XXI ҒАСЫРДЫҢ ҚАРСАНЫҢДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ САЯСАТЫ
Болашақтағы Қазақстан Республикасы экономикасының негізгі экономикалық мақсаттары мына бағдарлама кұжатында анықталады: «Казақстан егеменді ел ретінде қалыптасуы мен даму стратегиясы» бағдарламасында (1992 жыл) Назарбаев Н.Ә. экономика саласындағы, яғни қоғамдық өмірдің шешуші саласындағы стратегиясы үш кезең, ішінде нарықтық жүйеге өтуді жалғастыру болатының атап көрсетті:
—I кезең 1992-1995 жылдарды макроэкономикалық тұрақтандырудың екі негізгі процестерін қамтиды: меншіктің едәуір бөлігін жекешеледіру және тұтыну нарығын тауарлармен толтыру;
—II кезең (1996-2005 жылдар) экономиканың шикізат базасын өзгертуге қадам басу үшін, телекоммуникация мен транспорт жүйелерін жеделдете дамыту, сонымен бipre дамыған тауар және валюта нарықтары, капитал, жұмыс күші, бағалы қағаздар мен интеллектуальды меншік нарықтарын қалыптастыру үшін қажет;
—III кезең (2006-2012 жылдар) экономиканың ашық типін жедел қарқынмен дамыту, осының негізінде өтпелі кезенде стратегиялық мақсаттарға жету және Қазақстанның әлемдік индустриальды елдер қатарына кipyi мен әлемдік саудада позициясының нығайуымен сипатталады.
1997 жылдың қараша айындағы Елбасының Қазақстан халқына жолдауында өтпелі кезендегі әлеуметтік-экономикалық дамудың қортындысы шығарылды, тежеуші факторлары айқындалып, 2030 жылға дейін жүзеге асырауға көзделген жеті ұзақ мepзiмдi мақсаттар мен олардың мерзімдері көрсетілді (22 тарауды қараңыз).
Қойылған мақсаттарды жүзеге асыру мына үш кезеңде болуы қажет:
1998-2000 жылдар;
2001-2010 жылдар;
2011-2030 жылдар.
Ұзақ мерзімді басымдылықта Қазақстан Республикасы Президенті: «Қазақстан Конституциясына сәйкес бiз әлеуметтік-нарықтық экономика кұрудамыз» деп тағы да атап көрсетті. Қабылданатын заңдар мен шешімдер біздің стратегиямыздың жүйесінде болуы керек.
«Қазақстан-2030» бағдарламасының бipiнiшi кезеніңде (1998-2000 жылдар) көздеген мақсаттардың жүзеге асуын қорытындылағанда, Қазақстан Республикасы Президенті 2000 жылдың 21 акпанында Республика Үкіметімен кездескенде осы бағдарлама әpбip басшының столындағы кітап болуы тиіс деді.
Президент ұзақ мерзімді стратегияда аңыкталтан реформалардың бipiнiшi кезеңі аяқталғаның атап көрсетті.
XXI ғасырдың қарсаңындағы Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық саясатының бес басты бағыттарын айтты:
—әлеуметтік ахуалды жақсарту жолы кәсіпкерлік кызметті одан әpi дамыту;
—басқарудың тиімділігін арттыру;
—өндipic секторына несие беру;
—экономикалық шикізат бағдарын өзгерту;
—аймақтық диспропорцияларды жою.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономика саясатының осы бағыттарына кеңінен тоқталайық.
Президент әлеуметтік ахуалды жақсарту деп — ең маңызды мәселе халықты жұмыспен қамту мәселесі eкeнiн атап көрсетті. Үкімет қазіргі кезде жұмыссыздықпен және кедейлікпен күрес туралы бағдарламаны дайындауда. Жұмыспен қамту мәселесін шешуде шағын кәспкерлікке маңызды рөл берілді.
Аталтан бағдарламада шағын және орта бизнесті одан әpi дамыту, олардың өкілдері Қазақстан шикізатың өңдеуді кеңейтуге, негізделген өңдірістерді кұруға және дамытуға ат салысуы кажеттігін көзделеді. Ел Президенті: «Балтық елдерінде шағын және орта бизнестің әжептәуір дамуында үлкен тәжірибе жинақталғаның көрсетеді. Осы елдерде бюджет кipicтepiнің жартысынан көбi шағын және орта бизнес арқасында түседі және де әлемдік нарықта ауытқуларға төменгі денгейіне тәуелді болуы.
Қазақстан Республикасының экономикалық саясатының негізгі басымдығы біздің экономикамыздың шикізаттық бағдарын өзгерту
болып табылады. Әзірге осы мәселені шешуге байланысты кешенді кұрылымдық, саясат жоқ. Отандық шикізаттың жаңа, бipiнiшi, екінші, үшінші және төртінші сатыларын кұруда, ауыл шаруашылығын өндеу өнеркәсіпті құру мен дамытуда айқын белгіленген стратегиясы, импортты алмастыру бағдарламасы жоқ.
Мұнай өндеуді ұйымдастыру, мұнай химиясының басқа да өнімдерінің өндірістерін ұйымдастыру, мұнай өндеу және мұнай өндіру үшін машина жасау өнеркәсібін дамыту міндеттері қойылды. Бұл тек өнеркәсіптің шикізат бағдарын жоюдың бірқатар жолдары.
Осы жумыстың нeгiзrici-бәceкeгe қабілетті баға мен технологиялық сапаны қамтамасыз ету. Соңымен қатар мынадай міндет қойылды; — бәсекеге қабілетті өндеу өнеркәсібін құру.
Экономикалық саясаттың тағы 6ip бағыты аймақтардың дамуындағы диспропорциялар, әcipece оңтүстік пен солтүстік аудандардағы диспропорциялар оңтүстік аудандарда солтүстік аудандармен салыстырғанда жұмыссыздықтың басымдылығынан болатын табыстар мен кедейлік денгейі бойынша. халықтың жіктелуінен көрініс табады. Осындай диспропорциялардың салдары халықтың елдің ең қолайлы аудандарына қоңыс аударуынан көрінеді.
Ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптің әлі іске жаратылматан әлеуетінде жаңа жұмыс орындарын құруды, шағын және орта бизнесті дамытуда қарастыратын көшіп-қону саясатын жасау міндеті қойылды. Осыған байланысты кәсіпкерліктің өмip сүру мен одан әpi даму мәселесі койылды. Осы жерде халықты жұмыспен қамту, азаматтық кұк, халықтың табыстары, нарықтың коньюнктурасын жақсарту, нарықтың бәсекені кажетті деңгейде ұстау және дамыту сияқты үлкен мәселелердің бастаулары қиылысады.
XXI ғасырдың қарсаңында Қазақстан Республикасының әлеуметтік экономикалық саясатының ең негізгі міндеттеріне толығырақ тоқталайық: әлеуметтік ахуалды және кәсіпкерлік қызметтің одан әpi қалыптасуын жақсарту.
