НАТО-ның Орталық Азиядағы геосаяси мүдделері диплом жұмысы
Жоспар - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ 3
І-тарау. НАТО-ның құрылуы және мақсаттары 7
1.1 Солтүстік-атлант альянсының құрылуы 7
1.2 НАТО-ның негізгі құжаттары 18
1.3 Ядролық саясат 23
1.4 НАТО-ның негізгі құрылымдары 25
ІІ-тарау. НАТО-ның Варшава шарты күйрегеннен соң дамуы 31
2.1. Солтүстік-атлант альянсының бірполярлы әлемдегі дамуы 31
2.2 НАТО жүйесіндегі әріптестік институты 33
2.3 НАТО-ның кеңеюі 37
ІІІ-тарау. НАТО – Орталық Азия: қарым-қатынастың стратегиялық даму үрдістері 40
3.1 НАТО-ның аймаққа қатысты геосаяси стратегиялық мүдделері 40
3.2 Орталық Азиядағы басқа аймақтық күштерге қатысты НАТО-ның ұстанатын стратегиясы 45
3.3 Келешектегі болуы мүмкін сценарийлер 47
IV-тарау. НАТО-ның Орталық Азия мемлекеттерімен әріптестігі 52
4.1 Шығысқа қарай кеңею 52
4.2 Өзбекстан мен НАТО қарым-қатынасы 54
4.3 Қырғызстан – НАТО 56
4.4 Тұрақты әріптестік (Түркменстан – НАТО, Тәжікстан – НАТО) 58
4.5 Қазақстанның НАТО-мен өзара іс-қимылы 60
ҚОРЫТЫНДЫ 73
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 76
БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР 77
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Саясаттану
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
І-тарау. НАТО-ның құрылуы және мақсаттары 7
1.1 Солтүстік-атлант альянсының құрылуы 7
1.2 НАТО-ның негізгі құжаттары 18
1.3 Ядролық саясат 23
1.4 НАТО-ның негізгі құрылымдары 25
ІІ-тарау. НАТО-ның Варшава шарты күйрегеннен соң дамуы 31
2.1. Солтүстік-атлант альянсының бірполярлы әлемдегі дамуы 31
2.2 НАТО жүйесіндегі әріптестік институты 33
2.3 НАТО-ның кеңеюі 37
ІІІ-тарау. НАТО – Орталық Азия: қарым-қатынастың стратегиялық даму үрдістері
3.1 НАТО-ның аймаққа қатысты геосаяси стратегиялық мүдделері 40
3.2 Орталық Азиядағы басқа аймақтық күштерге қатысты НАТО-ның ұстанатын
3.3 Келешектегі болуы мүмкін сценарийлер 47
IV-тарау. НАТО-ның Орталық Азия мемлекеттерімен әріптестігі 52
4.1 Шығысқа қарай кеңею 52
4.2 Өзбекстан мен НАТО қарым-қатынасы 54
4.3 Қырғызстан – НАТО 56
4.4 Тұрақты әріптестік (Түркменстан – НАТО, Тәжікстан – НАТО)
4.5 Қазақстанның НАТО-мен өзара іс-қимылы 60
ҚОРЫТЫНДЫ 73
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 76
БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР 77
КІРІСПЕ
Варшава шарты ұйымы тарағаннан кейін қазіргі заманғы дүние жүзінде
Тақырыптың өзектілігі. «НАТО-ның Орталық Азиядағы геосаяси мүдделері» атты диплом
Зерттелу деңгейі. Менің тақырыбымның зерттелу деңгейі халықаралық деңгейде болып
Деректік негізі. НАТО Әскери Одағы туралы оқулықтар қазақ тілінде
Диплом жұмысын жазудың методологиялық негізі ретінде НАТО мен Орталық
Зерттеудің ғылыми жаңалығы.
Соңғы жылдар ішінде НАТО қызметінде түбегейлі өзгерістер жүрді, әскери
Осыған орай, НАТО мен Орталық Азия мемлекеттері арасындағы саяси
НАТО мен Орталық Азия мемлекеттері арасындағы проблемалық мәселелер тұңғыш
Сонымен қатар жаңа деректер мен құжаттардың тұңғыш рет ғылыми
Диплом жұмысының мақсаты. Өзінің географиялық тұрғыдан геосаяси ұтымды орналасқан
Міндеті:
Жұмыстың ең негізгі міндеті ол НАТО-ның қазіргі таңдағы Орталық
НАТО-ның осы аймақтағы тұрақтауының салдарларын ашып көрсету;
НАТО-ның осы аймаққа қатысты саясатының дамуын қарастыру болып табылады.
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом кіріспеден, төрт тараудан, қорытындыдан және
Солтүстік-атлант ұйымының басшылықтары СССР-дің ыдырауы формальды емес құлдырау кезінде-ақ
Соңғы онжылдықта болған оқиғалар, Иракқа соққы, Боснияға, Югославияға соққы,
Солтүстік-атлант келісімі жаңа халықаралық ахуалда өзінің стратегиясы мен мақсаттарын
І-тарау. НАТО-ның құрылуы және мақсаттары
1.1 Солтүстік-атлант альянсының құрылуы
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін әлем – капиталистік және социалистік
Соғыстан кейінгі жылдары КСРО-ның Шығыс Еуропадағы ықпалы батыс елдерін
Солтүстік Атлантика Шарты Ұйымы (блок НАТО) 1949 жылы 12
Сонымен АҚШ-та Трумэннің екінші президенттігінің халықаралық шиеленісушіліктің күшеюімен, совет-американдық
1948 жылдың сәуірінде, АҚШ-тың ықпалды орталарында ойлағандай, күшіне енген
Бұл уақытта Вашингтонда әскери одақтың болашақ “маршаллданылған” мемлекеттерімен жобасы
1948 жылы маусымда сайлау науқанының қайнау кезінде, сенат көпшілігі
Сенаттағы көпшілік республикашылдарға жатты. 1948 жылғы Резолюциядағы көпшіліктің мақұлдауы,
Олар АҚШ әскери ұйымымен көптеген капиталистік елдердің қосылуына жұмыс
Сайлаудан кейін АҚШ үкіметі белсенді және ашық түрде жұмыс
Екі жарым айдан кейін 1949 жылдың 4 сәуірінде 12
Мұнан былайда АҚШ басқа әскери ұйымдар жасады. Бірақ НАТО
Достық кезеңіндегі 1949 жылдың 4 сәуірінде әскери ұйымның Еуропа
Егер АҚШ-тағы мемлекет басқарушы монополистік капитал соғыс үшін болса,
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін мүлдем басқа жағдай орнықты. АҚШ
АҚШ-тың Президенті және оның қызметкерлері НАТО-ны Рио-де-Жанейродағы 1947 жылдың
Сонда да Рио-де-Жанейродағы 1947 жылғы 2 қыркүйектегі келісім, мәнісінде
1947 жылғы американдық мемлекеттердің келісімі, сол елдердің біреуіне шабуыл
НАТО-ның құрылу туралы келісімінде мұндай түсіндірме жоқ. НАТО-ның американдық
Формальді түрде келісімнің 1949 жылдың 4 сәуіріндегі преамбуласында былай
Қорғаныс деп аталмыш Солтүстік-Атлантикалық пакт 1949 жылы құрыла салысымен
Республикалық партияның мәліметті лидері сенатор Тафт, Пентагонның стратегиялық жоспарын
Тіпті Тафт та былай белгілейді, АҚШ Солтүстік Атлантикалық Одақты
Ары қарай да Тафт НАТО-ның БҰҰ-ның принциптерін бұзып отырғанын
Осылайша республикалық партияның авторитетті көшбасшысы, Кеңес Одағының достаспас жауы
АҚШ-тың президенті Трумэн және Вашингтонның үкімет адамдары НАТО-ның құрылуын
НАТО-ның құрылуын 1948 жылдағы болған жағдайға жауапты шара деген
1946 жылдың қыркүйегінде үкіметтің Түркия мен Грецияға әскери және
1948 жылы 6 маусымда АҚШ пен Брюсселдік пактте құрылған
1949 жылы Еуропалық Одақ құрылды, оған Брюсселдік пактіге қарағанда
Екі айдан кейін НАТО құрылды.
Осылайша НАТО-ны екі жылдан астам уақыт дайындады.
Тарихи дәстүрлермен АҚШ-тың Конституциясының ерекшеліктерінің бұзылуы, осы дайындықтың ұзақ
Солтүстік Атлантикалық келісімнің 11-тарауында: “Бұл келісім бекітілді және оның
1949 жылдың 2 сәуірінде Трумэн НАТО-ны құру туралы келісімді
Сенаттың Сыртқы істер коммисиясы және Ванденберг, Коннели, американдық гарнизондардың
1949 жылдың 21 шілдеде сенаттың көпшілігі (82 қарсы 13)
Төрт күннен кейін 25 шілдеде президент Трумэн сенатпен бекітілген
Сенаттың басым көпшілігі Солтүстік Атлантикалық пактті бекітсе де, АҚШ-тың
АҚШ-тың НАТО-лық әріптестері ынтымақтастықты ол кезде Кеңестер Одағына (1955
1949 жылы 17 қыркүйекте НАТО-ның Кеңесі құрылды. Оған Солтүстік
НАТО-ның қарулы күштері, 1950 жылдан басталған Корей соғысына жауап
1950 жылы 18 желтоқсанда генерал Эйзенхауэр осы қарулы күштердің
НАТО кеңесінің құрылуынан кейін көп кешікпей, 1949 жылы 6
Қазіргі заманға келетін болсақ, 2002 жылғы қарашадағы НАТО-ның Париж
Шынымен де Конгресс НАТО-ның мүшелеріне әскери көмек ретінде миллиардтаған
1949 жылдың соңымен 1950 жылдың басында АҚШ үкіметі белсенді
1952 жылдың мамырында АҚШ, Англия және Франция Батыс Германия
1955 жылдың мамырында – Варшава келісіміне қол қойылды. Оның
Солтүстік атлант альянсы әскери-саяси одақ ретінде құрылған болатын. Ол
1.2 НАТО-ның негізгі құжаттары
1949 жылдың 4 сәуірінде Вашингтонда бекітілген Солтүстік Атлантикалық келісімі
Сол үшін олар төмендегі Солтүстік атлантикалық Келісімге қол қойды.
1979 жылдың желтоқсанында Брюссельде АҚШ-тың тақауымен НАТО Кеңесінің сессиясы
Солтүстікатлантикалық Келісімнің 1-бабы былай дейді: «келісуші жақтар, Ұлттар Ұйымы
2-бап «келісуші жақтардың ары қарай халықаралық қатынастарды бейбіт түрде
3-бапта «келісуші жақтардың Альянстың мақсаттарын нәтижелі жұмыстарға жеткізу үшін,
Солтүстік атлантикалық Келісімнің 5-бабы егер Альянстың бір еліне қарулы
9-бап НАТО Кеңесінің арнайы органын ұйымдастырады, ол барлық қажет
12-бап одақтастарға Біріккен Ұлттар Ұйымы Хартиясында көрсетілгендей бейбітшілік және
1951 жылы 20 қыркүйекте Оттавада қол қойылған келісім Альянсқа
1991 жылы маусымда Копенгагенде НАТО Кеңесі шығарған қаулыны қарастыруға
Осы құжаттың 4-бабында Альянстың Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық жөніндегі
Копенгагендік қаулының 6-бабында (1-5 баптары халықаралық бірлестіктегі өзгерістерді, Еуропадағы
1991 жылы 8 қарашада Рим қаласында Альянс Бейбітшілік және
НАТО-ның ең негізгі құжаты ол «Бейбітшілік жолындағы әріптестік» Бағдарламасы
1994 жылғы 10-11 қаңтарда Брюссельде болған НАТО-ға мүше елдердің
“Бейбітшілік жолындағы әріптестік” бағдарламасы туралы Солтүстік Атлантика одағы сессиясының
1.3 Ядролық саясат
Солтүстікатлантикалық пакт – бұл батыс елдердің ұйымы, оның қолбасшысы
Үлкен ұйым болғаннан кейін олар өздерінің қауіпсіздігінің кепілін ойлады.
Альянс мүшелерінің қауіпсіздігінің ең басты кепілдігі ол стратегиялық ядролық
Мүше мемлекеттердің Қорғаныс министрліктері жыл сайын ядролық жоспарлау тобында
Саяси салада болған өзгерістер бір-бірін жау ретінде қараудан бас
1.4 НАТО-ның негізгі құрылымдары
Бас Хатшы
Бас хатшы консультациялардың басқаруымен Альянста қабылданған шешімдер үшін
НАТО Кеңесі
Вашингтон Келісімінің 2 бабына сәйкес Жоғарғы орган НАТО Кеңесі
НАТО ӘСКЕРИ ҚҰРЫЛЫМЫ
НАТО-ның АЗАМАТТЫҚ және ӘСКЕРИ ҚҰРЫЛЫМЫ
Мемлекеттік биліктер
Тұрақты Уәкілдер.
(НАТО-ға елшілер)
НАТО-ның ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ӘСКЕРИ ПЕРСОНАЛЫ
НАТО-ның Басты Комитеттері
(жалғасы)
НАТО-ның Басты Комитеттері
ІІ-тарау. НАТО-ның Варшава шарты күйрегеннен соң дамуы
2.1. Солтүстік-атлант альянсының бірполярлы әлемдегі дамуы
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі НАТО қызметінің бүкіл тарихы Еуропа
80-жылдардың аяғында Шығыс пен Батыс арасындағы «қырғиқабақ» соғыс іс
Германияның бірігуі; Варшава келісімі Ұйымы мен Экономикалық өзара көмек
КСРО-ның күйреуіне дейін НАТО басшылығы 90-жылдардың басындағы өзгерістер еуропалық
Қазіргі кезде біз білетініміздей халықаралық қатынастар жүйесі тек қана
Ұйымдар іс жүзінде бұл ұйымдардың қатысушылары болып табылатын мемлекеттермен
Ал НАТО блогына кеңею – оның тіршілік етуінің негізі.
Біріншіден, НАТО-ның стратегиялық ілімі өзгерген болатын. Өзінің негізгі қарсыластарының
Екіншіден, жаңа мүшелерінің блокқа қабылдану процесінің жылдамдануы. Варшава ұйымында
Үшіншіден, соңғы онжылдықта НАТО-ның әмбебаптану тенденциясы байқалуда. Бұл тек
Қазіргі кезде НАТО ғаламдық әмбебап ұйым болуға бағытталып, БҰҰ
Коммунизмнен кейінгі Еуропаның тұрпаты онша бұзыла қойған жоқ. Кеңес
2.2 НАТО жүйесіндегі әріптестік институты
НАТО жүйесіндегі әріптестік институтының қалыптасып пайда болуы соңғы кездері
Германияның бірігуі, Кеңестік жүйенің жойылуы және жоғарыда аталынып өткен
1990 жылғы Лондон декларациясы (өзгеріп жатқан дүниедегі Солтүстік Альянстың
1991 жылғы “Бейбітшілік және Ынтымақтастық жөніндегі Рим декларациясы”
1991 жылғы “Альянстың жаңа стратегиялық концепциясы”
1994 жылғы Брюссельдегі НАТО Кеңесінің “Бейбітшілік үшін Әріптестік” бағдарламасына
Әрине НАТО “жүйесінде” қырғи-қабақ соғыс жылдарында әріптестік пен ынтымақтастық
1989 жылдан бастап, Еуропадағы саяси жағдайдың өзгеруі, НАТО-ның алдында
НАТО жүйесінде әріптестік институтының қалыптасуына қолайлы жағдай жасайтын келесі
Альянстың жаңа стратегиялық концепциясындағы маңызды міндеттердің бірі - ұжымдық
1991 жылғы Рим декларациясы НАТО-ның болашақтағы мақсаттары мен қызметінің
Солтүстік Атлантикалық Кеңестің 1994 жылғы мәлімдемесіндегі “еуропалық қауіпсіздік пен
Қорыта келе, қазіргі кезде НАТО жүйесінде альянстың қызметінің барлық
2.3 НАТО-ның кеңеюі
Заман өзгерді, саясат өзгерді. НАТО-ның бір кездегі тастай қатты
Осы арада мына бір жайтты ерекше атап көрсетуге болады:
Ресейдің ойынша кез келген НАТО-ға кірген ел қауіпсіздігіне нұқсан
Мұндай іс Орталық және Оңтүстік-Шығыс Еуропа, Балтық және ТМД-ның
Орталық және Шығыс Еуропа елдерін, сондай-ақ кейбір бұрынғы одақтас
1991 жылы қаңтарда венгерлік Вышеград қаласында Венгрия, Чехословакия және
1994 жылдың қаңтарында Брюссельде НАТО-ның сессиясы “Бейбітшілік үшін
1994 жылы мамырда Варшава Шарты Одағының бұрынғы мүшелері (Польша,
Бұл шешім Ресейдің көңілін алаңдатты. Бұл істің орындалуы ресейлік
НАТО-ның Шығысқа қарай жылжу мәселесі ғасырымыздың соңғы он жылында
1997 жылдың наурызында Ресей мен АҚШ президенттерінің Хельсинкідегі кездесуінде
1997 жылдың маусымында НАТО елдері жаңа мүшелер қабылдауды анықтады.
ІІІ-тарау. НАТО – Орталық Азия: қарым-қатынастың стратегиялық даму үрдістері
3.1 НАТО-ның аймаққа қатысты геосаяси стратегиялық мүдделері
Орталық Азиядағы НАТО альянсының, оның құрамдас бөлігі Америка Құрама
НАТО-ның Орталық Азиядағы позицияларының нығаюына стратегиялық сипаттағы бірқатар мынадай
- Еуроазияның едәуір бөлігінде жүріп жатқан процестерді бақылау үшін
- Ресей позициясының посткеңестік кеңістікте көшбасшы мемлекет ролін орындауының
- Аймақтағы орталықтан қашу үрдістерінің болуы және жергілікті көшбасшы
- Аймақта кешенді қауіпсіздік жүйесінің болмауы.
Осы аталған мәселелер келешекте сақталатындығына байланысты Орталық Азия мемлекеттерінің
Мұндайда мынаны ескерген жөн. Орталық Азия аймағы қысқамерзімді келешекте
НАТО стратегиясын талдау кезінде НАТО-ның сырт көзге қарағанда көрінетін
НАТО-ның еуропалық компоненті еуропалық театрдан тыс жерлерде өзінің әскери-саяси
Дәл қазіргі таңда АҚШ-на Батыс кеңістігінің белгілі дәрежеде институтционализациясы
Бұл факт еуропалықтардың НАТО эгидасының астында сыртқысаяси глобальды акцияларға
Жоғарыда айтылған жайттарды ескере отырып Солтүстік атлантикалық альянстың Орталық
«Еуропадан тыс аймақта НАТО және АҚШ глобальды деңгейде синонимдік
Осыған қатысты Альянстың функцияларының глобализациялану стратегиясы 1999 жылғы Вашингтон
Осылайша Орталық Азия «Үлкен Ойынның» объектілеріне айналып отыр. Ал
Сонымен қатар, НАТО-ның Орталық Азия аймағына кеңеюі іс жүзінде
- Нақты Үлкен Еуропаны құруға жол бермеу, оның ішіндегі
- Ресейді Үлкен Еуропадан оқшаулау, келешекте оның Орталық
Ал Орталық Азия бұл «Еуропалық Идеяға» сәйкес келмейтіндіктен ұзақмерзімді
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып НАТО-ның Орталық Азия мемлекеттеріне қатысты
1 Стратегиялық:
- Аймақтың фрагментальділігін нығайта отырып және НАТО-ға иек артатын
- Шанхай ынтымақтастық ұйымы негізінде антиамерикандық альянстың нақты құрылуына
- Орталық Азия аймағына экстремистік ұйымдардың кірігуінің алдын алу,
- Каспий аймағындағы шикізат өндіруге байланысты ұзақмерзімді перспективада НАТО-ның
- НАТО-ның және АҚШ-ның Орталық Азия аймағы Ауғанстанды және
2 Тактикалық:
- әртүрлі нормативтік-құқықтық актілерді және келісімдерді жасау арқылы аймақтағы
- Аймақ периметрі бойынша әскерлерін ұстауды кеңейту, әсіресе Қытай
- Альянс пен Орталық Азия мемлекеттерінің әскери қарым-қатынасын арттыра
- Аймақтағы мемлекеттердегі саяси реформаларды тереңдете түсу;
- Қаржы-экономикалық ауыртпалықтарды шебер қолдана білу арқылы ірі қаржылық
НАТО-ның геосаяси стратегиясы егер, Ауғанстан мен Иракта батыс коалициясының
НАТО өзінің геосаяси мүдделеріне қол жеткізу мақсатында икемді геосаяси
Қысқа мерзімді перспективада НАТО және АҚШ аймақтағы өздерінің позицияларының
3.2 Орталық Азиядағы басқа аймақтық күштерге қатысты НАТО-ның ұстанатын
НАТО-ның аймақтағы істерге араласуын әрі әскери қатысуын талдау барысында
Бір айта кетерлік жайт, әлеуетті антинатолық сипаттағы сыртқы саясатты
Бұл факт НАТО – Орталық Азия аспектісін талдай отырып
Орталық Азиядағы әлеуетті күш орталықтарының арасындағы жалпы аймақтық сипаттағы
Ресей, Қытай мемлекеттерінің бірлесе әрекет етуіне орай олардың НАТО-ға
- НАТО-ның Орталық Азияда тұрақтауы, сонымен қатар оның кеңеюі
- НАТО-ның аймаққа бұдан әрі сыналап енуі аймақтағы Ресейдің
- НАТО-ның Орталық Азиядағы әскери-саяси базаларының бар болуы Ресейді
- НАТО-ның осы аймақтағы нүктелерінің болуы аймақтың фрагменттерлуіне және
- Орталық Азия аймағында Альянстың позицияларының нығаюы Ресей мен
Жалпыаймақтық көлемдегі жоғарыда аталған қарама-қайшылықтарға қарамастан, НАТО, Ресей және
- НАТО-ның Орталық Азиядағы әскери нүктелерінің болуы Ресей мен
- НАТО-ның аймақта болуы ресей-қытай қарым-қатынастарындағы жарылуы мүмкін деген
3.3 Келешектегі болуы мүмкін сценарийлер
НАТО-ның Орталық Азия аймағындағы қарым-қатынастарының даму мәселелері төмендегідей үш
1. НАТО-ның аймақтағы көлемді нығаю сцернарийі;
2. НАТО белсенділігінің аймақта төмендеу (жиыстыру) сценарийі;
3. НАТО-ның Ресей және Қытай мемлекеттерімен бірлесе отырып аймақтық
1-сценарий. Бұл сценарийдің өрбуі немесе көлемді түрде белсенділігінің артуы
- Ресей-НАТО қарым-қатынасының қайшылықтарының тереңдей түскен жағдайында;
- НАТО-ға мүше елдердің біразының Қытай мемлекетімен стратегиялық қатынасының
- Ресей елінің стратегиялық әлсізденуі бұдан да өсе түскен
- Ресей мен Қытайдың аймақтағы мүмкіндіктерін төмендету мақсатында НАТО-ның
- Аймақтағы «бақылаусыз» экстремистік және фундаменталистік қозғалыстар іс-әрекеті етек
- мемлекеттер арасында немесе этникалық топтар арасындағы қақтығыстар орын
Бұл сценарийді жүзеге асыру ең алдымен бір жағынан НАТО-ның
Әсіресе НАТО-ның Қазақстан мен Тәжікстанға әскери-саяси енуінің белсенділігі арта
Мұның салдары ретінде Пекин мен Мәскеудің ықтимал қадамдары ретінде
Осыған орай аймақ мемлекеттері міндетті түрде өздерінің негізгі стратегиялық
Мұнда, ең алдымен Ресейдің ішкі тұрақсыздығы арта қалғанда, немесе
2-сценарий. Бұл нұсқа НАТО-ның Орталық Азия аймағындағы белсенділігінің төмендеуі
- Альянсқа қатысушы АҚШ және Еуропалық мемлекеттер арасындағы ішкі
- НАТО-ның Мәскеумен геосаяси «келісуіне» байланысты;
- НАТО табаны тиіп тұрған аудандарда ұзақмерзімді кезең ішінде
- Орталық Азия мемлекеттерінің Мәскеумен стратегиялық күрт жақындасуына байланысты.
Бұл сценарийдің іс жүзіне асуы Ресейдің аймақтық гегемондығын қалпына
Сол себепті аймақ мемлекеттері НАТО тұрғысындағы стратегиялық альтернативаның болмауынан
Аз да болса НАТО-ның Орталық Азия аймағында өз нүктелерін
3-сценарий. Бұл сценарийдің туындауына НАТО мен Ресей (Қытай) арасындағы
- Барлық мүдделі тараптардың жағдайына қауіп төндіретін ахуал аймақта
- Ресей мен Қытай арасындағы латентті қайшылықтардың болуы үшінші
- Ресей мен Қытайдың НАТО-мен салыстырғанда аймақтық гегемон болуға
- Ресей және ҚХР-ның НАТО-мен ашық қарсыластыққа барғысы келмегендіктен.
Мұндай нұсқаның дамуы Орталық Азия аймағы «бірлескен мүдделер зонасы»
Орталық Азиядағы геосаяси қарсыластықтың белсенділігін қайтадан жандандыру үшін қажетті
Мұндай сценарий НАТО, Ресей және Қытай араларындағы қайшылықтарды уақытша
22 сәуірде V-ші Еуразиялық медиа-форумның шеңберінде «НАТО: Орталық Азия
IV-тарау. НАТО-ның Орталық Азия мемлекеттерімен әріптестігі
4.1 Шығысқа қарай кеңею
1981-1991 жылдары Варшава блогы мен оның әскери структурасының күйреуі
Жаңа геосаяси жағдайда «НАТО-ның шығысқа қарай кеңею» саясаты басталды,
Бұл саясаттың ең негізгі мәселесі Шығыс Еуропа мен ТМД
Орталық Азияға келетін болсақ, бұл мәселе тұрғысынан мынаны айтуға
1997 жылдан бастап НАТО Орталық Азия елдерімен бірлесіп жыл
НАТО үшін Орталық Азия аймағы Ауғанстандағы ахуалды бақылап отыруға
Сонымен қатар Орталық Азия бағытындағы «шығысқа қарай кеңею» Ресей
Бірақ осыған қарамастан, НАТО әзірге өз райынан қайтар емес,
4.2 Өзбекстан мен НАТО қарым-қатынасы
Дегенмен Орталық Азия мемлекеттерімен НАТО-ның қарым-қатынасы әркелкі даму үстінде.
Бірнеше жыл бұрын Өзбек Республикасы НАТО-ның Орталық Азиядағы ең
АҚШ мен НАТО-дағы одақтастары Ауғанстандағы лаңкестікке қарсы операцияларын бастаған
Бірақ 2005 жылдың маусым айындағы Андижанда болып өткен оқиғалардан
2005 жылдың шілде айында өзбек басшылары американдық өкілдерге АҚШ
Бірақ бір қызығы сәлден соң Ташкент «ашу-ызаны ақылға жеңдіріп»
4.3 Қырғызстан – НАТО
Қырғызстан – НАТО қарым-қатынастары Өзбекстанмен арадағы қарым-қатынас секілді өрби
Андижан оқиғалары кезеңінде НАТО Өзбекстаннан Қырғызстанға ағылған босқындарды орналастыруға
Сонымен қатар 2005 жылдың шілдесінде президент Қ. Бақиев өз
Өзбекстанда өз позицияларынан айырылып қалғаннан соң Орталық Азияда мүлде
НАТО-ға келетін болсақ 2005 жылдың қазан айында жоғарыда аталған
Бірақ осы жылдың қаңтарында қырғыздардың ІІМ АҚШ-тың елшісіне әуежай
Әлбетте, мұндай жал ақысын ұлғайту жалға алушылардың мазасын кетіргені
Бұл арада мән беретін жағдай мынада. Қырғыз басшылары тек
Осының барлығы өзіндік «сауда-саттық» деп айтуға келерліктей. Өйткені осы
4.4 Тұрақты әріптестік (Түркменстан – НАТО, Тәжікстан – НАТО)
Орталық Азияда орналасқан үш басқа мемлекеттермен НАТО конструктивті тұрғыда
Мысалы, Түркменстан өзінің бейтараптық статусына байланысты және сыртқы қарым-қатынастың
Бірақ ресми Ашхабад өзі таңдап алған жолдан ешқандай ауытқымай
Осылайша Түркменстан НАТО-мен өзара қарым-қатынасты әскери сипатта емес тек
НАТО мен Тәжікстан арасындағы қарым-қатынастарда біршама алға жылжу бар.
2003 жылдың қыркүйегінде НАТО-ның бас хатшысы Джордж Робертсонның Душанбеге
Душанбенің негізгі НАТО-ға үміт артуының астарында Ауғанстандағы жағдайдың тұрақталуы
Сонымен қатар, Тәжікстан мен Франция арасында 2001 жылдың 1
2005 жылдың желтоқсанында Душанбеге Роберт Симмонс сапар шегіп онда
4.5 Қазақстанның НАТО-мен өзара іс-қимылы
Қазақстанның Солтүстік Атлантика Шарты Ұйымымен (НАТО) өзара қарым-қатынасы туралы
Қазақстанның НАТО-ға толық құқықты мүше болу ниеті жоқ. Бірақ
Қазақстан мен НАТО-ның қарым-қатынасы НАТО-ның бұрынғы Бас хатшысы М.Вернердің
1992 жылы Қазақстан Шығыс Еуропа мен бұрынғы Кеңес Одағының
1994 жылғы 27 мамырда "Бейбітшілік жолындағы әріптестік" атты негізгі
Қазақстан мен НАТО-ның бірлескен қызметін үйлестіру үшін 1996 жылғы
Қазақстанның НАТО-мен ынтымақтастығының шарттық-құқықтық базасы кеңейе түсуде. 1996 жылғы
Бірінші кезекте бұл әскери ынтымақтастық және оқу. НАТО мен
1995 жылдан бастап қазақстандық офицерлер БЖӘ бағдарламасының түрлі жаттығуларына
Жинақталған тәжірибе Қазақстан, Өзбекстан және Қырғызстан Президенттерінің ұсынысы бойынша
Қазақстан мен НАТО ынтымақтастығының басымдық берілетін екінші бағыты төтенше
НАТО-ның Бас хатшысы Х.Солананың 1997 жылғы 10-11 наурыздағы Қазақстанға
Біздің еліміз Альянспен қарым-қатынасты жан-жақты дамытуға ниеттеніп отыр және
Қазақстанның өкілдері сыртқы істер мен қорғаныс министрлерінің кездесуі, елшілер
Қазақстан мен НАТО арасындағы саяси байланыстар да нығаюда. 1998
2000 жылғы 35 шілдеде НАТО-ның Бас хатшысы Дж.Робертсонның Қазақстанға
Әскери байланыстарды қатаң салыстырылған шеңберде диверсификациялау, Еуропа қауіпсіздігі жүйесіне
Қазақстан ядролық қаруды таратпау туралы келісімге қосылды. Өз қауіпсіздігіміздің
Біздің еліміз Орталық Азия мемлекеттерінің ішінде алғашқылырдың бірі болып
НАТО-ның “БЖӘ” бағдарламасы бойынша жүзеге асырылатын іс-шараларға Қазақстан Қауіпсіздігінің
Біздің еліміздің аумағында өткізілетін халықаралық оқу-жаттығулардың барысында қазақстандық армияның
Қазақстан “Жоспарлау және шолу процесі” бағдарламасына қосылысымен 2003 жылдың
Қазіргі уақытта Қорғаныс министрлігі меморандумды іске асыруға бағытталған алғашқы
Қазақстан аймақта алғашқы болып бітімгершілік күштерін дамыту бағдарламасын әзірледі.
Американдық әріптестерімізбен мейлінше ширақ та серпінді жүргізілген бірлескен келіссөздердің
Егер тұтас қазақстан-американ қатынастары жайында сөз қозғайтын болсақ, онда
Қазақстан мен НАТО арасындағы саяси байланыстар да нығаюда. 1998
Біздің еліміздің басшылығы Қазақстанның Альянспен қатынасын дамытудың жаңа басымдықтарын
НАТО-ның әскери күші, жұрттың күткеніндей, Антитеррористік коалицияның жауынгерлік өзегі
Тарихта тұңғыш рет 1949 жылғы ұжымдық қауіпсіздік туралы келісімнің
Альянсқа қатысушылардың нақтылы әрекеті НАТО әуе күштеріне қарсы қорғанысы
Қазақстан мен НАТО арасындағы қарым-қатынаста дұрыс шешімін тапты. “Бейбітшілік
2000 жылы 3 шілдеде НАТО-ның бас хатшысы лорд Джон
Қазақстанның өкілдері сыртқы істер мен қорғаныс министрлерінің кездесуі, елшілер
Осы аймақтағы ең маңызды әрі белсенді түрде НАТО-мен өзара
Сол жылдың желтоқсанындағы жыл сайын Брюссельде сыртқы істер министрлері
Бұдан да жоғары ынтымақтастық деңгейіне тараптар осы жылдың қаңтар
Қазақстан НАТО-мен ынтымақтасуда мұндай деңгейге Орталық Азияда қол жеткізген
Бір қызығы «Әріптестіктің» жекеленген әрекеттер жоспары негізінен қорғаныс пен
Соған қарамастан, біршама басымдықтар әскери-техникалық ынтамақтасу саласына берілген. «НАТО:
Биылғы жылдың қыркүйегінде халықаралық «Дала бүркіті» атты әсери жаттығулар
Қазақстанның және НАТО-ның арасындағы мұндай ұдайы дамуды ескере отырып
ҚОРЫТЫНДЫ
НАТО ол әлемдегі ең үлкен әрі ең мықты әскери
НАТО-ның Шығысқа қарай кеңеюі оңды жақтарынан көрінуде, оған мысал
Қазақстанның НАТО-ға толық құқықты мүше болу ниеті жоқ. Бірақ
Біз сияқты басқа да тәуелсіз мемлекеттер осы мақсатты ұстанады.
НАТО ұсынған “Бейбітшілік жолындағы әріптестік” бағдарламасы- еліміздің егемендігін қорғау
НАТО өз қарулы күштерін дербес мемлекеттерге емес, тек қана
Бүгінгі күні НАТО-ны әмбебап ұйым деп те атауға болады.
Қазіргі таңда НАТО-ның құрылуы халықаралық қатынастарға өз ықпалын тигізуде.
НАТО-Орталық Азия ұзақмерзімді стратегиялық қарым-қатынастарының даму барысын талдай отырып
Мұндайда НАТО-ның осы аймақта позициясының нығаюы орта- ұзақмерзімді перспективада
Жоғарыда айтылғандарды қамти келе НАТО-ның геосаяси мүдделерінің Орталық Азия
- НАТО-ның Орталық Азия аймағында орналасуы әрі нығаюы тек
- НАТО-ның Орталық Азияда орнығуы Ресей мен Қытайдың қарсылығына
- Орталық Азия мемлекеттерінің НАТО құрылымымен белсенді араласуы ол
Ресей мен Қытай өз тараптарынан НАТО-ның мұнда тұрақтап қалуына
Соның салдарынан аймақтағы мемлекеттер бір жағынан Қытай мен Ресейдің,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Н. Тәуелсіздігіміздің бес жылы. – Алматы: Қазақстан, 1996.
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы. -Алматы: Гаухар, 2002.
Тоқаев Қ. Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации. -Алматы:
Садыков Т.С. АҚШ қысқаша тарихы. Алматы, 1996.-173. б.
Благовалин С.Е. Военно-экономические связи стран НАТО: цели, маштабы, формы
Черепахин В. Восток для НАТО дело прибыльное; Российские вести
Шәкен М. НАТО жүйесіндегі әріптестік институттың пайда болу мәселесі.
Тоқаев Қ. Беласу .-Алматы,2003.-302.б.
Воронцов Г.А, Уткин А.И. Атлантические союзники: новые тенденции в
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы, 2002.-320.б.
Атаев Т. США, НАТО и Турция.- М: Прогресс, 1973.-
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы,2002.-318.б.
Дж. Робертсон. Ядро коалиции составляет НАТО и Россия. Международная
М.Шәкен. НАТО жүйесінде әріптестік институттың пайда болу мәселесі. Хабаршы.
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы, 2002.-320. б.
Новейшая история стран Европы и Америки. М: Владоск-ИМПЭ им
Назарбаев Н. Тәуелсіздігіміздің бес жылы.-Алматы: Қазақстан, 1996.-124.б.
Алтынбаев М. Егемен Қазақстан, 2004.-119-120 сандары.
Бжезинский З. Великая шахматная доска. Первая Мировая Держава.-М: МО,
Назарбаев Н. Тәуелсіздігіміздің бес жылы.-Алматы: Қазақстан, 1996.-207.б.
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы, 2002.- 325.б.
Абдулпаттаев С. Қазақстанның Еуропа елдерімен қатынасы.-2004 ж: Ақиқат. №10.
БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
АҚШ – Америка Құрама Штаттары
БЖӘ - «Бейбітшілік жолындағы әріптестік» бағдарламасы
Бенилюкс елдері – Бельгия, Нидерланды, Люксембург мемлекеттері
БҰҰ – Біріккен Ұлттар Ұйымы
Варшава шарты – Социалистік мемлекеттердің 1955 жылы НАТО ұйымына
ЕАЭК - Еуро Атлантикалық әріптестік кеңесі
ЕҚЫҰ - Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық жөніндегі Ұйымның
НАТО – Солтүстікатлантикалық шарты ұйымы (North Atlantic Treaty Organisation)
КСРО – Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы
Орталықазбат - Орталық Азия бітімгершілік батальоны
ІІМ – Ішкі Істер Министрлігі
Назарбаев Н. Тәуелсіздігіміздің бес жылы.- Алматы: “Қазақстан”,1996.-123.б.
Тоқаев Қ.“Беласу”. - Алматы: “Қазақстан”, 2003.-203.б.
Тоқаев Қ. “Қазақстан Республикасының Дипломатиясы” Алматы: ҒӨ Пбк «GAUHAR»,
Токаев К. “Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации” Алматы:
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы. Алматы, 2002.-318.б.
Садыков Т.С. АҚШ қысқаша тарихы. Алматы, 1996.-173. б.
Благовалин С.Е. Военно-экономические связи стран НАТО: цели, маштабы, формы
Черепахин В. Восток для НАТО дело прибыльное; Российские вести
Шәкен М. НАТО жүйесіндегі әріптестік институттың пайда болу мәселесі.
Тоқаев Қ. Беласу .-Алматы,2003.-302.б.
Г.А Воронцов, А.И Уткин. Атлантические союзники: новые тенденции в
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы, 2002.-320.б.
Атаев Т. США, НАТО и Турция.- М: Прогресс, 1973.-
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы,2002.-318.б.
Дж. Робертсон. Ядро коалиции составляет НАТО и Россия. Международная
М.Шәкен. НАТО жүйесінде әріптестік институттың пайда болу мәселесі. Хабаршы.
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы, 2002.-320. б.
Новейшая история стран Европы и Америки. М: Владоск-ИМПЭ им
Бжезинский З. Великая шахматная доска. Первая Мировая Держава.-М: МО,
Назарбаев Н. Тәуелсіздігіміздің бес жылы.-Алматы: Қазақстан, 1996.-124.б.
Алтынбаев М. Егемен Қазақстан, 2004.-119-120 сандары.
Назарбаев Н. Тәуелсіздігіміздің бес жылы.-Алматы: Қазақстан, 1996.-207.б.
Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Дипломатиясы.-Алматы, 2002.- 325.б.
Назарбаев Н. Сындарлы он жыл.-Алматы: Атамұра, 2003.-42.б.
Абдулпаттаев С. Қазақстанның Еуропа елдерімен қатынасы.-2004 ж: Ақиқат. №10.
77
НАТО-ның мұнайлы трубопроводы бойынша Комитеті
Ақпарат және Коммуникациялы жүйелер бойынша НАТО-ның Комитеті
Дабыл Комитеті
Тылмен қамтамасыз етуге арналған НАТО-ның басты конференциясы
НАТО-ны стандартизациялау тобы
НАТО қауіпсіздігінің Комитеті
Азаматтық Жоспарлаудың басты Комитеті
Қаруды тарату бойынша басты Қорғаныс тобы
Жаңа қоғамның мәселелері бойынша Комитет
Еуропаның әуе кеңістік координация Комитеті
Қарулы күштердің мемлекеттік директорларының конференциясы
Ғылыми сұрақтар бойынша Комитет
НАТО-ның әуе қорғаныс Комитеті
Операция Кеңесі және оқыту жөніндегі Комитет
СОЛТҮСТІК АТЛАНТИКАЛЫҚ ОДАҚ
Қорғаныс Комитеті
Бірін-бірі тексерудің Стандарттау Комитеті
Орындаушы жұмысшы тобы
Азаматтық және Әскери Комитеті
Инфрақұрылым Комитеті
Жоғары деңгейдегі күштер
Стандартты қаруды бақылау бойынша дайындық
Қаруды тарату бойынша басты әскери-саяси тобы
Қаруды тарату бойынша бірлескен комитет
Мәдениет және Ақпараттық қатынастар бойынша Комитет
Бейбітшілік жолындағы
Әріптестік бағдарламасының әскери-саяси жоспары
Экономикалық Комитет
Атлантикалық саясат бойынша Одақтастар тобы
Ресурстар бойынша Басты Кеңес
Саяси Комитеттер (Басты және басқа деңгейдегі)
Ядролық Жоспарлау Тобы
Қорғаныс Жоспарлау Комитеті
СОЛТҮСТІК АТЛАНТИКАЛЫҚ ОДАҚ
Қаржыландыру
Мемлекеттік Ақпарат
Секретариат
Қарулы күштер және Стандартизациялау
бөлімшелері
Ақпараттық және Коммуникациялық жүйелердің бөлімшелері
Материалдық-техникалық қамтамасыз ету бөлімшелері
Оперативті Бөлімдері
Саясат пен Жоспарлау Бөлімдері
Барлаушы Бөлімдері
Жағдайларды
Басқару
Орталығы
ХЭП Басқару Бастығы
АҚШ және Канаданың регионалдық жоспарлау тобы
Атлантика Басқарушысы
Еуропа Басқарушысы
Бас Хатшы
Басқа Комитеттер
Жауапкершілік облысы
-саяси сұрақтар
-әскери-саяси сұрақтар
-серіктестік және бірлестік
-тексеру координациясы
-экономика
-информация
-күш беретін жоспарлау
-ядролық жоспарлау
-бюджет
-инвестициялық қауіпсіздік бағдарламасы
-қарулы күштер бірлестігі
-стандартизация
-қорғаныс облысындағы өңдеу
-әуе қорғанысы
-материалдық-техникалық қолдау
-азаматтық жоспарлау
-еуропалық аэрокосмостік координация
-операция және оқыту жөніндегі кеңес
-ғылыми сұрақтар
-қоршаған ортаны қорғау
-қауіпсіздік
Әскери Комитет
Ядролық жүйеліктің тобы
Солтүстік-Атлантикалық Кеңес
НАТО-ның Қорғаныс Комитеті
АҚШ пен Канаданың Регионалдық Жоспарлау Тобы
Арлингтон
Атлантиканың Жоғарғы Қолбасшысы
Норфолк
Еуропаның Жоғарғы қолбасшысы
Касто
Әскери Комитет
ӘК
Халықаралық Әскери Персонал
ХӘП
Брюссель
