Мұнай-газ саласындағы кәсіпорындарда ұзақ мерзімді активтер есебі және аудиті диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе.........................................................................................................................3
Тарау 1. Ұзақ мерзімді активтердің теориялық негіздері мен «Теңізшевройл» біріккен кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайы..................................5
1.1.Ұзақ мерзімді активтер, жалпы сипаттамасы мен олардың жіктелуі.............5
1.2.Кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайы
мен есеп саясаты.......................................................................................................15
Тарау 2. Кәсіпорында ұзақ мерзімді активтердің есебін ұйымдастыру...............29
2.1. Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру................................29
2.2. Материалдық емес активтердің есебін ұйымдастыру.....................................38
2.3. Негізгі құрал мен материалдық емес активтердің тозуының есебі.............................................................................................................................47
2.4. Ұзақ мерзімді инвестицияның есебі.................................................................60
Тарау 3. Ұзақ мерзімді активтердің аудиті.............................................................65
3.1. Негізгі құралдардың аудиті...............................................................................65
3.2. Материалдық емес активтердің аудиті.............................................................72
3.3. Ұзақ мерзімді инвестициялардың аудиті.........................................................79
Қорытынды................................................................................................................87
Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................................91
Қосымша....................................................................................................................93
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Бухгалтерлік іс
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ҚАЗАҚСТАН РЕПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
«Қаржы және есеп» факультеті
«Бухгалтерлік есеп және аудит» кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Мұнай-газ саласындағы кәсіпорындарда ұзақ
мерзімді активтер есебі және аудиті.
Мазмұны
Кіріспе.........................................................................................................................3
Тарау 1. Ұзақ мерзімді активтердің теориялық негіздері мен «Теңізшевройл»
1.1.Ұзақ мерзімді активтер, жалпы сипаттамасы мен олардың жіктелуі.............5
1.2.Кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайы
мен есеп саясаты.......................................................................................................15
Тарау 2. Кәсіпорында ұзақ мерзімді активтердің есебін ұйымдастыру...............29
2.1. Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру................................29
2.2. Материалдық емес активтердің есебін ұйымдастыру.....................................38
2.3. Негізгі құрал мен материалдық емес активтердің тозуының
2.4. Ұзақ мерзімді инвестицияның есебі.................................................................60
Тарау 3. Ұзақ мерзімді активтердің аудиті.............................................................65
3.1. Негізгі құралдардың аудиті...............................................................................65
3.2. Материалдық емес активтердің аудиті.............................................................72
3.3. Ұзақ мерзімді инвестициялардың аудиті.........................................................79
Қорытынды................................................................................................................87
Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................................91
Қосымша....................................................................................................................93
Кіріспе
Нарық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілерде бухгалтерлік есептің маңызы
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші субъектілердің
Еліміздің егемендік алып, өз алдына ел болғанына да он
Кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметі тек қана материалдық, еңбек, қаржы ресурстарын
Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі болып өндірісте ұзақ уақыт бойы
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп отырған барлық субъектілерге қаржылық
Сол себепті, бұл диплом жұмысының мақсаты болып кәсіпорында ұзақ
негізгі құралдардың есебі мен материалдық емес активтердің есебін ұйымдастырудың
негізгі құрал мен материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу әдістері;
ұзақ мерзімді қаржы салымдарының есебін ұйымдастыру;
ұзақ мерзімді активтердің аудитін ұйымдастыру әдістемесін қарастыру.
Диплом жұмысының зерттеу объектісі ретінде «ТЕҢІЗШЕВРОЙЛ» біріккен кәсіпорны болып
Ұзақ мерзімді активтердің теориялық негіздері мен «Теңізшевройл» біріккен кәсіпорнының
Ұзақ мерзімді активтер, жалпы сипаттамасы мен олардың жіктелуі
Ұзақ мерзімді активтер деп кәсіпорында бір жылдан артық уақыт
негізгі құралдар;
материалдық емес активтер;
ұзақ мерзімді инвестициялар;
ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар.
Жалпы негізгі құралдар – деп өндірісте ұзақ уақыт бойы
«Негізгі құралдарға» - қозғалмайтын мүлік, жер учаскілері, үйлер мен
Көлемінің үлкенді-кішілігіне, бағасының азды-көптілігіне қарамастан пайдалану мерзімі бір жылдан
Барлық «негізгі құралдар» өздерінің өндіріске қатысуына қарай өндірістік және
«Негізгі құралдарды» халық шаруашылығының салаларына қарай топтастырған кезде олардың
Егер шаруашылық субъектідегі негізгі құралдардың бәрі тек қана субъектінің
Материалдық активтер сатылып алыну мақсатына қарай төмендегідей 3 топқа
а) негізгі құралдар;
б) тауарлы-материалды қорлар;
в) қаржылық инвестициялар.
Мысалы: субъектінің шаруашылық қызметін атқару барысында қажет болып табылатын
Негізгі құралдар алдына қойған мақсатына және атқаратын қызметіне қарай
а) үйлер (тұрғын үй, кеңсе үй, қойма, тағы басқалары)
ә) ғимараттар (көпірлер, аспалы жолдар, жасанды су қоймалары, эстокадалар,
б) өткізгіш тетіктер (жұмыс машиналары, энергия бөлетін тетіктер,
в) машиналар (бумен жұмыс істейтін және іштен жанатын двигательдер,
г) тасымалдау құралдары (жолаушылар және жүк таситын көліктер, жеңіл
ғ) құрал-саймандар мен жабдықтар (шкафтар, бактар, контейнерлер, тағы да
д) шаруашылық құрал-жабдықтары (диван, креслолар, кілемдер, сейфтер, тағы да
е) жер (шаруашылық субъектінің сатып алған жер көлемінің
ж) жерді жақсартуға (өңдеуге) жұмсалған күрделі шығын;
к) басқа да негізгі құралдар (кітапхана қорлары және
Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншіктік, яғни
Жұмыс істейтіндерге өндіріс процесіндегі, яғни қолданыстағы негізгі құралдар жатады.
Жұмыс істемейтін негізгі құралдардың қатарына тоқтатылған, белгілі себептермен басқа
Сақтауда тұрған негізгі құралдардың қатарына келешекте, яғни алдағы уақытта
Мүліктік түгендеуге байланысты негізгі құралдар инвентарлық және инвентарлық емес
Шаруашылық субъектілерінде ұзақ мерзімді активтер қатарына материалдық емес активтер
Шаруашылық субъектілерінде объектілерді материалдық емес активтертердің қатарына кіргізу тәртібі
Жалпы материалдық емес активтер деп – белгілі бір нақтылы
Материалдық емес активтердің қатарына шаруашылық субъектісінің сатып алған патенттері,
Материалдық емес активтер кәсіпорынның балансында бастапқы құны бойынша кіріске
Мұнай газ секторындағы кәсіпорындарда материалдық емес активтерге бірінші кезекте,
Материалдық емес активтер шартты түрде 4 топқа бөлінеді:
Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер;
Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер;
Қолдану, пайдалану құқықтарымен байланысты материалдық емес активтер;
Материалдық емес активтертердің басқа да түрлері.
Бірінші топқа «ноу-хау», ЭЕМ мен мәліметтер базасын бағдарламалық жабдықтау,
Кең мағынасында «ноу-хау» техникалық құжаттама түрінде рәсімделген, бірақ патенттелмеген,
Өндірістік ақпаратты пайдалану құқықтарын есепке алу. Оған материалдық емес
Ұйымдастыру шығындары. Бірлескен немесе акционерлік кәсіпорындарды құру кезеңінде пайда
ЭЕМ бағдарламасымен жабдықтау – кәсіпорын иенденген, ұзақ уақыт бойы
Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтерге көбінесе тауар таңбалары,
Тауардың шыққан жерінің атауы – тауарды таңбалау үшін пайдаланылатын
Нарықтық экономика жағдайында тауар таңбасы кәсіпорынның өте қымбат тұратын
Бірақ ол үшін тауар таңбасының құнын білу керектігін ұмытпайық.
Қолдану, пайдалану құқықтарымен байланысты материалдық емес активтер. Бұл топқа
Патенттер. Патент оның ұстаушысының патент қамтыған нәрсесін, процесін немесе
Өнеркәсіптік үлгілер. Мұндай материалдық емес активтерді пайдалануға айрықша құқықты
Лицензия (еркіндік, құқық деген латын сөздерінен алынған) – қандай
Субъект бойынша:
Қазақстан Республикасының заңды және жеке тұлғаларына берілетіндер;
шетелдік заңды және жеке тұлғаларға, азаматтығы жоқ тұлғаларға, халықаралық
Қызмет ету көлемі бойынша:
негізгі – мерзімі шектеусіз, белгілі бір қызмет түрімен шұғылданатындарға,
бір жолғы (бірақ рет пайдалануға берілетіндер) – белгілі бір
операциондық – валюта заңдылығымен анықталған, валюталық құндылықтарды пайдаланумен байланысты
Мерзімдік әрекеті бойынша:
тұрақты – берілген мерзімі шектелмеген;
уақытша – белгілі бір мерзімге берілген.
Мұндай лицензия секілді материалдық емес активтер мұнайгаз секторындағы кәсіпорындарда
Инвестицияға тоқталсақ, жалпылай алғанда, инвестиция дегеніміз – бүгінгі күні
Инвестицияның көзі болып жаңадан жасалған қосымша құнның, яғни таза
Нақтылық инвестиция дегеніміз – шаруашылық субъектісіндегі белгілі бір материалдық,
Қаржылық инвестиция дегеніміз – акционерлік қоғамдар немесе мемлекет шығарған
Инвестицияның бұл жоғарыда айтылған екі түрін бірімен-бірі бәсекелесуші емес,
Қаржылық инвестициялар иелену мерзіміне қарай мынадай категорияларға жіктеледі:
а) қысқа мерзімдік – иелену мерзімі бір жылға
б) ұзақ мерзімдік – иелену мерзімі бір
Жылжымайтын мүліктерге салынған инвестицияларды иеленуші субъектілер ұзақ мерзімдік ретінде
Тәуелсіздік алғаннан кейінгі уақыттары барысында экономика жолымен даму үшін
Шетел капиталының біздің елімізге жұмсалынуы еліміздің бюджетіне түсетін түсімдерді
Жергілікті халық үшін жаңа жұмыс орындары пайда болады және
Жаңа алдыңғы қатарлы халықаралық дәрежеге сай техника мен технологияны
Дебиторлық борыш – деп белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты заңды
«Дебиторлық борыш» -дегеніміз, бұл – иелік ету хұқын қосқандағы
Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық борыштар ұзақ
Олардың қатарына төмендегілер жатады:
активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын-ала) төлем;
тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі
басқадай дебиторлық борыштар.
Жоғарыда көрсетілгендей шаруашылық субъектісінің ұзақ мерзімді активтері қатарына жататын
Кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайы мен есеп
Мұнай-газ саласының қарқынды дамуы ел экономикасының осы секторында Қазақстан
Біріккен кәсіпорынның негізгі қызметтері болып төмендегілер саналады: мұнай қорларын
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорнының орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, Атырау қаласы,
Өндіріс бөлімшесі.
Капиталдық жоба бөлімшесі.
Геологиялық барлау бөлімшесі.
Маркетинг және тасымалдау бөлімшесі.
Қауымдастық бойынша байланыс бөлімшесі.
Стратегиялық жоспарлау бөлімшесі.
Қаржы бөлімшесі.
Заңгерлік бөлімшесі.
Адам ресурстар басқармасы, Медицина және Оқу бөлімшелері.
Соның ішінде мен Қаржы бөлімінде болып, оның
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорнының ұзақ мерзімді активтерінің бірі негізгі құралдар
Бірлескен кәсіпорында негізгі өндірістік құралдарды жақсарту жаңадан техникалық құрал-жабдықтар
Мұнай өндіру процесіне ұңғымалар мен басқа да құрал-жабдықтарды пайдаланудың
Талдау барысында бірлескен кәсіпорында мұнай өндіруге қатысатын барлық ұңғыма
Кәсіпорындағы негізгі құралдардың активті бөлігі ретінде мұнай өндіретін ұңғымалар,жұмыс
Егер де, экстенсивті пайдалану коэффициентін есептеуде ресурс ретінде уақыт
Интенсивті пайдалану коэффициенті мұнай өндіру процесінде ұңғымалар мен басқа
ТШО ЖШС-нің Қаржы Бөлімі қаржы ресурстарын басқарумен айналысады, сонымен
№ р/н Құрылымдық бөлімдердің аталуы
1 Қаржыгер-бақылау тобының бөлімі
2 Салық бөлімі
3 Ішкі бақылау бөлімі
4 Қазына және несие бөлімі
ТШО ЖШС-нің Қаржы Бөлімі 4 негізгі бөлімдерден құралады және
Қаржы Бөлімінің бас менеджері қаржылық саясатты басқара отырып,
1.Қаржыгер-бақылау (Группа финансиста-контролера) тобы мына бөлімшелердің жұмысына жауап береді,
Жалпы бухгалтерия;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына есеп беру тобы;
Бюджет және болжамдау тобы;
Маркетинг және тасымалдауды қаржылық қолдау тобы;
Қаржылық жобаларды бақылау тобы.
Салық бөлімі – салық төлеу заңдарына сай төленуін бақылау
Ішкі бақылау бөлімі (Группа Внутреннего контроля) – ішкі бақылау,
Қазына және несие бөлімі – қолма-қол және қолма-қолсыз төлемақыларға,
Қаржыгер-бақылау бөлімінің ең басты функцияларының бірі компанияда қаржылық есеп
Жалпы бухгалтерия - барлық негізгі қаржы операцияларының бухгалтерлік
Маркетинг және тасымалдауды қаржылық қолдау тобы шикізат өнімдерінің сатылуына
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына есеп беру тобы элетронды-салықтық мониторингтік
Қаржылық жобаларды бақылау тобы (Лондон) – ТШО басты екі
Бюджетті болжамдау және есепке алу тобы – ТШО
ТШО-ның Ішкі бақылау бөлімі (Группа Внутреннего контроля) –
ТШО-ның Ішкі бақылау бөлімінің қызметтері:
Іскерлік тәуекелділікті айқындау;
Ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін анықтайды;
Компанияның шығындарын сақтау үшін ақшалай қорларды бақылап отыру.
Жүйені сынау мен нақты анализдеудің арқасында Ішкі бақылау тобы
Ішкі бақылау тобының мақсаттары:
ТШО активтерін сақтау;
Өндірістік-материалдық қорларды тексеру;
Одесса және Новороссийск терминалында мұнай және газ қорларын техникалық
Ірі келісім-шартарының аудиторлық тексерістер (мыс, Екінші Буын Жобасы мен
Төмендегілердің орындалуы анықтау;
ТШО БК келісім-шарттарын;
ТШО БК-ның инструкциялары мен процедураларын;
FCPA (Foreign Corrupt Practices Act) – сыбайлас жемқорлыққа қарсы
Үшінші бір тұлғамен келісім-шарт жасасуын;
3. Қаржылық-бухгалтерлік құжаттарды нақты жүргізу;
4. Қатаң ішкі бақылау.
Өндірістің негізгі және көмекші үрдісінің сипаттамасына тоқталсам,
ТШО өнімдерінің негізгі түрі тұрақтандырылған мұнай. Көмірсутек шикізатының қалған
Соңғы жылдары жобалануы мен құрылысы ТШО құрылғаннан кейін алғашқы
Тұрақтандырылған мұнай. Теңіз мұнайының өзінің жоғары сапасының арқасында халықаралық
Тауарлық газдар. 2000 жылға дейін (тиісті нысандар іске
2000 жылдан бастап ТШО (шамамен тәулігіне10 миллион текше метр)
2001 жылы ішкі газдың да барлық көлемінен тауарлық газ
Күкірт. Шикі мұнайды күкіртсутектен тазарту барысында ТШО ілеспе өнім
Күкіртті өткізу мәселесін шешу мақсатында ТШО қабыршақ және түйіршік
Арнайы қаптармен қабыршақ күкірт тұтынуға жеткізу үшін арнайы жабдықталған
2002 жылғы қараша айында қазақстандық-канадалық бірлескен жоба тәулігіне 600
Ең жаңа технологияларды пайдалана отырып, зауыт өнім сапасын жақсартуға,
Енді, өндірістік тәжірибемді өткізген «Теңізшевройл» біріккен кәсіпорнының негізгі техникалық
Кесте 1.
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштері
Көрсеткіштер Өлш.бір. 2004 ж. 2005 ж. Ауытқулар
Шикі мұнайды сатудан түскен табыс теңге 3667385652 3989466296 322080644
Өндіріс көлемі млн. тонн 12,7 13,7 1
Өндіріс тиімділігі % 90,4 93,6 3,2
ТШО персоналындағы ҚР азаматтарының үлесі % 80 81 1
Еңбек өнімділігі теңге 29995987
Еңбекақы төлеу қоры теңге 186151489 260004595 73853106
Орташа жылдық еңбекақы теңге 1399635 1870537 470902
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны теңге 382094771
162385790 (219708981)
Қор қайтарымдылық коэффициенті
9,6 24,6 15
Таза табыс теңге 45323302 99673075 54349773
Сату рентабелділігі % 2,5 1,24 (1,26)
1-кестеде кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштерін көрсетуге болады.Кестенің
1) Негізгі қорлардың қор қайтарымдылық коэффициенті, ол негізгі өндірістік
2) Негізгі қорларды жаңарту коэффициенті;
Кәсіпорын пайдасын арттыру мен рентабелділікті өсірудің маңызды резерві ретінде
Бұл көрсеткіштер бүтіндей барлық негізгі құралдар бойынша да, сонымен
Осы көрсеткіштерді зерттей келе, талдау жүргізу барысында бірлескен кәсіпорынның
Жоғарыда айтылғандай, бірлескен кәсіпорынның қызметінің негізгі түрлері болып мұнай
«Теңізшевройл» кәсіпорны біріккен кәсіпорын болып саналатындықтан есеп жүргізу саясатының
Бухгалтерлік есеп және салық салу жөніндегі қазақстандық заңнаманың талаптарына
Материалдық емес активтер. Мұндай сатып алынған бағдарламалық қамтамасыз ету,
Негізгі құралдарды қайта бағалау. Бірлескен кәсіпорын өзінің негізгі құралдарын
Қосымша төленбеген капитал негізгі құралдарды қайта бағалау сияқты әдіспен
Негізгі құралдарды есептен шығарғанда олардың қалдығы қосымша төленбеген капитал
Негізгі құралдардың тозуы, тік сызықты әдіспен белгілі мерзімге пайдалы
Бірлескен кәсіпорын мұнай өндіретін ұңғымалардың құрылысы кезінде келтірілген барлық
Олардың пайдалы қызметінің мерзімін ұзартатын негізгі құралдардың күрделі жөндеуінің
Инвестициялар. Бірлескен кәсіпорын өзінің инвестицияларын келесі сипаттар бойынша жіктейді:
Еншілес, тәуелді серіктестіктердегі инвестициялар сатылып алу құны бойынша бағаланады,
Сатып алушылар мен тапсырысшылар берешегі. Сатып алушылар мен тапсырысшылардың
«Теңізшевройл» саясатын бекіту, саясаттың барлық сәйкес бағыттарындағы заңдылықтарды, ТШО
Тарау 2. Кәсіпорында ұзақ мерзімді активтердің есебін ұйымдастыру
2.1. Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал –
Негізгі құралдар материалдық өндіріс саласында да, өндірістік емес
Егер кәсіпорындар мен ұйымдардағы негізгі құралдардың бәрі тек
Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншіктік, яғни
Сонымен қатар пайдалану барысына қарай негізгі құралдар жұмыс істейтін,
Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыруда оларды бағалаудың маңызы зор
1. Негізгі құралдардың бастапқы құны
а) жер участкесінің бастапқы құнына
ә) құрал – жабдықтардың бастапқы құнына
2. Негізгі құралдың ағымдағы (әділ) құны
3. Негізгі құралдардың баланстық құны
4. Негізгі құралдардың қалдық ( жойылу) құны
Негізгі құралдардың есебі кәсіпорынның бухгалтериясында жүргізіледі. Олардың аналитикалық (талдамалық)
Кәсіпорындарда негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін және
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорынның негізгі құралдары мен материалдық емес активтердің
Кесте 2.
Бастапқы құны 1 қаңтар мың АҚШ (доллары) 2005 ж.
мың АҚШ (доллары) Аяқталмаған
құрылыстан
НҚ-ға аудару
НҚ-дарды
есептен шығару 31 желтоқсан
2005 ж.
мың АҚШ (доллары)
Негізгі құралдар:
Ұңғымалар мен өндірістік жабдықтар 743 747
153 131 (1 491) 895 387
Шикі мұнайды өңдеу құрылғылары 1 336 948
969 580 (34 627) 2 271 901
Ғимараттар 286 114
12 959 (912) 298 161
Тағы басқалары 207 057
21 231 (6 630) 221 658
Барлығы негізгі құралдар 2 573 866
1 156 901 (43 660) 3 687 107
Материалдық емес активтер 54 317
54 317
Аяқталмаған құрылыс (ТМҚ) 1 257 843 570 515 (1
Барлық негізгі құралдардың бастапқы құны 3 886 026
(75 215) 4 381326
Тозу және амортизация
Негізгі құралдар:
Ұңғымалар мен өндірістік жабдықтар (129 370) 29 835
399 (99 136)
Өңдеу құрылғылары (257 778) 71 412
8,193 (178 173)
Ғимараттар мен жерді дайындау (70 426) 14 913
362 (55 151)
Тағы басқа (89 119) 21 162
3 999 (63 958)
Барлығы (546 693) 137 322
12 953 (396 418)
Материалдық емес активтер (34 864) 5 432
(29 432)
Барлық тозуы (581 557) 142 754
12 953 (425 850)
Баланстық құны 3 304 469 427 761
(62 262) 3 669 968
Негізгі құралдарды кіріске алудың есебі.
Кәсіпорындарға негізгі құралдар сатып алу, салу, құрылтайшылардың үлес қосуы,
Объектінің аты;
Объектіні қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
Салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі жағдайы;
Құрылыстың салынып біткен уақыты;
Амортизациялық аударым мөлшері;
Бастапқы құны;
Басқа да шартты белгілері;
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне ұйымдағы
Негізгі құралдарға толтырылған қабылдау-тапсыру актісі кейіннен ұйымның бухгалтериясына тапсырылуы
Д-т «Негізгі құралдар» шоты
К-т «Ақшалар» шоты;
«Еншілес (тәуелді) серіктестіктерге қарыз» шоты;
«Қоюшы мердігерлермен есеп айрысу» шоты;
«Төленбеген капитал» шоты;
«Үкімет органдарының субъсидиялары» шоты деп аталатын шоттардың тиістілері.
Егер кәсіпорынға келіп түскен, яғни кіріске алынған негізгі құралдар
Д- т «Негізгі құрал» шоты;
К-т «Негізгі құралдың тозуы» шоты.
Енді осы диплом жұмысымда кәсіпорындарда қолданылатын негізгі бухгалтерлік шоттар
Кесте 2.1.
Жеке немесе заңды тұлғалардан сатылатын алынған негізгі құралдарға
бойынша жүргізілетін операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебиттеле-
тін шот Кредиттеле-
тін шот
1 2 3 4
1 Скважинаның салынып жатқан құрылысы аяқталып кіріске алынды 122
2 Уақытша салынған құрылысты кіріске алу 122, 125 126
3 Үлес қосушылардан жарғылық қорды толтыру мақсатымен кіріс етілген
келісілген құнына
тозу құнына
121-125
122-125 131-134
511
131-134
4 Жеке немесе заңды тұлғалардан сатылып алынған негізгі құралдарға:
қалдық құны бойынша;
- Қосылған құн салығы сомасына
121-125
331
421,424,431,
432,441,451
452,671,678
421,424,431,
432,441,451,
452,671,678
5 Тәуелді, еншілес және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардан
қалдық құны бойынша
қосылған құн салығы сомасына
12-126
331
641-643
641-643
6 Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан келіп түскен, әзірге
-бастапқы құны бойынша
-қосылған құн салығы сомасына
121-126
331
671
671
7 Басқа да атқарушы органдардан субсидия ретінде келіп түскен
-қалдық құны бойынша
- тозу құнвна
121-125
121-125
726
131-134
8 Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін(ақысыз, қайтарусыз)алынған негізгі
қалдық құны бойынша
тозу құнына
121-125
121-125
727
131-134
9 Тексеру немесе түгендеу кезінде артық шыққан немесе бұрын
ағымдағы құны бойынша
есептелінген тозу сомасына
121-126
121-126
727
131-134
10 Ұйымның өзінде өндіріліп, кіріске алынатын негізгі құралдар:
- көмекші өндірістен
121-126
121-126
900
920
Негізгі құралдарды істен ( есептен ) шығарудың есебі
Кәсіпорынның өздерінің пайдалануындағы, яғни меншігіндегі негізгі құралдарын есептен
кәсіпорынның басшысы немесе оның орынбасары (комиссияның төрағасы ретінде);
бас бухгалтер немесе бухгалтерияның басқа қызметкері;
негізгі құралдың сақталуына жауапты адам;
негізгі құрал қызмет ететін бөлім немесе цех басшысы;
мемлекеттік көлік инспекциясы өкілі (егер көлік құралын есептен шығаратын
тағы да басқа жұмысшы-қызметкерлер болуы мүмкін.
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды есептен шығару үшін үлгілі түрі
Бұл жоғарыда айтылған актілерде негізгі құралдарды сипаттайтын мынадай
объектінің салынып біткен уақыты (күні, айы, жылы);
ұйымға келіп түскен, кіріске алынған уақыты;
пайдалануға берілген уақыты;
объектінің бастапқы құны (қалпына келтіру құны);
бухгалтерлік есептің деректері бойынша есептелген тозу сомасы;
жөндеулердің жүргізілген уақыты;
көлік құралын есептен шығарарда, сонымен қатар көліктің жүрген жолы
негізгі құралдардын істен шығарылу себебі және оның материалдарының,
аварияға байланысты есептен шығарылған негізгі құралдарға жасалған актіге, болған
сондай-ақ осы негізгі құралдардың істен шығуына жауапты адамдарға қолданылатын
Комиссия жұмысының нәтижесінде жасалған негізгі құралдарды есептен шығару актісін
Кәсіпорынның негізгі құралдарды сатқаннан немесе бұзғаннан алған материалдары мен
Есептен шығарылған негізгі құралдардан алынған іске жарайтын материалдар мен
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды сатқаннан алынатын табыс «Дебиторлық борыштар мен
Басқа заңды немесе жеке тұлғаларға тегін берілетін негізгі құралдарға
Негізгі құралдарды беруші ұйым оны тегін алушыға берілген негізгі
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды басқаларға тегін беруге жазылатын бухгалтерлік жазу
Кесте 2.2.
Негізгі құралдарды есептен шығарылғанда бухгалтерлік есеп шоттары бойынша
№ Операциялар мазмұны Дебиттелетін
шот Кредиттелетін
шот
1 2 3 4
1 Есептен шығарылған негізгі құралдар:
-баластық(қалдық)құнына
-бұрын есептелген тозу сомасына
-сатылған негізгі құралдың келісілген бағасына
-сатып алушыға шот-фактура бойынша есептелген ҚҚС сомасы
-негізгі құралдың қайта бағаланған құнын есптен шығару
842
131-134,
321-323
301-303,
321-323
541
121-125
121-125
722
633
561
2 Тозған, бүлінген, жоғалған, ұрланған негізгі құралдарды есептен шығарғанда
206
722
3 Егер бүлінген, жоғалған, ұрланған негізгі құралдар қамсыздандырылған, сақтандырылған
-олардың қалдық сомасына
-есептелген тозу сомасына
651
131-134
121-126
121-126
4 Негізгі құралдарды сатқаннан алынған табыс 421,434,441
451,301,331
722
5 Негізгі құралдарды есептен шығарғанда қайта бағалаудан болған сома
38
