Абайсызда жасалатын қылмыстар диплом жұмысы
МАЗМҮНЫ:
Кіріспе .............................................................................................................................................................3
І- Тарау Абайсызда жасалатын қылмыстар........................................................8
Абайсызда жасалатын қылмыстар туралы түсінік.......................................
Абайсызда жасалатын қылмыстардын түрлері және криминологиялык сипаттамасы.....................................................................................................20
1.3. Автокөлікті пайдалану саласындағы абайсызда жасалатын қылмыстар және қылмысынын жалпы сипаттамасы.............................................................28
ІІ-тарау.1 Абайсызда жасалатын қылмыстардың ерекшелектері және қолданылатын жаза түрлері.....................................................................................40
2.Абайсызда жасалатын қылмыстар мен қасақана жасалатын қылмыстардын өзгешілігі.....................................................................................................................47
3.Абайсызда жасалатын қылмыстар үшін қолданылатын жаза түрлері.........................................................................................................................55
Қорытынды...............................................................................................................60
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.........................................................................68
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Құқық
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҮНЫ:
Кіріспе .............................................................................................................................................................3
І- Тарау Абайсызда жасалатын қылмыстар........................................................8
Абайсызда жасалатын қылмыстар туралы түсінік.......................................
Абайсызда жасалатын қылмыстардын түрлері және криминологиялык сипаттамасы.....................................................................................................20
1.3. Автокөлікті пайдалану саласындағы абайсызда жасалатын
ІІ-тарау.1 Абайсызда жасалатын қылмыстардың ерекшелектері және қолданылатын
2.Абайсызда жасалатын қылмыстар мен қасақана жасалатын қылмыстардын өзгешілігі.....................................................................................................................47
3.Абайсызда жасалатын қылмыстар үшін қолданылатын жаза түрлері.........................................................................................................................55
Қорытынды...............................................................................................................60
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.........................................................................68
КІРІСПЕ.
Бүгінде Қазақстан өз тарихында күрделі бет дүрыс кезеңін бастан
Бір сөзбен айтқанда, казақ халқының, Казақстан Республикасының тарихында хранологиясы
Жаңа әлеуметтік - саяси және эканомикалық шындықтар Казақстан халықаралык
Егеменді еліміз тәуелсіздікке қол жеткізген алғашқы жылдардан-ақ тәртіпсіздік пен
Мемлекеттік және еңбек
Ғылым мен техниканы даму қарқыны - заңға қайшы келетін
себебі техникаларды пайдалану саласындағы заңсыздықтардың көбісі абайсыз қимыл -
Ерекше сақтықты керек ететін қауіп көздерінің болады, адамдардың еңбегі
Сонымен, біздің жағдайымызда абайсыздықтан болатын қылмысқа қарсы күрес дегеніміз
Әлеуметтік процесс өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардың дамуын ғана
Бұл проблеманың келелігі мен іс жүзіндегі маңыздылығы сонда, қылмысқа
салалардағы әлеуметтік пайдалы қызметы камтамасыз ететін негізгі шарттарды қылмысты
Абайсыздық үшін жауапқа тарту - қылмыстық істегі күрделі проблемалардың
Соны жылдары заң әдебиеттерінде байқаусыз әрекеттердегі қылмысты анықтаудың жолдары
Сондықтан да мен диплом жүмысына "абайсыздық қылмысы,, деген тақырыпты
Жұмыс кіріспеден, екі тараудан және қорытындыдан түрады. Бірінші тарауда
Диплом жұмысына жас, егеменді Казақстан Республикасының Конституция заңы, оның
Алыстағы және жақындағы шетелдік арнаулы әдебиеттер, философиялық, әлеуметтік, психологиялық
Қазақстан Республикасы егемен мемлекет ретінде халықаралық құқықтың дербес субъектісіне
Мемлекеттің жоғары заң шығарушы органымен қабылданған құқықтық акт, қылмыстық
қудалауды, тек әрекеттерінде қылмыс белгілері, дәлірек айтқанда
қылмыс құрамы белгілері бар адамдарға ғана қолдану үшін күрес
АБАЙСЫЗДА ЖАСАЛАТЫН ҚЫЛМЫСТАР.
1.1. АБАЙСЫЗДА ЖАСАЛАТЫН ҚЫЛМЫСТАР ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Абайсыздық қылмыскерлігі де жаппай әлеуметтік құқықтық құбылыс сияқты қоғамның
Абайсыздық қылмыскерлігі жөніндегі түсініктің негізіне
Казақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 21 бабына сәйкес абайсыздық салдарынан
зандылыққа онда көрсетілген абайсыздықган болатын қылмыстардың тізіміне және олардың
Абайсыздық қылмыскерлігі дегеніміз белгілі бір мерзім ішінде қоғамда абайсыздық
Абайсыздықтан жасалған қылмыс, абайсыздықтан болатын қылмыскерлік, қылмыскерлік түсініктердің өзара
Сонымен, абайсыздықтан болатын қылмыскерлік, жалпы қылмыскерліктің бір бөлігі ретінде
Кылмысты криминалогиялық жүйелеу ісінде абайсыздық қылмыскерлігі ерекше топқа жатқызылады,
а/айыптың түрі
психалогиялық механизмі бойынша;
ә/қылмыс жасаудың әлеуметтік - психологиялық себептерімен қылмыскердің
б/сол қылмыстар жасалынатын қызмет салалары бойынша;
в/ келтірген зардабы бойынша;
Абайсыздықтан болатын қылмыс қасакана қылмыстан ең алдымен жасаган бабының
Бүл жерден абайсыздықтан қылмыс жасайтындарға сипаттама берудің мынадай ерекшіліктері
Абайсыздық қылмыстары өндірісте, транспортта, басқару жүйесінде, медицина практикасында, түрмыста,
Осы жерден абайсыздық қылмысының тағы да бір ерекшелігі туындайды:
Қылмыскерлік түрлі белгілер мен көрсеткіштер арқылы сипатталатын аса күрделі
Сонымен, абайсыздық қылмыскерлігі дегеніміз - қылмыскерлік жөніндегі ауқымды түсініктің
Қылмыстық абайсыздыққа жасалған жоғарыдағы талдаудан байкадынымыз, негізгі заңның 21
іздеген жөн дегенді айтады.
Қазіргі қолда бар, абайсыздық анықтамасының кемістіктері ретінде мыналарды атап
Абайсыздық қылмыскерлігін - тәртіптің абайсыз айтуы сияқты тең түсініктің
Абайсыздық салдарынан болатын айыптың қасақана жасалатын қылмыска карағанда психологиялық
Өзімшілдік тұсында сақгықтың жеткіліксіздігі субьектінің қоғамға қауіп төндіретін зардапты
жеткіліксіз екенін алдын ала көре білмейді; /үқыпсыздық тұсында
бүл абайсыздық болған істің өзіне кдтыстылығынан көрінеді/ субьект,одан қоғамға
Сондықтан, абайсыз іс әрекетің салдары субьектінің еркінен тыс
болады, оның мәні мен мақсатына кірмейді, керісінше, көбінесе қарама-кайшы
Бірақ абайсыздық әрекеттерінің бәрін бірдей ырықсыз /импульстік/ іс-әрекет жүйесіне
үсақ тәртіп бүзушылықтан келеді екен. Ал жеңіл жарақатпен сәтті
аяқгалған жағдайлардың өзара қатынасы бірге оннан, немесе бірге
жиырмадан келеді. Автор былай дейді: "Практикада техника
кдуіпсіздігі ережесінің бүзылуы деңгейі бірдей бола тұра, айыпты
адамның онан әрі коңіл-күйіне, тәртібіне қарамастан, ол жағдайдың кейде
белгілі. Көбіне ешқандай қауіп тудырмайтын кезі де болады". Әрине
айтқанымда абайсыздық қылмысының бәріне бірдей тура келе
бермейді, бірақ тәртіп бүзушылық пен оның зардабы арасындағы
сәйкессіздік үнемі байқалып отырады. Абайсыздық қылмысы көбнесе белгілі бір
Ғылым мен техниканың дамуы төтенше жағдайдың өсуіне себеп болуда,
Абайсыздық қылмысының ерекшелігі сол, яғни мүнда қоғамға қарсы ішғыл
Жалпы мінездеме бойынша абайсыздық қылмыскерлерінің өнегелілік бұзылу деңгейі елеусіз
Автотранспорт қышысында жеке адамның психифизиологиялық ерекшелігінің /мысалы, түйсік қабілеті,
беруі, т.б. және психофизиологиялық жағдайының /мысалы, шаршау, әбден күйзелу,
роль атқаратынын айта кеткен жөн. Автотранспорт қылмыстарының себептерін зерттеу
жүргізушілерін 26, процентінің кәсіби дағдысы жеткіліксіз, 25 проценті жол
соң жасаған.1
Психологтардың зерттеулері көрсеткендей, қызметкерлердің қиын апатты жағдайда тиімді әрекет
Жеке адамның бойындағы бұл ерекшеліктер мен қасиеттер жағдайға байланысты
Осы айтылғандарға орай, абайсыздық жағдайында айыптың әлеумепік-саяси мәні мынандай
ГДР-дің 1968 жылғы Қылмыстық кодексінде /2- бөлім, пр. 8/
М.Д. Шаргородский былай деп жазады:- "Бұгінгі адам өз жауапкершілігыне
Мұны былай түсінуге болады: Өзі дайын емес кауіпті істі
"Кылмыстық абайсыздық" тұсымда адам өз іс-әрекеттерінің қоғам үшін қауіпті
Өзімшілдік және үқыпсыздық белгілеріне сай келмейтін абайсыздық айыбының тағы
Тотенше октағалар әбден молайған. Бұгінгі жағдайда абайсыздық қылмысының бұл
М.С.Гринберг "әдейі жауапқа қабілетсіздік" деген түсінік ендіру жөнінде мәселе
Адамдардың бойындағы психофизикалық проблемалар әбден ши---елеиіскен бүгінгі таңда ол
Бірақ "әдейі жауапқа қабілетсіздік түсінігін ресмилендіру
абайсыздықтың субъективті белгілерінің маңызын жоққа шығара
алмайды. "Техникалық жүйені операторларына" жатпайтын
субъектілер жөнінде айтпаганның өзінде /оларға "әдейі жауапка
қабілетсіздік" түсінігін қолдануға болмайды /, белгілі бір
процесстерді қауіпсіз жүргізу үшін қажетті операторлық сапа
жинақтау - оның каншалықты жүйкелік-психологиялық салмақ
түсіретінаігіне қарамастан нақты бір белгілі жағдайда ғана
есептелген. Ал кез келген оператор дұрыс шешімін таба бермейтін
шұғыл жағдайлар үнемі болып тұрады. Сондай-ақ жеке адамиың
бойьшдағы психофизикалық сапалардың да ішкі өзгеріске
ұшырауының мүмкін екендігін ұмытпау керек. Осымен
субъективті белгілер қылмысты абайсыздықгың маңызды мінездемесіне саналады және жағдайды
"Егер қылмыс істеген адам өзінің әрекеттерінің немесе әрекетсіздігінің қоғамға
Осындай анықтама бергенде ғана негізгі Заңның 9 бабымен ҚР
а/жалпы айып пен ниеттің анықтамасына сәйкес келер еді,
ә/субьектінің іс-әрекеттің қоғамдық кауіптілігіне деген психикалық көзқарасына мінездеме белер
б/формальды құрамы бар қылмысу және абайсыздық айыбының өзге де
в/ абайсыздыктың барлық түрлерінің обьективті және субьективті белгілеріне мінездеме
1.2. АБАЙСЫЗДА ЖАСАЛАТЫН ҚЫЛМЫСТАРДЫН ТҮРЛЕРІ
Абайсыздық- кінәлінің өзі жасаған әрекеттерінің не әрекетсіздігінің зиянды салдарына
Менмендіктіқ заңды тұжырымдамасында оның интелектуалдық сәті тікелей және әсіресе,
Ал қылмыстық менмендік кезіндегі интелектуалдық сәттің мазмұны тіпті басқа.
Абайсыз кінәнің екінші түрі- қылмысты немқұрайдылық болып табылады. ҚР
Қылмыстық немқұрайдылықтың еркіне қарай сәтінің заңды анықтамасы объективті және
Абайсыздық қылмыскерлігінің қурылымын
Абайсыздық қылмыстарын оқиға болган қызмет саласына карай жіктеудің криминалогиялық
Абайсыздық қылмыскерлігі мынадай екі топқа бөлінуі тиіс: тұрмыстық және
а / техникалық жабдықтар
ә/ техникалық жабдықгар
а/ техникалық жабдықгар
ә/ таза кәсіби қызмет
Бүл жіктеуді мынадай схема арқылы көрсетуге болады:
Техникалық техникалық таза
жабдықтар кәсіби /басқару/ әрекетінен әрекеті қызмет міндетін тыс салада
Осылайша абайсыздық қылмысын негізінен төрт түрге бөлуге болады:
1. Техникалық жабдықтар әрекетінен, сондай-ақ қауіптілігі жоғары басқа да
Осылайша, абайсыздық қылмыстарын ұсынылып отырған, тәртіп бойынша жіктеу ҚР
Бүл топтың жалпы абайсыздық қылмысындағы үлес салмагы он шалықты
Техникалық жабдықтар мен баска кауіптілігі жогары көздердің әрекет саласыңда
Мүнан өзге, техника жабдықтарын пайдалануға катысы жоқ азаматтар да
Сондықтан да бүл топтағы қылмыстарды техника жабдықтарын
пайдаланушылардың да, сондай-ақ техника жабдықтарын
пайдалану ережелерін жақсы білуге және өздерінің іс-қимылын соған лайықтай
Бүл топтағы қылмыстардың абайсыздық қылмыстарының жалпы күрамы ретінде де,
3. Таза кәсіби қызмет саласында техникалық және лауазымдық /баскару/
4.Абайсыздық қылмысының соны тобын лауазымдық басқару міндетін пайдалану нәтижесінде
Бүл көрсетілген қылмыстар тобының маңызы мен қауіптілігі сощы уақытта
ГДР / 169 / және ПХР / 3,217 -бап
5.Автоматты басқару жүйесін АБЖ өндірудің өсуіне байланысты алдағы уақытта
қабылдайтын шешімнің нәтижесін болжау мүмкіндігін арттыруға қол
жететіндіктен лауазым иелеріне жүктелер жауапкершілік те күшейе
түскен. Мүның алғы шарты - басқару шешімдерін қабылдау мен
жүзеге асыру процесін дәл үйымдастыру және нормативтік
тұрғыдан бекіту, сондай-ақ оган қатысты адамдардың міндеттері
мен құқын айқындай білу болып табылады. Басқаша айткднда,
туындайтын қарым - катынастарды құқылық реттестіру арқылы бүл
процесті арнайы бағдарламаға алу керек. Мұндай жағдайда
жалпылама "қате шешім қабылдағаны үшін", хабар мен
камтамасыз етуге, баскару шешімімен дайындауға , шығару және
жүзеге асыруға байланысты бекітілген нақгы нормативті міндетін
орындамаганы үшін немесе ойындағыдай орындамағаны үшін
жауапкершілікке тартылады.
АБЖ негізіңде баскдру шешімдерін кабылдау процессін тәртіпке келтіру. АБЖ
1.3. АВТОКӨЛІКТІ ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАҒЫ АБАЙСЫЗДА ЖАСАЛАТЫН ҚЫЛМЫСТАР ЖӘНЕ
Қылмысты абайсыздықпен күрестің криминалогиялық және
қылмыстық - құқылық проблемаларын зерттеу ең алдымен
бастапқы негізгі түсініктің мазмұны дәл талап етіледі .
Абайсыздық қылмыскерлігі, абайсыздық қылмыскер, қылмысты
абайсыздық сияқгы түсінік катигорияларының негізінде ең
алдымен абайсыздық қылмысы жөніндегі ұғым жатыр. Айыптың абайсыздық түрінің
Абайсыздық қылмыстың қасакдна қылмысқа кдрағанда зіндік
ерекшеліктері болады. Ол ерекшеліктері абайсыздық қылмыстың
субъективті жағын гана сипаттап қоймайды, сонымен бірге объективті
жағын да сипаттайды. Және де обьективті жағынан ерекшкліктері
субъективті жағынан ыщіал етіп отырады. Абайсыздық әрекеттерін
жіктеу, оған жаза беру және профилактика кезінде бүл есепке
алынуы тиіс. Оның зерттеудің маңыздылыгы сонда, қылмыстық
құқығының мәселелері, әсіресе, оның жалпы бөлімі қасақана
қылмысқа қолданылатындай етіп жасалған, осыдан келіп оны
абайсыздық қылмысына қолдануға мүлде болмайды /мысалы, абайсыздық қылмысына ортақгас
Кешеге дейін қылмысты абайсыздық негізінен абайсыздық қылмысының "моделінен" айналған
Казіргі уақытта абайсыздық қылмыскерлігінің басым бөлігі /бестен төрт /
Жалпы автокөлік қылмыстарын М.С. Гринберг Б.А.Куринов, И.П.Лановенко, В.Е.Квашис, Ш.Д.Махмудов
Техникалық қылмыстардың белгілерін ерекшеліктерін талдамас бүрын, олардың жалпы анықтамасын
Автокөлік техника
техникалық қылмыс туралы
Бүл қатынастар ең алдымен әлеуметтік-техникалық нормалармен реттеледі, сол арқылы
2. Қоғамдық кауіпсіздік катынастары қоғамға кауіп тудыратын адамдар үшін,
Автокөлік қылмысы жөніндегі түсінік жоғары қауіп көзі жөніндегі түсінікпен
Жоғары қауіп көздерінің белгілерін айқындаудың маңызы зор, сол арқылы
Келтірілген бүл белгілер: тұрақсыздық, куаттылық және күрделілілік - шын
Қылмыстық зандылыққа қауіп көзі жөнінде түсінік ендіру арқылы қылмыстық
1. Автокөлік қылмысы үшін автокөлікті пайдаланатын адам да ерекше
Автокөлік қылмыстарын субьектілерін
бөлеміз :
а/ автокөлік жүргізушілері;
ө/ автокөліктерді пайдалануды
Жоғары кауіп көздері өндіріске, адамдардың тұрмысы мен қызмет көрсету
Бірақ өзін - өзі ақгамайтын шектеушіліктен арылу міндетті түрде
Өйткені автокөлік қылмысы субьектілерінің шеңберін кеңейту қосымша шектеу шарттарын
Автокөлік қылмысы субьектісінің проблемасымен арнайы жауапка кабілеттілік жүйкелік -
Мұндай ұғымдарды ресмилендіру арқылы субьективті белгілерді "формализацияландыру", және субьект
Бұлай ету арқылы арнайы субьект жөніндегі түсінікті автокөлік қылмысына
1.Ягни оның талабына белгілі бір қызмет орны ғана емес,
2.Автокөлік қылмысы дегеніміз - автокөліктің техникалық жағдайын және оның
Жол қозғалысы кауіпсіздігі ережелері "іштен", ягни автокөлікке түрлі қызмет
Бұл тәртіп бүзушылықтар автокөліктің /толық немесе жарым - жартылай
Жол қозғалысы кауіпсіздігі ережелерін
а/ құқықгың өзге
б /жол қозғалысы кауіпсіздігінің ережелерінің бүзылуын
Бұдан қылмыстық-құқылық және криминалогиялық мәнге ие маңызды қорытындылар шығаруга
Біріншіден, абайсыздық автокөлік қылмысының негізіне жол қозғалысы кдуіпсіздігі ережесінің
Екіншіден, автокөлік қылмысына карсы қылмыстық -құқылық күрес шараларын жетілдіру
Абайсыз автокөлік қылмысы үшін қылмыстық жауапкершілік негізінен ең алдымен
Сонымен бірге абайсыздықтан болған қылмыстық ерекшеліктерін есепке алмай болмайды.
Біріншіден, ол зардап айыпкер үшін елеулі бір деңгейде сол
Екіншіден, абайсызда зардап келтірудің тағы да бір ерекшелігі -
Үшіншіден, алғашқы екі ерекшеліктен туындайтын мәселе абайсыздық техникалық қылмыстарында
Бұдан шығатын қорытынды криминалдауда және қылмыстық жауапкершілікті даралауда шешуші
4. Қылмыс істеуде соттың үкімі мен заңға сәйкес айыпты
Обьективті жауаптылыққа
жағдайлары автокөлікті пайдалану саласындағы қылмыстарга тән абайсыздық айыптарының түрлері
Әдебиеттерде „мойындалатын абайсыздықты, өзімшімдікпен, ал „мойындалмайтын абайсыздықты, ұқыпсыздықпен теңестіру
Соған қарамастан „мойындалатын
ережелерін мүддем ескермейді, оларға немқұрайлықпен қарайтынын паш етеді, яғни
Бұл жерде мынадай қылмыстардағы айыптың аралас түрлеріне байланысты жағдай
Мәселен, аралас қылмыс жөніңде болып отыр: кдсақана әкімшілік немесе
Ерекшелігіне байланысты болатын зардаптың нақгы жағдайға қатысты және кездейсоқгығын
Автокөлік қылмыстары үшін өзімшілдік пен үқыпсыздық белгілеріне толық сыйыспайтын
Ерікті ұқыпсыздық кезінде автокөлік жүргізуші апатты жағдаймен бетпе -
Зардапты болдырмайтын дұрыс шешім таба алмайды. Ерікті үқыпсыздықгың басты
Егер автокөлік жүргізушісі өз білімі, дағдысы, тәжірибесі, денсаулығы, сондай-ақ
Автокөлік қылмыстары жөніндегі қылмыстық заңдылықгы жетілдіру үстінде қылмыстық абайсыздықгың
Сөз соңында абайсыздықтан болған автокөлік қылмысының себеп-салдарын айқындау ерекшеліктеріне
а/ субьект тәртібінің себебі мен мақсаты / әдетте ,
ә/ кауіпсіздік ережесін бүзудың себебі мен мақсаты, егер бұл
б/ апатты жағдайдайы субьекті тәртібінің мақсаты мен себебі ,
Бүл себептер мен мақсаттар процесстің біркелкі динамикалық есебі салдарының
Себебі мен мақсатын жорамалдау құрылымы бойынша абайсыздық қылмыстары субьекті
Абайсызда жасалатын қылмыстардың ерекшелектері және
Қылмыстық заң - Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Республика Парламенті
Қылмыс әр уақытта да белгілі бір іс-әрекеттердің (әрекет немесе
Адамның қылмысқа қайшы немесе оған қайшы емес мінез-құлқы оның
Сонымен, қылмыстық заңдармен жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамдық
Қылмыстың санаттары. Қылмыс санаттары деп оларды нақты белгілері бойынша
Қылмыстық кодекстің 10-бабына сәйкес жасалғаны үшін осы Кодексте көзделген
қасақана жасалған әрекет - екі, абайсызда жасалған әрекет бес
қасақана жасалған әрекет - бес, абайсызда жасалған әрекет те
қасақана жасалған әрекет он екі жылдан аспайтын болса -
- қасақана жасалған әрекет он екі жылдан аспайтын болса
жазасы көзделсе - аса ауыр қылмыс деп танылады.
Қылмыстық жауаптылық және оның негіздері Мемлекет өз азаматтарынан Конституцияда
Қылмыстық жауаптылықтың негізін дұрыс анықтау Құқық қолдану органдары қызметінің
Қылмыстың құрамдары - бұл қылмыстың объективтік және субъективтік жақтарынан
1. Қылмыстың объектісі - қылмыскердің қиянат жасайтын және де
2. Қылмыстың объективтік жағы - ол қылмыстың сыртқы көрінісіне
қылмыскердің қоғамға қауіпті әрекеті немесс әрекетсіздігі;
әрекет пен әрекетсіздік арқылы туындаған қоғамға қауіпті нәтиже;
әрекет пен әрекетсіздік және қоғамға қауіпті нәтиже арасындағы себепті
3. Қылмыстың субъектісі - ол қылмыс жасаған уақытта есі
Қылмыстық жауапкершілікке тарту көзделген қауіпті әрекет жасаған кезде есі
4. Қылмыстың субъективтік жағы - бұл адамның қоғамға істеген
қауіпті іс-әрекет немесе әрекетсіздігіне және солардан туатын қауіпті нәтижеге
Қылмыстың субъектиетік жагының мазмұның мынадай заңдылық белгілері: кінә, қылмыстық
Кінә - бұл адамның өзінің қасақаналықпен немесе абайсызда істейтін
Істелген әрбір қылмыс үшін кінәнің болуы - объективті акиқат.
Қылмыстық ниет деп белгілі бір қажеттіліктер мен мүдделердің іштей
Әрбір азаматтың конституциялық борышы - қоғамдық қатынастарды қылмыстық жолмен
Бірақ та бұл әрекеттер белгілі бір жағдайларда қылмыс болып
Осы аталған жағдайларда істелген әрекет немесе әрекетсіздік сырттай қылмыс
Қылмыс істеу сатылары. Қылмысты істеу сатылары деп қасақана істелетін
Қылмыс — бір адам арқылы немесе бірнеше адамның бірлесуі
Сондай-ақ бұл адамдардың жауаптылығының негізі мен шегін, олардың әрқайсысы
Қылмыстық құқықта қылмысқа қатысушылар орындаушылар, ұйым-дастырушылар, айдап салушылар және
Қылмыстық жаза
Қылмыстық жаза мемлекеттік күштеу шараларының бірі болып табылады және
Жаза - соттың үкімі бойынша тағайындалатын мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы.
Жазаның белгілері:
- мемлекеттік күштеу шарасы ретінде қылмыстық заңмен ғана белгіленеді;
- мемлекеттік күштеу шарасы ретіндегі қылмыстық жазаны мемлекет
атынан тек қана сот тағайындайды;
заңда көрсетілген тәртіппен сотталған адамды жазадан босату, сондай-ақ тағайындалған
қылмыстық жаза жария түрде ашықтан-ашық тағайындалады;
мемлекеттік күштеу шаралары ретінде қылмыстық жаза кылмыстық заңда көрсетілген
Жазаның мақсаты әлеуметтік әділдікті қалпына келтіру, сондай-ақ сотталған адамның
Қылмыстық заңнын өзінде барлық соттар үшін міндетті болып табылатын
Сотталған адамға келтірілетін бас бостандығынан айырудың мәніне қарай жазаның
Сотталған адамға моральдық жағынан әсер ететін жаза түрлері. Бұған
Сотталған адамның құқығына шек қоюмен байланысты жаза түрлері: белгілі
Сотталған адамды материалдық жағынан айыруға байланысты жазалар: түзеу жұмыстары,
Сотталған адамның құқығынан немесе бас бостандығынан айыруға байланысты жаза
Бұлардан басқа жазаларды негізгі, қосымша деп топтауға болады. Негізгі
Негізгі жазалар: айыппұл салу, белгілі бір лауазым атқару немесе
Қосымша жазалар: негізгі жазаға қосылып тағайындалады және жазаның мақсатын
Қосымша жазалар: арнаулы әскери атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық дәрежесінен,
Айыппұл заңда көзделген шекте айлық есептік көрсеткіштің (сол мерзімге)
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу
Қоғамдық жұмыстарға тарту деп жергілікті өкімет органдары белгілеген жұмыстарды
Түзеу жұмыстары сотталған адамды мәжбүрлеп еңбекке тарта отырып, үкімде
Бас бостандығын шектеу сотталған адамды қоғамнан оқшауламай арнаулы мекемеде
Бас бостандығынан айыру дегеніміз сотталған адамды сот белгілеген мерзімде
Бас бостандығынан айыру жазасы тек негізгі жаза ретінде 6
Өлім жазасы - жазанын ең ауыр, ерекше түрі болып
Өлім жазасы - ату жазасы адамның өміріне қол сұғатын
Мүлікті тәркілеу - сотталған адамның меншігі болып табылатын мүліктің
Қазақстан Республикасыныц Қылмыс кодексіндс кәмелетке толмаған-дардың қылмыстық жауаптылығы жеке
Бұл дегеніміз мемлекеттің әділеттілік және ізгілік принциптерін басшылыққа ала
Қылмыстық кодекстің 78-бабының 1-бөлігіне сәйкес "Кәмелетке толмағандар деп қылмыс
Кәмелетке толмағандардың психикалық жағдайы мен жас ерекшеліктеріне байланысты оларға
Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза түрлері:
айыппұл;
белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру;
қоғамдық жұмыстарға тарту;
түзеу жұмыстары;
қамау;
- бас бостандығынан айыру болып табылады.
Қылмыстың жекелеген түрлері
Жеке адамға, оның өміріне жасалған қылмыстар ең аса қауіпті
Адам өлтіру дегеніміз басқа адамға құқыққа қарсы қасақана қаза
Объектісі басқа адамның өмірі, ал субъектісі - есі дұрыс
Қылмыстың объективтік жағы. Адам өлтіру әрекетпен де, әрекет-сіздікпен де
Әрекетсіздік жолымен адам өлтіру дегеніміз өлімге араша тұратын адамның
Қылмыстың субъективтік жағы кінәнің қасақана жасалуымен сипатталады.
Қылмыстық кодекстің 96-бабына сәйкес:
Кісі өлтіру, яғни басқа адамға құқыққа қарсы қасақана қаза
Кісі өлтіру:
екі немесе одан көп адамдарды;
осы адамның қызметтік іс-әрскетін жүзеге асыруына не кәсіби немесе
дәрменсіз жағдайда екендігі айыпкерге белгілі адамды, сол сияқты адамды
жүкті екендігі айыпкерге белгілі әйелді;
аса қатыгездікпен жасалған;
көптеген адамдардың оміріне қауіпті тәсілмен жасалған;
ұйымдасқан топ жүзеге асырған;
пайда табу мақсатымен, сол сияқты жалданып;
бұзақылық ниетпен;
басқа кылмысты жасыру немесе оны жасауды жеңілдету мақсатымен жасалған,
әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік, діни өшпенділік немесе араздық не қанды
жәбірленушінің мүшелерін немесе тілін пайдалану мақсатымен жасалған.
Қылмыстық Кодекстің 97-100 баптарында көзделген әрекеттерді қоспа-ғанда, бұрын кісі
Адам денсаулығына қасақана зиян келтіру - бұл денені жарақаттау,
Қылмыстың ең ауыр түрлеріне зорлау жатады. Мысалы, 120 бапқа
Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін заттарды заңсыз дайындау,
Әрбір нақты қылмыс үшін жаза тағайындағанда соттар қылмыстың қоғамға
Жауаптылыкты жеңілдстстін нсмесе ауырлататын мән-жайлар қылмыстық заң арқылы белгіленеді.
Жауаптылықты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайларды қылмыс құрамының қажетті, жетілген
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 53-бабында қылмыстық жауаптылық пен жазаны
а) мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет
б) айыпкердің кәмелетке толмауы;
в) жүктілік;
г) айыпкердің жас балалары болуы;
д) қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей
е) жеке басындық, отбасылық немесе өзге де
ж) күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан не материалдық,
з) қажетті корғанудың кұкықтық, дұрыстығының шартын бұзу,
и) қылмыс жасау үшін түрткі болып табылған
к) шын жүректен өкіну, айыбын мойындап келу,
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделмеген мән-жайларда жаза қолдану
3. Егер жеңілдететін мән-жай осы Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті
4. Осы баптың бірінші бөлігінің д) және к) тармактарында
Енді осы жеңілдетілетін мән-жайлардын, ішкі мазмұнына тоқталайық;
1. Мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет онша ауыр
2. Айыпкердің кәмелетке толмауы, жасы он сегізге толмай қылмыс
3. Жүкті әйелдің қылмыс істеуі. Қылмыстық заң адамгершілік принципін
4. Айыпкердің жас балалары болуы.
Жас балалар деп жасы он төртке толмағандар саналады. Егер
5. Қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей медициналық және
Мұнда кінәлі істеген қылмысының зардабын қылмысты істегеннен кейін өз
6. Қылмысты адамның жеке басына, отбасына өзге де ауыр
Кейбір кездерде ұстамсыз адамдар үшін осындай жағдайлар қылмыс жасау
7. Қылмысты күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан материалдык, қызметтік,
Осы жағдайлардың жауаптылықты жекілдетудің қатарына жатқызылуы себебі, мұндай жағдайда
Баска жағынан тәуелді болу деп қызмет жөнінен, некелік, отбасылык,
8. Қажетті қорғанудың дұрыстығының. шартын бұзу (аса мәжбүрлі) қажеттілік,
Қылмысты кажетті қорғану шебінен асса да, коғамға кауіпті қиянаттан
Қазақстан Республикасы жаңа Қылмыстық кодексінде қылмысты мәжбурлік кажеттіліктен, кылмысты
Қылмыс істеген адамды ұстау — қоғамға пайдалы кылмысқа қарсы
Мұндай шарттарға мыналар жатады:
— Проблеманы алдын ала теориялық жағынан терең зертгеу және
— жануарларға тәжірибе жасау арқылы нәтижсні анықтау;
— эксперимент жасауға адамнын келісімін алу.
Осы көрсетілген шарттардың біреуін болса да, орындамаса, нәтижесінде ауыр
Жан күйзелу жауалтылықты жеңілдететін мән-жайға жату үшін ол біріншіден,
Физиологиялық аффект дегеніміз осы жоғарыда айтылған жағдайларға байланысты кінәлінің
Физиологиялык, аффектіні анықтау үшін психологиялық сарапшылық тағайындалады. Шын жүрсктен
Шын жүрсктен өкінуге кылмыс істеген адамның ағынан жарылып өзінің
Егер адам өзінің кінәсін бұлтартпас дәлелдер арқылы мойындауға мәжбүр
Шын жүректен өкіну немесе кінәсін мойындап келуі әділ соттылықты
а) қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы;
б) қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру;
в) адамдар тобының, алдын ала сөз байласқан адамдар тобынын
г) қылмыс жасағанда айырыкша белсенді роль аткару;
д) айыпкер үшін психикасы бүзылуының ауыр түрінен зардап шегетіні
е) ұлттық, нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздык себебі
ж) жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге
з) белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе коғамдық,
и) аса қатыгсздікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ак жәбірленушіні кинап кылмыс
к) қару, оқ-дәрі, жарылғыш заттар, жарылғыш немесе оларды бейнелеуші
д) төтенше жағдайды, табиғи немесе өзге де қоғамдық нәубет
м) алкогольдік, есірткілік немесе уытқылық еліту жагдайында қылмыс жасау.
н) адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын бұза
о) қылмыскердің, қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген
п) өкімет өкілінің нысанды киімін немссе құжатын пайдаланып кылмыс
2. Егер осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мән-жай осы
3. Жаза тағайындау кезінде сот осы баптың бірінші бөлігінде
Жауаптылықты ауырлататың мән-жайлардың мазмұны
төмендегідей:
1. Қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы. Бұл қылмыстардың
2. Қылмыс арқылы ауыр зардаптар кслтіру. Зардап материалдық емес,
Қылмыстың ауыр зардаптарын сот істелген қылмыстың мәніне, істің нақты
Қылмыстық заңның диспозициясында қылмыстын белгісі ретінде көрсетілген жауаптылыкты ауырлататын
3. Адамдар тобының алдын ала сөз байласып, адамдар тобының
4. Қылмыс жасағанда айрыкша белсенді роль атқару. Адамның қылмысты
5. Айыпкер үшін психикасы бұзылуының, ауыр түрімен зардап шегетіні
6. Ұлттық нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздык, себебі
Ұлттық немесе нәсілдік дұшпандықты немесе араздықты қоздыруға, ұлттық ар-намыс
7. Жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге
Жас балаға, кәрі немесе дәрменсіз халдегі адамдарға я кінәлінің
Материалдық тәуелділік деп басқа адлмның кінәліге негізгі немесе косымша
Лауазымдық жөніндегі тәуелділік деп тікелей немесе жоғары тұрған басшыға
8. Белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе қоғамдық
Өзінің қызметін немесе коғамдық борышын атқарып жүрген адамды өлтіру
Бұл жерде өзінін, қызметін аткарып жүрген адам деп, меншік
Қоғамдық борышын атқарған адам деп қоғам, мемлекет, жекс адам
9. Аса қатыгездікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні кинай қылмыс
мыстар істелінуі мүмкін. Мысалы, 276-бап жануарларға қатыгездік жасау. Жоғарыда
Жәбірленушіге қинап, қорлық көрсету деп кінәлінің жәбірленушіге қарсы шектен
Осы айтылғандарды жауаптылықты ауырлататын мән-жайларға жатқызғанда сот кінәлінін ерекше
10. Қару ок-дәрі, жарылғыш заттар немесе оны бейнелеуші қондырғылар,
11. Төтенше жағдайды, табиғи немесе өзгс де жағдайларды қылмыс
Жұртшылыққа келген ауыртпалық жағдайына жер сілкіну, су тасқыны, кар
Бұл туралы осы мәселеге арналған занда накты айтылады. Төтеңше
12. Алкогольдік, есірткілік немесе уыткұмарлық елігу жағдайында кылмыс жасау.
13. Адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын бұза
14. Қылмыскердің қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген
15. Өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатың пайдаланып қылмыс
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен жоғарыда айтылғандарды қорыта келе жаза деген сөз
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Қазақстан Республикасы Конституциясы. Алматы: 1995.
2.Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы: Жеті жарғы,
3 ҚР Конституциясы 1995 жылы 30 тамыз; 2007 жылы
4. ҚР Қылмыстық Кодексі 1997 жылы 16 шілде (№167-I);
5. ҚР Қылмыстың құқығы Жалпы бөлім Абдрашит А.А.
6. ҚР Қылмыстық құқығы Жалпы бөлім Борчашвил И.Ш. Алматы,
7. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1994 жылғы 23
І Нормативті-құқықтық актілер
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Түсініктеме. Алматы “Жеті жарғы”, 1999 –
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Оқулық құрал – Алматы: ЖШС
Комментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан. – Алматы. Баспа.
Қосымша.
1.Заң және заман журналы 2003 ж. қыркүйек-қазан.
2.Заңгер 2003ж 11 қараша.
3.Нормативтік құқықтық актілер.
4.Қазақстан Респбуликасының Қонститутциясы.
5.Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі.
Арнайы және оқу әдебиеттері:
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы 2001.
Кайыржанов Е.И. Угаловное право. Р. К. Общая часть. Алматы,
ҚР ҚК түсініктеме. Алматы, 2001.
Алауханов Е.О. Рахметов С.Н. Жаза практикалық оқу құралы. Алматы:
Уголовное право РК. Общая часть, Жеті жарғы, Алматы.-1998.
Уголовно-исполнительное право Р.К. Алматы, 1997.
Рахметов С.Н. Кулмуханбетова Б.А. Нурумбетов А.А. Наказание. Алматы, 1998.
Чукмайтов Д.С. Применение уголовное наказания в делах предупреждения редедивных
Ағыбаева А.М. Нәріпбаев М.С. Баймурзин Г.И. Русско-казахский терминологический словарь
1 Қазқстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың қазақ халқына
- 2030" Жолдауы.
1 Махмудов Ш.Д. Абайсыздық үшін жауапкершілік .Д.1999ж. с.58.
1 Бородин С.В. Уголовная ответственность и ее основания в
1 Темирбеков Т. Криминология. А. Заңгер. 2004ж. с.68.
1 Дагель П.С. Криминологические проблемы в уголовном праве.М. 1999ж.
1 Дагель П.С. Криминологические проблемы в уголовном праве.М. 1999ж.
1 Ағыбаев А. Қылмыстық құқық. А. 1999ж. с.98.
1 Дагель П.С. Криминологические проблемы в уголовном праве.М. 1999ж.
1 Ағыбаев А. Қылмыстық құқық. А.1998.ж. с.58.
1 Дагель П.С. Криминологические проблемы в уголовном праве.М. 1999ж.
1 Брайнин я.м. Уголовная ответственность и ее основания в
69
