Сот процессуалдық қызметке қатысушы ретінде курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе 2
1 Coт билігінің мемлекеттік биліктің бір тapмaғы ретіндегі мәні мен маңызы 4
1.1 Сот билігі және әділ сот 4
1.2 Сот жүйесі және сот билігінің басқа билік тармақтарымен арақатынасы 9
2 Судья сот билігінің атқарушысы және оның тәуелсіздігі принципі 13
2.1 Судьяның тәуелсіздігі принципінің түсінігі және оның маңызы 13
2.2 Судьяның тәуелсіздігі принципінің сот билігінің басқа принциптерімен ара қатынасы 19
Қорытынды 31
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 33
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Құқық
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 2
1 Coт билігінің мемлекеттік биліктің бір тapмaғы ретіндегі
1.1 Сот билігі және әділ сот 4
1.2 Сот жүйесі және сот билігінің басқа билік
2 Судья сот билігінің атқарушысы және оның тәуелсіздігі
2.1 Судьяның тәуелсіздігі принципінің түсінігі және оның маңызы
2.2 Судьяның тәуелсіздігі принципінің сот билігінің басқа принциптерімен
Қорытынды 31
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 33
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарының сақталуы
Айтылған негіздерге байланысты тәуелсіз сот билігінің қалыптасуы мен
2001 ж. 6 маусым күні Астанада болып өткен
"Бірінші-сот сатылары арасында соттылықты шектеу процесін түбегейлі қисынына
Екінші-сот қаулыларын орындау жөніндегі жұмысты түбегейлі жақсарту қажет.
Үшінші-Конституцияда көзделген сот әділдігін алқа заседательдерінің қатысуымен атқару
Төртінші-мамандандырылған соттар жүйесін-бірінші кезекте экономикалық және әкімшілік соттарды
Бесінші-дауларды шешудің баламалы әдістерін, мәселен, төрелік соттарды ендіру
Алтыншы-тергеу әрекеттерін сот бақылауы институтын пайдаланудың шетелдік тәжірибесін
Жетінші-сот кадрларын даярлау мен біліктілігін арттырудың тиімді жүйесін
Сегізінші-соттардың жұмысын халық үшін барынша ашық және ұғынықты
Осы міндеттерді шешу азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, еркіндіктері
Ендеше судьяның (соттың) тәуелсіздігін қамтамасыз ету қоғамның және
Себебі, конституциялық ереже сот төрелігін іске асыру жөніндегі
Құқықтық мемлекетті орнықтыруға бет алған қоғамның негізгі көздейтіні
Бұл принциптің маңызын түсіндіретін басты бір мәселе, сот
Тақырыптың атауын сот процессуалдық қызметке қатысушы ретінде деп
Сот әділдігінің басты әрі өзекті принциптерінің бірі -
Тәуелсіздіктің басты бір қолдаушысы-кепілдіктерінің де орасан зор мағынасын,
Бұл екі ұғымның мызғымас, бір-бірінен ажырамайтын құнды жақтары
Бұл тұрғыда мемлекет тарапынан, әсіресе Елбасының бастамасымен қарастырылып
Осылардың қатарына, 2000 ж. 1-қыркүйек күні қабылданған Қазақстан
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Соттың (судьяның) тәуелсіздігі және оның
Осы аттары аталған ғалымдардың еңбектері курстық жұмысқа елеулі
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Осы курстық жұмыстың көздейтіні
Көзделген міндеттемелерді іске асыру үшін келесі мақсаттарды алға
1. Біртұтас мемлекеттік биліктің ішіндегі сот билігінің орны
2. Биліктердің дәстүрлі арақатынасымен қатар, сот билігін қалыптастыруға
3. Соттың тәуелсіздігі принципіне түсінік беру. Оның мәні
4. Соттың тәуелсіздігі принципі арқылы сот билігінің тәуелсіздігі
5. Соттың (судьяның) тәуелсіздігін қамтамасыз етуші кепілдіктер түсінігін
Қазақстан Республикасының Конституциясы, қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу
Зерттеу барысында құқықтың жалпы теориясы, таным теориясы, конституциялық
Курстық жұмыстың құрылысы мен көлемі. Курстық жұмыс кіріспеден,
1 Coт билігінің мемлекеттік биліктің бір тapмaғы ретіндегі
1.1 Сот билігі және әділ сот
Сот билігінің түсінігін қарастыру жалпы билік ұғымымен байланысты
Ұлы француз ағартушысы, ғалым Ш.Л.Монтескье үш билікті атай
Осы теорияның тарихын, мәні мен маңызын зерттеушілер оның
Атақты ағартушы-ғалымның бұл идеялары көпшілік өркениетті батыс мемлекеттерінің
Кеңес Одағы дәуірінде сот билігі ұғымы жөнінде сирек
Бұл мәселе кеңес мемлекеті саясатының деңгейінде биліктің біртұтас,
Тоталитарлық режим құлдырағаннан кейін Қазақстанда шынайы демократиялық, құқықтық
Қазақстанда бұл теорияны біздің мемлекеттілігімізге қолдану мүмкіндігі мен
Декларациямен уағыздалған билік түсінігі кейіннен еліміздің тұңғыш (28.01.1993
Қазақстанда 1992 жылы Конституциялық Соттың құрылуы мен қызмет
Биліктердің бөлінуі теориясын қабылдаған, құқықтық мемлекетті құруды мақсат
Сондағы неғұрлым маңыздысы сот билігіне түсінік беру болды.
Ал, Р.А. Беленков "сот билігі деп мемлекеттің өкілетті
Кеңес Одағы кезінде сот билігінің орнына сот әділдігі
Қазақстан Республикасы Конституциясының 3-бабының 4-бөлігіне сәйкес, республикада мемлекеттік
"Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы"
Профессор К.Х.Халиқов Қазақстан ғалымдарының ішінде сот билігі феноменін
Ал сот әділдігі деп - заңда белгіленген ерекше
Демек, сот билігі мен сот әділдігі сабақтас ұғымдар.
Әрине, сот әділдігі сот билігінің басты да ерекше
Демек, сот билігі деп мемлекет атынан, оның өкілетті
Мемлекеттік биліктің бұл тармағының өзіне тән, басқа тармақтардан
Сот билігін ерекшелендіретін белгілері мына келесідегі ережелерден туындалады:
1. Сот билігін іске асыру мемлекеттік қызметің ерекше
Айта кетерлік бір жағдай, сот билігінің басты нысаны
Өзінің қызметін атқару, сондай-ақ, сот әділдігін іске асыру
2. Сот билігін жүзеге асыру мемлекеттегі сот саясатын
3. Сот билігін мемлекеттің сол үшін арнайы құратын
4. Сот билігі мемлекеттік қызметтің ерекше әрі сапалы
5. Сот билігі процессуалдық заңды мүлтіксіз, қатаң сақтау
6. Соттың заңды талаптары мен шешімдерін (үкімдерін) орындау
Сот үкімдерінің көпшілігін орындау ішкі істер органдарының қылмыстық
7. Сот билігінің соңғы ерекше белгісі - оның
Енді сот билігіне тән функцияларды қарастырайық.
Жалпы "функция" термині түрлі мағынаны білдіреді. Оның неғұрлым
Мемлекеттің функциялары ретінде оның қызметінің негізгі бағыттарын түсінуге
Сот билігінің функциялары тұрғысында ғалымдар арасында біркелкі пікір
Атап айтсақ, сот өндірісіндегі істердің күллісі дерлік арыздар
Сот әділдігі функциясынан тыс, біздің пікіріміз бойынша, сот
Егемендігін алған Қазақстанда 1992-1995 жылдары Конституциялық сот қызмет
Қазақстан Республикасы Ата Заңының 78-бабына сәйкес, егер сот
Соттар республикалық органдардың - парламенттің, Президенттің, үкіметтің, министрліктер
Сот билігі, біздің пікіріміз бойынша, мемлекеттің тәрбиелеу функциясын
Құқық арқылы тәрбиелеу оны бұзушыға қатысты жүргізіледі. Бірақ,
Сот билігінің тәрбиелеу функциясы нақты сот істерін қарау
Енді қоғам үшін сот билігінің қаншалықты қажетті екендігіне
Екіншіден, сот билігінің қызметін мемлекет конституциялық құрылысқа қол
Үшіншіден, тек сот қана медициналық тұрғыдағы мәжбүрлеу шараларын
Төртіншіден, мемлекет сот билігін жазаны өтеуге байланысты мәселелерді;
Бесіншіден, сот юрисдикциясы заңи мағынасы бар деректерді (фактілерді)
Алтыншыдан, экономикалық және басқару мәселелеріне байланысты дауларды шешу,
Қазіргі уақытта, сот билігін сот органдарының өкілеттіктері жиынтығы
1.2 Сот жүйесі және сот билігінің басқа билік
Қазақстан Республикасының Конституциясы Республика Президенті мен сот билігін
Алайда, Конституцияның дәл сол бабының 3-тармағының 2-бөлігі Қазақстанда
Өз кезегінде, Ел басшысының сот билігімен ара қатынасы
Біріншіден, ол сот жүйесін ұйымдастырады. Яғни, Конституциялық заңның
Екіншіден, жергілікті соттардың судьяларын қызметке тағайындап, судьялық өкілеттігін
Үшіншіден, Президент Жоғарғы Соттың судьяларын Жоғарғы Сот Кеңесінің
Төртіншіден, Жоғарғы Соттың Төрагасының өісілеттігін тоқтата тұра алады
Бесіншіден, жергілікті соттардың судьяларын қызметінен босату және өкілеттігін
Алтыншыдан, судьялардың еңбегіне ақы төлеуді Конституцияның 44-бабының 9)
Жетіншіден, жергілікті соттардың қызметін ұйымдық және материалдық-техникалық қамтамасыз
Өз кезегінде, сот билігі атынан Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Соңғы айтарлық мәселе, Президент міндетін атқарушы тұлғаның отанына
Сонымен, Президент пен сот билігінің ара қатынасы жөнінде
1. Сот билігін қалыптастырудың көптеген мәселелерін Президент ұйымдастырады.
2. Сот билігінің Президент билігіне кері әсерінің жеткіліксіздігінде.
Соттар заң шығармайды. Мұнымен олар биліктің заң шығарушы
Тіпті, сот жүйесі мен сот ісін жүргізу туралы
Сот билігінің ұйымдасуы мен қызметін заң белгілейді. Конституцияның
Заң шығарушы билік Жоғарғы Соттың судьялар корпусын құруға
Заң шығарушы билік пен сот билігінің арасындағы осы
Өз кезегіңде сот билігі мен заң шығарушы биліктің
1. Сот заңдарды дәл, бұлжытпай орындап қана қоймай,
Алайда, жоғарыда айтылып кеткендей, сот билігінің конституциялық бақылау
Ұсынысты толығырақ көрсететін болсақ, конституциялық бақылау өкілетігін тиімді
Сот билігінің заң шығару процесіне тікелей қатысы жоқ.
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының Төрағасына Республика Президентіне заңдарды
Конституцияның 4-бабына сәйкес, Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның,
Еліміздің Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларына республикада қолданатын құқық
Классикалық түсінік бойынша Жоғарғы Сот норма шығармашылықпен айналыспайды.
Жоғарғы Соттың нормативтік қаулыларының құқықтық тұрпаты айтылғандардан тыс,
Мемлекеттік органдар (биліктің барлық тармақтарындағы) өздерінің құзыреттері шеңберінде
Мемлекеттік билік актілерінің қасиеттері сот билігіне де тән.
Соттар ұйымдастыру және атқару-өкім ету қызметімен айналыспайды. Сондықтан,
Сот билігінің конституциялық бақылау функциясы биліктің атқарушы тармағының
Үкімет пен оның қарамағындағы министрліктердің, комитеттердің, т.б. нормативтік
Мұндай функция заңдылықты жоғары дәрежелі қадағалауды жүзеге асыратын
Сот билігінің атқарушы билікпен тағы бір ара қатынасы
2000 жылдың 1-қыркүйегіне дейін атқарушы биліктің сот билігімен
Сот жүйесін демократияландыруды одан әрі тереңдетуді көздеп жасаған
Атап айтқанда, 2000 жылдың 1-қыркүйек күні Қазақстан Республикасының
Жарлықтың басты мақсаты сот билігін атқарушы биліктен тәуелсіз
Президенттің 2000 жылғы 12-қазандағы Жарлығымен бекітілген "Қазақстан Республикасының
Осылайша, сот билігін атқарушы биліктің "қарамағынан шығару" процесі
Дегенмен, өкініштісі аудандық, оларға теңестірілген соттардың судьяларына өкілеттік
2 Судья сот билігінің атқарушысы және оның тәуелсіздігі
2.1 Судьяның тәуелсіздігі принципінің түсінігі және оның маңызы
Латын сөзі принцип негіз, бастапқы негіз, бастама, ереже
Сот әділдігі сот билігінен туындалатын, онымен сабақтас ұғым
Әрине бұған дейін айтылып кеткендей, сот билігінің түсінігі
Осымен қатар, судьяның тәуелсіздігі принципін біз қылмыстық іс
Қазақстан Республикасының Конституциясында (оның 75, 77-баптарында) сот төрелігі
Сот билігіне қатысты принциптер деп Конституция мен Конституциялық
Бұл принциптер азаматтық іс жүргізу құқығына да тән
Сот әділдігі принциптерінің нормативтік мазмұны объективтік тұрғыдан олардың
Осыған байланысты, профессор К.Х.Халиқов оларды (принциптерді) соттың ұйымдастырылуы
Оған дәлел, конституциялық принциптердің ең жоғарғы заң күші
Демек, принцип — норма, құқық шығармашылық қызметте заң
Сот әділдігінің конституциялық принциптері соттың құрылысы мен қызметін
Кейбір принциптер салалық заңдарда жекелеген нормалар немесе заңдардың
Принциптер мынадай екі бағыт бойынша жүйеленеді: ең алдымен
Сонымен бірге, сот әділдігінің конституциялық принциптерін (негіздерін) бөлу
Судьяның (соттың; істер алқалы құрамда қаралған жағдайларда) тәуелсіздігі,
Жұмыста судьяның тәуелсіздігі туралы жазылғанда соттың тәуелсіздігі деп
Осыған сәйкес, судья сот әділдігін іске асыру кезінде
Демек, ол заңнан басқасының ешқайсысына мойынсұнбауға, бағынбауға тиісті.
Сондықтан, конституциялық ереже сот төрелігін іске асыру жөніндегі
Ал, судьяның (соттың) сот әділдігін іске асыру кезінде
Құқықтық мемлекетті орнықтыруға бет алған қоғамның көздейтіні мемлекеттің
Аталған конституциялық принцип — норманың мәні судьяның (соттың)
Жоғарыда айтылғандай, сот әділдігінің тәуелсіздігі оны жүзеге асырудың
Бұл принциптің маңызын түсіндіретін тағы бір мәселе, сот
Судьяның тәуелсіздігі бұған дейін айтылғандай, конституциялық деңгейде баяндалған
Тәуелсіздік мәселесі судьяға (сотқа) байланысты айтылған соң, өз
Конституциялық заңның 23-бабына сәйкес, Республика Конституциясында және Конституциялық
Демек, судья тәуелсіз, тек қана заңға бағынышты, мемлекет
Сот билігін атқарушы судьяға қатысты берілген осы анықтаумен
Қорыта келгенде, судьяның тәуелсіздігі принципіне мына келесідегі анықтауды
Мұның өзі судьяның өзіне заңмен берілген өкілеттіктерін жүзеге
Істерді қарау барысында судья (немесе сот құрамы) тараптардың
Судьяларға өте жауапты міндеттерді атқару тапсырылған. Бұлардың қатарына,
Судьялар іске асыратын мақсаттар, олардың, яғни судьялар корпусының
Бұл процесс біркелкі және бір күнде шешілуі мүмкін
Судьяға тән құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы оның мәртебесін
Судьялардың мәртебесін сипаттағанда, оның жалпы барлық судьялар үшін,
Судьялардың мәртебесін анықтайтын, оларға тән құқықтары мен міндеттерін
- сот корпусын қалыптастырумен байланысты құқықтары мен міндеттері
судьялардың өздерін басқару мәселелеріне белсенді араласуына мүмкіндік беретін
- өздерінің өкілеттіктерін тәуелсіз іске асыру мүмкіндіктерін және
Судьяның тәуелсіздігі және тек қана Конституция мен заңдарға
Принциптік түрде қарастырғанда, судъя тәуелсіздігінің Ата Заң мен
1) заңда судьялардың бірыңғай мәртебесін баянды етумен;
2) судьяға заңда көзделмеген соттан тыс функциялар мен
3) сот әділдігін іске асыру барысында судьяны тек
4) ешкімнің сот төрелігін жүзеге асыру ісіне араласуға
5) судьяның қаралған немесе қаралып жатқан сот істерінің
6) соттарды қаржыландыру, судьяларды материалдық қамтамасыз ету, сондай-ақ
Бұл қағидалардың заң нормаларында көріністерін табуын талдайтын болсақ,
Судьяның Конституция мен заңдарға бағындырылуы, заңның тарапынан оған
Атап айтқанда, судьялардың құқықтық жағдайы Конституциялық заңмен және
Судьялар қызметке Конституцияға және Конституциялық заңға сәйкес сайланады
Судьяның өкілеттігі тек қана Конституциялық заңда көзделген негіздер
Судьяның сот әділдігін заңда көзделген рәсіммен ғана жүзеге
Судьяға заңның тарапынан белгілі талаптар қойылады.
Атап айтқанда, олар Конституциялық заңның 28-бабында қарастырылған:
1) судья Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын бұлжытпай
2) сот төрелігін іске асыру жөніндегі өзінің конституциялық
3) сот төрелігін іске асыру жөніндегі қызметке заңсыз
4) судьялар кеңесінің құпиясын сақтауға міндетті.
Судьяның лауазымы депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге
Қарапайым халықтың ұғымында сот, судья түсініктері жоғарғы әділеттілік,
Мұнда, судьяның мінез-құлқының негізгі принциптері орнықтырылған, оларға сәйкес:
Судья, мінез-құлықтың жоғары үлгілерін көрсету мен сот тәуелсіздігін
Әрбір судья құқықтық қоғамның мызғымас құрамы болып табылатын
Судья сот билігін құрметтеуші және оның мәртебесін сақтаушы
Судьялар қауымдастығының ең жоғарғы органы — съезінде қабылданған
Әсіресе, судья лауазымына халықтың көзқарасын, оның өз қызметінде
Аталған талаптарды судьяның мүлтіксіз сақтауы мен орындауы, оның
Судьяға қойылатын мұндай жоғарғы талаптар дәрежесінің аса жауаптылығы
Мұндай шаралар қазір мемлекет көлемінде іске асырылып, жетілдірілуде.
Сонымен, жоғарыда айтылғандарды қорыта келгенде, төмендегідей тапсырым жасауға
1. Принцип сөзінің этимологиясы негіз, бастама, ереже ұғымдарын
2. Принцип Конституция мен заңдарда көрінісін тауып, олардың
3. Айтылғандардың негізінде, сот билігінің (әділдігінің) принциптерін соттың
4. Судьяның тәуелсіздігі принципінің конституциялық дәрежесі бар, сондықтанда
5. Аталған мәртебесімен судьяның тәуелсіздігі принципі, әрине конституциялық
6. Бұл принциптің ішкі құрылысын талдау нәтижесімен, оның
7. Судьяның сот билігінің өкілі екендігі мен тәуелсіздігі
Осылайша, судьяның, (соттың) тәуелсіздігі принципін, конституциялық дәрежесі мен
2.2 Судьяның тәуелсіздігі принципінің сот билігінің басқа принциптерімен
Судьяның тәуелсіздігі принципінің жалпы сот билігінің басқа да,
Демек, арақатынас деген ұғым байланысты және арадағы айырмашылықтар
Принциптердің арақатынасына тиесілі әуелі байланысын, одан кейін,
Тіпті, мұндай байланыс бар деуге олардың бәрін және
Ендеше, осындай жүйені қалыптастырушы элементтерді талдаған жөн,
Біріншіден, принциптердің баршасы құқықтық норма ретінде танылуы тиіс.
Екіншіден, олардың әрқайсы өз алдына жеке, дербес бола
Үшіншіден, жоғарыда көрсетілген принциптердің өзара байланысы олардың бірін-бірі
Төртіншіден, бір жүйедегі принциптер бола тұра, олардың әрқайсысы
Принциптерді неғұрлым сипаттайтын осы элементтердің негізінде олардың жіктелуі
Неғұрлым тұжырымдалғандарына сәйкес құқықтық принциптер жалпықұқықтық, салалық, арнаулы,
Сот әділдігінің принциптеріне қатысты оларды шартты түрде ұйымдастырушы
Біз қарастырып отырған принциптер сот билігіне қатысты болуына
Конституциялық принциптер соттың ұйымдастырылуы мен оның қызметін тікелей
Құқықтық мемлекеттің басты бір нышаны бекітілген заңдармен санасу
Мысалы, адамның кінәлі екендігі заңды күшіне енген сот
Осы орайда, айтылуға тиісті тағы бір маңызды мәселе
Конституциясының 77-бабының 3-бөлігі 9-тармақшасында көрсетілгендей ешкім өзінің жеке
Сонымен, адамды қылмысқа кінәлі деп есептеу үшін, әуелі
Келесі конституциялық принципке сәйкес, бір құқықбұзушылық үшін ешкімді
Сот әділдігін демократиялық институттармен толықтырып, баяңды ететін келесі
Қазіргі таңда, егемендігін алған мемлекетімізде жаңа қылмыстық істер
Демократизмнің тағы бір нышаны мемлекеттің өз азаматтарына рақымшылдығы
Қоғамның, мемлекеттің зайырлылығын, демократиялылығын паш ететін, тұңғыш рет,
Сондай-ақ, құқықтың қайнар көзі Заң болмақ - деп
Адамның кінәлі екендігі заңды күшіне енген сот үкімімен
Бір құқық бұзушылық үшін ешкімді де қайтадан қылмыстық
Ендігі жерде судьяның (соттың) тәуелсіздігі принципі мен демократизм
Бұл мәселе Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында көрсетілген. Оған
Осы принцип сот билігінің органы соттың ұйымдастырылуы мен
Өйткені, судьяның нақты, іс жүзінде тәуелсіз болуы, осы
Демократия — халық билігінің түсінігін білдіреді. Ендеше, ізгісі-судьялардың
Осылайша, демократизм принципінің идеясы сот билігінің дербестігі мен
Яғни, демократиялық зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекеттің ең
Ендеше, мемлекеттің ең қымбат қазынасының құқықтары мен бостандықтарын,
Азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін
Сот әділдігі саласындағы заңдылық дегеніміз соттың өз қызметінің
Республикадағы соттардың қызметі заңдылық принципінің талаптарына сай жүзеге
Заңдылық принципі, жалпықұқықтық, әмбебап ереже ретінде Конституция мен
Сот әділдігінің заңдылығы принципінің ерекшелігі мынадай: соттардың ұйымдастырылуы
Сот әділдігі саласында бұл принцип төмендегілерді сипаттайды:
1) сот әділдігін Конституция мен Конституциялық заңда көрсетілген
2) сот әділдігін іске асыру барысында судьялар (соттар)
3) соттар сот әділдігін іске асыру барысында азаматтардың
4) соттар Конституцияның, заңдардың, өзге де нормативтік-құқықтық актілердің
5) сот әділдігін іске асыру барысында судья (сот)
Тіпті, судьяның тек Конституция мен заңдарға ғана бағынып,
Заңдылық принципі соттардан іс бойынша шығарылған әрбір үкімде
Бұл принцип өзінің мазмұнымен-ақ соттардың іс жүргізу заңдарының
Заңдылық принципі сот әділдігі саласында заңмен орнықтырылатын кепілдіктер
Тәуелсіз, заңға ғана бағынышты сот (судья) өз кезегінде
Қазақстан Республикасы Конституциясының 75-бабына, Конституциялық заңының 1-бабына сәйкес,
Ал, Конституция мен аталған Конституциялық заңда Қазақстандағы сот
Сот әділдігін тек қана соттың іске асыруы принципінің
Сот билігін жүзеге асырудың негізгі нысаны сот әділдігі
Мұнымен қоймай, сот ісін қарау тәртібі мен қаралуға
Осыған байланысты Конституциялық заңның талабы бойынша, республикада қандай
Тұлғаны қылмысқа байланысты кінәлі немесе кінәлі емес деп
Тек сот қана сот істеріне байланысты жаза тағайындай
Сот қаулыларын тек қана жоғарғы сатыдағы сот сатылары
Сот әділдігін тек қана тәуелсіз судья (сот) жүзеге
Қорыта келгенде, Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысында мемлекеттік билікті
Мұның өзі сот әділдігін (билігін) тек соттың жүзеге
Сот корпусын құрудың негіздері Қазақстан Республикасы Конституциясының 82-бабында
Аудандық соттың судьясы болып: жиырма бес жасқа толған,
Судьялыққа кандидаттың тағылымдамадан өтуінің негізгі міндеті аудандық және
Сот билігінің беделін арттыру және судьялардың тәуелсіздігін жегілдеру
Осы мәселеге байланысты 2001 ж. 26-маусым күні Республика
Бұл Ережеге лайық тағылымдама аудандық сотта ұйымдастырылады.
Тағылымдамадан өтуге:
1) жиырма бес жасқа толған;
2) жоғары заң білімі бар, еңбек жолы мінсіз
3) біліктілік емтиханын тапсырған Қазақстан Республикасының азаматтары жіберіледі.
Тағылымдаманың мерзімін машықтанушы-кандидаттың жұмыс стажы мен тәжірибесіне, заң
Тұлғаға тағылымдамадан өтуге рұқсат беруден бас тарту дәлелді
Өтініш иесіне сол уақытта машықтанушы-кандидаттар санының көбейіп кету
Тағылымдамадан өту машықтанушы-кандидаттың Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы
Машықтанушы-кандидат аудандық сотқа келгенен кейін, соттың төрағасы судьялардың
Тағылымдаманың қорытындысы бойынша машықтанушы-кандидат жан-жақты есеп дайындалды, оны
Облыстық соттың жалпы отырысы судья қызметіне кандидаттардың тығылымдамасының
Жоғарыда аталған талаптарға сай келетін, заң мамандығы бойынша
Сонымен, заң судьялыққа кандидатқа азаматтық, жас мөлшері, білімділік,
Конституциялық заң бойынша аудандық сот судьялығына үміткерлерді іріктеуді
Заң судьяларға, әсіресе олардың қызметінің моральдық этикалық жағына
Қазақстан Республикасының сот корпусы екі тәсілмен-сайлау және тағайындау
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьяларын Қазақстан Республикасы Президентінің
Облыстық сот судьясын Жоғарғы Сот Кеңесінің кепілдемесі бойынша
Аудандық соттың судьясын Әділет Министрінің Әділет біліктілік алқасының
Жоғарғы Соттың төрағасы мен осы соттың алқаларының төрағаларын
Облыстық соттардың төрағалары мен алқаларының төрағаларын Жоғарғы Сот
Аудандық соттардың төрағаларын Әділет біліктілік алқасының кепілдемесіне негізделген
Жоғарғы Соттың төрағасы мен алқаларының төрағалары, облыстық соттың
Судья лауазымына сайланған немесе тағайындалған биліктің өкілдеріне заң
Судьялар өздерінің кәсіби мүдделерін қорғау үшін қоғамдық бірлестіктерін
Бұл мәселе Конституциялық заңның 37-бабында қарастырылған. Яғни, судьялар
Судьялық бірлестіктер қажет болған жағдайларда заңдарда белгіленген тәртіппен,
Судьялардың мұндай қоғамдастығы ретінде, олардың 1996 жылы 19
Республика судьяларының бұл қоғамдастығының негізгі мақсаттары оның Жарғысында
- маңызды мемлекеттік-құқықтық проблемаларды шешуде судьялар қауымдастығының позициясын
соттардың жұмыстары мен судьялардың мәртебесі мәселелерінің актуальды проблемаларын
- соттардың қызметі мен құқық қолдану практикасына арналған
Судьялар қауымдастығының ең жоғарғы органы съезі болады. Жергілікті
Сонымен, судьяның тәуелсіздігін бірден-бір қолдаушы, қуаттаушы принцип олардың
Конституцияның 79-бабы мен Конституциялық заңның 24-бабына сәйкес, республика
Мұнымен қатар, заң соттардың төрағалары мен алқа төрағаларына
Судьялардың ауыстырылмайтындығы принципіне сәйкес, олар заңмен белгіленген тәртіпте
Мұнымен қатар, заңмен судьяны қызметінен босату және оның
1) орнынан түскенде немесе өз тілегі бойынша судья
2) медициналық қорытындыға сәйкес кәсіптік міндеттерін одан әрі
3) судьяны іс-әрекетке қабілетсіз немесе іс-әрекетке қабілеті шектеулі
4) осы судьяға айыптау үкімі заңды күшіне енгенде;
5) Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылғанда;
6) судья қайтыс болған немесе соттың оны қайтыс
7) судья басқа лауазымға тағайындалған, сайланған және ол
8) соттың таратылуын немесе өкілеттік мерзімінің өтуіне байланысты,
Судьяны қызметінен босату және өкілеттігін тоқтатудың басқа да
Бұдан тыс, судья қызметінен, орнынан түсуі арқылы да
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 340-бабы судьяға, сол сияқты,
Судьялардың қауіпсіздігін толыққанды қамтамасыз ету бағытында қолданылып жатқан
Қазақстан Республикасының "Қылмыстық процеске қатысушы тұлғаларды мемлекеттік қорғау
Ешкімнің тиіспеуі принципі барлық сотгардың судьяларына қатысты деп
Сот билігінің (әділдігінің) келесі бір принципі сот істерін
Қазақстан Республикасының Конституциясы 79-бабының І-бөлігі, Конституциялық заңның 7,11,18-баптары
Еліміздегі болып жатқан сот-құқықтық реформаның талабына сәйкес, 1995
Сонымен, сот әділдігін кәсіби судьялар және заңда көзделген
Қазақстан Ресігубликасының Конституциясында еліміздегі сот әділдігін азаматтардың шыққан
Бір сөзбен айтқанда, азаматтардың заңға бірдей бағындырылуы олардың
Алайда, баршаның заң мен сот алдындағы теңдігі принципіне
Сондықтан, қылмыстық істер жүргізу кодексіңде істердің соттылығы мәселесін
Азаматтардың заң мен сот алдындағы тендігі принципімен тығыз
Ең бастысы, бұл функциялардың (айыптау және қорғау) бөлінуі
Қылмыстық істі қарау кезіндегі сайыс айыптаушының, сотталушының, қорғаушының,
Сонымен, сот тараптардың тең құқылығын, сайыскершілігін нақты қамтамасыз
Мемлекеттің тәуелсіздігін білдіретін басты және өзекті мәселелердің бірі
Республиканың көп ұлтты факторы ҚІЖК-де де ескерілген. Бұл
Іс бойынша сот өндірісінің тілін қылмыстық процесті жүргізуші
Іс жүргізіліп жатқан тілді білмейтін немесе ол тілді
Баста айтылып кеткендей, тілдің тәуелсіздігі мемлекеттің тәуелсіздігі, мемлекеттік
Сот жүргізілетін тілді біледі деп, сол тілді құр
Қаралып отырған принциптің мазмұны мынадай қағидалардан тұрады: а)
Осылайша, бұл принциптің орасан зор саяси және тәжірибелік
Сот әділдігінің мәнін жақсартатын тағы бір мәселе сот
Соттарда істердің ашық қаралуы сот әділдігін жүзеге асырудың
Тұлғаның құқығы мен бостандығын және заңды мүддесін қамтамасыз
Азаматтар өздерінің құқықтары мен бостандыктарын және заңды мүдделерін
Барлық азаматтардың өзінің бұзылған немесе дауласып отырған құқығына
Азаматтың сотқа қорғану үшін жүгінуі, соттың шағымды, арызды
Бұл принцип бойынша азаматтың, сот актілерінде шағымдауға (апелляциялық
Судьяның (соттың) тәуелсіздігі принципімен өзара өте тығыз байланыста
Бұл байланыс мынандай мәселелер төңірегінде іске асырылады.
Әуелі соттың азаматтың құқықтарын қорғау мүмкіндігімен. Яғни, кәсіби
Одан қалса, білікті заң көмегін алу мүмкіндігін бере
Қорытынды
"Сот процессуалдық қызметке қатысушы ретінде" тақырыбы бойынша курстық
Сот билігінің мемлекеттік биліктің бір тармағы ретіндегі маңызы
Сот билігінің түсінігі, оған тән атқарылатын басты нысаны
Әсіресе, сот билігін мемлекет билігінің дербес, тәуелсіз тармағы
Сот саясатын заң шығарушы биліктің орнықтыратыны, өз кезегінде
Сот билігінің функциялары ретінде сот әділдігі, конституциялық бақылау,
Аталған функциялардың ішіндегі конституциялық бақылау функциясын жетілдіру жөнінде
Сот билігінің басқа билік тармақтарымен ара қатынасы қарастырылды.
Мұнда мемлекеттік биліктер қатарында Президент билігі тармағы да
Президент пен сот билігінің ара қатынасы ашылып, мұндағы
Судьяларға (әсіресе, жергілікті соттардың), өкілеттік беру тәртібін Конституцияның
Сот билігі мен заң шығарушы биліктің арақатынасы, соңғысы
Заңдарды ресми және сот түсіндіруі екеуінің заң шығарушы
Сот билігі мен атқарушы биліктің байланысы бүдан ілгері
Қорыта келгенде, сот билігінің түсінігі, оның мазмұны мен
Судьяның тәуелсіздігі принципінің түсінігі беріліп, оның маңызды жақтары
Құқықтық мемлекетті орныктыруға бет алған қоғамның негізгі көздейтіні
Тәуелсіздік мәселесі судьяға қатысты болғандықтан, судьяның түсінігі мен
Судьяның тек заңға бағындырылуы оның тәуелсіздігін қамтамасыз ететін
Екінші параграфта судьяның тәуелсіздігі принципінің сот әділдігінің басқа
Бастысы бұл принциптердің өзара тығыз байланыста болатындығымен, қажетті
Судьяның тәуелсіздігі принципі мен сот әділдігінің принциптерінің әрқайсысы
Осылайша, судьяның тәуелсіздігі принципінің басқа сот әділдігінің принциптерінің
Судьяның тәуелсіздігін қамтамасыз ету кепілдік түсінігін тудыратыны және
Демек, тәуелсіздіктің басты әрі бөлінбейтін жағы кепілдік болады
Судьялардың (соттың) тәуелсіздігін қамтитын кепілдіктердің кқиыптасулары мен дамуының
Тәуелсіздік мәселесін қүптаушы кепілдіктер жіктеліп, саяси-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, моральдық
Осылайша, қорыта айтқанда, судьяның тәуелсіздігі принципінің мәні мен
Осының өзі адамның құқықтары мен еркіндіктерін және заңды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. — Алматы: "Жеті Жарғы",
2. Қазақ ССР-нің "Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Декларациясы", 1990
3. Қазақстан Республикасының Қылмыстық істер жүргізу кодексі. -
4. Судья этикасының кодексі. - Алматы: "Жеті Жарғы",
5. Назарбаев Н.Э. Қазақстан-2030. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан
6. Назарбаев Н.Э. "Соттар қызметінің заңдық қана емес,
7. Аристотель. Политика, М., 1893. - С.243.
8. Монтескье Ш.Л. О духе законов и об
9. Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы, "Қазақстан Республикасының сот
10. Закон Республики Казахстан "Об исполнительном производстве и
11. Сулейменова Г.Ж. Суд и судебная власть в
12. Беленков Р.А. Правоохранительные органы. — Москва: "Приор".
13. Халиқов К.Х. Қазақстан Республикасындағы құқық қорғау органдары.
14. Хропанюк В.Н. Теория государства и права: Учебное
15. Бекбергенов Н.А. Правоохранительная система в Республике Казахстан.
16. Жекебаев У. Место и роль суда в
17. Нәрікбаев М.С. Сот тәуелсіз болмай, демократиялық мемлекет
18. Тлегенова Ф.А. Принцип осуществления правосудия только судом.
19. "Судьялыққа кандидаттың тағылымдамадан өтуі туралы Ережесі" Қазақстан
20. Қазақстан Республикасының Заңы "Сот приставтары туралы". 1997
21. Төлеубекова Б.Х. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу
22. Мами Қ. Сот билігіндегі басты тұлға -
23. Әлисұлтан Қ. Әділ де адал бол судья
1. ҚР Жоғарғы Соты құрылысының сұлбасы
ҚР Жоғарғы Соты
48 судья, 110 аппарат қызметкерлері
ҚР Жоғарғы Сотының Төрағасы
ҚР Жоғарғы Сотының Органдары:
Пленум:
Төраға, сот коллегияларының төрағалары, Жоғарғы Сот судьялары
Президиум:
Төраға, Жоғарғы Сот тың 8 тұрақты судьялары
Азаматтық істер жөніндегі сот коллегия:
Төраға және 8 мүшесі
Шаруашылық істер жөніндегі сот коллегия:
Төраға және 12 мүшесі
Қылмыстық істер жөніндегі сот коллегия:
Төраға және 12 мүшесі
Соттың әсерки коллегиясы:
Төраға және 4 мүшесі
Ғылыми-консультативтік кеңес
Назарбаев Н.Э. Қазақстан-2030. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына
Назарбаев Н.Э. "Соттар қызметінің заңдық қана емес, саяси
Қазақстан Республикасының Конституциясы. — Алматы: "Жеті Жарғы", 1998.
Аристотель. Политика, М., 1893. - С.243.
Монтескье Ш.Л. О духе законов и об отношениях,
Қазақ ССР-нің "Мемлекетгік тәуелсіздігі туралы Декларациясы", 1990 ж.
Сулейменова Г.Ж. Суд и судебная власть в Республике
Беленков Р.А. Правоохранительные органы. — Москва: "Приор". -2000-С.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. - Алматы: "Жеті Жарғы", 1998.
Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы, "Қазақстан Республикасының сот жүйесі
Халиқов К.Х. Қазақстан Республикасындағы құқық қорғау органдары. —
Халиқов К.Х. Қазақстан Республикасындағы құқық қорғау органдары. —
Закон Республики Казахстан "Об исполнительном производстве и статусе
Қазақстан Республикасының Конституциясы. - Алматы: "Жеті Жарғы", 1998.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық істер жүргізу кодексі. - Алматы:
Халиков К.Х. Қазақстан Республикасындағы құқық қорғау органдары. —
Қазақстан Республикасының Конституциясы. — Алматы: "Жеті Жарғы", 1998.
Судья этикасының кодексі. - Алматы: "Жеті Жарғы", 1997.-13
Бушуев Г.И. Судья в уголовном процессе. - М.,
"Судьялықка кандидаттың тағылымдамадан өтуі туралы Ережесі" Қазақстан Республикасы
1
