Бұлшықеттердің жіктелуі
Саңсыз көп бұлшықеттердің (олар 400-ге жуык) пішіні, құрылысы, қызметі және дамуы әр алуан болады. Пішіні жағынан бұлшықеттерді ұзын, қысқа және жалпақ деп бөледі. Ұзын бұлшықеттер қозғалыс рычагтарына сәйкес келеді де, сондықтан көбіне қол-аяктарда кездеседі. Олар ұршық пішінді, сонымен бірге олардың ортаңғы бөлігі қарынша, venter, бұлшықеттің басталатын жеріне сәйкес келетін бір шеті — басы, caputі, ал екінші шеті — құйрық, cauda деп аталады. Ұзын бұлшықеттердің сіңірі — tendo, жіңішке таспа тәрізді болып келеді.
Ұзын бұлшықеттер түрлі сүйектерден бірнеше баспен (көпбасты) басталады, бұл олардың тірегін күшейтеді. Екібасты, biceps, ұшбасты, triceps және төртбасты, quadriceps, бұлшықеттер болады. Әр текті немесе бірнеше миотомдардан дамыған бұлшықеттер қосылып-тұтасқанда олардың арасында аралық сінірлі дәнекерлер, intersecciones tendineae қалады. Мұндай бұлшықеттердің (көпқарыншалы) екі (мысалы, m. digastricus) немесе одан көп (мысалы, m. Rectus abdominis) қарыншалары болады. Бұлшықетгер аяқталатын сіңірлердің саны да өзгеріп отырады. Мәселен, қол мен аяқтың бүккіш және жазғыш бұлшықеттерінде бірнешеден сіңір (4-ке дейін) болады, сол себепті бір бұлшықет қарыншасының жиырылуы бірден бірнеше саусаққа қозғалу эффектісін беріп, сол арқылы бұлшықеттер жұмысын үнемдеп жасауға қол жетеді.
Бұлшықеттердің басқа пішінділері де болады: шаршы (m. quadratus), ұшбұрышты (m. triangularis), пирамидалық (m. pyramidalis), дөңгелек (жұмыр) (m. teres), дельтатәрізді (m. deltoideus), тісті (m. serratus), камбалатәрізді (m. soleus) және т.б.Жалпақ бұлшықеттер негізінен тұлғада орналасқан және оның жалпак сіңір немесе апоневроз, aponeurosis, деп аталатын сіңірі болады.
Талшықтардың атқаратын қызметіне байланысты бағыты бойынша талшықтары тік параллелді (m. rectus), қиғаш (m. obliquus), көлденең (m. transversus), дөңгелек (m. orbicularis) орналасқан бұлшықеттер болады. Соңғы бұлшыкеттер тесікті қоршап тұратын қысқыш немесе сфинктер тузеді. Егер қиғаш талшықтар сіңірге бір жағынан байланысатын болса, онда бір қауырсынды бұлшықет тузіледі. Талшыктардың сіңірге ерекше қатынасы жартылай сіңірлі (m. semitendinosus) және жартылай жарғақты (m. semimembranosus) бұлшықеттер де байқалады.
Бұлшыкеттер қызметі жағынан бүккіштер (flexores), жазғыштар (extensores), әкелушілер (adductores) әкетушілер (abductores), айналдырушылар (ratatores), ішке (pronatores) және сыртқа қарай айналдырушылар (supinatores) деп бөлінеді.
Бұлшықеттер буындарға (бір, екі немесе бірнешеу) қатынасы бойынша бір, екі немесе көпбуынды деп аталады. Ұзындау келетін көпбуынды бұлшықеттер бірбуынды бұлшықеттерге қарағанда беткей орналасады. Орналасу жағдайына қарай бұлшықеттер беткей және терең, сыртқы және ішкі, латералды және медиалды деп бөлінеді.
