Ауыл шаруашылықта астық курстық жұмыс
Мазмұны
Кіріспе. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . 5
1.ҚР астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің теориялық негіздері
1.1 Ауыл шаруашылығы жалпы саласының даму жағдайлары . . . . . . . . . . . . 8
1.2 Ауыл шаруашылықта астықтың экономикалық тиімділігі . . . . . . . . . . . . 11
1.3 Экономикалық тиімділік көрсеткіштерінің теориялық негіздері . . . . . . .13
2. “Ақсай нанның” ЖШС –ның астық өндірісінің экономикалық жағдайын талдау
2.1 Шаруашылықтың жалпы экономикалық сипаттамасы...........................18
2.2 “Ақсай нанның” негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау. . . . . . . . 19
2.3 “Ақсай нанның” бәсекелестік стратегиясын қалыптастыру және өндірісінің экономикалық тиімділігі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . 29
2.4 Ауыл шаруашылығының астық басым бағыттарын дамытуға мемлекеттік қолдау . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3. Ауыл шаруашылықтағы астық өндіруді жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорынның қаржылық нәтижесін арттыру бағыттары.. . .. . . . . . . . . . 34
3.2 Наубайхана қызметінің экономикалық тиімділігінің болжамы. .. . . . . . . 35
Қорытынды.................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. .43
Пайдаланылған әдебиеттер . . . . . .. . . .. . . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . .45
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 41 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе. . . . . . . .
1.ҚР астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің теориялық негіздері
1.1 Ауыл шаруашылығы жалпы саласының даму жағдайлары .
1.2 Ауыл шаруашылықта астықтың экономикалық тиімділігі . .
1.3 Экономикалық тиімділік көрсеткіштерінің теориялық негіздері . .
2. “Ақсай нанның” ЖШС –ның астық өндірісінің экономикалық
2.1 Шаруашылықтың жалпы экономикалық сипаттамасы...........................18
2.2 “Ақсай нанның” негізгі экономикалық көрсеткіштерін
2.3 “Ақсай нанның” бәсекелестік стратегиясын қалыптастыру және
2.4 Ауыл шаруашылығының астық басым бағыттарын дамытуға мемлекеттік
3. Ауыл шаруашылықтағы астық өндіруді жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорынның қаржылық нәтижесін арттыру бағыттары.. . ..
3.2 Наубайхана қызметінің экономикалық тиімділігінің болжамы. .. .
Қорытынды.................... . . . . . .
Пайдаланылған әдебиеттер . . . . . ..
Кіріспе
Адамзаттың өнеркәсіп пен техникадағы қол жеткізген жетістіктері қаншалықты
Ең алдымен осы табиғаттың басты негізгі қоры –
Осы айтылғандарға қоса Қазақстанда ауылшаруашылық өндірісінің нарықтық механизмі
Сондықтан да көптеген елдерде ауылшаруашылығының экономикасын мемлекеттік реттеудің
Әлемдік ауыл шаруашылығының тәжірибесі ертеректе көрнекті ресейлік экономист-ғалым
Ауыл шаруашылығы экономикасының ең күрделі мәселелерінің бірі –
Шаруаларға тек жұмыс істеу міндет қалдырылды да, олар
Бірақ, бұл – айтылмыш саладағы күйзеліс себептердің бір
Қазіргі меншіктің жаңа түрлеріне көшкен шарушылықтардың, жалпы ауыл
ҚР астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің теориялық негіздері
Ауыл шаруашылығы жалпы саласының даму жағдайлары
Қазақстан – 16,5 миллион адам тұратын Орталық Азиядағы
Ішкі көздернің есебінен өндіріс құлдырауын тоқтату, экономикалық жағдайды
Бәсекелестік қатынасты дамытуды қамтамасыз ететін көпукладты экономиканы қалыптастыру
Ауылшаруашылықта еркін бағ белгілеуге көшуін қамтамасыз ететін тиісті
Баға конъюктурасы мен өнімді тиімді пайдалану деңгейін
Агроөнеркәсіп кешенінің терең құрылымдық жаңғыруын төмендегідей бағыттарда жүзеге
-республиканың табиғи аймақтарының биоклиматтық потенциялын олардың экологиялық мақсаткерлігіне
-ауыл шаруашылығындағы мал басының генетикалық потенциалын әрбір табиғи
Ауыл шаруашылығының экожүйенің барлық элементерін, экономикалық, құқықтық және
Қазіргі жағдайда тұтастай республика ауылшаруашылық кәсіпорындары бойынша салықтар
Мемлекеттің инвестициялық саясатына келетін болсақ, құрылымыдық өзгерістерді жүзеге
-мемлекеттік маңызы бар табиғатты қорғау шаралары мен мелиоративтік
-жолдардың, электр қуатын беру жүйелерінің, магистральды газ және
-ауылдық денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет, бала-бақша және
-жоғары білімді мамандар дайындау, күрделі ғылыми зерттеулер жүргізу
Мемлекеттің ауыл шаруашылығына қатысты экспорт-импорт операцияларын реттеуде негізгі
Аграрлық салада экономикалық реформаны жүзеге асыру, ең алдымен,
-агроөнеркәсіп кешенінің дамуын бюджеттік қаржыландыру, баға, несие, салық,
-мемлекеттік саясат бағдарламалары мен ауылшаруашылығының өркендеу жоспарларын, нормативтік
-мемлекеттік азық-түлік қорын қалыптастыру;
-түбегейлі ғылыми-ізденіс жұмыстарын ұйымдастыру;
-ғылыми-техникалық жетістерді енгізу;
-халықаралық экономикалық байланыстарды реттеу;
-инспекциялық бақылау;
-жер қорын, өнімді стандарттау жүйесін басқару;
-ветеринарлық бақылау;
Жалпы аграрлық қатынастарды басқару жүйесіндегі міндет – олардың
Жер қатынастарын реттеудің негізгі бағыттары:
а) ауыл шаруашылығында өндірістің негізгі құралы ретінде жердің
ә) жердің сапасына қарай жер салығының мөлшерін белгілеу;
б) ауыл шаруашылығына қолайлы жерлерді қорғай мен тиімді
Ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп өнімдерінің айырбасындағы біздер әу
Аграрлық секторда тауар өндірушілердің тұрақты жұмыс істеу үшін
Республика халқын азық-түлікпен және өнеркәсіпті шикізатпен қамтамасыз ету
1.2 Ауыл шаруашылықта астықтың экономикалық тиімділігі
Нарықтық экономика жағдайында астық өміршеңдігі оның тауарлары мен
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі – нақты сатып алып отырған
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі – оны басқарудағы барлық проблемалар
Саланың бәсекеге қабілеттілігі, бір жағынан, ондағы компаниялардың бәсекелестік
Бәсекеге қабілетті бір сала өз ара бірін-бірі нығайтатын
Салааралық бәсеке әр-түрлі салалардағы шаруашылық субъектілері арасында елеулі
Қорыта айтқанда ауыл шаруашылығы өндірісінің дамыту – қара
Қазіргі кезде біздің елде әдеттен тыс ахуал қалыптасты:
Әдетте ашық ұлттық рыноктар болмайды, әсіресе азық-түлік рыногы
Нарықтық экономика жағдайында астық республикамыздың ауылшаруашылығық тауар өндірушілеріне
Қараусыз қалған мал қорлары мен жарамсыз техникалар негізінде
Аграрлық сектордағы дағдарыстың бір себебі – банкілік несие
Мәселе тек мұнда емес. Ол экономикалық ситуацияның қарама-қайшылығында,
Сондықтан, ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдау шаралары осы жоғарыда
Сонымен қатар мемлекеттік бюджет қорларын мақсатты бағдарламалардың іске
1.3 Экономикалық тиімділік көрсеткіштерінің теориялық негіздері
Өндірістің экономикалық тиімділігі - күрделі экономикалық категория. Онда
Экономикалық тиімділік экномикалық нәтиженің осы нәтижені туғызатын ресурстарға
Экономикалық тиімділік деңгейі экономикалық нәтижеге қандай экономикалық ресурстар
Экономикалық тиімділік көптеген және алуан түрлі факторлардың әсерінен
Өндірістің мақсаты іске асырылатын түпкі нәтижесі – оның
Өндіріс тиімділігі – бұл күрделі экономикалық категория, онда
Тиімділік критериі – халық шаруашылығы өндіріс мақсатын, ауыл
Тиімділікті мамандану критериясының мағынасы ауыл шаруашылық өндірісі тиімділігінің
Тиімділікті интенсивтендіру әрқашанда саланың нақты тиімділігінің өзгерісі және
Құрылым көзқарасы тұрғысынан әртүрлі уаыттарда айтылған ұныныстар мен
Аграрлық – өнеркәсіптік кешендегі ұдайы өндірістің әлеуметтік экономикалық
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарда өндірістік нәтижені ресурстар және шығынмен
Ауыл шаруашылығының тиімділігі – ауыл шаруашылығындағы субъектілерінің қаржы
Бұл жерде айта кететін маңызды жайт – ауыл
Кәсіпорындардың рационалды мамандануы жерді өндірістің, еңбектің және материалдық
100 га ауыл шаруашылық жеріне және 100 га
1 жұмыскерге және 1 адам күнге (адам-сағатқа);
100 тг негізгі өндірістік қорларға;
100 тг барлық өндірістік шығындарға.
Бұл көрсеткіштердін әр қайсысы өндірістік ресурстарды пайдалану бойынша
Бұл көрсеткіштердін қатынасы шаруашылықтың тауарлылығы туралы толық көрініс
Ауыл шаруашылық өндірісін ұйымдастырудың ең маңызды жақтарын сипаттайтың
өнімділік және еңбек ақы ;
өнімнін өзіндік құны ;
күрделі салымдардың тиімділігі.
Ұсыныстарда астық өндірісінін тиімділігінің сапалық жағына ерекше екпін
Жүйені жаңа көрсеткіштермен толықтыру теңденциясына қарсы кейбір авторлар
Өндіріс рентабельділігі – кәсіпорынның кірістілігі, пайдалылығы. Рентабельділік деңгейде
Өндіріс рентабельділігі деген немістің пайдалы кірісті деген сөзінен
Рентабельділік – ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігін қортындылаушы көрсеткіш.
Әрбір шаруашылықтың рентабельділік деңгейі алынған пайда көлемінен анықталады.
Өзін-өзі ақтауды қамтамасыз ету үшін әрбір шаруашылық өндірістік
Рентабельділік көптеген факторларға тәуелді, яғни сатудан түскен түсімнің
П = СТТ – ТӨҚ
Пайда алатын кәсіпорындар рентабельді болып есептеледі. Пайда неғұрлым
Астық өндірісінің экономикалық тиімділігі және оның деңгейін тұрақтандыру
2. “Ақсай нанның” ЖШС-ның астық өндірісінің экономикалық жағдайын
2.1 Шаруашылықтың жалпы экономикалық сипаттамасы
“Ақсай” ЖШС 1997 жылдың 21 маусымында Қазақстан Республикасының
Бекітілген жауапкершілігі шектеулі серіктестігі заңды тұлға болып табылады,
«Ақсай» ЖШС-гі астық өндіруге бағытталған. Шаруашылықта мәдени, тұрмыстық
Шаруашылық орналасқан аудан астық өндірісі үшін өте қолайлы.
Кәсіпорынның мекен жайы: Қостанай облысы, Жетіқара ауданы. Серіктестік
өндіру, қайта істеу, ауыл шаруашылық өнімдерін сатуда жүзеге
ұн өнімдерін дайындау;
азық-түлік және жемдік мақсатқа астық дайындау, оны кептіру,
делдалдық және коммерциялық кәсіптер;
ауыл шаруашылығы өнімін өндіру, ұқсату, өткізу, бұл іске
жарма, құрама жем өндіріп, оны өткізу;
қоймалар мен элеваторда тауар сақтау қызметі;
автокөлікпен жолаушы және жүк тасымалдау;
қолданыстағы басқа да тыйым салынбайтын жұмыстарды орындау, қызмет
Қоғам лицензиялауға жататын қызмет түрлерін, тек лицензиясы болған
Қоғам мүлкі оның балансында енетін, меншігі болып табылатын
Серіктестіктің мүлкін құрайтын көздер келесідей:
қатысушылардың жарғылық қорға қосқан үлесі;
өндірістік шаруашылық жұмысынан түскен кіріс- несие қаржысы;
қатысушы қоғамның қызметін қамтамасыз ету үшін өз қаржысы
Ұйымдастыру формасы – жауапкершілігі шектеулі серіктестік, меншік нысаны
Қызметтен түскен кіріс материалдық шығындарды өтеуге, міндетті төлем
Қоғам болжамсыз шығындарды жабу, өндірістік іспен айналысатын шығынның
Қоғамның басқармасы 3 жылдық мерзімге тағайындалады, құрамына сегіз
( басқарма төрағасы;
( басқарма төрағасының бірінші орынбасары;
( басқарма төрағасының коммерциялық және инвестиция жөніндегі орынбасары;
( бас директор;
( қаржы директоры;
( заңгер кеңесші;
( бас бухгалтер;
( басқарма мүшелері.
Кәсіпорын жетекшілерінің басты бағыты – шығарылған өнімнің сапасына,
«Ақсай» ЖШС-гі қызметінде маркетингтік жоспар құрастырылады, онда өнім
2.2 “Ақсай нанның” негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау
“Ақсай” НТК ЖШС-нің қаржылық экономиклық қызмет талдауда оның
Басқару қызметінің тиімділігін анықтауда ұйымның қаржылық экономикалық көрсеткіштеріне
Кесте 1. “Ақсай” НТК ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер өл. бір. 2010 2011 2012
Өнімнің шығарылуы Т.т. 17857,5 19674,1 18124,3
ҚҚС-сыз тауарлы өнім Т.н. 566645 691301 514850
ҚҚС-мен тауарлы өнім Т.т. 655273 765424 617820
Тауарлы өнімнің өзіндік құны Т.т. 469690 614598 454624
Табыс Т.т. 96955 75703 60226
Рентабельділік % 20,6 12,5 13,2
Дайын өнімнің 1 тг.шығын-дар Т. 0,829 0,889 0,883
Еңбек қоры Т.т. 76635,2 106207 44580,3
Жұмыскерлердін жалпы са-ны Ад. 501 556 370
1 жұм. орташа айлық еңбек ақы Т. 13683
1 жұмыскерге еңбек өнім-ділігі Т. 104667 117329 11545
“Ақсай”НТК ЖШС-ның жылдық есептермелері негізінде.
2011 жылы “Ақсай” НТК-ы 775825,0 мың теңге табыс
Кесте 2. “Ақсай- нан” ЖШС -нің 2008 жылғы
№ Көрсеткіштер өлш. бір. Жоспар Нақты Ауытқуы
1 Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада), ҚҚС-мен Мың
Жалғасы келесі бетте
А 1 2 3 4 5
2 Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада) ҚҚС-сыз Мың
3 Өткізілген 1 өнім көлемі (көтерме бағада) Мың
4 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 601 587 -14
5 Еңбек ақы қоры Мың тг. 115512,7 115512,7
6 1 жұмысшының 1 жыл-дағы өнімділі Мың тг.
7 Дайын өнімнің 1 тең-гесіне шығындар Мың тг.
8 Өндірілген өнімнінің өзіндік құны Мың тг. 608715,4
9 Бағалы қағаздар Мын тг. 1111,0 1111,0
10 Негізгі құралдар Мын тг. 220800 267827,3 +47027,3
11 Сон. іш. негізгі өнірістік қорлар Мын тг.
“Ақсай”НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде.
Дайын өнімнің 1 теңгесіне шығындар есепті жылы негізгі
Негізгі өндірістік құралдарды толық талдау үшін бірнеше көрсеткіштерді
А) пайдалану коэффиценті – 0,847;
Б) негізгі құралдардың жаңару коэффиценті – 4,62%;
В) қор қайтымдылығы – 0,481 теңге;
Г) интенсивтілік коэффиценті – 1,1%
Келтірілген мәлеметтер негізгі құралдардың пайдалану тиімділігін көрсетеді. Ол
Рентабельділік жоспарға қарағанда – 8,1 %-ке кеміді, рентабельділігің
“Ақсай” ЖШС -нің таза табысының өсуі келесі факторлардың
Өнімнің сапасы мен ассортимент құрылымынның жақсарту;
Негізгі өндірістік құралдардың тиімді пайдалануы;
Өткізілген өнім қалдықтарының азаюы;
Еңбек өнімділігінің көбейюі.
Жалпы алғанда “Ақсай” ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштердін талдау
Негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерді талдау көрсетіп отырғандай, 2012 жылы
2012 жылы жұмыскерлердін орташа тізімдік саны 587 адам
2012 жылы тауарлы өнімнің 1 теңгесіне – 0,89
Өзіндік құнның көбеюі ұнның бағасының өсуіне, сондай-ақ энергия
Кесте 3. “Ақсай нанның” ЖШС-нің экономикалық жұмысына талдау
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2011 ж. 2012 ж.
1 Өнім көлемі Теңге 17858,0 19674,0 +1816,0 1,10
2 Еңбек ақы қоры Мың тг. 79218,9 115512,7
3 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 437 587 +150
4 1 жұмыскерге шы-ғындылық Теңге 121078 117329
5 Орташа айлық ең-бек ақы Теңге 14000
6 ҚҚС-сыз жалпы табыс Мың тг. 566645 691301
7 Шығындар (өз. құн) Мың тг. 469690 614598
8 1 теңге пропор-цияға шығындар Тиын 0,86 0,89
9 Рентабельділік % 20,6 12,5 -8,1 0,61
10 Бағалы қағаздар Мың тг. 1110,0 1110,0 -
11 Негізгі құралдар Мың тг. 200020,3 267827,3
12 Сон. іш. негізгі өн-дірістік қорлар Мың
Жалғасы келесі бетте
А 1 2 3 4 5 6
13 Негізгі өндірістік қорлардың амартизациясы Мың тг. 25266,6
14 Бюджетке ауда-рымдар Мың тг. 17658,6 12462,0 -5196,6
15 Таза табыс Мың тг. 82717,3 44602,2 -38115,1
“Ақсай” НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде
Жоғарыдағы кестеде “Ақсай” НТК-ның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау үшін
Қаржылық тұрақтылықты сипаттау үшін кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының
2011 жылы: 96343,2+156624,0-175330,1-77637,1 мың теңге
2012 жылы: 133409,0+100684,8-234699-605,2 мын теңге.
Есептеулер көрсетіп отырғандай, меншіктік айналым құралдары біршама азайған.
Меншіктік айналым құралдары материалды-өндірістік қорларды жабу үшін пайдаланады.
ТМД Осылайша, барлық қорлар меншіктік айналым құралдарымен жабылады және
2012 жылы кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының жоқтығынан абсолютті
Меншіктік айналым құралдары 0 Бұл жағдайда кәсіпорын қорларды жабуға тартылған құралдарды пайдаланады,
Кәсіпорынның өтімділігің талдау үшін ағамдағы, жылдам және абсолюті
Ағымдағы өтімділік коэффиценті 2011 жылы ағымдағы міндеттемелерді 1
Кесте 4. “Ақсай” НТК-ның өтімділік көрсеткіштерін талдау
№ Көрсеткіштер 31.12.11 жылға 31.12.12
жылға Өзгеру, мың тг. 2010 ж. %-пен
1 Ағымдағы активтер, мың тг. 111376,0 84995,5 -26380,5
2 Өтімді активтер, мың тг. 80548,5 33915,3 -46633,2
3 Ақша қаражаттары, мың тг. 3951,2 9217,8 5266,6
4 Қысқа мерзімді міндет-темелер, мың тг. 33738,9 85600,7
5 Ағымдағы өтімділік коэф-фициенті (1-жол4-жол) 3,30 0,99 -2,31
6 Жылдам өтімділік коэф-фициенті (2-жол4-жол) 2,39 0,40 -1,99
7 Абсоютті өтімділік коэф-фициенті (3-жол4-жол) 0,12 0,11 -0,01
“Ақсай” НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде еместігін көрсетеді.
Жылдам өтімділік коэффициенті ағымдағы міндеттемелердің 1 теңгесіне өтімді
Абсолютті өтімділік каэффициенті кәсіпорынның төмен қабілеттілігін төмен екендігін
Өтімділіктің есептелген көрсеткіштері кәсіпорынның жағдайы 2011 жылы жеткілікті
Әрі қарай 5-ші кестеде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын
Автономия коэффициенті кәсіпорынның қарыз капиталды меншіктік капиталмен орнын
Қарыз құралдарының үлесі 8%-ға төмендеген, бірақ оған қарамастан
Кесте 5. “Ақсай ”НТК ЖШС-нің қаржылық тұрақтылығы көрсеткітерін
№ Көрсеткіштер 31.12.11 жылға 31.12.12 жылға Өзгеру мың
1 Меншіктік капитал, мың тг. 96343,2 133409 37065,8
2 Міндеттемелер, мың тг. 190362,9 186285,5 -4077,4 97,85
3 Ұзақ мерзімді міндеттемелер, мың тг. 156624,0 100684,8
4 Жабдықтаушылар мен под-рядчиктер алдындағы қарыз, мың тг.
5 НҚ мен МЕА-дің бастапқы құ-ны, мың тг.
6 НҚ мен МЕА-дің тозуы мың теңге 25266,6
7 Қалдық құны бойынша негізгі құралда, мың тг
8 Ағымдағы активтер, мың тг. 111376 84995,5 -26380,5
9 ТМД, мың тг. 30827,5 51080,2 20252,7 165,69
10 Жалпы капитал, Мың тг. 286706,1 319694,5 32988,4
Меншітік және қарыз құралдарының арақатынасын сипаттайдын
Жалғасы келесі бетте
А 1 2 3 4 5
11 Автономия коэффициенті (1-жол10-жол) 0,33 0,42 0,1 124,18
12 Қаржылық тәуелділік коэф-фициенті (2-жол10-жол) 0,66 0,58 -0,1
13 Қарыз қаражаттың коэф-фициенті (2-жол1-жол) 1,98 1,40 -0,6
14 Инвестицияларды жабу коэф-фициенті (1-ж+3-жол10-жол 0,88 0,73 -0,6
15 ТМД-ды жабу коэффи-циенті(19-жол+4-жол)9-жол 3,21 0,74 -2,5 23,05
Негізгі құралдардың жағдайын сипаттайтын
16 Негізгі құралдардың нақты құнының коэффициенті (7-жол10-жол) 5,67
17 Амортизацияның жинақтау ко-эффициенті (6-жол5-жол) 0,13 0,20 0,1
18 Ағымдағы активтер мен қозғалмайтын мүліктің арақатынасының коэффи-циенті
19 Меншіктік айналым құрал-дары 77637,1 - -77637,1 -
“Ақсай” НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде
Жылы ол тауарлы-материалды қорлардың 1 теңгесіне қорлардың қалыптасу
Мүліктің нақты құнының коэффициенті кәсіпорынның өндірістік потециялын анықтайды.
0,71Кәсіпорын дағдарысты жағдайдан өзінің несиелік қарызын азайту, артық
“Ақсай” НТК ЖШС-нің қаржылық-экономикалық жағдайы туралы толық көрініс
Кесте 6. “Ақсай” НТК ЖШС-нің іскерлік белсенділігің талдау
№ Көрсеткіштер 2011 ж. 2012 ж. Өзгеру мың
1 Өнімді өткізуден түскен табыс, мың тг. 646402,6
2 Активтердің орташа жылдық құны, мың тг. 25870,3
3 Меншіктік капиталдың орташа жылдық құны, мың тг.
4 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың тг.
5 Ағымдағы активтердің орташа жылдық құны, мың тг.
6 Несиелік қарыздың орташа жылдық мәні, мың тг
7 Активтердің айналымдылық коэф-фициенті (1-ол2-жол) 2,5 2,63 0,13
8 Меншіктік капиталдың айналым-дылық коэффициенті (1-жол3-жол) 10,76 6,94
9 Негізгі құралдардың айналым-дылық коэффициенті (1-жол5-жол) 3,79 4,10
10 Ағымдағы активтердің айналым-дылық коэффициенті(1-жол5жол) 7,39 8,12 0,73
11 Несиелік қарыздың айналымдылық коэффициенті (1-жол6жол) 10,53 13,37
“Ақсай” НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде.
6-шы кестеден көріп отырғанымыздай активтердің айналымдылық коэффициентідін ішінде
Меншіктік капиталдын айналымдылық коэффициенті 10,76-дан 6,94-ке қысқарғанымен, ол
Сонымен қатар несиелік қарыздың өсуі байқалады, ол өткізуден
Төменде 7-ші кестеде “Ақсай” НТК ЖШС-нің табыстылық көрсеткіштері
Өнімді өткізуден түскен табыс (23%) жалпы табыс (10%).
Кесте 7. “Ақсай” НТК ЖШС-нің табыстылығын талдау
№ Көрсеткіштер 31.12.11 жылға 31.12.12 жылға Өзгеруі мың
1 Өнімді өткізуден түскен табыс. мың тг. 646402,6
2 Жалпы табыс, мың тг. 230287,4 254049,1 23761,7
3 Өткізілген өнімнің толық өзіндік құны, мың тг.
4 Негізгі қызметтен түскен табыс, мың тг. 100880,0
5 Таза табыс, мың тг. 82717,3 41632,9 -41084,4
6 Ағымдағы активтер, мың тг. 111376,0 84995,5 -26380,5
7 Ұзақ мерзімді активтер, мың тг. 175330,1 234699,0
8 Меншікті капитал, мың тг. 96343,2 133409,0 37065,8
9 Ағымдағы активтердің табыс-тылығы (5-жол6-жол) 0,74 0,49 -0,25
10 Ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы(5-жол7-жол) 0,47 0,18 -0,29
11 Өткізген өнімнің табысты-лығы (2-жол1-жол) 0,13 0,05 -0,08
12 Өткізу көлемінің табыс-тылығы (2-жол1-жол) 0,36 0,32 -0,04
13 Негізгі қызметтің табыс-тылығы (4-жол3-жол) 0,18 0,11 -0,08
14 Меншіктік капиталдың та-быстылығы (5-жол8-жол) 0,86 0,31 -0,55
“Ақсай”НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде.
2.3 “Ақсай нанның” бәсекелестік стратегиясын құру
“Ақсай нан” және онын нан өнімдері камбинаты –
“Ақсай нан” және нан өнімдері кабинатының өзіндік балансы
Кәсіпорын қызметінің мақсаты Алматы және облыс тұрғындарын сапалы
Бүгінгі танда “Ақсай” ЖШС нан және нан өнімдері
Сурет-1. Өндіріс көлемінің өсуі.
Өнімдер номенклатурасына келесідей өнімдер кіреді:
1 сортты бидай ұнынан жасалған нан
Қара және қара – бидай наны
Кебек қосылған түрлі нан өнімдері.
Тоқаш өнімдері
Сдобтық өнімдері
Қатпарлы нан өнімдері
Барандық нан өнімдері
Торттар және пирожнылар
Кекстер, рулеттер
Пряндіктер
“Жаз” сусыны үшін құрғақ жартылай фабрикаттар.
Жалпы көлемде өндіретін өнімнін жарты бөлігін тұтынушылар жоғары
“Ақсай нан” өнімдері комбинаты өнімдерді шығарумен байланысты жұмыс
Кәсіпорынның жаңа иелерін басқару құрламын өзгертті, бөлімшелердің орнына
“Ақсай” ЖШС нан және нан өнімдері комбинатының жұмыс
“Ақсай нан” және нан өнімдер комбинатының өнімдерін сатып
“Ақсай нан” және өнімдері камбинатының басты өндірістік бірлік
“Ақсай” ЖШС нан және нан өнімдері камбинаты өндірістік
Негізгі
Қосалқы
Қызмет көрсету
Комбинаттағы негізгі қоры құрылымының көп бөлігі ғимараттар алады
Қорыта айтқанда “Ақсай нанның” ЖШС көптеген нанның түрлерін
2.4 Ауыл шаруашылығының астық басым бағыттарын дамытуға мемлекеттік
Республикада жоғары дамыған астық ауыл шаруашылығының нақты қажеттілігіне
Мемлекеттің іс-әрекетті ұйымдастыру саясаты минералдық шикізаттарды өндіруге және
Агроөнеркәсіптік кешен – тұтынушылар тауарларын өндіретін халық шаруашылығының
Нарық жағдайында ауыл шаруашылығы саласының астық шығынға ұшырауы
2012 жылға дейін ауыл шаруашылығын дамытудың стратегиялық бағыты
Мақсаты – ауыл шаруашылығы өнімдері мен азық-түлік өндірудің
Міндеті:
өнімдерді өндірудің тиімділігін қамтамасыз ету, әрі ішкі және
ауыл шаруашылығы ұйымдарының қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету;
агроөнеркәсіптің тұрақтылығын қалыптастыруда мемлекеттік қолдаудың ролін арттыру.
Мемлекеттік қаржылық ресурстары ауыл шаруашылық тауарларын өндірушілердің тиімді
Арнайы мақсатқа жетуге арналған шаралар:
жалға беру (лизинг) жағдайында ауыл шаруашылығы техникаларымен (10
элиталық тұқыммен және асыл тұқымды малдармен толық қамтамасыз
жалға беру жағдайында сапалы тұқыммен және жоғары өнімді
ауыл шаруашылы тауарларын өндірушілердің техникалар мен жабдықтарды сатып
экспорттық өнімдердің тасымалдау шығындарының өтелуі;
аграрлық өнімдерді импорттаған кезде кедендік тарифті және тарифтік
аграрлық өнімдерді импорттаған кезде кедендік тарифті және тарифтік
ғылыми, өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымдарға жұмсалатын қаржыны арттыру.
Салық саясатының мақсаты – экономикалық өсуді және экономика
2008-2015 жылдары салық саясаты саласында біраз өзгерістер енгізіледі.
Салық жүйесін жетілдіру мақсатында мынадай шаралар іске асырылады:
- тікелей салық салудың үлесімен маңыздылығын арттыру арқылы
- кеден саясатының ынталандыру ролін арттыру;
- салық әкімшілігі жүйесін жетілдіру, мұның өзі мемлекет
- республикалық және жергілікті салықтардың ара қатынасын оңтайландыру,
Баға саясатының маңызды бағыты – экономиканы әртараптандыруды ынталандыратын
Баға белгілеудің негізгі шаралары:
ауыл шаруашылығы өнімдері бағасының үйлесімсіздігін қысқарту және тұтынылатын
ақталмаған шығынның өсіуіне тосқауыл қою үшін бағаны реттеу
республиканың экономикалық мүддесін қорғау үшін іргелес елдердегі бағаларды
ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп өнімдері бағасының жай күйін
Институционалдық саланың маңызды міндеті – қаржылық ресурстарды жұмылдыру
Осы мақсатта қарастырылатын:
корпоративтік қағаз рыногын жандандыру;
қор рыногы құралдары спекторын ұлғайту;
банктік емес инстиуционалдық инвесторларға көрсетілетін қаржылық қызметі жетілдіру
капиталдардың қорлануына және қайта бөлуге мүмкіндік беретін мамандырылған
экономикада қаржылық делдалдық жүйесінің тиімділін қалыптастыру, мұның өзі
АӨК-ің технологиялық саясатын жүзеге асыру үшін салалық одақтардың
Ауыл шаруашылығы өндірісінің қаржылық орнықтылығын арттыру мақсатында, мемлекеттік
3 Астықты өңдеудің экономикалық тиімділігін жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорынның қаржылық нәтижесін арттыру бағыттары
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсарту, яғни экономикалық тиімділігін арттырудың
Өндірістің соңғы нәтижесіне өнімді өндіру мен сатуға жұмсалған
Өнімнің өзіндік құнының төмендету жолдары:
- өндірісті кешенді механикаландыру мен автоматтандыруды енгізу
- өндірістің қор сыйымдылығын төмендету;
- өндірісті ұйымдастыру мен басқару шығындарын қысқарту;
- еңбекті материалдық ынталандыруды және ұйымдастыруды
жетілдіру;
- өнім жоғалымын азайтып және сапасын көтеру.
Нарықтық экономика жағдайында өнімдердің сату каналдарын жетілдіру өнімнің
- ақпараттық нарық жүйесі. Өткізу нарығы туралы қажетті
- тауар өндірушілерді заңдық актілермен және заңды нормативті
- экономикалық кеңістікте өнімдердің орнын ауыстыру мүмкіншілгі. Елдер
Отандық тауар өндірушілердің өнім өткізу қиындығы мен қаржылық
- өнеркәсіптік кәсіпорындар мен ұйымдарға қойылатын тауар мен
-сатып алушылардың төлем қабілетсіздігі;
- тұтыну сұранысының төмендеуі;
- банк несиелерінің жоғары проценттік ствкалары;
- шаруашылық байланыстарының күрделілігі;
- ауыл шаруашылығ өнімдерінің импорттарының өсуі.
Қайта өңдеудің ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсеке қабілеттілігін
Ұнның ішкі нарығы түгелдей отандық өндіріс есебінен қамтамасыз
3.2 Наубайхана шаруашылығын ұйымдастыру және оның экономикалық тиімділігі
Кәсіпорын дамуының басты мақсаты болып интенсивтендірілген қоғамдық өндірістің
Зерттеу нәтижесі көрсеткендей «Ақсай нан» серіктестігі кейінгі жылдары
Сондықтан тұрғында халықтың сұраныс деңгейіне қарай, шығарылған ұнның
Нан – адам баласының күнделікті қолданылатын тағамының бірі,
Астық өнімдерін өңдеуде негізгі мәселелердің бірі шикізат шығыны.
Кәсіпорында нан пісіру өнімділігі сменасында 970 кг болатын,
Наубайханадағы негізгі өндірістік көрсеткіштері: тұтыну қуаттылығы 35 кВт/сағ,
Нан өнімдерін сатудан жоғары табыс алу үшін оны
1 бөлке нанның салмағын 0,650кг деп аламыз. Сонда
Сн= наубайхана өнімділігі* смена саны* 1 жылдағы жұмыс
Сонда Сн=270*2*970/0,650=805846 бөлке
Төмендегі кестеде нан пісіруге жұмсалатын шикізат шығындарын көрсетейік.
Кесте 8. Бір бөлке нанға жұмсалатын шикізат шығындарының
№ Шикізат өнімінің түрлері Жұмсалатын мөлшері, гр. Бөлке
1 Ұн 400 805846 300 48300 14490
2 Тұз 6 805846 4,9 35000 171,5
3 Ашытқы 7,5 805846 6,1 120000 732
4 Өсімдік май 2 805846 1,97 250000
5 Су 200 805846 147,3 80 11,78
6 Барлығы Х Х х х 15897,78
Нан пісіруде экономикалық тиімділік көрсеткіштерін есептеу үшін, ең
1. Электр қуаты шығыны: Бір жылдағы күн саны*
Сонда:
Вт/ сағ *270*2*7*7,96тг = 1053108 теңге
2.Еңбек ақы шығыны: 1 адамның орташа еңбек ақысы-19760
Сонда:
9760*3*2*7*12ай=4919040 тг.
3. Негізгі құралдардың амортизация шығыны: НҚ баланстық құнын*
Сонда:
12300тг* 80 пайыз=984 мың тг.
4. Жалпы шаруашылық және басқару шығындары айына 30
30000*12 ай =360000 теңге.
Нан пісіру бойынша барлық шығындар төмендегі кестеде келтірілген.
Кесте 9. Жоба бойынша барлық шығын баптарының құрамы
№ Шығын баптары 2011ж, мың тг. Құрылымы, %
1 Шикізат шығыны 15897,78 64,4 15897,78 63,25
2 Еңбек ақы төлемдері-мен бірге 4919,04 19,9 5115,6
3 Негізгі құралдарждың тозуы 984 3,99 1060 4,21
4 Электр қуаты шығыны 1053,1 4,26 1165,5 4,63
5 Транспорттық шығында 596 2,41 612 2,43
6 Жалпы шаруашылық және басқару шы-ғындары 360 1,45
7 Басқа да шығындар
852 3,45 896 3,56
8 Барлығы 24661 100 25131,9 100
Кесте мәілметтеріне қарап жобаланып отырған жылдары нанпісіру бойынша
Жұмыс нәтижесінің рационалды ұйымдастырылуы еңбек ақы төлемі, яғни
1 бөлкенің өзіндік құны=барлық шығындар/ бөлкенің саны
Сонда 2011 жылы:
өзіндік құн=24661мың теңге /850379 бөлке= 29 теңге
Ал 2012 жылы:
өзіндік құн= 25131,9/860681 бөлке=29,2теңге
Кез-келген экономикалық қызметтің нәтижесі, өнімді сатудан түскен пайдадан
Кесте 10. Жоба бойынша наубайхананың басты экономикалық тиімділік
№ Көрсеткіштер 2011 жыл 2012 жыл Ауытқуы,+,-
1 Жалпы өнім көлемі, бөлке нанның саны, дана
2 Сатылған бөлке саны, дана 724619 724619 -
3 Бір бөлке нанның өзіндік құны, тг.. 29
4 Бір бөлке нанның сату бағасы, тг. 45
Жалғасы келесі бетте
А 1 2 3 4
5 Сатудан түскен түсім, мың тг. 32607,85 36230,95
6 Толық өзіндік құн, мың тг. 21013,951 21158,87
7 Пайда немес зиян, мың тг. 11593,89 15072
8 Рентабельділік деңгейі, % 55,1 71,2 16
Жеке өнім түрлері бойынша пайда деңгейіне үш фактор:
а) баға әсерінен:
( P1 - P0 ) * q1
б) өзіндік құнның әсері:
( Z0 - Z1 ) * q1
в) сату көлемінін әсері:
( q1 - q0 ) * П0 =
Осы үш фактордың қосындысы астық сатудан қанша зиянның
(4855+(-1907)+ 4997,4) = 7945,4 мың тг
Кесте 11. Астықты сатудың қаржылық нәтижесі және
№ Көрсеткіштер 2011ж. 2012ж. Ауытқуы
+,- %
1 Сатылған өнім көлемі, ц 27975 34683 6708
2 1 ц астықтың өзіндік құны, тг. 1915
3 Толық өзіндік құн, мың тг. 53572 68325,51
4 1 ц астықтың сату ба-ғасы, тг. 2660
Жалғасы келесі бете
А 1 2 3 4 5
5 Сатудан түскен түсім, мың тг. 74413,5 97112,4
6 1 ц астықты сатудан пайда, тг. (+,-)
7 Қаржылық нәтиже, пайда немес зиян, мың тг.
8 Рентабельділік деңгейі, % 38,9 42,13 3,23 8,3
9 Пайданың өзгеруіне әсер ететін факторлар: х Х
10 Сатылған өнім көлемі есебінен, тг х Х
11 Сату бағасы есебінен, тг х Х 4855
12 Өзіндік құн есебінен, тг х Х -1907
Бұл кестеге қарай отырып астық өніміне пайданың немесе
2012 жылы өзіндік құнның 55 теңгеге немесе
Енді кәсіпорын бойынша негізгі өнімдердің бірі – ұн
Кесте 12. Ұнды сатудың қаржылық нәтижесі және оған
№ Көрсеткіштер 2011 2012 +,-
1 Сатылған ұнның көлемі, ц 19617 22513 2896
2 1 ц ұнның сату бағасы, тг. 4700
3 Сатудан түскен түсім, мың тг. 92199,9 114816,3
4 1 ц ұнның өзіндік құны, тг. 4000
5 Толық өзіндік құн, мың тг. 78468 94554,6
6 Өнім бірілігінен алынған пайда немесе зиян
7 Қаржылық нәтиже, пайда немесе зиян, мың тг.
Жалғасы келесі бете
А 1 2 3 4
8 Рентабельділік деңгейі, % 17,5 21,4 3,9
9 Пайдаға факторлар әсері: Х Х
сату көлемі өзгеруі есебінен Х Х 2027,2
өзіндік құн өзгеруі есебінен Х Х -4502,6
сату бағасы өзгеруі есебінен Х Х 9005,2
Астықты сатудан түскен пайда деңгейіне үш фактор: сату
а) баға әсерінен:
( P1 - P0 ) * q1
б) өзіндік құнның әсері:
( Z0 - Z1 ) * q1
в) сату көлемінін әсері:
( q1 - q0 ) * П0 =
Осы үш фактордың қосындысы астық сатудан қанша зиянның
(9005,2+( - 4502,6)+ 2027,2) = 6529,8мың теңге.
Бұдан көретініміз есепті жылы базистік жылмен салыстырғанда пайданың
Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай күйінің
Кесте 13. Жоба бойынша кәсіпорынның негізгі қызметерінің қаржылық
№ Көрсеткіштер 2010 (нақты) 2011 (жоба)
астықты өндіру бойынша астықты өңдеу бойынша астықты өндіру
1 Сату көлемі, ц 34683 22513 36500 20610
2 Өнім бірлігінің сату бағасы, тг. 2800 5100
3 Сатудан түскен түсім, мың тг. 97112,4 114816,3
4 Өнім бірлігінің өзіндік құны, тг. 1970 4200
5 Толық өзіндік құн, мың тг. 68325,51 94554,6
6 Қаржылық нәтиже, пайда, мың тг. 28786,9 20261,7
7 Рентабельділік деңгейі, % 42,13 21,4 50 19,5
Кәсіпорынға тек астық өндіру мен астық өңдеуде ұн
Қорытынды
Қазақстан экономикасы қарама-қайшылығы мол бір жүйеден екінші жүйеге
Республикамыздың агроөнеркәсіп кешені – экономиканың аса
маңызды саласы болғандықтан экономикалық дағдарысты жою, тамақ және
2. Аграрлық сектордың өндірістік-әлеуметтік ерекшелігіне қарай онда нарықтық
Осы тұста мемлекеттің реттеу функциясынан бас тартып, ол
3. Меншік пен шаруашылық жүргізудің түрлерін өзгерту бәсекелес
4. Аграрлық сектор нарықтық өзін-өзі реттеудің «бастапқы алаңы»
5. Ауыл шаруашылығында өндірістің негізгі құралы ретінде жердің
6. Мемлекеттік қаржы-несие саясаты бойынша бағдарламалық тәсіл, яғни
7. Ауыл шаруашылығында инвестициялық саясат барлық меншік түріндегі
9. Нарық әсіресе ауыл адамдарына әлеуметтік әділеттілік кепілдігін
-табиғатты қорғау шаралары мен мелиоративтік жұмыстар;
-жолдардың, электр қуатын беру жүйелерінің, магистральды газ және
-ауылды денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет, бала-бақша объектілерінің
-жоғары білімді мамандар дайындау және күрделі ғылыми зерттеулер
10. Ауыл шаруашылығына экспорт-импорт операцияларын мемлекеттік реттеусіз тиімді
11. Ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдауды жүзеге асыру үшін,
Пайдаланылған әдебиеттер
Куликов Л. «Экономикалық теориялар негіздері». Шымкент, 1994 ж.
ҚАзақстан Республикасының Конституциясы, Алматы: Қазақстан, 1995 ж.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, заң күші бар «Жекешелендіру
ҚР Президентінің Жарлығы, заң күші бар «Жер қатынастарын
ҚР Президентінің Жарлығы, заң күші бар «2005-2007 жылдары
ҚР Президентінің Жарлығы, заң күші бар «Жер туралы».
Медешев Б.Ы. «Меншік және кәсіпкерлік». Алматы, ҚазМБА, 2003
Қалиев Ғ., Теміров Е. «Ауыл шаруашылық экономикасының анықтамалық
Мәдешев Б.Ы. «Нарықты экономика өзін-өзі реттеу жүйесі ретінде».
Медеубеков К.Ұ. «Қазақстан агроөнеркәсібі: экономикасы, ұйымдастыру және басқару».
Назарбаев Н.Ә. «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен
Экономическая стратегия развития аграрного сектора РК на 2007-2011
Калиев Г., Сатыбалдин А. «Основные направления экономической реформы
Еспаев С.С. «Механизм рыночного регулирования развития агропромышленного комплекса».
Кубаев К.Е. «Управление агропромышленным производством». Алматы, 2006 г.
Хейлбронер, Л.Туроу. «Экономика для всех». Новосибирск, 2000 г.
Ихданов Ж.О. «Проблемы сбалансированности и государственного регулирования экономики».
Ихданов Ж.О. «Регулирование производственных комплексов». Алматы, 2003 г.
6
