TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МазмҰны

КlРlСПЕ……………………….………………….....……………………………………3

1 Нарықтық экономика жағдайындағы ТҰТЫНУ НЕСИЕСIНIҢ жалпы негiздерi

1.1 Тұтыну несиесi ұғымы, оның мәнi мен әлеуметтiк маңызы..........................6

1.2 Тұтыну несиесiнiң бағасы және сыйақыны (мүдденi) есептеу әдiстерi........13

1.3 Тұтыну несиесiн берудегі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтаудың шетелдiк тәжiрибесi.................................................................................................19

2 Қазақстан республикасының ТҰТЫНУ НЕСИЕСI нарығының қазіргі кездегі жағдайы

2.1 екiншi деңгейлi банктердiң тұтыну несиесi нарығының ағымдағы жағдайын талдау..........................................................................................................................25

2.2 ''ТұранӘлембанк'' аҚ тұтыну несиесi нарығындағы қызметін талдау.........46

3 екiншi деңгейлi банктерде тұтыну несиесiн берудегі тәуекелдiлiкті басқару проблемалары мен несие саясатын оңтайлы етудiң болашақтағы бағыттары

3.1 Банктегі тұтыну несиесі қоржынын қалыптастырудағы тәуекелдiлiк және оны басқару проблемалары......................................................................................51

3.2 екiншi деңгейлi банктерде тұтыну несиесiн берудi басқару мен бағалауды оңтайлы етудiң болашақтағы бағыттары................................................................57

ҚОРЫТЫНДЫ…………………………………………………....….....……….....71

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТlЗlМl……………….........……...…....….73

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Банк ісі

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ



МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

І ТАРАУ Рыноктық экономикадағы кредит (несие) қатынастарының ерекшеліктері

1.1Қарыз капиталының қорлануы

1.2 Қазақстандағы рыноктық несие жүйесі қатынастарының қалыптасуы

1.3 Кредит (несие) жүйесінен пайда алу ерекшеліктері

ІІ ТАРАУ Тұтыну несиесі жеке тұтыну тауарына сұраныс
2.1 Тұтыну несиесі ұғымы, мәні және түрлері

2.2 Тұтыну несиесін дамыту мәселелері

ІІІ ТАРАУ Қазақстан Республикасындағы тұтыну несиесін жетілдіру жолдары

3.1 Халықтың өмір сүру деңгейін арттыруда кредиттік қатынастардың атқаратын
3.2 «Тұран Әлем Банк» АҚ тұтыну несиесінің ерекшеліктері

3.3 Қазақстан экономикасындағы кредит (несие) саясаты: нәтижелер, басымдықтар және
ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Елімізде жүргізілген экономикалық реформа банк істерінің дамуында жаңа кезеңдер
Қазіргі заманғы банктер қызметтеріне банк операцияларының ең озық техникасын
Соңғы кездері барлық коммерциялық банктердің пайымдауынша халықпен, яғни тұтынушыларымен
Аталған тақырыптың өзектілігі, оның ғылыми жаңалығы мен тәжірибелік
Аталған жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы тұтыну несиесін берудің
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді түйіндеуіміз керек:

1) тұтынушыларға несие берудің теориялық негізін қарау;

2) тұтыну несиесін берудің түрлері мен ұғымын анықтау;

3) коммерциялық банктер үлгісінде жеке тұлғаларға несие беруді ұйымдастыруды
4)тұтыну несиесін берудің құрылымы мен құрамын қарау;

5)Қазақстан Республикасындағы тұтыну несиесін беруді одан әрі дамытудың негізгі
Осы жұмыстың құрылымында үш тараудан тұратын бөлім бар:

І тарауда рыноктық экономикадағы кредит (несие) қатынастарының ерекшеліктері:
ІІ тарауда тұтыну несиесі жеке тұтыну тауарына сұраныс
ІІІ тарауда Қазақстан Республикасындағы тұтыну несиесін жетілдіру жолдары:

халықтың өмір сүру деңгейін арттыруда кредиттік қатынастардың атқаратын рөлі,
Марксизм классиктерінің, қазақстандық және шетелдік экономистердің, ғалым-экономистердің, авторлардың: К.
Диплом жұмысында несиенің мәнін ашумен қатар – құрылымын, қозғалысының
«Тұран Әлем Банкі» АҚ нормативтік кесімдері мен қаржылық есептері,
І ТАРАУ Рыноктық экономикадағы кредит (несие) қатынастарының ерекшеліктері

1.1 Қарыз капиталының қорлануы

Өндірістік капитал мен сауда капиталы қатарында қарыз капиталы да
Капиталистер мен буржуазиялық қоғамның ақшалы кредиторлардың белгілі бір уақытқа
Өнеркәсіп немесе сауда капиталистері банкирден қарыз алғаннан кейін оны
Қарыз капиталына қарыз пайызының қатынасы қарыз пайызының мөлшерін құрады.
Кәсіпкер қарыз капиталын пайдалана отырып, түскен пайданы толық иемдене
Бұл кезде бір ғана капиталдың екіге жарылуы байқалады: қарыз
Банк пайдасы – қарызға берілген ақшаның пайыз деңгейінің айырмашылығы
Қазіргі заманғы капиталистік өндіріс несиенің дамыған жүйесін айналып
Осы кезде банк қарызына төленетін пайыз деңгейі де капитал
Кредит халықаралық экономикалық қатынастарда де кең таралуда. Мұнда қарыз
Қазіргі кезде ірі корпорацияларға ірі кредиторлар керек болып отыр.
Қазіргі заманғы банктердің көпшілігі әмбебап кредиттік кешендерге айналады. Олар
Банктердің ұсақ қарыз алушыларға менмендіктен қарайтын уақыты өтіп кетті.
Бізге қарыз капиталы жөнінде тағы бірнеше ескерту жасау қалып
Бір ғана ақшаның өзі қарыз капиталы ретінде қаншалықты
1) олардың сату немесе төлем процесінде тауар құнын қаншалықты
2) бұл төлемді үнемдеуге және кредит ісінің дамуы мен
3) ақырында кредиттердің өзара жалғасуы мен қимылының шапшаңдығына байланысты,
Егер тіпті қарыз капиталының өмір сүру формасы ылғи шын
Prime facie (әуелде) қарыз капиталы әрқашан ақша формасында, ал
Бірақ ол әлгі ақшаны әрбір пайдаланған сайын салымының сомасын
Дағдарыс дәуірлерінде қарыз капиталына деген сұраныс, сонымен бірге пайыз
Қарыз капиталының жинақталуы, шамадан тыс молаюы оның өзі өндіргіш
Біз қарыз капиталының қорлануы ешқандай шын қорланусыз, таза техникалық
1.2. Қазақстандағы рыноктық кредит (несие) жүйесі қатынастарының қалыптасуы.

Рыноктық экономикада несие-банк жүйесі маңызды рөл атқарады. Ол арқылы
Өндіріске қатысты алғанда екінші кезекте саналатын несие жүйесі оған
Несие жүйесінің рөлі мен маңызы келесі көрсеткіштермен сипатталады: несиелік
АҚШ несиелік қатынастардың даму дәрежесі бойынша, шаруашылықтың өндірістік және
Американдық шаруашылықта пайдаланылатын ақшалай капиталдың орта есеппен ¾ бөлігі
Бірақ, несиелік қатынастар мазмұны тек қана ақшалай капиталды жинақтап,
Кредит (несие) жүйесінің елдегі ақша айналымын реттеудегі, заңды және
Кредиттік қатынастар екі жақты сипатқа ие және шаруашылық субъектілері
Екі жақты қатынас: шаруашылық ұйымдары мен кредит жүйесі, кредит

жүйесі мен халық, мемлекет пен кредит жүйесі, кредиттік мекемелер
Жоғарыда түсіндіргеніміздей, кредиттік қатынас негізінен ақшалай формада кредит
Кредит екі формада болады: тауарлық және ақшалай. Тауар несиесі
Кредиттік қатынастар мен несие формаларының және несиелк мекемелердің жиынтығы
Ал, кредит жүйесі тар мағынасында – бұл несиелік есеп
Басқаша айтқанда, кредит жүйесі банктік және басқа да мекемелердің
Бірлескен несие жүйесінің күрделі, көп буынды құрылымы болады. Егерде,
1) Орталық (эмиссиялық) банк;

2) Коммерциялық банктер;

3) Мамандандырылған несиелік мекемелер (сақтандыру, жинақ, ипотекалық, сенімгерлік, және
Кредит жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни мұнда
Экономиканың маңызды атрибуттарының бірі – лайықты сипатта ұйымдастырылған банк
Ұлттық банк дербес қызмет жасай алмады, ол тікелей мемлекетке
Дамыған мемлекеттер экономикасында банктердің екі деңгейлі жүйесі қабылданған. Қазақстанда
1988 жылы Одақтың «Кооперация туралы» Заңы қабылданғаннан кейін ғана
Одан кейінгі екі жыл еліміздің саяси және экономикалық дамуындағы
Банктердің жеке капиталының салыстырмалы көрсеткіштерінің өте жоғары өсуіне қарамастан
Несиелік аукциондар – ақша бақылауының құралы және несиелерді қайта
Біздің елімізде несиелік аукциондарға Ұлттық банкте белгіленген экномикалық нормативтерге
Ұлттық банк берген қарызының 10% ғана кері қайтарып ала
Бұның барлығы банк операцияларын жүргізудің қарапайым ережелерінің орындалмауынан
Қолма-қол ақша айналымы аясындағы жағдай да оңай болған жоқ.
Қазақстанның несие-банк жүйесінің одан әрі дамуына 1993 жылдың сәуір
Дәл осы жылы 15 қарашада ақша-несие саясатын өздігінен жүргізуге
Банктер туралы жаңа заңдар қабылданысымен және ұлттық валюта енуіне
1993 жылдың аяғында Қазақстандағы коммерциялық банктердің сан жағынан өсуі
Банктер саны
Жылы Банктер саны

1991 70

1993 204

1996 101

1999 72

2002 44

2003 36

Кестеден көріп отырғанымыздай, банктердің саны 1993 жылдан бастап азая
Соңғы кездері Қазақстанда қазіргі талаптарға белгілі дәрежеде сай келетін
Осы жылдар ішінде Ұлттық банк арқылы банк жүйесін реформалаудың
1995-2003 жылдар ішінде банк жүйесі біршама өзгерістерді басынан өткерді.
Банк жүйесін күшейтуде банкаралық ақша рыногының дамуы біршама рөл
Банк жүйесін сауықтырудың осындай саясаты банктерді капиталдандыру деңгейін біршама
Қазіргі Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшу жағдайындағы несие жүйесінің дамуын
Екінші кезең (1992-1993 жылдың соңы) нақты пайыз өтімділіктердің кері
Екінші кезеңнің негізгі сипаты: Ұлттық банктің біртіндеп орталық банк
Кредит рыногын дамытудың үшінші кезеңі 1994 жылдан бастап осы
1996 жылдан 2002 жылға дейінгі кредит көлемі, жобалауымызша
Несие рыногы.
Кезең Экономикадағы несие, кезеңнің соңында, млн теңге

Барлығы Оның ішінде валюта түрлері бойынша Оның ішінде мерзімі
Ұлттық валюта Шетел валютасында Қысқа мерзімді Орташа және ұзақ
1996ж. Қаңтар 50150 31665 18495 41760 8390 48875 1275

1997ж. Қаңтар 63771 37382 26389 43803 19968 61505 2266

1998ж. Қаңтар 74247 92438 31809 52409 21839 70014 4233

1999ж. Қаңтар 94763 55149 39614 59551 35212 89247 5516

2000ж. Қаңтар 151083 69135 81948 74778 76365 142885 8198

2001ж. Қаңтар 286390 134028 152361 145778 140612 274366 15024

2002ж. Қаңтар 489110 137401 351709 228957 260153 458634
Кредит рыногындағы валюталық несиені бағалау төмендегіше сипатталады:

1) 2002 жылы банктердің ұлттық валютада берілген несиесінің көлемі
2) банктердің шетел валютасы бойынша беретін несие көлемі 2002
3) Кредитті мерзіміне қарай беру көлемін анықтаған кезде қысқа
4) Орта мерзімді кредиттер беру көлемінде келесі өзгерістер болды.
Несиелендіру субъектілеріне берілетін кредит көлемі.

5) 2002 жылы банктік емес заңды тұлғаларға кредит беру
6) Жеке тұлғаларға кредит беру көлемі 1996 жылғы 29201
Банк кредиті өсуінің бет алысы экономика секторына және мерзіміне
Экономика секторындағы кредит рыногын бағалау.

7) Банктік емес заңды тұлғаларға несие беру 1997 жылмен
8) Жеке тұлғаларға - 2002 жылға кредит беру 54938
Несие рыногын экономика мерзіміне қарай бағалау.

Қысқа мерзімді несие көлемі – 2002 жылы 282043 млн.
9) Орта мерзімді кредит көлемі – 2002 жылы 141691
10) 2002 жылы ұзақ мерзімді кредит көлемі – 235543
Банктер несиесі (мерзімі және секторы бойынша)
12,97 12,98 12,99 12,00 12,01 11,02 Жылдар

71702 93442 148830 376218 489817 659277 Барлық несиелер

Банктік емес

67556 87722 140607 261570 459002 604339 Заңды тұлғаларға

4146 5720 8223 14647 30815 54938 Жеке тұлғаларға

Несиенің жалпы сомасынан алғанда

51208 57927 75426 143195 241135 282043 Қысқа мерзімді

15313 36978 37194 71592 136112 141691 Орта мерзімді

5181 8537 36210 61430 112569 235543 Ұзақ мерзімді

Банк кредиттерінің өсу беталысы экономиканың әртүрлі салаларына да байланысты:

1) өнеркәсіптерге берілген кредит көлемі 2002 жылы 224650 млн
2) ауыл шаруашылығына кредит беру көлемі – 2002 жылы
3) құрылыс саласына кредит бөлу көлемі – 2002 жылы
4) көліктерге бөлінген кредит көлемі – 2002 жылы 5461
5) байланыс саласына берілген кредит көлемі – 2002 жылы
6) сауда-делдалдық қызметтеріне берілген кредит көлемі – 2002 жылы
Осы келтірілген нақты деректерден көріп отырғанымыздай Қазақстан Республикасындағы кредит
Біздің еліміздегі банк жүйесі күннен-күнге банк жүйесіндегі әлемдік стандарттарға
Кредит жүйесі – экономикалық өсу мен даму үшін маңызды
Қазақстанның дамудың нарықтық жолына көшуі маңызды шараларда несие қатынастарының
1.3. Кредит (несие) жүйесінен пайда алу ерекшеліктері.

Кредит – бұл қарыз капиталының қозғалысы, яғни қарызға берілетін
Капитал іс жүзінде өндіріс құрал-жабдықтары ретінде бір саладан басқа
Сонымен бірге кредит – жұмыс істеуші кәсіпорындар қорларының үзіліссіз
Қарыз алушылардың қарыз капиталы рыногына енуін реттей отырып, үкіметтің
Несие қолдауынсыз фермерлік шаруашылықтардың жылдам әрі өркениетті қалыптасуын, мемлекет
Кәсіпорындарды акционерлендіру негізінде мемлекеттік және муниципалдық меншіктерді жекешелендіру бағдарламасын
Несие жүйесі – банктер тұлғасында акциялар шығару және акцияларды
Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға қарай көшуі, банктердің тиімді жұмыс
Несиенің экономикадағы орны мен рөлі оның атқаратын қызметтерімен сипатталады.
1) қайта бөлу;

2) айналыс шығындарын үнемдеу;

3) айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;

4) капиталдың шоғырлануын жеделдету;

5) ғылыми-техникалық прогресті жеделдету.

Ал, несиенің формалары оның құрылымымен және белгілі бір дәрежеде
Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай өзгергенімен
Несиенің екі формасы бар: тауарлы және ақшалай. Мұндағы тауар
Қалған несиенің түрлері осы екі форманың тәжірибеде қолдануынан туады.

Коммерциялық несие – бұл қарыз берушінің қарыз алушыға қарызға
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әртүрлі несиелер береді. Олар мынадай
І. Қарыз алушылар категориясына қарай.

ІІ. Мерзіміне қарай.

ІІІ. Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай.

ІV. Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай.

V. Қайтарылу дәрежесіне қарай.

VІ. Валютамен берілуіне қарай.

VІІ. Берілу шартына қарай.

VІІІ. Несиелеу объектісіне қарай.

Біз тоқталатын белгілердің бірі – Берілу шартына қарай несие
Тұтыну несиесі.

Ипотекалық несие.

Овердравт несиесі.

Овернайт несиесі.

Онкольдық несие.

Банкаралық несие.

Ломбардтық несие.

Лизингтік несие.

Рамбурсттық несие.

Сенім несиесі.

Маусымдық несие.

ІІ ТАРАУ Тұтыну несиесі жеке тұтыну тауарына сұраныс
2.1 Тұтыну несиесі ұғымы, мәні және түрлері

Несиенің мәнін ашу- бұл несиені экономикалық қатынастардың біртұтас жүйенің
Кредитор – несиелік мәміленің қарызды ұсынушы жағы. Қарыз беру
Банктердің құрылуымен қатар кредиторлардың шоғырлануы пайда болады. Банктер ұжымдық
Кредитор ретінде басқа шаруашылық иесіне белгілі бір мерзімге ресурс
Қарыз алушы - несиелік қатынастың, несиені алушы және
Кредитор және қарыз алушы несиелік қатынас жасай отырып, өз
Кредитор мен қарыз алушының өзара әрекеті қарама-қарсылықтардың бірлігі сипатында
Несиенің мәні кредит процесі мен қоғамдағы ақша айналымын басқаруда
Қайта бөлісу функциясы. Кредитор мен қарыз алушының несие қатынастары
Рыноктық экономикада әртүрлі объективтік және субъективтік себептерге байланысты шаруашылық
Шаруашылық жүргізуші субъектілер мен азаматтардың бірінде уақытша босаған
Істің мәні мынада: уақытша босаған ақша қаражаттары банктерде жинақталады-
Егер, нақты не бөлінеді деген мәселеге келетін болсақ, бір
Кредит формаларының бірі – тұтыну несиесі.

Тұтыну несиесі – бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып
Тұтыну несиесінің негізгі міндеті – халыққа тауарлар сатуды ынталандыруға
Тұтыну несиесінің дамуы әртүрлі елдерде әрқалай дәрежеде қалыптасуда. Мысалы,
Берілу деңгейінде мемлекет тұтынушыларды ынталандыруға тиіс.

70-ші жылдардан бастап бірқатар елдерде жеке тұлғаларға тұрақты несиелер
Сондай-ақ бұл елдердегі банк мекемелері тұтыну несиесі жүйесіне қосылған.
Біріншіден, дербес несиелер – бұл жеке тұлғаларға ақшалай формада
Дербес несиелерді – тұтыну тауарларын сатып алу мен белгілі
Қазіргі уақытта дербес несиені пайдалану ережелері дұрыс жолға қойылған.
Экономикалық дағдарыс және әлсіз сұраныс жағдайында мемлекеттің саясаты елдегі
Қазақстанда тұтыну несиесі кеңінен дамып отырған несиеге жатады.

Еліміздің банктерінде берілетін тұтыну несиесі екі түрге бөлінеді:

кейінге қалдырмайтын қажеттіліктерге;

күрделі шығындарға берілетін несиелер.

Кейіне қалдырылмайтын қажеттіліктерге берілетін несиелер – жеке табыс көзі
тұрақты табысы бар азаматтан кепілдік;

төлем қабілеті бар кәсіпорындар мен банктің клиенттерінің ұйымдарынан кепілдіктер;

кепіл ретінде тапсырылатын өтімді бағалы қағаздар қабылдайды.

Қазіргі кезде аталған несие бойынша мерзімі өтіп кеткен борыштар
Коммерциялық банктер төлемді төлемеу қаупін төмендету мақсатында құнды қағаздарды
Тұтыну несиесінің екінші түрі – күрделі шығындар несиесін (ұзақ
Қазақстан Республикасы Президентінің 1994 жылғы 10 шілдеде қабылданған №1180
жерді сатып алуға және болашақта тұрғын үй салу үшін
тұрғын үй құрылысын салуға, (қайта салуға), тұрғын үйді жөндеуге
тұрғын үй сатып алуға берілетін ұзақ мерзімді несие.

Олар Тұрғын үй несиесі туралы Ережелер негізінде беріледі. Бұл
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 10 желтоқсандағы №1278 Қаулысы негізінде азаматтарға
Тұрғын үй құрылысын несиелендіру үшін құрылыс иесінің белгіленген
Азаматтар қамтамасыз ету міндеттемелері ретінде кепілдік алынған жылжымайтын мүліктің
Меншік формалары әртүрлі кәсіпорындар мен ұйымдар өз қызметкерлерінің тұрғын
Кепілдік заты болып:

1) қарыз алушының меншігі болып табылатын немесе осы жер
2) дайын тұрғын үй немесе аяқталмаған құрылыс;

3) ҚР қолданыстағы заңына сәйкес мүліктің басқа түрлері және
Негізгі қарызды және оның пайызын толық өтелмейінше қарыз алушы
Жылжымайтын мүліктерді сатып алу, құрылыс жүргізу, тұрғын үйді жөндеу
Жеке тұрғын үй құрылысына несие беру – жер төлемі
Жеке үйлер, бау-бақшалы үйлерді, ауылдық жерлерден сатып алынатын үйлерге
Жылжымайтын мүлікті сатып алуға берілетін несиені алу үшін мынадай
1) сатып алу-сату туралы алдын-ала жасалған келісім;

2) сатушының меншік құқығы туралы куәлік;

3) жер телімінің аумақтық шекарасы туралы құжат (жер телімін,
4) үй жоспары.

Халыққа тұрғын үй несиесі мынадай негізгі қағидаларды сақтаған кезде:
Қарыздың құрылыс жүргізу және тұрғын үй сатып алу мақсатында
Тұрғын үйге берілетін несиенің үш түрінің бірі –
Тұрғын үй мәселесін шешуде айналымға тұрғын үй сертификаттарын ендірудің
1993 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 895 қаулысы бойынша
Тауардың 16 атауын несиеге сату ұсынылады: автомобильдер, жиһаздар, тоңазытқыштар,
Сатып алушылардың несиеге алатын тауарына қолма-қол ақшамен төлейтін жарнасының
Азаматтарға ұзақ мерзімді пайдаланатын тауарларды несиеге сатудың жаңа Ережелерінде
Сонымен төлеу мерзімі алты айға ұзартылған тауарды сататын кезде
Егер тауардың құны несие сомасы шегінен асып кеткен жағдайда,
Банк несиесі үшін төленетін ставканы есептей отырып, сауда кәсіпорындары
Жеке тұлғалардың тұрғын үй алуына, көлік құралдарына және білім
Несиелік карточкалардың қатысуы 3 жақты қарастырылады: несиелік карточканың банк-эмитенті,
Несие карточкасын тауар және қызмет көрсету үшін пайдаланарда клиенттің
Банк өзі көрсеткен қызметі үшін әрбір операция сомасынан белгіл
Ломбардтық несие де тұтыну несиесіне жатады. Ломбардық несие –
2.2 Тұтыну несиесін дамыту мәселелері

Тұтыну несиесі қазіргі уақытта банк қызметіндегі жылдам дамып келе
Халықты несиелендірудің қарқынды дамуы тұтыну несиесінің географиялық кеңеюіне
Банк операциялары табыстары деңгейінің жаппай төмендеуі. Аталған жағдайда тұтыну
Корпоративті несиелендіру рыногындағы бәсекелестіктің шиеленісуі: шетел банктері қызметінің жандана
Халықтың нақты табысының өсуі: Аталған көрсеткішке қоса халықтың саны
Сауда ұйымдарының қызығушылығы: соңғы жылдардағы еліміздегі халықтың ақшалай табысының
Осылайша, тұтыну несиесі рыногын дамытуға қатысушылардың саны арта түсті,
Демек, тұтыну несиесі рыногын дамытуға қатысты барлық тараптардың көзқарастарының
Жеке тұлғаларды несиелендіру процесін реттейтін заң актілерін қабылдау мен
Тұтыну несиесін дамытуды қолдау мен ынталандыру мақсатында жедел талап
Баға белгілеудің ашықтығы мен тұтыну несиесінің нақты құнын айқындау
Мәселен, республиканың «Казкоммерцбанкінде» өткізілген тұтыну несиесі рыногының жағдайын мақсатты
Талдау қорытындысын есепке ала отырып жеке тұлғаларды несиелеу бойынша
Тағы бір тоқтала кететін мәселе - ол жеке тұлғалардың
Шетелдерде (АҚШ, Ұлыбритания) жеке тұлғалар (қарыз алушылар) мен олардың
Қазіргі уақытта тұтыну несиесі рыногында бәсекелестіктің күшейе түсуіне байланысты
Соңғы кездері Қазақстандағы скорингтік несиелеу жүйесі туралы жиі
Тұтыну несиесіндегі тағы бір проблема – тұтыну несиесі мөлшерінің
Егер корпоративті несиені бір дана жұмыспен салыстырсақ, ал тұтыну
Шетел тәжірибелері

Әлемдік тәжірибеде бұл мәселелер кездесті әрі дер кезінде шешілді
Сауалдама қорытындысы бойынша қажетті баллдан жоғары балл жинақтаған адамға
Аталған тәжірибені өз елімізде бірден қолдану мүмкін болмады. Демографиялық,
Қазақстанда скорингтік модельді құру үшін 2002 жылдың маусым айында
Кепілсіз рәсімдеу нүктесіне бару және сауда нүктелерінде несие тарату
Қарыз алушының несиені өтеу қабілеттілігін сипаттайтын негізгі параметрлер үш
1) Демографиялық. Оған жынысы, жасы, туған жері мен тұрақты
2) Экономикалық. Жұмыс орны, лауазымдық міндеті, еңбек өтілі, автокөлік,
3) Әлеуметтік. Білімі, кәсіби мәртебесі.

Сауалдамада барлығы 30 параметр бойынша олардың өзара байланысы талданды.

Жобалау жұмысы 2002 жылы мамыр айында басталып, шілде айында
Жедел скорингтік несие жүйесін енгізудің артықшылығымен қатар кемшіліктері де
1) Жеке тұлғалардың несие тарихының бірыңғай базасының болмауы;

2) Жұмыс берушілердің ресми еңбекақы мөлшері схемасын төмендетіп көрсетуі;

3) Өндіріс тауарларының бірқатар топтары бойынша сауда нүктелерінің дамымауы.
Скорингтік модельді банк жұмысында пайдалану-тұтыну несиесінің айрықша мәселелерін шешуге
Қазақстандағы тұтыну несиелерінің болашағы туралы да айтпай кетуге болмайды.
ІІІ ТАРАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТҰТЫНУ НЕСИЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3.1 Халықтың өмір сүру деңгейін арттыруда кредиттік қатынастардың атқаратын
Тұтыну несиесі негізгі әлеуметтік проблеманы шешуге, ең бастысы халықтың
1) Қоғамдағы тұтынушылықтың жоғарылауы, ондағы шектеулік элементтерінің төмендеуіне әсер
2) Мәдени, білім беру, денсаулық деңгейінің жоғарылауына әсер етеді.

3) Әлеуметтік сипаты бар қоғамның барлық мүшелерінің игіліктерге ие
Халықтың өмір сүру деңгейін жоғарылатудағы тұтыну несиесінің мәнін анықтау
(1 сур.) P – өндіріс

R – үй шаруашылығы (жеке тұлғалар)

Y – үй шаруашылығының табысы

C – тұтыну түріндегі табыс бөлігі

S – жинақтау мен жинақ түріндегі табыс

1 Сур. Жабық экономикадағы ақша ағынының ауыспалы ақша айналымы.

Дж.Кейнстің жабық экономикада бейнелеген ақша ағынының ауыспалы айналымы келесідегідей.
Екіншіден, табыстың тағы бір бөлігі сақтау мен жинақтау қорында
Аталған модельді математикалық тұрғыдан келесі теңдеулер арқылы көрсетуге болады.

Үш теңдеуде де Кейнс тепе-теңдікті қарастырады. Аталған модель нарықтағы
Экономикада тауар және ақша рыногын 2 жақты бағалауға болады.
М.Фридменнің, И.Фишердің неоклассикалық моделін енгізуге болады. Келесі көзқарас Дж.М.Кейнс
Бірінші көзқарасты білдіретін К.Викселлдің моделі кең таралған модель. Бұл
2 Сур. М.Викселльдің ақша тепе-теңдігін 3 өлшемде көрсету моделі.

1) Банкте берілген несиелер мен банк шоттарындағы пассивтік ақша
2) Инвестицияға сұраныс пен жеке және кәсіпкерлік сектордағы жинақтар
3. Егер бірінші және екінші тепе-теңдікке қол жеткізілсе, онда
H+J=S+M. Мұндағы қарыз капиталының нарықтық пайыз мөлшерлемесі тепе-теңдік нүктесі
Қарыз капиталының рыногындағы тепе-теңдік шарттары келесі өлшемде (ІІІ) анықталады:

H+J=S+M

Үй шаруасындағы әл-ауқат деңгейіне тұтыну несиесінің әсерін зерттейтін, жабық
3 Сур. Жабық экономикадағы үй шаруасының табысына тұтыну несиесінің
ТН – Тұтыну несиесі

С – үй шаруашылығындағы тұтыну

Р - өндіріс

Н – үй шаруашылығындағы табыс

S – жинақтар

Көрсетілген модельде Тұтыну несиесі (ТН) сыртқы факторлардың әсерінен (экзогенді)
4 Сур. Тауар рыногындағы тепе-теңдіктің Кейншілдік моделі.

Үй шаруашылығының қолдағы табысы өскен кезде S анықтау көлемі
Тауар рыногындағы тепе-теңдіктің кейншілдік моделін қарастырайық. Тепе-теңдіктің АД сұраныс
Ү=C+J+G1
Теңдеудің оң жағы АД ұсынысының жиынтығына әсер ететін элементтерден
Әрі қарай түсіндірейік. Мысалы, мемлекеттік шығындар тіркеулі және салықтар
G-constG=T

Теңдеуді (1) келесі түрде қайта көшіріп жазайық

Y-G=C+J немесе Y-T=C+J,

бұл жерде көрсетілген Y-T=Yт – үй шаруашылығындағы қолда бар
Салықтар мен мемлекеттік шығындар тіркелген кездегі өндіріс көлемінің YІ
Біздің жазған бастапқы сызбамызды мынадай түрде жазайық:

Yүш=C+J

S=J

C=F(Yт)

G-const

T- const

Аталған модельде ТН сыртқы факторлардың әсерінен өзгеруі болып табылады.

Тұтыну қызметінің сызықтық түрін қарап көрелік:

C=aY+в,

С – тұтыну шығындары;

в – шамасы қолдағы табысқа тәуелді емес автономды тұтыну;

а – тұтынудың шекті бейімділігі;

Yт – табыс.

Тұтынудың шекті бейімділігі
ΔС – тұтыну шығындарының өсуі;

Δ Yт – табыстың өсуі

немесе ТН мәнін тұтыну шығындарының
онда

ТН жалпы жинақтарға S әсерін қарастырайық. Үй шаруашылығының табысы
Ү = C + S

Үй шаруашылығы табысының өсуімен Ү жалпы жинақ ΔS шамасына
ΔS = (1-а) ΔYт, мұндағы

(1-а) – жинақтаудың шекті бейімділігі;

а – тұтынудың шекті бейімділігі.

ΔYт- орнына
немесе аламыз.

шамасы табыс мультипликаторы деп аталады.

Оны w арқылы белгілей отырып,

табамыз, одан

аламыз.

Мұндағы шама 01, демек w>1. Сонда ТН беру нәтижесінде
S=J тепе-теңдігін есепке ала отырып, ТН беру арқылы аталған
шамасына тең қосымша инвестицияларды тартуға ынталандырады.

S жалпы жинақтардағы ТН үлесін k арқылы белгілейміз. ТН
ТН = kS, одан шығатыны

Көріп отырғанымыздай ТН потенциалдық өсуі С тұтыну шығындарының көбеюіне
бұл кезде өзгеру шамасы

Нәтижесінде ТН үй шаруашылығының табысына жалпы тиімділікте әсер етуі
w>1 тиіс екендігін есепке ала отырып, жақшадағы мәннің 1
ТН – үй шаруашылықтарының табысына оң әсерін тигізеді, ендеше
3.2 «Тұран Әлем Банкі» Акционерлік Қоғамының «Астана» бөлімшесінің
Дәл қазіргі уақытта екінші деңгейдегі банктер үшін тұтыну несиесі
«Тұран Әлем Банкі» АҚ тұтыну кредиті бөлімінің негізгі
Бөлімде жүргізілетін кредит операциялары келесі кезеңдер бойынша жүзеге асырылады:

Бірінші кезең – кредит (несие) беру мәселесін шешуде алдын-ала
1) қарыз алушының өтініші мен қажетті құжаттарды тапсыруы;

2) қарыз алушы өткізген құжаттарды талдау;

3) болжанған қаржының қамтамасыз етілуін талдау;

4) қорытынды әзірлеу;

5) несие бойынша қаржы бөлу.

Екінші кезең - кредит (несие) беру аралығында қарыз алушымен
Үшінші кезең – кредитті қайтару.

Берілген әрбір кредитке байланысты кредит келісім-шартына қол қойылған күннен
Кредиттік құжаттарды жүргізу мен сақтау ісі банктің кредит құжаттарының
Әрбір жеке кредит деректерінде (досье) кредит деректерінде сақталуға тиісті
Бланк кредиті бойынша кез келген кредитті беретін кезде кредит
1) қарыз алушының қарызды пайдалану мақсаты көрсетілген және қарызды
2) қарыз алушының сауалнамасы;

3) (тіркелген орнынан) № 3 үлгідегі анықтама;

4) жеке куәлігінің көшірмесі;

5) қарыз алушының атынан келісім-шартқа қол қоюшының құжаттары
6) бекітілген несие келісімінің түпнұсқасы;

7) Салық төлеушінің Тіркелген Нөмірі берілгендігін айғақтайтын құжат көшірмесі;

8) қарыз алушының жұмыс орны мен еңбекақысының мөлшері туралы
9) жұмыс орнындағы кадр бөлімі куәландырған еңбек кітапшасының
10) қарыз алушының өтемпаздық қабілеттілігі мен қарыз алушының ақша
11) сақтандыру жарнасын төлегендігін растайтын сақтандыру келісім-шартының көшірмесі;

12) кредит комитетінің кредит беру туралы шешімінің көшірмесі;

13) кредитті пайдалану мақсатын растайтын құжаттар;

14) соңғы аударым жасалған уақыты көрсетілген зейнетақы қорынан алынған
Айналымдағы тауарларды, жабдықтарды кепілге өткізген кезде:

1) тауардың болуы мен шыққан тегін айғақтайтын құжат (келісім-шарт,
2) Банктің мамандары әзірлеген бағалау акті.

«Тұран Әлем Банкі» АҚ тұтынушыларға кредит беру бөлімінің
Жоғарыда көрсетілген бағыттардың әрқайсысы бойынша кредит сарапшысының клиентпен жұмыс
1) «Тұран Әлем Банкі» АҚ барлық бөлімшелеріндегі
2) «Тұран Әлем Банкі» АҚ қарыз портфелін
3) «Тұран Әлем Банкі» АҚ жеке тұлғалар арасындағы
4) «Тұран Әлем Банкі» Сақтандыру компаниясының сақтандыру төлемдерін
5) тұтынушылар несиесі бойынша түсетін пайданы арттыру.

Аталған бағдарлама бойынша несие алу өтініші, кредит
Кредит сарапшысының дайындаған қорытындысы негізінде кредит беру туралы шешімді
«Тұран Әлем Банкі» АҚ «Астана» бөлімшесінің Тұтынушыларды
1)Комитет төрағасы (шешуші дауысқа ие) – Банк директорының Тұтынушылар
2) Бас бухгалтер - Комитет мүшесі- Төрағаның орынбасары;

3) Бас заң кеңесшісі – Комитет мүшесі;

4) Тұтынушыларды несиелендіру маманы - Кредит комитетінің хатшысы.

Несие беру кезінде тұтыну несиесін ұлттық және шетелдік валюта
Кредит комитетінің отырысы аптасына кемінде үш рет өткізіледі, ал
Кредит мөлшері бөлімшенің бекітілген лимитінен асқан жағдайда шешімді Бас
1 суретте көрсетілген тұтынушылар кредитінің өсу динамикасы
1997-2003 жылдар кезеңінде (млн.теңге) екінші деңгейдегі банктердің жеке
1 сурет

Көрсетілген кезең ішінде тұтынушыларды несиелендіру көлемі 4 146 млн.
2 суретте тұтынушыларға өнімнің қандай түрлері тұрғындар арасында кең
Екінші деңгейдегі банктердің несиелендіру нысандары

бойынша тұтыну несиесін беру құрылымы (млн.теңге)

2 сурет

Осы диаграммада көрініп тұрғанындай, ұзақ уақыт пайдаланатын тауарлар алуға
3 суреттен аталған кредит түрі бойынша тұтынушыларға несие
Тұтыну несиесі. Қарыз портфелінің 2003 жылғы

өсу динамикасы (мың теңге)

3 сурет

Ескерту: 01.01.04ж. Қарыз портфелінің көлемі 719, 381 мың теңгені
Осы диаграммаға сүйенетін болсақ, қарыз портфелінің өсуі күзде, қысқа
Қазіргі уақытта несие рыногында жеке клиенттер үшін қатаң бәсеке
2003 жылғы рынок үлесінің бөлінуі

4 сурет

4 суреттен «Тұран Әлем Банкі» АҚ тұтыну несиесі рыногындағы
Тұтыну несиесі саласындағы банк жұмысына талдау жасау арқылы
3.3 Қазақстан экономикасындағы кредит (несие) саясаты: нәтижелер, басымдықтар және
Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 2006 жылғы 2 наурызда
Факторлық талдау соңғы жылдардағы экономикалық өсу көп ретте негізгі
Елбасы стратегиялық басымдықтың екінші міндеті ретінде елдегі инфляцияны іркудің
ҚОРЫТЫНДЫ

Дипломдық жұмыстың тақырыбын теориялық және тәжірибелік зерттеу барысында мынадай
Кредит (несие) – қарыз капиталының қозғалысы, яғни, уақытша пайдалану
Дербес несиелер, ол «тұтыну несиесі» - бұл несиенің
Банктік несиелендіру ісі – несиелендіру жүйесінің басты элементі әрі
Қайтарымдылық – ескертілген шарт бойынша кредиторға негізгі қарызды міндетті
Мерзімділігі – кредиторға қарызды алдын-ала ескертілген мерзімде
Саралаушылық (дифференциялаушылық) – кредит алуға ынталы тұлғаға кредит беру
Төлемділік - несиелендіру кезінде банктің көрсеткен қызметін
Қарыз алушылар мен несиелендіру объектілерін сыныптау бірқатар белгілер бойынша
Кредиттің рыноктық бағасы – (инфляция күшейген кезде) өте айнымалы
Қазақстанда тұтыну несиесінің бағасы пайдалану мақсатына, мерзімі мен
Кредит алу қажеттілігі халықтың жалақы мөлшері мен қолдағы қаражаттың
Қолдағы қаржы мен қажеттіліктің арасындағы осындай қарама-қайшылық тұтыну несиесінің
Сонымен қатар, кредит кадрлардың жиі жұмыс орнын ауыстыруының тоқтауына
Кредит ақша айналымы саласында да маңызды рөл атқарады.
«Тұран Әлем Банкі» АҚ жалпы кредит порфелі бойынша тұтыну
«Тұран Әлем Банкі» АҚ тұтыну кредиті бөлімінің негізгі мақсаты
Кредит операцияларын жүргізу жұмыстары келесі шартты кезеңдерде жүзеге асырылады:

Бірінші кезең – кредит беру туралы мәселені алдын-ала шешу
Екінші кезең – кредит келісім-шартының жарамдылық мерзіміне дейін қарыз
Үшінші кезең – кредитті қайтару.

Халықты несиелендіру кезінде несие алу өтініші, кредит
Кредит сарапшысының дайындаған қорытындысы негізінде кредит беру туралы шешімді
1997 және 2003 жылдар кезеңінде тұтынушыларды несиелендіру көлемі 4
Ұзақ уақыт пайдаланатын тауарлар алуға берілген кредиттер: автомобильдер, тұрмыстық
Қазақстан Республикасындағы тұтыну кредитін «Тұран Әлем Банкі» АҚ
Батыстың дамыған елдерінде тұтыну кредиті банк операцияларының ішіндегі өте
Басқа да республикалардағы сияқты тұтыну кредитінің біздің республикамызда да
Қазақстандағы тұтыну кредиті үшін тағы бір маңызы кем емес
Шетел тәжірибелерін талдай отырып, Қазақстан Республикасында да платикалық
Жеке тұлғаларға кредит беру саласындағы басқа елдердің тәжірибесін пайдалана
1) қарыз берудің енгізілетін және пайдаланылатын
2) халыққа банк қызметін көрсету сапасын жоғарылату;

3) берілетін қарыз түрлеріне, пайдалану мерзіміне, қарыз алушының табысы
4) кредиттерді ресімдеу мен пайдалану тәртібі және т.б.
Аталған шаралар комплексін пайдалану банктердің қосымша пайда алуына және
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

Президенттің Қазақстан халқына жолдауы. «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы Ұлттық банк туралы заң
1995 жылдың 31 тамызында қабылданған Қазақстан Республикасының банк және
Анықтамалар.Қазақстан банктері. Алматы.1999ж.

Я.Ә.Әубәкіров. «Рыноктық қайта құрулар жағдайындағы экономикалық теория». Оқу құралы.
Я.Ә.Әубәкіров. «Жаһандану жағдайындағы ұлттық экономика», Алматы «Қазақ университеті», 2005ж.
С.Рамазанов Скоринговое кредитование в Казахстане //Банки Казахстана//, 2003ж. №5,
Н.Н.Иванова Синдром боязни жить кредит у казахстанцев исчезает//Банки Казахстана//,
«Банковское дело». Оқулық./ О.И.Лаврушинаның редакциялауымен.-М. Финансы и статистика. 1998.-576
М.Т.Давлетова. «Кредитная деятельность банков в Казахстане». Оқу құралы. –Алматы.
//Деньги и кредит//, 2005ж. №7,20-24 беттер.

Е.Жарковская, И.Аренде «Банковское дело». Лекциялар курсы.М.ИКФ Омега-Л. 2002ж.-399бет.

Информация с сайта: Sasanov. narod. ru

А.И.Колесов. О некоторых вопросах развития потребительского кредитования //Банки Казахстана//
Г.Т.Қалиева э.ғ.к. «Қазақстандағы коммерциялық банктер және олардың тұрақтылығын қамтамасыз
К.Маркс «Капитал» ІІІ-том. 960- бет. Алматы, 1970 ж.

С.Б.Мақыш «Ақша айналысы және несие» Алматы, 2004ж.462 бет.

С.Б.Мақыш «Коммерциялық банктер операциялары» Алматы, 2004ж.266 бет.

Г. Матайбаева Роль потребительского кредита в решении проблем повышения
А. Мендыгалиев //Розничный бизнес сегодня// 2002. №4, 15-19-беттер.

Г.С.Панова. «Жеке тұлғаларға банктік қызмет көрсетулер». Автореферат. 1994ж.

«Саяси экономия». Оқу құралы. КСРО ҒА мүше-корреспонденті- В.А.Медведев
Ғ.С.Сейітқасымов «Ақша, несие, банктер», Алматы, 2001ж. 360 бет.

В.И. Тарасов «Деньги, кредит, банки». Оқу құралы. Мн. Мисанта,
«ТұранӘлем Банкінің» ішкі құжаттары.

«ТұранӘлем Банкінің» 2003 жылғы жылдық есебі.

«Финансы, деньги, кредит». Оқулық./О.В.Соколованың редакциялауымен. – М. Юрист, 2000ж.-784
. К.Н. Хамитова Қысқа мерзімді несиелендірудің қазіргі уақыттағы проблемалары
3