TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

Жоспары:

Кіріспе……………………………………………………….…………

1. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ әдебиетіндегі жанрлар жүйесі: проза және поэзия.

1.1. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ әдебиеті,ерекшелігі,даму жолдары, заңдылықтары.

1.2.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы көрнекті қаламгерлер шығармашылығы мен поэтикасы.( Ж.Жабаев,Қ.Аманжолов,Ә.Сәрсенбаев шығармалары негізінде)

1.3. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы жазылған әндер, әдебиетке ықпалы.

2. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдебиеттегі ізденістер.

2.1.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті және ондағы патриоттық рух.

2.2. Әдебиеттегі соғыс тақырыбы және қазақ психологиясы.

2.3.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдебиеттегі басты бағыт:жеңіс жырлары ( Ж.Молдағалиев поэзиясы хақында)

Қорытынды………………………………………………………

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі………………………..........

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 60 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспары:

Кіріспе……………………………………………………….…………

1. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ әдебиетіндегі жанрлар
1.1. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ әдебиеті,ерекшелігі,даму жолдары, заңдылықтары.

1.2.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы көрнекті қаламгерлер шығармашылығы мен поэтикасы.(
1.3. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы жазылған әндер, әдебиетке
2. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдебиеттегі ізденістер.

2.1.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті және ондағы
2.2. Әдебиеттегі соғыс тақырыбы және қазақ психологиясы.

2.3.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдебиеттегі басты бағыт:жеңіс жырлары (
Қорытынды………………………………………………………

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі………………………..........

КІРІСПЕ

Қоғам жаңарып, уақыт өзгеріп, ел азаттыққа жетіп, дәуір кезеңі
Дәл қазіргі күндері туған әдебиетіміз жаңадан табылған дерек құжаттармен
Тақырыптың өзектілігі. Қазақ әдебиетінің тарихында ең бір шоқтығы биік,
Кеңес кезеңіндегі алуан жанрлы әдебиет қана емес, сол кезең
Тақырып өзектілігі осыдан келіп шығадыҰлы Отан соғысы кезіндегі қазақ
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Осы кезең әдебиеті
Зерттеу жұмысының ғылыми, теориялық, әдіснамалық негіздері.

Зерттеудің дереккөздері ретінде қазақ әдебиеттануындағы белгілі ғалымдар – М.Әуезовтің,
Зерттеу нысаны. Ұлы Отан соғысы кезіндегі қазақ әдебиеті туралы
Зерттеудің әдістері. Курстық жұмыста жүйелі-кешенді, салыстырмалы-тарихи зерттеу әдістері,
Курстық жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды
Жұмысымыздың кіріспе бөлімінде тақырыптың өзектілігі, зерттелу деңгейі, мақсаты мен
1. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ әдебиетіндегі жанрлар
1.1. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ әдебиеті,ерекшелігі,даму жолдары, заңдылықтары.

Ұлы Отан соғысы мен азамат соғысының от жалынында туған
Жұрттың бәріне белгілі, революцияға дейін қазақ әдебиеті негізінен поэзия
Қазір қазақтың советтік әдебиетінде көркем жанрлардың барлығы бар және
Проза жанры ойдағыдай дамуда, оның таңдаулы шығармалары орыс тіліне
Сөйтіп, қазіргі кезде қазақ әдебиетінің творчестволық кадрлары дүние жүзіндегі
Анағұрлым ірі шығармалар көркем сөз суретшісінің шындықты көре білуі
Қазақ халқы бақытты өмірді ғасырлар бойы аңсап күтті, оның
Мынаны ерекше атап өту керек. Қазақ әдебиетінің барлық жанрдағы
Міне, қазақтың алдыңғы қатарлы советтік әдебиетінде жаңа кейіпкерлер осылай
Совет халқының фашистік басқыншыларға қарсы жүргізген Ұлы Отан соғысы
Партиямыздың Орталық Комитетінің идеологиялық мәселелер жөніндегі тарихи қаулысы совет
Сәбит Мұқановтың «Сырдария» романы, Мұқан Иманжановтың «Алғашқы айлар» повесі
Міне ,осылардың барлығы біздің әдебиетіміздің одан әрі дамуы үшін
Көптеген жазушылардың пьесаларында сенімсіз, ескі қайшылық, талас-тартыстар кездеседі. Мысалы
Фашистік Германия кенеттен бастаған қанқұйлы соғыс бүкіл еліміздің тыныштығын
«Ленин жолының» (қазіргі «Сыр бойы») 1941 жылғы қараша айының
Өктем күш, құрым қорғасын, қиратсын жаудың ордасын»,

деген тақырыппен әдебиет беттері берілген. [3;54]. Онда ақындар
Бұл кезеңде майданда ерекше көзге түскен жауынгерлер жайлы да
Мұса Сәдібеков жиырма бес мүшелін қан майданда қарсы алады.
Ұлы Отан соғысы елдің әрбір азаматының өз Отанына берілгендігін
Ұлы Отан соғысында облыстық және аудандық газеттер жұртшылықты «Барлығы
Төрт жылға созылған өлім мен өмір арпалысы кезінде газет
Бұл кезең әдебиетіндегі жанрлар жүйесіндегі өзгерістер майдан жырлары,патриоттық рухқа
1.2.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы көрнекті қаламгерлер шығармашылығы мен поэтикасы.
Ұлы Отан соғысы жылдарында соғыс тақырыбын игеру жолындағы ізденістер
Жамбылдың майталман ақын болып қалыптасуы тек Жетісу ақындық мектебінің
Жердің шелін сел жуар,

Елдің кегін ер жуар.

Дауыл тұрса бұлт қуар,

Жердегі жауды жұрт қуар... [4;56].

Немесе:

Жаудан күту жақсылық –

Зарыққанның салдары.

Байдан күту жақсылық –

Тарыққаның салдары.

Мұндай жыраулық үлгіде айтылған нақыл сөздер Жамбыл поэзиясында айтарлықтай
Бұл өлең жайындағы естелік Қазақстан Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы
«- Неміс басқыншылары Ленинградты қоршап алды. Сыртпен байланыс үзіліп,
Қазақстан тез арада ленинградтықтарға ұзын саны 140 вагоннан тұратын,
Менің көкейімнен материалдық көмекпен қоса қоршауда қалған қала жұртшылығына
Содан Орталық Комитеттің тапсыруымен 1941 жылдың күзінде қасыма ақындар
Қашанда да қонаққа жаюлы тұратын Жәкеңнің мол дастарханы,оның айналасына
Ленинградтық өренім,

Мақтанышым сен едің!

Нева өзенін сүйкімді,

Бұлағымдай көремін.

……………………………….

Шамы Күндей жайнаған,

Аспанға үйлер бойлаған…

Арқа тұтып алыста,

Айбыным деп ойлағам!

Жабықпағын Ленинград!

Отан әмір берген шақ.

Сап-сап қол барар

Қорғап сені ол қалар.

Жанышталар айдаһар!

Жата алмаймын төсекте,

Жаным қалай жайланар?

Құс ұйқылы көнемін,

Қайтып ұйқы көремін,

Жетсін деймін сендерге,

Жыл құсындай өлеңім,

Қаласында Лениннің,

Сайып қыран өренім…

Келген мақсатымыз орындалып, кіші бесінде Алматыға олжалы оралдық. Қуанышымыз
Тез арада Жамбыл ақынның «Ленинградтық өренім» өлеңін орыс ақындары
Жәкеңнің өлеңі көп кешікпей Бүкілодақтық радио арқылы оқылды, сан
«…қалаға тез тараған плакаттан Жамбыл ақынның «Ленинградтық өренім» өлеңін
Ағынан жарыла айтылған бұл сөздің құдіреті Жәкең жырында,жыр құдіретінде
Бұл Қазақстан Үкіметін ең ауыр жылдарда (1938-1951) он үш
Жырдың мәні мен маңызын талдап жатудың қажеті жоқ, өйткені
«…халық жаппай сауаттанабастаған кезде суырып салма айтыс тек көшпелі,
Ұлы Отан соғысы жылдарында айтыс өткізудің өзіндік маңызы болды.
Қанша жерден тапсырыспен жазылған деп Жамбыл жырауды жазғырсақ та
«-…иә, мен сол күндері, ленинградтықтардың қоршауда қалған кезінде совет
Шын сөз, мойындау деген осы! Біле білсеңіз, қазірдің өзінде
Қасым Аманжолов 1941-1945 жылдары Ұлы Отан соғысына қатынасып,
Сол соғыс майданында жүріп, Қасым көптеген лирикалы өлең жазады.
Соғыс кезінде Қасымның маған жазған бірнеше хаттары
Поэмада Қасымға тән асқақты романтика да, жалын атқан ақындық
Мұның өзі оптимистік трагедия екендігін де ақын ұмытпайды. Батыр
Қасым Ұлы Отан соғысы жеңіспен аяқталған соң, 1945 жылы
1945 жылы Қасым небәрі 17 өлең жазған екен, оның
Қасым 1937 жылдан ағасы Ақметжанмен бірге Жазушылар одағы берген
Қасым творчестволық қиялында толғағы жетіп піскен ойлары келгенде қаламға
- Саған қазақтың барлық ақыны жақсы, адамның бес саусағы
Қасым поэзиясы төңірегінде сындар мен айтыстар ол қайтыс болғанға
Әбу Сәрсенбаев бүгінгі қазақтың қалың әдебиет қауымының қақ ортасында
Әбу Сәрсенбаевтың творчествосының сырын ғана емес, ақындық тағдырын ұғу
Ал, нағыз шындығына келсек, Әбу Сәрсенбаевтың биязы, мейірімді даусы
Шынында да соғыс деген ойын емес. Ол қаталдыққа да,
Әбу Сәрсенбаев жаратылысынан ақын болғанмен, проза саласында да елеулі
1.3. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы жазылған әндер, әдебиетке
Отан соғысының отты жылдарындағы оқиғалар қазақ музыка өнерінің барлық
Ән жанрындағы үлгілерді мазмұнына, музыкалық
Алғаш рет олардың мол қорын жинап, музыкалық-теориялық талдау жасап,
Көкшетау облысының шығарма өлеңдерін (немесе хат-өлеңдер) басты зерттеу нысанына
Сондай-ақ шығарма – өлең жанры ұжымдық қасиетке негізделіп фольклорға
Мысалы, «Майданнан хат» үлгісі – қарапайым халықтық ән негізінде
Отандық музыкатануда соғыс жылдарындағы ән жанрына арналған Б.Ерзаковичтің, М.Ахметованың,
Отан соғысына қатынасып елін қорғауда от кешкен жауынгерлердің арасында
Б.Ерзакович «Жас қазақ» әнінің бойындағы музыкалық бейнелердің сомдалуы мен
Әуендік даму бағыты, дыбыс ауқымының кеңдігі, әр буынның бай
Ел қорғаған майданда жас арыстан,

Тоқтаровтай артында қалар дастан

Жас қазақ! Бәрің соған ұқсап бақ!

Жалпы соғыстан соңғы жылдары Төлегендей батырға көптеген өлеңдер мен
1942 жылы 100-атқыштар бригадасының құрамында майданға аттанған
Қарға-құзғын – фашисті жерге тапта,

Оған бақыт ұясын ойрандатпа!

Қарға-құзғын төбемнен төнбесін,

Бақ-жұлдызым бақшамда сөнбесін!

Бұндай ерлікке шақыру мен жігерлендіру ұранының тәсілі осы кезең
Ұлы Отан соғысының алғашқы әндерінің бірі болып Кенен Әзірбаевтың
Біздің Отан жеңеді,

Жеңіске елім сенеді,

Жауына жаза береді,

Біздің батыр қызыл ер,

Соққыны мықтап береді, –

дей келе мына жолдармен елдегі адамдардың қорқынышын басып, үмітін
Отан тақырыбындағы әннің бірі Кенен Әзірбаевтың «Отан үшін» туындысы.
Қ.Бабақовтың «Мен де аттандым майданға» әні асқақ шабытты,
Балқыған бай өлкемнің мал мен кені,

Отанның ұлан байтақ шексіз жері.

Ұшсам көк, қонсам дала, шықсам асқар,

Желпіген сахарамның самал жері.

Табиғаты марш, әнұран сипаттары шығарманы ертеңгі күнге сенімі
Бұл жылдары Қазақстанның өнер қайраткерлері жауды жеңуге үлес қосу,
Композитор М.Төлебаевтың музыкалық творчествосының алғашқы кезеңі соғыс жылдарына тұспа-тұс
Соғыс жылдары Қазақстан композиторлары көптеген патриоттық әндер шығарды. Бұл
«Тос, мені тос» (сөзі: Н.Баймұхамедовтікі) пен «Кестелі орамал»
Композитор М.Төлебаев әні жазылған кезеңнен бастап бүгінге дейін шырқалып
Соғыс жылдарындағы әндердің ортақ сипаты поэзиясында, ырғағында, ладында, әуенінде,
Қорыта айтқанда, соғыс жылдарындағы шығармаларды мазмұны мен тақырыптық
Ең алдымен Отан, жеңіс тақырыбындағы патриоттық әндер: Л.Хамидидің «Жеңіс
Әндердің екінші бір парасы арнаулар, жолдау, жоқтау – Р.Елебаев
Тұжырымдай айтқанда, бұл кезеңдегі қазақ композиторларының ән шығармашылығы жанрдың
2. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдебиеттегі ізденістер.

2.1.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті және ондағы
1941 жылдың қанды жазында фашист басқыншылары бейбіт елдің жеріне
Жүз жыл өмірінің сексен бесін өлеңмен өткізген Жамбыл –
Ілгеріде Шөже, Балта заманда өткен,

Асекең, Бұқар жырау арманда өткен.

Солардың аруағы маған қонып,

Ел мұңын жырмен толғап, нөсерлеткен, -дейді Жамбыл Досмағамбетпен айтысқанда.

Сонымен бірге , Жамбыл туысқан қырғыз елінің
Атақты Тоқтағұл, Мұраталы, Әлімқұл сияқты өнер саңлақтарының Жамбылға
Кемеліне келген импровизатордың өнер мен бойына туа
Жамбылдың «Шәкірт балаларға», «Атаның әлдиі», «Ленинградтық өрендерім», «Балама хат»,
Сендерді қоссам жырыма,

Саңқылдаған үнім сайраған.

Қаздаңдап кәрі саусағым

Шекте бойлап ойнаған.

Мектептен сендер келгенше,

Тағы бір жыр ойланам,

Келген соң, айтып бермесем,

Балалар, кінә қой маған! – деп ақын ата балалар
Білемін өмірлерің тұрған жайнап,

Күндіз, түн жастық шақ үшін жарық сайлап

Ай, жұлдыз, күннің көзі, жел менен су –

Бәрі де сендердікі әлемге айғақ. [13;146].

Балалардың көңілін тасқындатып, қанатына су бүркіп аспандатып отырады.
Есіңде, балам, бар шығар,

Айтқаным жаудан жанды сал,

Шешілмек содан тағдырың! – деп, әкелік әмірін көрсете, баласының
Аянба, балам, аянба!

Бәлекет сонда аршылар.

Алғадай, ылғи алда бол,

Аянған адам болмақ қор!

«Жүз жасаған жүректен» өлеңінде:

Уа, қарағым, балалар!

Ер бол демей не дейін,

Ереуілді майданда

Үстем болсын мерейің

Жауды қырып айдауға,

Талмай көмек берейін! – деп, олар қайда жүрсе де
«Жеңіс жырын жырлаңдар» деген өлеңінде:

Біз Алатаудай ел едік,

Теңемек болды ойға жау.

Біз тасыған теңіз сел едік,

Теңемек болды шөлге жау.

Біз атып болған таң едік,

Түн етпекші болды жау.

Біз әлемге жарық күн едік,

Өшірмекші болды жау.

Батыр болған ұлымды

Құл етпекші болды жау.

Күндей болған қызымды

Күң етпекші болды жау, - деп жау мақсатын балаларға
Ғабит Мүсірепов – аса көрнекті жазушылардың бірі . Балаларға
Қайырғалидің ісінен, мінезінен барлық жүріс-тұрысынан қазақ халқының бауырмалдылығы, кең
Ғабиттің ана туралы аңыз әңгімелерінде баласының болашақ өмірі үшін
Отан соғысы жылдары қазақ балалар әдебиетіне бұрын-соңды айтылмай келген
Жас жауынгер Баубек Бұлқышевтің «Өмір мен өлім туралы», «Шығыс
Ұлы Отан соғысында қазақтардың атын өзгеге де, өзімізге де
1933-1934 жылдары «Ұлытау» совхозында қызметте жүрген уақыттан бастап көркем
1941 жылы Ұлы Отан соғысы талай өрімдей қазақ жастарының
«Комсомольская правдада» Б.Бұлқышевтің төрт үлкен хаты жарияланады, бұлардың әрқайсысы
Бұлар – «Өмір мен Өлім туралы», «Тыңда, Кавказ!», «Мен
«Комсомольская правданың» 1942 жылы 1 мамырындағы мерекелік санында жарияланған
Баубек Бұлқышевтің «Өмір мен Өлім туралы» хатын аударған Ғабит
Жауға қарсы қаруымен бірге қаламын да жұмсаған Баубек Бұлқышев
Ел басына қауіптің қара бұлты төнген сұрапыл күндер жалынды
Бүкіл жастардың атынан сөйлеп, құрбыларын қас дұшпанға қарсы ерлік
«Елің үшін жаныңды беру қиын емес. Өйткені елсіз күн
Бұл патриоттық ізгі ойлардың бастауы, көзі қайда жатыр?

Ғасырлар бойы қан мен тер төгіп, азап шегіп, ақыры
Баубек Отан үшін құрбан болды. Өзі айтқандай оның өлімінде
Баубек Бұлқышевпен хат алысып, оның шығармаларын көзбен көрген ол
Қайғы деп отырғаны өзінің жазғандарын болашақта зерттеушілердің қолына түсіп,
Адам жүрегіне өзгеше жақсы білетін ұлы Гете жастық шақты
«Менің елім жақтан шығатын алтын күн мені ұзақ күн
«Өмір» деген өлеңінде Баубек Бұлқышев өліммен жекпе-жек күреседі, қайғыны,
Кел, кәне, өлім, кел бері!

Алысайық жекпе – жек!

Сені де жеңем басқадай,

Айқассаң егер маған кеп,

Көрерсің де айтарсың:

«Дүниеде өлім жоқ,

Түбіме жетті өмір» деп...

Адам ұлы адамша өмір сүрсін, адам дүниесі шын мағынасында
Адам бір-ақ рет туады, бір-ақ рет өледі. Өлім әр
Мен жаспын, мен өмір сүргім келеді. Ең қызықты өмір
Еліңнің сұлу Жаннасы, сүйікті құрбы-құрдасың, төл елің жүрегіңді жүз
-Риза бол, ел-жұртым, риза бол, жаным Жанна, ақтық минутыма
Рас, сен енді жоқсың. Сенің аттай тулаған асау жүрегің
Есіңде ме, «Ерлердің өлімінде де өмір бар» деген жоқ
Туған жерін сүйе білген Баубек Бұлқышевтің дұшпанға деген кегі
Өзінің шағын өміріндегі барлық сырын ашып кетті. Бізде сол
Баубектің абзал досы, құрдасы, қаламдасы марқұм Мұқан Иманжановта ғана
«...Жас еді Баубек жиырмада ғана

От еді бірақ лаулап тұрған

Деуші еді оны «Жалынды бала»

Корчагин сынды дауылдап туған», - деп жазған.

Расында да Баубек өмірі – біздің аға буынның, аға
Жастық шағын азамат қауымының ізгі де адал істерін қорғау
Шарқыраған үніңе,

Елжірейді жүрегім.

Сендей жетім елімде

Аз емесін білемін.

Ғали Ормановтың «Бөбек жүрегі» деген өлеңінде де патриоттық жарқын
. . . Генералға келеді бір қыз,

Жұлым, жұлым жалаң аяқ.

Жасқа толып тұр мөлдір көз,

Кеткендейсің жанын аяп . . .

- Өзге түк жоқ, шын, генерал!

Отан соғысы тақырыбынан балаларға арнап бірінші рет повесть жазған
Ұлы Отан соғысы қазақ халқына талай қиындықтар әкелді деуге
Ол 1906 жылы қазіргі Қостанай облысы, Қостанай ауданы, Шербаков
М.Хакімжанова отызыншы жылдарда шыққан тұңғыш өлең кітаптарында Қазақстандағы алғашқы
Мәриям апаның кітаптары қайта айналып соққан сайын жаңа бір
Мариям поэзиясы – мейірімді, майда лепті, шарапатты поэзия. Оның
Мариям өлеңдері ең алдымен, өзінің қысқалығымен, ойлылығымен, сезімге толы
Соғыс жылдарындағы Мариям творчествосының ең үлкен арқауының өзі, демек,
Сонымен қатар, М. Хакімжанова аудармашылықпен де айналысқан. Ол орыс,
Ақын Мариям Хакімжанова өзінің балаға деген аналық сүйіспеншілігін ортаға
Мәншүк жайында өлең толғану себебінің ең бастысы – сол
Тарихи тағдыр кейде аса бір сәтті жағдайлар туғызады.
М.Хакімжанова өзінің сүйікті кейіпкері Мәншүк жайында, оның ерлік көрсеткен
«Мәншүк» поэмасы 1945 ж. жазылған. Ол соғыс майданы шындығын
Поэма 4 бөлімнен тұрады. Поэманың алғашқы бетін ашқанда-ақ, Мәншүктің
Қара шашы қара бұлтпен жауғандай

Қара қасы аймен егіз туғандай

Желмен ойнап, желбіресе кекілі

Күн шұғыласы маңдайында тұрғандай.

Меруерт тісті, қызыл ерін, қыр мұрын

Алма бетті, дөңгелек жүз, сөз шырын

Қолдан құйған қорғасындай денесі

Қылығымен қызықтырған көз нұрын,- дейді.

Балаға тән барлық сипатты, оның барлық мінез өзгешеліктеріне дейін,
Ана үшін ең қызық, ең тамаша мөлдір махаббат баласының
Поэманың композициялық құрылысы да, сюжеті де, сөз қолдану шеберлігі
Поэма конструкторлық оптимистік биікке көтеріліп, ерліктің ескірмейтінін, Мәншүк атағының
М. Хакімжанованың «Мәншүк» поэмасы – поэзияның кең айдынында қанат
«Мәншүк» поэмасы – қазақ поэзиясында көп жасайтын, ұзақ өмірлі
Майдан тақырыбына жазылған шығармалар әр алуан. Олар ешуақытта бірін-бірі
Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті көбіне соғыс зардаптары
2.2. Әдебиеттегі соғыс тақырыбы және қазақ психологиясы.

Қобызын арқалап, өлімнен қашқан Қорқыт Ата тұтқиылдан борап тұрған
Ұлы отан соғысына 600 мыңдай қазақ қатысып, оның 500
Біз ежелден сөзге тоқтаған, уәдесіне берік, сүйегіне сөз біткен
Жалпы, «Ұлы Отан» соғысы тарихына қатысты түрлі аңыздар әлі
Ол кезде барлығы моральдық тұрғыдан соғысқа дайын болды деп
2.3.Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдебиеттегі басты бағыт:жеңіс жырлары (
Қазақ поэзиясы талантқа бай. Оның ақындық беті мен жазу
Жұбан Молдағалиевтің поэзия төрінен өзіне лайық орын алу кезеңі
Өжет елдің жігіті,

Өшін алмай шыдар ма?

Кескілескен дұшпанын,

Кесіп түспей тынар ма? -[16;73]. деген сияқты халықтық поэзияның
Майдан солдаттарының ерлігін «Атака», «Батыр туралы баллада», «Ер қабірі»,
Бір қолында қанды көйлек,

Бір қолында партбилеті —

Екеуін де көтерді ол

Жалау етіп құдіретті.- дейді. Ерлікті мадақтаумен қоса, ақын бұл
Желпіп жаздың желі кеулеп,

Желбіреді қанды көйлек.

Сәл іркілген солдаттарды

Кекке бөлеп, күшке бөлеп,

Уақиғаны жалаң баяндауға құрмай, суреткерлікпен шешкен ақын майдан табиғатының
Тұрды батпай әлденеге,

Тауға сүйеп күн иегін.

Қызыл қанға боялғандай,

Қызғылт басты көк жиегін, -деген әп-әдемі өлең жолдары бұған
«Ер қабірінде» Жұбан соғыста қаза тапқан ерлер туралы ойлайды,
Бекер бұл! Өлімнің де өлімі бар,

Өлім бар өшпейтұғын өмірі бар.

Табынтса тірілерді, ұрпақтарды

Өмірден кімдер оны бөліп алар, -деген өлең жолдарынан анық
«Арбамен асықпаған қоян алар

Көрерміз қорған болып елдің арын»,- деген жолдарындағы отан қорғау
Сарғайып жетер бұл қағаз,

Сағынышым тәрізді.

Сақтаулы жүрді ол біраз,

Сатпағын салды тер ізі.

Жолшыбай тағы кім шалар,

Сонда да, сәулем, жерінбе!

Қадыры мол қасиет бар -

Солдаттың ащы терінде,-деген сөздер жауынгердің сүйгеніне деген ыстық сезімін
Сүйе білсең, сондай сүй! -

Деп жүрсін қыз бен жігіттер.

Осы ой - оның тәтті арманының белгісі. Солдат соғыс
Тайпақтан сонау тапшы іздеп,

Майданшы солдат анасын.

«Қарағым қашан қайтар»,— деп

Сағынған шығар баласын.

Хатқа солдат сәлемін әкеткен жанды адамның бейнесін береді. Ол
Ұзаған сайын ілгері

Келемін саған жақындап, - дейді солдат жауабы. Тапқыр айтылған.
Махаббаттың өлімге қарсы тұрар құдіретті күшін Жұбан «Жауынгер қызға»
Косайық кос жүректің махаббатын,

Қос жүрек жеңдірмейді бір өлімге,- дейді ол.

Жас ақын қаламының біркелкі еместігі, оның кейде берік ұсталып,
Қан майданда жүр солдат

Қамы үшін туған елінің.

Айқаста жауды талқандап

Ақтайды халық сенімін, - деген ұрандау стиліндегі жолдар да
Ұрандау сарыны Жұбанның отан, туған жер тақырыбына жазылған алғашқы
Сонымен бірге , бұл өлеңдердің совет жауынгерлерінің патриоттық сезімін
Дариға-ай, дәурен жетіп көрсем сені

Тойыңа толған шақта толы ғасыр, - деп бақытты болашағына
- Айтпайсыз ба, — дейді поляк

Пан офицер, уақыт қанша?

- Қазір он бір.

- Дұрыс па бұл?

- Әрине, пан, Москваша!

«Москваша» деген сөзім,

Сағатыма болды бедел.

Әлгі поляк өз сағатын,

Дәл он бірге қойды жедел.

Өлеңнің бүкіл уақиғасы осы бір екі шумақ көлеміндегі сюжетте
Осы тұрғыдан алғанда екінші өлең ұтымды жазылған. Онда поляк
Жалпы «жолдас» деген сөз Жұбанның ақындық ұғымында совет адамдарының
Елімде еркек, әйел, кәрі мен жас,

Министр, колхозшы, ақын - бәрі жолдас.

Жолдаспыз - ойымыз бір, жанымыз бір,

Төскейде мал, төсекте бас аралас.

Сүйемін сол үшін де жолдасымды.

Жолына арнай алам өз басымды.

«Жолдастан» басқа атақ керек емес,

Мысалы, «мистер», «сұлтан», «мырза» сынды,-дейді ақын.

Соғыс кезі тек Жұбан қаламының майдан өмірінің ауыр шындығы
Жең түріп түстің енді сен,

Жолына бейбіт еңбектің, -деген еді. Бұл - ақынның соғыс
Ақын ше! Ақын келмеді,

Бос күтті төрде бір орын.

Күмбірлеп залды кернеді,

Сөз алып сонда жыры оның.

- Іздесе мені кімде-кім,

Шырағдан етсін жырымды.

Жырымның жайса өрмегін,

Табар да ұғар сырымды.

Мұса жырының құдіретті күшін Жұбан ақын өзі азап кешкен
Түн кірді қара кебіндей,

Түрмеге кештен көп ерте.

Мезгілсіз өткен өмірдей,

Жоғалды сәуле, көлеңке.

Әзірге сөнбей тұрды тек

Екі от — екі қарашық.

Өлеңге біткен өр жүрек

Өмірге, нұрға ала ұшып.

Тұр олар жанын жақсы оймен,

Тұр көріп таңын елінің.

Жүр олар жерде жан сүйген,

Жағалап бойын Еділдің.

Солармен Жәлел жеткізіп,

Жолдайды соңғы сәлемін.

«Болғам жоқ тұтқын серт бұзып,

Сауғаның іздеп сәл ебін.

Болса да тәтті жан шіркін,

Басқан жоқ арым жаңысақ.

Бұлқындым торда сан дүркін

Бұза алмай кеттім жалғыз-ақ!»

Жұбан ақын қиялын отан-анамен тілдестіре отырып, отан-ананың сүйікті ұлының
Мұса:

Қарсы ұшар күшім бар әлі,

Жете алсам, әттең, арманға

Төлеусіз кетіп барады

Партиялық жарнам да»,- деп тіл қатса, отан-анасы оған жұбату
«Төледің, Мұса, төледің».

Дегендей тағы бір дауыс.

Мәңгілік жарна өлеңің

Партияң үшін зор табыс!

Өлім жазасы алдындағы елмен, отан-анамен осы тілдесулер арқылы Жұбан
Таянып екі мықынын

Қасқия тұтқын тұр қарап.

Қарсы алып ажал үкімін

Адамдай мүлде бейтарап.

Сыз түрме сорған жүзінде

Қараңғы жеген көзінде

Тұрды от, ерлік, сұлулық.

Осы бір шақтың өзінде.

Осы соңғы суретте Жәлелдің өлімді қалай күтіп алғанын көріп,
Жақсы өлең - шексіз, жасамыс -

Жасайды біздің Жәлел де.

Жанымен дидарласамыз,

«Көзі жоқ» деген дәлел ме?!

Жырда тұр соғып жүрегі,

Жаны да сонда Жәлелдің.

Аңыз ғып оны жүреді,

Азат халқы әрелдің.

...Бөленді ақын жырлары,

Отанның ыстық деміне.

Қартайтып қатал жылдарды.

Қартаймай қайтты еліне. [17;86].

Жұбанның ақындық табысы Жәлел жырының рухын, күшін дұрыс түсініп,
Поэманың көркемдік табысы да, формасы да осы үлкен идеялық
Ой да үзілді заматта

Орнады қайта түн-түнек.

Бұрауы біткен сағаттай

Самарқау соғып тұр жүрек.

Сол ғана ояу — сол тірі,

Санайды азап күндерін.

Өзгесін фашист өлтірді

Дәрменсіз — дене, тіл, ерін.

- Ғафу ет, Өлім емес бұл!—

Мазасыз түстің тек бірі.

Алдымда талай белес тұр

Махаббат тірі, кек тірі. [18;65].

Осы бір үш шумақ өлеңде фашистер тұтқынында көрген азаптың
Жұбанның қай өлеңін оқысаңыз да кең тынысты, өнердегі өрісі
Қорытынды.

Осы курстық жұмысты қорытындылай келе, біз өз зерттеуімізде
Жоғарыда айтқанымыздай, соғыстың зардабы оның өткен уақытымен ғана өлшенбейді.
1941–1945 жылдардығы Ұлы Отан соғысының шындықтары туралы қазақ әдебиетінде
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1 Қазақ совет әдебиетінің
2 Кенжебаев Б.
3 Кенжебаев Б.Әдебиет
4 Қазақ совет әдебиеті тарихының очеркі.
5 Қаратаев М.,
6 Қазақ әдебиетінің
7 Базарбаев М.
8 Кенжебаев Б.
9 Дәдебаев Ж.
10 Кенжебаев Б. Ірі тұлға. //Кітапта: Шындық және
11 Кенжебаев Б. Абай. //Кітапта: Шындық және шеберлік.
12 Мүсірепов Ғ. Суреткер парызы. – Алматы: Жазушы,
13 Кенжебаев Б. Жылдар жемісі. – Алматы: Жазушы,
14 Кенжебаев Б. Әдеби сын жайында. //Кітапта: Шындық
15 Кенжебаев Б.Жиырмасыншы жылдардағы әдеби сын мәселелері. //Кітапта:
16 Кенжебаев Б. Арманды ақын бейнесі. //Кітапта:
17 Қазақ әдебитінің тарихы туралы. //Социалистік Қазақстан, 1941,
18 Кенжебаев Б. ХХ ғасыр басындағы әдебиет. –
19 Ысмайылов Е. Біржан сал. //Кітапта: Әдебиет жайлы