МАҢЫЗДЫ САЯХАТТАР МЕН ЖОРЫҚТАРДЫҢ ХРОНОЛОГИЯСЫ
Таяу Шығыс халықтарының маңызды жорықтары мен саяхаттары
(3-ші мыңжылдықтан VI ғ. б.э.д. дейін)
Вавилондықтар
XXIV ғ. б.э.д. Саргон I-нің Вавилоннан Кипр аралына дейін жүзіп өтуі.
Египеттіктер
б.э.д. 3-ші мыңжылдық ортасы Снефрудың Ніл және Қызыл Теңізбен жүзіп өтуі.
б.э.д. 3-ші мыңжылдық ортасы Хуфхордың Египеттен шығып Эритрей теңізіне жүзіп өтуі.
б.э.д. 3-ші мыңжылдық ортасы Унның Қызыл және Эритрей теңіздерінде жүзіп өтуі.
б.э.д. 2000 ж. Шығыс елдері бойынша Синухиттың саяхаты.
б.э.д. 1500 ж. Пунт еліне Хатшепсуттың экспедициясы.
Гректердің маңызды саяхаттары мен ашылулары
б.э.д. 631 ж. Жерорта теңізі бойымен Колей Самосскийдің жүзіп өтуі.
б.э.д. Vғ. Гекатейдің Ніл жазығы мен Африканың солтүстік жағалауларына саяхаты.
б.э.д. 455 – 447жж. Геродоттың Египетке, Сицилияға, Солтүстік Қаратеңіз елдеріне кезбелері.
б.э.д. 335 — 324 жж. А.Македонскийдің Үндістанға жорығы.
б.э.д. 325 — 324 жж. Теңіз флотының бастығы А.Македонский – Неархтың Үнді мұхитының солтүстік-батыс бөлігі мен Парсы шығанағы бойымен жүзіп өтуі.
б.э.д. 325 — 324 жж. Кратердің Александриядан Ормуз проливіне саяхаты.
б.э.д. 320 ж. Пифейдің Британ аралдарының солтүстігіне қарай жүзуі.
б.э.д. 307 — 306 жж. Селевканың Вавилоннан Үндістанға саяхаты.
б.э.д. 290 ж. Мегасфен Үндістанға барып, оны сипаттап жазды.
б.э.д. 210 —202 жж. карфагендік қолбасшы Ганнибалдың Пиренеи және Альпі арқылы Батыс Еуропаға әскери жорығы.
Жерорта теңізі халықатарының маңызды жорықтары мен саяхаттары
б.э.д. ІІІ ғ. бастап б.э. ІІ ғ. дейін
б.э.д. III ғ. Полибийдің Карфагенннен Африканың шығысына жүзуі.
б.э.д. 120 ж. Евдокстың Александриядан Үндістанға жүзуі.
б.э.д. 66 — 64 жж. Помпейдің Фасиске жорығы.
б.э.д. 58 — 54 жж. Цезарьдың Римнен Галлияға жорығы.
б.э.д. 25 ж. Э. Галлдың Александриядан Марибке (Аравия) жорығы.
б.э.д. І ғ. соңы Жерорта теңізінен шыққанЮба I Канар аралдарына жетті.
б.э.д. 19 ж. Б. Лептистен (Солтүстік Африка) шыққан Л. Вальб Мурзукқа (Сахара шөлі) жаяу жүріп өтті.
б.э. І ғ. басы Гиппал Аравия теңізі арқылы Үндістанға жүзіп өтті.
б.э. I ғ. Александр І-ніңЕгипеттен Оңтүстік-Қытай теңізіне жүзіп өтуі.
б.э. I ғ. Исидордың Ктесифоннан (Парфян патшалығы) Никейге (Кушан патшалығы) жорығы.
б.э. 106 — 117 жж. Траянның Дакия мен Сирияға жорығы.
б.э. Iғ. Диоген Египеттен шығып Виктория көліне (Африка) жетті.
б.э. 70 — 80 жж. С.Флакк, Ю.Матерн Б.Лептистен (Солтүстік Африка) Бенуэ өзеніне дейін(Нигер өзенінің саласы) жүріп өтті.
б.э. 84 ж. Агрикола Британ аралдары бойымен жүзіп өтті.
Қытайлықтардың маңызды саяхаттары мен елшіліктері
б.э.д. ІІ ғ. бастап б.э. ІІІ ғ.
б.э.д. 139 — 126, 115 жж. Чжан Цянның Сианнан Согдианаға, Бактрияға және Парфяйға елшіліктері.
б.э.д. 36 г. до н.э. Чэнь Танның ғұндарға қарсы жорығы.
б.э. 64 г. н.э. Үндістанға елшіліктер.
б.э. 97 ж. Гань Инның Согдианаға, Бактрияға, Парфияға және Сыпиньге Елшілігі.
б.э. III ғ. Қытай мен Жапония арасында елшіліктермен айрбас жүргізу.
Үндістан және Оңтүстік-Шығыс Азия халықтарының маңызды саяхаттары мен елшіліктері б.э.д. ІІІ ғ. – б.э. VI ғ.
б.э.д. 273 — 232 жж. Ашоки патшасының Цейлонға жорығы.
б.э.д. II ғ. ЧиеуДаның Гуанчжоуға (Қытай) жорығы.
б.э. 67 ж. Кабьял Матанганың Кабулдан Лоянға (Қытай) жорығы.
б.э. 347 — 350 жж. Самудрагупта Чамптан Венгаға (Үндістан территориясы) дейін жүріп өтті.
б.э. 397 — 431 жж. Гунаварман Суматрада, Явада және Гуанчжоуда (Китай) болды.
б.э. 526 ж. Бадхитхармның Қытайға саяхаты.
Қытайлықтардың маңызды саяхаттары мен елшіліктері V — VIII ғғ.
399 — 414 жж. Сяньның Қытайға, Тибетке, Үндістанға, Цейлонға, Суматраға саяхаттары.
402 — 424 жж. Чжи Мынның Қытайға, Тибетке, Үндістанға саяхаттары.
518 — 521 жж. Сун Юнь мен Хуэй Шэнның Қытайға, Такла-Макан шөліне, Памираға, Гиндукушаға саяхаттары.
629 — 645 жж. Сюань Цзанның Қытайға дейін саяхаты.
689 — 695 жж. Цзинның Суматраға, Малаккаға, Үндістанға саяхаттары.
751 — 790 жж. Кунның Монғол Алтайы мен Тянь-Шаньға саяхаты.
Үндістан және Оңтүстік-Шығыс Азия халықтарының маңызды саяхаттары мен елшіліктеріVII — ХП ғғ.
627 ж. Прабхакарамитраның Такла-Макан шөлі бойымен Қытайдағы Лобнор өзеніне дейін саяхаты.
664 ж. Локаятаның Тянь-Шань және Қытайға саяхат.
716 — 736 гг. Шубкакара мен Бодхисенаның Хонсю аралына (Жапония) жүзіп өтуі.
VIIIғ. Кумарагхошаның Үндістаннан Суматра аралына жүзуі.
XI ғ. Атиша Дипамкараның Суматра аралына жүзуі.
Араб халифаты елдерінің саяхатары VIII — XIII ғғ.
VIII ғ. Сулейман көпесінің Басрадан Қытайға саяхаты.
921 — 922 жж. Ибн-Фадланның саяхаттары.
X ғ. ортасы Абу Дулафтың тангуттарға (Китай) саяхаттары.
X ғ. ортасы Ибрахим ибн Йакубтың Танжердан батыс славяндықтарға жүзуі.
1183 ж. Плавание Ибн Джубайрдың Жерорта теңізімен жүзіп өтуі.
XII — XIII ғғ. Йакуттың Египетке, Византияға, Сирияға, Орта Азияға саяхаттары.
Еуропалықтардың Шығысқа саяхаттары XII — XV ғғ.
1160 — 1163 жж. В. Тудельскийдің Сирина Палестинаға және Иерусалимге саяхаты.
1245 — 1247 жж. Д.П. Карпинидің Франциядан Шара-Ордаға (ұлы ханның ұлысы) сапары.
1271 — 1285 жж. Марко Полоның Венециядан Хан-балыкқа (Пекин) саяхаты.
1316 — 1330 жж. Одориконың Порденонеден Мадрастан Суматра аралы мен Қытайға жүзуі.
1338 — 1353 жж. Д. Мариньоллидің Волгадан Пекинге дейінгі саяхаты.
1419— 1444 жж. Н. Контидің Сириядан Үндістанға жүзуі.
1253 — 1256 гг. Г,Рубруктың Франциядан Алтын Ордаға саяхаты.
1106 — 1108 жж. Даниилдың Русьтен Иерусалимге қажылығы.
1466 — 1472 жж. А.Никитиннің Үндістанға «кезбесі».
Нормандықтардың жорықтары IXғ. бастап XIIғ. басына дейін
983 ж. Эрик Рыжий Фарер аралдарынан бастап Исландия мен Гренландияға жүзу жасады.
1000 ж. шамасында Лайфтың Гренландиядан Лабрадорға (АҚШ) жүзіп өтуі..
X ғ. Отер Норвегиядан шығып, достиг мыса Нордкап мүйісіне жетті, одан ары қарай Солтүстік Двина сағасына барды.
Маңызды орыс саяхаттары XIV — XVғғ.
1364 ж. А. Абакумович и С.Ляпа Объ өзені бойымен Ямал жарты аралына дейін жүріп өтті.
1379 ж. Стефан Пермский Мәскеуден Котласқа дейін жүріп өтті.
1389 ж. Митрополит Пимен Мәскеуден Иерусалимге қажылық жасады.
1420 ж. Зосима Мәскеуден Иерусалимге дейін жетті.
1436 ж. митрополит Исидордың Мәскеуден Флоренцияға саяхаты.
1483 ж. Ф.Курбский мен И.Салтык Травин Котластан Объке жүріп өтті.
1496 ж. Г.Истома Холмогордан Данияға дейін жүзіп өтті.
1497 ж. Д.Зайцев пен Д.Радев Таллиннан Рыбачий жарты аралына дейін жүзіп өткен.
Қытайлықтардың маңызды саяхаттары XIII — XV ғғ
1221 — 1224 жж. Чан Чунь Пекиннен Кабулға жүріп өтті.
1403 — 1404 жж. Чжэн Хэнің Үнді мұхиты бойымен жүзіп өтуі.
Португалдықтардың маңызды теңіз экспедициялары
XV ғ. бастап XVI ғ. ортасына дейін
1482 — 1486 жж. Д.Кан Эльминнан (Судан) Крос мүйісіне дейін жүзіп өтті.
1487 — 1488 жж. Б.Диаштың Лиссабоннан Добрая Надежда мүйісіне дейін жүзіп өтуі.
1487 — 1492 жж. П.Ковильянның Гоадан (Үндістан) Көне Ормузға дейін жүзіп өтуі.
1497 — 1499 жж. Васко да Гама Үндістанға жетті.
1500— 1501 жж. П.А.Кабрал мен Д.Диаштың Үндістанға жүзіп баруы.
1501ж. Гашпар Кортириалы мен Мигел Лиссабоннан эскимостарға дейін жүзіп өтті.
1501 — 1502 жж. Америго Веспуччидің Лиссабоннан Оңтүстік Америкаға жүзуі.
1507, 1511, 1513 жж. Д’Албукеркидің Эфиопиядан Аравия теңізі мен Үндістанға жүзуі.
1509 ж. Сикейра Кочиннан (Үндістан) Малаккиге дейін жүзіп өтті.
1511 ж. Д.Фернандес Малаккиден Аютияға (Үндістан) дейін жүзіп өтті.
1511 ж. Руи Да Ку Малаккиден Пегуге дейін (Үндістан) жүзіп өтті.
1526 ж. Минезиш Малаккиден Жаңа Гвинеяға дейін жүзіп жетті.
Вест-Үндістан мен Орталық Америка жағалауларына маңызды саяхаттар 1492 — 1520 жж
1492 — 1493, 1493 — 1496, 1498 — 1500, 1502 — 1504 жж. Путешествия Х.Колумбтың Америка жағалауларына саяхаттары.
1499 — 1500 жж. А. Охеда и А. Весдуччи Үлкен Антиль және Багам аралдарын зерттей отырып, Кадистен Кариб теңізіне дейін жүзіп өтті.
1500-1502 жж.. Бастидас Севильядан бастап, Дарьенский шығанағына дейін жүзіп жетті.
1513 ж. Понсе де Леоне Флоридаға жүзді.
1513 ж. В.Н.Бальбоа Дарьенский шығанағынан Панамский каналына жүзіп жетті (Атлант мұхитынан Тынық мұхитына бірінші болып жүзіп өтті).
1517ж. Ф.Э. Кордова Гаванадан бастап Мексикан шығанағы бойымен Юкатан жарты аралына жүзіп жетті.
1518ж. Х.Д. Грихальва Матансодан (Куба) Кампече шығанағына жүзіп барды.
1519 ж. А.А. Пинеда Ямайкадан Мексикан шығанағына жүзіп барды.
Маңызды жер жүзін жүріп өту саяхаттары
XVI ғ. басынан XIX ғ. 60-шы жж. дейін
1519 — 1521 жж. Ф.Магелланның саяхаты.
1785-1788 жж. Ф.Лаперуздың саяхаты.
1791-1795 жж. Г.Ванкувердың саяхаты.
1803-1806 жж. И.Ф.Крузенштерн мен Ю.Ф. Лисянскийдің саяхаты.
1807-1809 жж. В.М.Головниннің саяхаты.
1813-1816 жж. М.П.Лазаревтың саяхаты.
1815-1818 жж. О.Е.Коцебудың саяхаты.
1819-1821 жж. Ф.Ф.Беллинсгаузен мен М.П. Лазаревтың саяхаты
1819-1821 жж. З.И.Понафиндинның саяхаты.
1819-1822 жж. М.Н.Васильев пен Г.С.Шишмаревтың саяхаты.
1822-1825 жж. М.П.Лазаревтың саяхаты.
1823-1826 жж. О.Е.Коцебудың саяхаты.
1826-1829 жж. Ф.П.Литкетың саяхаты.
1837-1840 жж. Дюмон-Дюрвиль мен Жакиноның саяхаты.
1831-1836 жж. Р.Фицройдың саяхаты.
1839-1843 жж. Д.К.Росс, Ф.Р.Крозьедің саяхаты..
1852-1854 жж. И.С.Унковскийдың саяхаты.
Алғашқы туристік ұйымдар
1841 ж. Т.Куктың қоғамы құрылды.
1882 ж. Т.Куктың алғашқы туристік дүниені айналып өту саяхаты.
1857 ж. Ағылшын альпілік клубы құрылды.
1862ж. Австрия тау клубы құрылды.
1863ж. Швейцариялық тау клубы құрылды.
1863 ж. Лондонда алғашқы «Альпілік журнал» құрылды.
Революцияға дейінгі Ресейдегі және КСРО-дағы туризм
1777 ж. В.Генштің «Жоспары…» шықты.
1877ж. тау әуесқойларының Тифлистік бірлестігі құрылды.
1878ж. Табиғаттанымдық және альпілік кавказдық клубының әуесқойлар қоғамы құрылды.
1890 ж.Қырым тау клубы құрылды.
1895 ж. Орыс туринг-клубы құрылды.
1899 ж. «Русский турист» журналы шықты.
1908 ж. Техникалық білімді тарату қоғамы құрылды.
1894 — 1898 жж. К.К.Ренгартеннің жер жүзін айналып өту саяхаты.
1911 — 1913 жж. А.П. Панкратовтың велосипедпен әлемді аралау саяхаты.
1920 ж. Біріккен дәрістік-экскурсиялық бюросы құрылды.
1923 ж. «Советский турист» журналы шықты.
1926 ж. ЦК ВЛКСМ кезінде туризм бюросы құрылды.
1928 ж. пролетарлық туризмнің қоғамы құрылды.
1928ж. «Интурист» Бүкілодақтық акционерлік қоғамының құрылуы.
1929ж. пролетарлық туризм мен экскурсияның Бүкілодақтық еркін қоғамының (ОПТЭ) құрылуы.
1932 ж. ОПТЭ-нің Бүкілодақтың бірінші съезді болды.
1936 ж. ВЦСПС Туристік-экскурсиялық басқармасының құрылуы.
1939 ж. «КСРО туристі» туралы ереже қабылданды.
1958 ж. «Спутник» Халықаралық жастар туризмі бюросының құрылуы.
1962 ж. ВЦСПС Туризм бойынша Орталық Кеңестің құрылуы.
1901 ж. Орыс тау қоғамы құрылды.
1918 ж. Бірінші кеңестік туристік ұйымы – Халықтық ағарту комиссариатының (Наркомпрос) мектептік экскурсиялар бюросының құрылуы.
1922 ж бастап. кеңестік кәсіподақ жұмысшылар мен қызметкерлер үшін жаппай серуендеулер ұйымдастырды.
1936 ж. КСРО-ның Орталық Орындаушы Комитеті (ЦИК) туристік-экскурсиялық істі Кәсіби Одақтардың Бүкілодақтық Орталық Кеңесінің (ВЦСПС) қарамағына, бұқаралық өзіндік (спорттық) туризмді – Дене шынықтырудың Жоғары кеңесіне (ВСФК) өткізіп беру туралы қаулы қабылдады. Кәсіби Одақтардың Бүкілодақтық Орталық Кеңесі (ВЦСПС) кезінде бұл қаулыны жүзеге асыру үшін Орталық туристік-экскурсиялық басқармасы (ЦТЭУ) құрылды, ал Дене шынықтырудың Жоғары кеңесі (ВСФК) кезінде Туризмнңің бүкілодақтық секциясы құрылды.
1956 ж. – КСРО Парижде негізі қаланған және БҰҰ шеңберінде қызмет атқаратын ресми туристік ұйымдардың Халықаралық Одағының нақты мүшесіне айналды.
20 шілде 1962 ж. – ВЦСПС Президиумі «Туризмнің ары қарай дамуы туралы» қаулы қабылданды.
1969 ж. мамыр – КСРО Министрлер Кеңесі мен ВЦСПС «Елдегі туризм мен экскурсияның ары қарай дамуы бойынша шаралар туралы» қаулы қабылдады.
1980 ж. – «Елдегі туристік-экскурсиялық істің ары қарай дамуы және оны жетілдіру туралы» тағы бір қаулы қабылдады.
Қазақстанда туризмнің даму кезеңдері
1875 ж. – А.В. Хорошкиннің Талғар шыңына шығуы.
ХХ ғасырдың басы. – Верный қаласында Орыс тау қоғамының бөлімшесі құрылды.
1910 — 1912 жж. — Әліби Жангильдинның жаяу «әлемді аралау» саяхаты.
1913 ж. – Батыс-Сібір казактар бригадасы офицерлерінің ең алғаш атпен жүруі
1923 ж. – КазЦИК-те дене шынықтырудың Жоғарғы кеңесінің құрылуы.
1924 ж. – Алматыда Жетісу облыстық дене шынықтыру кеңесінің құрылуы
1925 ж. – Алматыда «Допризывник» спорт клубы және ең алғаш рет альпинизм секциясы ұйымдастырылды.
1929 ж. – тау туризмінің энтузиастары Г.И. Белоглазов, Ф.Л. Савин, В.М. Зимин Іле Алатауына бірнеше рет туристік жорықтар ұйымдастырды және Есік көліне алғашқы туристік жорық жасады.
1930 ж. – құрамы 16 адамнан тұратын Алматы қалалық пошта және телеграф жұмысшылар ұжымы Ф.Л. Савиннің басқаруымен мына күрделі емес маршрутқа аттанды: Алматы – Медеу – Көкжайлау – Үлкен Алматы көлі
1931 ж. қаңтар – В.М. Зимин мына маршрут бойынша туристердің алғашқы қысқы шаңғы жорығын өткізді: Алматы– Ұзынағаш – Қордай асуы
1931 ж. – Алматы қаласында Жетісу губерниялық мұражайында ОПТЭ – нің бірінші ұяшығы құрылды.
1935 ж. бастап – альпинистер жаппай шыңға шығуды жүргізді.
1935 ж. – В. Зимин Талғар шыңын бағындырды.
1936 ж. – Е. Колокольников Хантәңір шыңын бағындырды.
1936 ж. — «Горельник» алғашқы туристік базасы ашылды.
1936 ж. – «Горельник» лагерінде республикалық альпинистер клубы құрылды.
1938 ж. – алғаш бұқаралық туристік шара — Көкжайлау үстіртінде слет ұйымдастырылды. (200 қатысушы)
1948 ж. бастап – Қазақстанда құзға шығу тәжірибелене бастады.
1952 ж. бастап – Орта Азия мен Красноярск өлкесі командалары арасындадәстүрлі әріптестік жарыстар өткізілді.
1952 ж. – Қазақстандық туристік-экскурсиялық басқарманың (ТЭУ) ашылуы 1954 ж. бастап – клубтың біріншілігі, 1960 ж. бастап клуб альпинизм бойынша Қазақстан чемпионатттарына қатысты.
1955 ж. – «Иссык» турбазасы іске қосылды.
1958 ж. – туристік-экскурсиялық басқарма (ТЭУ) ортаазиялық туристік-экскурсиялық басқарма деп атала бастады.
1959 ж. – «Алматы» турбазасының құрылуы.
I960 ж. – Казсовпроф кезінде туризм бойынша Республикалық басқармасының құрылуы.
1962 ж. – туристік-экскурсиялық басқарманың (ТЭУ) Туризм және экскурсия бойынша кеңестері болып қайта құрылуы.
1965 ж. – Алматыда және 5 облыстық кеңестерде (Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Орал және Шымкент) Туризм және экскурсия бойынша Қазақ Республикалық Кеңесі ұйымдастырылды.
1968 ж. – Алматыға таяу жерде Талғар ауданының Горный садовод ауылында орналасқан «Алматау» турбазасы ашылды.
1969 ж. – «Елде туризм мен экскурсияны ары қарай дамыту бойынша шаралар туралы» қаулы қабылданды.
1970 ж. бастап – Алматы автобазасы жұмыс істейді.
1975 ж. – «Медеу» мұз айдыны салынды.
1982 ж. – Эверест (Джомолунгмы, 8848 м) шыңына шығатын алғашқы кеңестік Гималай экспедициясының құрамына К. Валиев, Ю. Голодов, Е. Ильинский, В. Хрищатый, С. Чепчев деген алматылықтар кірді.
1988 ж. – туризм және экскурсия бойынша кеңестер туристік-экскурсиялық өндірістік бірлестіктер (ТЭПО) болып қайта құрылды.
1991 ж. – Туризм, дене шынықтыру және спорт Министрлігі құрылды.
3/VII 1992 ж. – «Туризм туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.
1993 ж. – Туризм, дене шынықтыру және спорт Министрлігінің Қазақстан Республикасының жастар ісі, туризм және спорт Министрлігі болып қайта құрылуы.
1999 ж. – Қазақстан Республикасының көлік, коммуникация және туризм Министрлігі құрылды.
2000 ж. — Қазақстан Республикасының туризм және спорт Агенттігі құрылды.
6/III 2001 ж. – «Қазақстан Республикасында туризмді дамыту концепциясы» қабылданды.
13/VI 2001 ж. – «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Заң қабылданды.
29/Xll 2002 ж. – «2003-2005 жж. туристік саланы дамыту бағдарламасы» бекітілді.
Халықаралық туризм
1963 ж. халықаралық туризм және экскурсиялар бойынша БҰҰ-ның конференциясы.
1968 ж. Халықаралық бүкіләлемдік туристік ұйымның құрылуы.
27 қыркүйек 1980 ж. Бүкіләлемдік туризм күнінің бекітілуі.
1980 ж. Манилада туризм бойынша Бүкіләлемдік конференциясының өтуі.
1985 ж. «Туризм хартиясы» мен «Туристік Кодексі» құжаттарының қабылдануы.
