеке айқындалмаған тобы жөнінде
Қылмыс жасаған адамдар рақымшылық жасау туралы актінің негізінде қылмыстық
Ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасаған адамдарға, сондай-ақ қылмыстардың
Белгілі бір жеке адамға ол жөнінде айыптау үкімі заңды
Қылмыс жасағаны үшін сотталған адам кешірім жасау кезінде жазаны
Кәмелетке толмағандар деп қылмыс жасаған кезге қарай жасы он
Қылмыс жасаған кәмелетке толмағандарға жаза тағайындалуы мүмкін не оларға
Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза түрлері:
айыппұл;
белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру;
қоғамдық жұмыстарға тарту;
түзеу жұмыстары;
г-1) бас бостандығын шектеу;
ҚР-ң 2004 жылғы 9 желтоқсандағы №10-III Заңымен 79 баптың
бас бостандығынан айыру болып табылады.
Айыппұл кәмелетке толмай сотталған адамның дербес табысы немесе өндіріп
Кәмелетке толмағандарға белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру бір
Қоғамдық жұмыстарға тарту қырық сағаттан жүз алпыс сағатқа дейінгі
Түзеу жұмыстары сот үкім шығарған кезде он алты жасқа
Кәмелетке толмағандарға бас бостандығын шектеу бір жылдан екі жылға
Кәмелетке толмағандарға бас бостандығынан айыру он жылдан аспайтын, ал
Кәмелетке толмай сотталған адамдар бас ботандығынан айыруды:
бас бостандығынан айыруға бірінші рет сотталған еркек жынысты кәмелетке
бұрын бас бостандығынан айыру жазасын өтеген еркек жынысты кәмелетке
Қоғамдық қауіптілік сипатына және дәрежесіне, кінәлі адамның жеке басына
Сот жазаны орындаушы органға кәмелетке толмай сотталған адаммен қарым-қатынас
Кәмелетке толмаған адамға жаза тағайындау кезінде ҚК-ң 52-бабында көзделген
Кәмелетке толмаған жас жеңілдететін мән-жай ретінде басқа да жеңілдететін
Кішігірім ауырлықтағы қылмыс жасаған немесе бірінші рет орташа ауырлықтағы
Кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмыс жасағаны үшін бірінші рет
Сот кәмелетке толмаған адамға тәрбиелік әсері бар мынадай мәжбүрлеу
ескерту;
ата-аналарының немесе олардың орнындағы адамдардың не мамандандырылған мемлекеттік органның
келтірілген зиянды қалпына келтіру міндетін жүктеу;
бос уақытын шектеу және кәмелетке толмаған адамның жүріс-тұрысына ерекше
кәмелетке толмағандарға арнаулы тәрбие немесе емдеу-тәрбиелеу мекемесіне орналастыру.
Кәмелетке толмаған адамға бір мезгілде тәрбиелік әсері бар бірнеше
Ескерту кәмелетке толмаған адамға оның әрекетімен келтірілген зиянды түсіндіруден
Қадағалауға беру ата-аналарына немесе олардың орнындағы адамдарға не мамандандырылған
Келтірілген зиянды қалпына келтіру міндеті кәмелетке толмаған адамның мүліктік
Кәмелетке толмаған адамның бос уақытын шектеу және оның жүріс-тұрысына
Алты айдан екі жылға дейінгі мерзімге арнаулы тәрбие немесе
Кәмелеттік жасқа толмағандарға арналған арнаулы тәрбие немесе емдеу-тәрбиелеу мекемесінде
Кәмелетке толмаған адамның арнаулы тәрбие және емдеу-тәрбиелеу мекемесінде болуының
Жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату кәмелетке толмаған
кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмысы үшін сот тағайындаған жаза
ауыр қылмысы үшін сот тағайындаған жазаның кемінде үштен бірін;
адам өміріне қол сұғумен ұштаспаған аса ауыр қылмысы үшін
адам өміріне қол сұғумен ұштасқан аса ауыр қылмысы үшін
ҚК-ң 69 және 75-баптарында көзделген ескіру мерзімі кәмелетке толмағандарды
Он сегіз жасқа толғанға дейін қылмыс жасаған адамдар үшін
бас бостандығынан айыруға қарағанда жазаның неғұрлым жеңіл түрлерін өтегеннен
кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмысы үшін бас бостандығынан айыруды
ауыр және аса ауыр қылмысы үшін бас бостандығынан айыруды
Он сегіз бен жиырма жас аралығындағы қылмыс жасаған адамдарға
ІІ ЖАЗАНЫ ТАҒАЙЫНДАУ КЕЗІНДЕ ТУЫНДАЙТЫН ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ШЕШУ
2.1 Аса ауыр қылмыс үшін тағайындалатын жазаның жеңілдігі
Қазіргі таңда өлім жазасын орындауға мораторий енгізілген елдерде жасалатын
мораторийдің енгізілуі;
қолданылатын жазаның жеңіл болуы.
Мысалы, Ресейде 2010 жылы он тоғыз жасар жас азаматты
Бұл оқиғада қылмыскерлер бір емес бірнеше адамдарды өлтіріп отыр;
Оларды тегіннен-тегін мемлекеттік бюджеттің есебінен асыраған жағдайда мемлекет үшін
Бос жатқан тұтқындалғандардан «бір тиын» пайда жоқ.
Сәйкесінше, аса ауыр қылмыс жасағандарға келесідей жазаларды тағайыдауға болады:
Мораторийдің күшін жедел жою;
Ату жазасын тағайындау;
Денсаулыққа аса қауіпті, мемекет үшін пайдалы болып келетін ауыр
Бұл арада ең басты ескеретін жағдай – бірінші рет
Талион қағидасы – бұл мемлекет пен құқықтың дамуындағы алғашқы
Бізге талион қағидасын қоғамға қайта енгізудің қажеті жоқ. Себебі,
екі немесе одан да көп адамдарды қасақана өлтіру;
бір адамды асқан қаталдықпен, зорлықпен өлтірген жағдайда.
Менің жоғарыда ұсынып өткен проблемаларды шешу жолдарыма болуы
Біреудің өмірін қиюға біздің құқығымыз жоқ, Алла өзі жазасын
Құқықтық мемлекет қағидасына қайшы келеді.
Болуы мүмкін қарсылықтарға жауап:
Шариғат бойынша Алла әділеттілікті өзі орнатады: «Адамның біреуге істеген
Қазақстан Республикасында өлім жазасын тағайындауға мораторий енгізілгенімен, мемлекетке қауіп
Жоғаруда айтылған шешу жолдарын мемлекет қолданған жағдайда алынатын нәтиже:
тағайындалатын жаза күшейе түседі;
қылмыс саны азаяды;
елде тәртіп орнайды;
қоғамда әділеттілік орнайды.
2.2 Есі дұрыс емес деп танылған бірнеше адам өлтірушіге
Маньяк, кісі өлтіуші жауыздарды есі дұрыс емес деп анықтап
Мысалы, әлемге аты шулы маньяк, қасапшы каннибал Николай Жумагалиевті
Ол өзінің тоғыз әйелді қалай өлтіргендігін, адамның етін қалай
Ол жақсы, бірнеше балалардан тұратын толыққанды отбасынан шыққан. Әскерге
Оны Мәскеудегі В.П. Сербскийдің атындағы соттық психиатрия институтында зерттеп,
Және де мұндай адамдарды емдеудің еш мағынасы да жоқ.
Олай болса оларға бостан-босқа шығын шығарып емдеп, асыраудың қандай
2.3 Өлім жазасының әйелдерге және 65 жасқа толған еркектерге
ҚР ҚК-ң 49-бабының 2-тармағында өлім жазасы әйелдерге және
Алпыс бес жасқа жеткен адам мемлекетке қауіп төндіретін аса
ҚОРЫТЫНДЫ
Адам баласы дүниеге келгеннен бастап қылмыс онымен бірге қатар
Өкінішке орай адам баласы қылмыс жасауға бейім болып келеді.
Сол себептен мемлекет қатаң тәртіп орнатуды бақылау керек. Және
Егер адамдардың әрқайсысы өз-өзіне ие болып басқаға қастанық жасамаса
Кейде мен ойлаймын: «Неге адамдарды біреу басқару керек? Неге
Қолданылған әдебиеттер
Беляев Н.А. Цели наказания и средства их достижения
Карпец И.И. Наказани:Социальные, правовые и криминологические проблемы/
Тарбагаев А.Н. Понятие и цели
Марцев А.И. Теоретические вопросы общего и специалъного предупреждения преступления:
Карпец И.И. Көрсетілген жұмыстың 156-157 беттері, жазадан босату. –
Шаргородский М.Д. Наказание по советскому уголовному праву/ М.Д. Шаргородский.-
Полубинская С.В. Цели уголовного наказания/ С.В.Полубинская.- М., Наука.- 1990.-486
Карпец И.И. Индивидуализация наказания/ И.И. Карпец. – М., 1962.-
Ефимов Е.А. Условное осуждение и условно-досрочное освобождение от наказания/
Шаргородский М.Д. Наказание по советскому уголовному праву/ М.Д. Шаргородский.
Ломако В.А. Применение угловного осуждения/ В.А. Ломако. – Харьков,
Ткачевский Ю. М. Освобождение от отбывания наказания/ Ю. М.
Анашкин Г.З. Условное осуждение и практика его примененш/ Г.З.
Г.З. Анашкин, З.А. Вышинская, В.С. Минская.
Кейбір мәліметтерге қарағанда шартты түрде соттаудың 1972 жылғы өзіндік
Эффективность применения уеоловного закона. – М., 1973. - 124
Г.З. Анашкин, З.А. Вышинская. В.С. Минская.
Хламов П.И. О некоторых особенностях применения наказания военнослужащим/
Г.З. Анашкин, З.А. Вышинская, В.С. Минская. Көрсетілген
В.А. Ломако. Көрсетілген жұмыс. – Б. 73.
3
3 37 37
