Параны алу, параны беру, парақорлыққа делдал болу диплом жұмысы
Мазмұны
Кіріспе.............3
I Тарау. Парақорлықтың түсінігі және жалпы сипаттамасы........6
1.1 Пара алудың түсінігі ......................6
1.2 Пара алудың классификациясы......14
II Тарау. Пара алу үшін қылмыстық жауаптылық………………..23
2.1. Пара алудың кылмыс құрамы.........23
2.2. Пара алудың сараланған құрамдары..................44
III Тарау. Пара беру үшін қылмыстық жауаптылық...................49
3.1. Пара берудің қылмыс құрамы.......49
3.2. Пара берудің сараланған құрамдары.................55
3.3. Пара бергені үшін жауапкершіліктен босатудың шарттары...56
IV Тарау. Парақорлыққа делдал болу үшін қылмыстық жауаптылық......................58
4.1. Парақорлыққа делдал болудың қылмыс құрамы....................58
4.2. Паракорлыққа делдал болудың сараланған кұрамдары..........62
V Тарау. Парақорлықты ұқсас қылмыстардан ажырату.............64
Қорытынды.......................70
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.........73
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 74 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе.............3
I Тарау. Парақорлықтың түсінігі және жалпы сипаттамасы........6
1.1 Пара алудың түсінігі ......................6
1.2 Пара алудың классификациясы......14
II Тарау. Пара алу үшін қылмыстық жауаптылық………………..23
2.1. Пара алудың кылмыс құрамы.........23
2.2. Пара алудың сараланған құрамдары..................44
III Тарау. Пара беру үшін қылмыстық жауаптылық...................49
3.1. Пара берудің қылмыс құрамы.......49
3.2. Пара берудің сараланған құрамдары.................55
3.3. Пара бергені үшін жауапкершіліктен
IV Тарау. Парақорлыққа делдал болу үшін қылмыстық жауаптылық......................58
4.1. Парақорлыққа делдал болудың қылмыс
4.2. Паракорлыққа делдал болудың сараланған
V Тарау. Парақорлықты ұқсас қылмыстардан ажырату.............64
Қорытынды.......................70
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.........73
Кіріспе
Зерттеу мәселесінің өзектілігі. Сыбайлас-жемқорлық - тек әлеуметтік емес, сонымен
Жалпы алғанда парақорлық бұл - кез-келген өркениетті мемлекеттің алдында
Ол кезде жас кеңестік мемлекеттің алдында тұрған мәселе -
Екіншіден, парақорлықтың өсуіне әкеліп соққан жағдай ол мемлекеттік органдардағы
Үшіншіден, елдің бұл кездегі ауыр экономикалық және қаржылық күй
Қарап отырсақ, нақ осы мәселелер Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі
ҚР Президенті Н.А.Назарбаевтың ұсынысы бойынша 1998 жылы 2 шілдеде
Сыбайлас жемқорлық қылмысының ең кең тараған түрлерінің бірі -ол
Сондықтан, парақорлықпен күрес біздің қоғамның алдында тұрған ең бірінші
Парақорлық үшін қылмыстық жауапкершілік мәселесін: Н.М.Абдиров, А.Н.Ағыбаев, И.Ш.Борчашвили, У.С.Жекебаев,
Көрнекті ғалымдардың бұл қылмысты толық зерттеуі, оны зерттеуге кедергі
Сот практикасын зерттей
Зерттеудіц мақсаты мен міндеттері.
Зерттеудің мақсаты параны алу, параны беру, парақорлыққа делдал болу
- парақорлықтың ғылыми - теориялық аспектісін
- парақорлық үшін қылмыстық жауапкершіліктің шегін
- парақорлық үшін
- парақорлықты басқа ұқсас қылмыстардан ажыратып
Зерттеудің практикалық маңызы.
Практикалық және теориялақ аспектілерді зерттей келе, мынадай мәселелерді нақтылауға
Осы жұмыста келтірілген ұсыныстар парақорлықпен күресте және құқық қолдану
I Тарау. Парақорлықтың түсінігі және жалпы сипаттамасы.
1.1. Пара алудың түсінігі.
Парақорлық - бұл сыбайлас жемқорлықтың ең көне және ең
Заңнамада парақорлық - қызметтік, пайда күнемдік мақсатта жасалатын қылмыстардың
Басқа да мемлекеттік билікке, мемлекеттік қызмет мүддесіне қарсы қылмыстар
Парақорлық мемлекеттік басқару аппаратына іріткі салып, азаматтардың алдында оның
Парақорлық экономикаға, саясатқа, мәдениетке зардабын тигізіп қана қоймай, қоғамда
мемлекет қызметшісшен жеке мүдделердің кызметшісіне айналдырады, парақорлық тек құқықтық
Бұл пікірді А.М. Яковлев та қолдайды: "Бұл қылмыс құқықтық
Пара үшін тиімді
1) қызметтік жағдайын пайдаланып, алдын - ала сөз
2) жоғарыда аталған жағдайларда, бірақ қызметтік міндеттерін бұза
3) қызметтік міндеттерін жасағанға дейін сыйақы алу. Бұл
4) Пара берушінің пайдасына заңсыз әрекеттерді жасағанға дейін
5) Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған
ҚР 1997 жылғы қылмыстық кодексіне сәйкес парақорлық ұғымы -параны
Параны алу қылмысының аяқталуы, параны берусіз мүмкін емес. Сондай-ақ,
Бұл қылмыстардың жеке даралығы туралы пікір орын алды (Б.В.
Үш көзқарастың да жақтаушылары бір жерде келіседі - ол
Осылайша, мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген
Параны алу және беру қылмыстарын жеке дара қылмыс қылмыс
Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген адамның
Қылмыстық кодекстің 13 – тарауы "Мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы
Қазақстан Республикасының заң күші бар 23 шілдеде 1999 жылғы
Қылмыс құрамы бойынша қылмыстық жауаптылықты қажетті шарттарының бірі болып,
Осы баптың ескертуінің 2 – бөлігіне сәйкес, мемлекеттің міндетін
Аталған баптың 4 – бөлігі ерекше дәрежеленген мән –
Егер лауазымды адамның теріс әрекеттері пайдакүнемдікпен немесе өзге де
Аталған қылмыс құрамы формальды болып табылатындықтан қылмыс, яғни ҚК
Қылмыс субъектісі болып – мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамдар
Қылмыстың субъектісі мемлекеттік органның лауазымды тұлғасы.
Парақорлық, яғни пара алу, пара беру және парақорлыққа делдал
Пара алуда ақша болып, яғниқылмыстың заты ретінде Қазақстан Республикасының
Бағалы қағаздар деп – мүліктік құқықтарға ие болуға сенім
Өзге де мүліктерге материалдық құндылығы бар, қандай да
Параның заты ретінде пайдақорлық сипаттағы өзге де жеңілдіктер болып,
Қылмыстың субъективті жағы болып – мемлекеттік қызметтер атқаруға
Осы екі органның – мемлекеттік немесе коммерциялық және өзге
Мемлекеттік қызмет мүддесіне қарсы қылмыстарды бір тарауға біріктіруге негіз
1) Бұл тұрғыдағы қылмыстар негізінен арнаулы субъект мемлекеттік қызметші
2) Бұл тараудағы қылмыстар қызмет өкілдігін пайдалану прқылы жүзеге
3) Лауазымды адамдардың қылмысты іс – әрекеттері мемлекеттік аппараттың
Объективтік жағынан – мемлекет мүддесіне қарсы қылмыстар материалдық құрам
Субъективтік жағынан бұл қылмыстар негізінен қасақана кінә нысанымен жасалады,
Осы тараудағы қылмыстардың субъектісі – мемлекеттік қызметші немесе мемлекеттік
1.2. Пара алудың классификациясы.
Мемлекеттік қызмет мүддесіне қарсы қылмыстардың мынандай жекелеген түрлері бар:
Қызметтік өкілетті теріс (заңсыз) пайдалану қызметтік қылмыстардың неғұрлым кең
Оның қауіптілігі сол, лауазымды тұлға өзінің қызметтік өкілетін қызметтік
Билікті немесе мемлекеттік өкілетті асыра пайдалану қызметтік өкілетті теріс
Талданып отырған қылмыс белгілерін анықтау үшін осы лауазымды тұлғаға
Кінәлі лауазымды тұлға қаралып отырған қылмысты жасай отырып, солардың
Мемлекет мемлекеттік аппараттың өздерінің қызметтік өкілетін теріс пайдаланатын лауазымды
"Қазақ КСР – інде шаруашылық қызметтің бостандығы және кәсіпкерлікті
Қоғамымыздағы парақорлық қандай зиян келтіріп отрырғаны белгілі. Бұл лауазымды
Парақор көптеген лауазымды тұлғалардың адал екеніне күмән туғызып, масқаралау
Парақорлықтың ұғымы үш қылмыс құрамымен түсіндіріледі. Пара алу (311
Лауазымды адамның өзі немесе делдал арқылы пара берушінің немесе
Жаңа Қылмыстық коддексте пара беру қылмыстың мазмұны ашап көрсетілмеген.
Парақорлыққа делдал болу қылмысы үшін жауапкершілік Қылмыстық коддекстің 313
Қызметтік жалғандық жасау-түпнұсқа құжаттың мазмұның өзгертуге не жалған жасанды
Жаңа Қылмыстық коддекс бойынша, қылмыстың негізіне ресми құжаттар жатады.
Қызметтік жалған құжат жасау- белсенді іс - әрекет жасау
Интелектуалдық жалғандық кезінде құжаттың түпнұсқасы оның мазмұнына қолсұғушылық нәтижесінде
Материалдық түрге құжаттың ресми түпнұсқасын қолдан жасау немесе өшіріп
Қызметі бойынша қылмыстық әрекетсіздіктің мәні лауазымды тұлға пайдакүнемдікпен немесе
Қызметі бойынша әрекетсіздіктің белгілері мыналар болып табылады:
лауазымды тұлғаның пайдакүнемдіктен немесе өзге жеке бас мүдделілігінен өзінің
егер бұл азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін
в) олардың арасында себептік байланыстың болуы.
Нақты бұл тұлғаның Қылмыстық Кодекстің 315 – бабы бойынша
Әрекетсіздіктің тек осындай нақты мазмұны ғана лауазымды тұлғаны Қылмыстық
Қызметтік міндеттерді дұрыс атқармау деп лауазымды тұлғаның өзінің қызметтік
Қызметтік міндеттерін тиісті дәрежеде атқармауы деген лауазымды тұлғаның тиісті,
Қызметтік салақтық құрамындағы әрекеттің лауазымды тұлғаның өз міндеттерін уақтылы
Заңның нұсқап отырғаны: лауазымды тұлғаның өзінің міндеттерін орындамауы немесе
Лауазымды тұлға салақтық жіберу кезінде оған берілген өкілеттік, құзырет,
Лауазымды тұлғаның құзыретіне кіретін әрекетті жасамағаның тану кезінде, оның
Заңға сәйкес салақтық қылмыстың материалдық құрамы болып табылады. Қылмыстық
Парақорлық - бұл сыбайлас жемқорлықтың ең көне және ең
Заңнамада парақорлық - қызметтік, пайда күнемдік мақсатта жасалатын қылмыстардың
Басқа да мемлекеттік билікке, мемлекеттік қызмет мүддесіне қарсы қылмыстар
Парақорлық мемлекеттік басқару аппаратына іріткі салып, азаматтардың алдында оның
Парақорлық экономикаға, саясатқа, мәдениетке зардабын тигізіп қана қоймай, қоғамда
Бұл пікірді А.М. Яковлев та қолдайды: "Бұл қылмыс құқықтық
Пара үшін тиімді
1) қызметтік жағдайын пайдаланып, алдын - ала сөз
2) жоғарыда аталған жағдайларда, бірақ қызметтік міндеттерін бұза
3) қызметтік міндеттерін жасағанға дейін сыйақы алу. Бұл
4) Пара берушінің пайдасына заңсыз әрекеттерді жасағанға дейін
5) Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған
ҚР 1997 жылғы қылмыстық кодексіне сәйкес парақорлық ұғымы -параны
Параны алу қылмысының аяқталуы, параны берусіз мүмкін емес. Сондай-ақ,
Бұл қылмыстардың жеке даралығы туралы пікір орын алды (Б.В.
Үш көзқарастың да жақтаушылары бір жерде келіседі - ол
Осылайша, мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген
Параны алу және беру қылмыстарын жеке дара қылмыс қылмыс
Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген адамның
II Тарау. Пара алу үшін қылмыстық жауаптылық.
2.1. Пара алудың қылмыс құрамы
Қылмыстың объектісін дұрыс анықтаудың теориялық және практикалық маңызы өте
Параны алу, басқа қылмыстар сияқты қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық
Параны алудың топтық объектісі - мемлекеттік аппаратың-қалыпты қызмет етуін
Қылмыстық құқық теориясында ғалымдар арасында пара алудың тікелей объектісіне
Сондықтан, пара алудың тікелей объектісі ол - мемлекеттік аппараттың,
Парақорлықтың заты қылмыстық заңда нақты аталса да, саралау кезінде
Ақша және бағалы қағаздарды түсінуде ешқандай қиындық жоқ. Олар
Енді пара беруші саналы түрде жалған ақша немесе жалған
Бұл жағдайда алаяқтық туралы да сөз қозғауға болмайды. Өйткені
Сондықтан, бұл әрекетті саралаудың жалғыз жолы, ол ҚР ҚК-нің
Өзге мүлік паракорлықтың заты ретінде азаматтық заңнамадағыдан тар мағынада
Қозғалмайтын мүлікке қатысты айтатын болсақ, ол ҚР Азаматтық кодексіне
Мемлекеттік тіркеуге жататын әуе және теңіз кемелері, ішкі суда
Егер жер участкелері, үйлер, ғимараттар, әуе және теңіз кемелері
Қозғалмайтын мүліктің өзі де парақорлық затының ерекше нысаны ретінде
Мүлік сипатындағы пайда ретінде "Соттардың паракорлык туралы заңнаманы қолдану
Пайда және қызмет міндетті түрде пара беруші үшін ақшалай
Кейбір ғалымдар, жыныстық қызметтерді де, мүлік сипаттағы пайда ретінде
Жоғарыда келтірілген көзқарастармен толық келіспеуге болады. Жезөкшеліктің елімізде бар
Дәл осылай біздің елімізде жалдамалы кісі өлтірудің да бар
Жоғарыда аталғандар, мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған
Енді бір күрделі мәселелердің бірі ол параның төменгі мөлшерін
Осылайша заң шағарушы ҚР ҚК-нің 9-бабының 2-бөлігінде аталған жағдайды
Екіншіден, әрекетті қылмыс ретінде танымаудың шарты ол -сыйлықты бірінші
Бұл мәселелердің дұрыс шешілуі қылмысты дұрыс саралауға тікелей байланысты.
ҚР ҚК-нің 311-бабының 2-ескертуінде ақша және бағалы қағаздарды тікелей
Жүргізілген сұрау нәтижесінде ҚР ҚК-нің 311 -бабының 2-ші ескертуі
Алдын ала тергеу органдары параның көлемі 2 айлық есептік
Біздің ойымызша, ҚР ҚК-нің 311-бабының 2-ескертуін мемлекеттік қызметкерлердің арнамыс
Расында да кейбір жағдайларда мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға
Бұл мөлшерді көтеру оң нәтиже бермейді және парақорлықты бірте-бірте
Өйткені, осындай жағдайда, мемлекеттік қызмет пен жергілікті өзін-өзі басқару
Әрекетті зардаптың елеусіздігіне байланысты қылмыс емес деп тану үшін
Парақорлық үшін жауапкершілік мәселесін зерттеген В.Н. Ширяев "парақорлық
Сондықтан, тұлғаның әрекетінің елеулі еместігін қарастыру барысында тек қана
Жоғарыда айтқандарды басшылыққа алып, ҚР ҚК-нің 311 -бабының 2-ескертуін,
Европалық мемлекеттердің көбісінде параның төменгі мөлшері қарастырылмаған, сонымен қатар,
Оларда пара шартты түрде екіге бөлінеді - сатып алушы
Сондықтан, Ресейдің кейбір ғалымдары параның төменгі мөлшерін РФ Азаматтың
Алайда, бұл ұсыныс бірден сынға алынып, теріске шығарылған болатын.
Затты немесе құқықты қарсы беру не карсы міндеттеме болған
Парақорлық - бұл қылмыс болса да, өзінің мәні бойынша
Пара алудың объективтік жағы.
Пара алудың объективтік жағы ол - мемлекеттік қызметті атқаруға
Параны алу деп мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе
Бұл қылмыстың объективтік жағы белсенді әрекет (әрекетсіздік) арқылы жасалады.
Тәжірибеде пара алудың екі түрі кездеседі: ашық және жасырын.
Ашық пара алу ол мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға
Параны жасырын беру екі жақтың да параны беру процессіне
Сот-тергеу тәжірибесіне сәйкес пара алудың 93 % ашық, қалған
Пара алудың міндетті шарты ол алынған мүліктік пайда туралы
Заңда пара алудың нақты тәсілдері көрсетілмеген, бұл бір жағынан
Қазақстанның қылмыстық заңнамасы сатып алушы пара мен сыйақы параның
Алайда, кейбір ғалымдар, егер пара алушымен, оның құқыққа сай
"ҚР мемлекеттік қызмет туралы" 23 шілде 1999 жылғы Заңына
Сондықтан, заңсыз сыйақы туралы алдын ала уағдаластық болу-болмауына қарамастан
Заңға сәйкес, пара алушының әрекеттері мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті
ҚР ҚК-нің 13 тарауында екі термин қолданылады: "қызметтік өкілеттіктерді
Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген адам
Занда (ҚР ҚК-нің 311-бабы) пара берушінің пайдасына жасалатын әрекеттер
Сондақтан, әрбір нақты жағдайда "осындай әрекеттерге мүмкіндік жасау" белгісін
Осылайша, теория мен тәжірибе барысында, "қызметтік жағдайына байланысты осындай
Олар: а) мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған
б) мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген
Сот-тергеу тәжірибесінде мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған
ҚР ҚК-нің 311-бабында алғашқы рет жеке белгілер ретінде заң
Жалпы қамқоршылакқа негізсіз марапаттау, кезектен тыс қызметі бойынша өсіру,
Жол беруге лаузымды тұлғаның пара берушінің олқылықтары, қызметі бойынша
Жалпы қамқоршылығы мен жол бергені үшін лауазымды тұлғаның арнайы
Парақорлықтың бұл түрі бағынышты адамдардың басшыларына жүйелі түрде пара
Парақорлықтың бұндай түрлерінің қауіптілігі, ұйымдасқан қылмыстық топтар мемлекеттік органдардың
Сонымен қатар, жалпы қамқоршылық пен жол беру кезінде пара
Осылайша, жалпы қамқоршылақ пен жол беру келесі жағдайларда орын
мүмкіндігі болу керек; 2) бұл мүмкіндіктер осы екі тұлғаның
Объективтік жақтың төртінші түрі ол лауазымды адамның заңсыз әрекет
Кейде мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген
Пара алу құрамы формальды болып табылады. Сондықтан, мемлекеттік қызметті
Егер пара, объективті себептерге байланысты толық немесе жартылай алынбай
Мүліктік сипаттағы пайдалардың әралуандығын ескеретін болсақ, әрбір нақты жағдайға
Егер пара қолдан қолға берілсе, онда қабылдау моментін анықтау
Сонымен қатар, пара бөлшектеп берілетін кезде, оның бір бөлігі
Егер параны мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған
Делдал тек параны мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе
Енді параны мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған
Пара алудың бұл нысанының міндетті белгісі мемлекеттік қызметті атқаруға
Пара алудың субъектісі
Пара алудың субъектісін дұрыс анықтау тек теориялық емес, басқа
Жоғары сот Пленумының 22 желтоқсан 1995 жылғы "Соттардың парақорлық
2004 жылдың 9 желтоқсанында ҚР ҚК-не енгізілген өзгерістерге сәйкес,
Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлғалардың қатарына лауазымды тұлғалар, Парламент
Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлғаларға теңестірілген адамдарға:
1) жергілікті өзін-өзі басқару
2) заңда көрсетілген тәртіппен ҚР Президенттігіне, Парламенті мен маслихаттардың
3) жергілікті өзін-өзі басқару органдарында тұрақты немесе уақытша
4) мемлекттік ұйымдарда және
Тұрақты, уақытша немесе арнаулы өкілеттік бойынша өкіметтің өкілі қызметін
Мемлекет қызметтерін мемлекеттік органдарының өкілеттіктерін тікелей орындау үшін ҚР
Енді әрқайсысына жеке-жеке тоқталатын болсақ, лауазымды тұлға жоғарыда аталғандай
Өкімет өкілі деп ҚР ҚК-нің 320-бабының 1-ескертуіне сәйкес, оған
Жоғарыда айтылған анықтамаға сәйкес, өкімет өкілінің көп жағдайларда өзінің
Өкімет өкілдері мемлекеттік билік (заң шығарушы, атқарушы, сот) функциясын
Заң шығарушы билікті ҚР Парламент палаталары, жергілікті жерлерде өздерінің
Атқарушы билікті ҚР Үкіметі, заңдардың орындалуын қадағалайтын атқарушы билік
Мемлекеттік органның кез-келген қызметшісін лаузымды тұлға деп тану үшін,
Сот билігі, ҚР Конституциясына, 25 желтоқсан 1995 жылғы "Сот
Заң шығарушы, атқарушы, сот биліктерін жүзеге асыратын органдарының көмекші
Ұйымдастырушылық-басқарушылық деп Жоғары сот Пленумының 22 желтоқсан 1995 жылғы
Бұл категорияға министрліктердің, мемлекеттік комитеттердің басшылары, олардың орынбасарлары, департаменттердің,
Мемлекеттік органда өзінің бағыныстылығында адамдары бар, олардың қызметтеріне басшылық
Әкімшілік-шаруашылық функциялар деп мемлекеттік мүлікті басқару мен оған билік
Бұл категорияға мемлекеттік органның бастығының шаруашылық сала бойынша орынбасарын,
Мемлекеттік органның қызметшісін лауазымды тұлға деп тану үшін онда
Арнайы өкілеттіктерді иеленетін тұлғалар сот заседательдері (присяженыйлар) бола алады.
Қарап отырсақ, мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлғалар қатарындағы Парламент
Субъектілердің келесі тобы ҚР мемлекеттік қызмет туралы заңдарына сәйкес
Олардың екі түрі болады: әкімшілік мемлекеттік қызметкер және саяси
Енді, мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлғаға теңестірілген адамдарды қарастырайық:
2) заңда белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Президенттігіне, ҚР Парламенті
3) жергілікті өзін-өзі басқару органдарында тұрақты немесе уақытша
4) мемлекеттік ұйымдарда және жарғылық капиталында мемлекеттің үлесі
Саяси лауазымдарды атқаратын адамдарға:
1) Президентпен тағайындалатын;
2) Парламент палаталарымен тағайындалатын және сайланатын;
3) Жоғарғы Сот аппаратын басқарушымен тағайындалатын;
4) Орталық атқарушы органдарының басқарушыларымен тағайындалған тұлғалар
Жоғарыда аталған тұлғалардың өкілеттіктері кеңірек және олардың қолдарындағы биліктері
Субъектілердің келесі тобы ол, ҚР ҚК-нің 312-бабының 3-ескертуіне сәйкес,
Пара алудың субъективтік жағы
Қылмысты жасау барысында тұлғаның жасаған әрекетіне әрдайым психикалық қатынасы
Пара алудың субъективтік жағының негізгі белгілерін қарастырайық. Пара алуды
Кейде, тәжірибеде пара алушы өзінің қызметі бойынша әрекеттері үшін
Біздің ойымызша егер пара алушы өзінің қызметі бойынша әрекеттері
Тәжірибеде осындай жағдайлар орын алған кезде, қате саралау көп
Тергеуші У. Е.-ге катысты қылмытык істі кысқарту үшін одан
Жоғарыда көрсетілгендей пайдакүнемдік мақсаттың болмауы, әрекетті пара алу деп
Парақорлық үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін, екі жақтың да
2.2. Пара алудың сараланған құрамдары
Пара алудың сараланған түрлері ҚР ҚК-нің 311-бабының 2-бөлігіне сәйкес,
Лауазымды тұлға, жауапты мемлекеттік лауазымды атқарушы адам, сондай-ақ олардың
А) қорқытып пара алу - мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті
Қорқытып пара алуға сонымен қатар, мемлекеттік кызметті атқаруға уәкілетті
Осыған орай, қорқытып пара алудың мәні ол - мемлекеттік
Жоғарыдағы анықтамалардан біз қорқытып пара алуға екі белгі тән
Талап етілетін пара үшін жасалатын әрекеттер (әрекетсіздіктер) шеңбері өте
Жоғарғы сот Пленумының 22 желтоқсан 1995 жылғы № 9
1) мемлекеттік қызметті
2) мемлекеттік қызметті атқаруға
3) мемлекеттік қызметті
Қорқытып пара алудың бірінші нысаны үшін пара берушінің заңды
Сонымен қатар, негізсіз жұмыстан шығару, төменірек жалақысы бар жұмысқа
Қорқытып пара алудың екінші нысанына жасырын сипат тән: бұл
Қорқытып пара алудың келесі нысанының мәні мыналарда: а) пара
Қарастырып отырған нысанға пара берушінің пара беру туралы талапты
Осы аталған параны қорқытып алудың үш нысанына да тән
Занды әрекеттерді жасаймын деп қорқытып, параны талап еткен жағдайларда
Б) адамдар тобы алдын ала сөз байласып пара алған
Сонымен қатар, топтағы адамдардың қатынастарына (бағыныштылығы, тәуелділігі, т.б.), атқарған
Бұл жағдайларда алдын ала сөз байласқан пара алушының біреуінің
Егер қылмысты бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін күні
Пара алу үшін ұйымдасқан топтың кұрамында мемлекеттік қызметті атқаруға
В) бес жүз айлық есептік көрсеткіштен асатын ақша сомасы,
Бұл сома пара ретінде бір берілгенде де бөлшектеп бір
Егер әртүрлі пара берушіден және әртүрлі әрекеттер үшін барлығын
Сонымен қатар, параның мөлшері бес жүз айлық есептік көрсеткіштен
Г) әлденеше рет пара алу — егер ескіру мерзімдері
Сонымен қатар, жоғары сот Пленумының 22 желтоқсан 1995 жылғы
Егер пара бірнеше адамдардан алынып, бірақ оларға қатысты бір
Екі не одан да көп рет әртүрлі уақытта берілген
Осыған орай, егер пара : а) екі реттен кем
Бірінші жағдайда пара әлденеше рет берілді деп есептеу үшін,
Қылмыстық заңның тек бір қылмыс - пара алудың әлденеше
Үстінен қосымша тағы да пара сұралған жағдайлар да орын
III Тарау. Пара беру үшін қылмыстық жауаптылық.
3.1. Пара берудің қылмыс құрамы
Пара берудін мәні ол - пара берушінің мүддесіне пара
ҚР ҚК-нің 312-бабына сәйкес мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға
Пара берудің қауіптілігі ол — параның көмегі арқылы мемлекеттік
Пара алудың объектісі мемлекеттік аппараттың қалыпты қызмет етуін қамтамасыз
Қылмыс құрамының қажетті белгісі - қылмыстың заты, яғни пара.
Объективтік жағы - екі әрекеттен яғни: 1) тікелей өзі;
Параны беру құрамына тән барлық негізгі түсініктер параны алу
Параны алу сияқты пара беру де формальді құрам болып
сәйкес: "пара беру қылмысы пара алушы параның кем дегенде
Параны беруге оқталу ретінде, пара қателесіп мемлекеттік қызметті атқаруға
Қылмыстық заң, жауаптылықты параны мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға
Параны мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген
1) делдалды қарастыру және онымен келісімге
2) параны, кейін пара алушыға беру мақсатында делдалға
3) делдалдың мемлекеттік қызметті атқаруга уәкілетті тұлға немесе
Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген адамға
Пара берудің субъективтік жағы тек тікелей қасаканалықпен сипатталуы мүмкін.
Пара берудің субъективтік жағының маңызды моменті ол әрбір нақты
Пара берудің субъектісі кез-келген есі дұрыс, 16 жасқа толған
1) ұйымның жұмысшысы осы ұйымның мүддесі үшін пара берсе,
2) ұйымның басшысы белгілі бір
3) жұмысшы бастығының нұсқауы бойынша ол көрсеткен мемлекеттік қызметті
Осылайша пара ұғымның қате түсінілген немесе шынайы мүддесі үшін
Жоғары сот Пленумы қалған екі сұрақ бойынша да түсінік
Жоғарғы сот Пленумының түсінігінен төмендегі үш жағдайлар
1) өзіне бағынышты адамдарды
2) пара үшін белгілі бір
3) параны тек беретін бағынышты жұмысшы парақорлыққа делдал
Қарап отырсақ, Пленумның 1;2-і түсініктері дұрыс анықталмаған. Бірінші жағдайда,
Бастығының нұсқауы немесе ұсынысы бойынша бағынышты жұмыскердің әрекетін, тек
Жоғаргы сот Пленумы, пара қылмыстық жолмен табылған жағдайларды да
Бұл жағдайлардың үш түрі болуы мүмкін:
1) пара ұрланған қаражат есебінен немесе басқа да қылмыстық
2) егер пара берушіге параның қылмыстық жолмен табылғандығы
3) егер пара беруші параның қылмыстық жолмен табылғанын
3.2. Пара берудің сараланған құрамдары
Пара берудің сараланған белгілері ҚР ҚК-тің 312-бабының 2-бөлігіне сәйкес
Лауазымды адамның ұғымына, олардың заңсыз әрекеттеріне алдындағы тарауларда тоқтапған
Әлденеше рет пара беру - егер ескіру мерзімі өтпеген
Әрекеттерді (әрекетсіздіктерді) жасағаны үшін бір параны бөліп беру немесе
Егер қылмысты бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін күні
3.3. Пара берушіні қылмыстық жауапкершіліктен босату шарттары
Заң пара бергені үшін қылмыстық жауаптылықты орната отырып, белгілі
Бұл институттың тәжірибелік маңызы өте жоғары. Пара берген адамдарға
Пара берушіні жауаптылықтан босатудың негіздерінің бірі - ол параны
1) мемлекеттік қызметті
2) мемлекеттік қызметті
3) мемлекеттік қызметті
Сонымен қатар, егер тергеу барысында немесе сот талқылауында пара
Пара берушіні жауптылықтан босатудың екінші шарты, ол оның өз
Хабарламаны ерікті деп санау үшін ол өзінің жеке бастамасымен
Пара берушінің пара берілгені билік органдарына белгілі болғандықтан хабарлауы
Әдебиеттерде хабарлаудың өзектілігін тар мағынада түсіну қажет деген пікірлер
Хабарлама жоғарыда көрсетілгендей ауызша немесе жазбаша жасалуы мүмкін, сонымен
IV Тарау. Парақорлыққа делдал болу үшін қылмыстық жауаптылық.
4.1. Парақорлыққа делдал болудың қылмыс құрамы
Парақорлыққа делдал болу, яғни пара алушыға және пара берушіге
Бұл құрамның белгілері тікелей көрсетілгенмен, оны түсінуде бірқатар қиындықтар
Әдебиеттерде келтірілетін парақорлыққа делдал болу мен параны алу-беруге қатысушылықтың
А.Я. Светловтың ойы бойынша, парақорлыққа делдал болу мен параны
Бұл авторлардың екі әрекетті ажырату үшін атаған критерийлеріне күдік
Делдалдықты негізгі ажырататын белгі ретінде, оның пара алушыға немесе
Жоғарғы сот Пленумының 22 желтоқсан 1995 жылғы № 9
Айта кететін болсақ, Жоғары сот Пленумының делдалдыққа берген анықтамасы
Қазіргі уақытқа дейін әдебиеттерде парақорлықка делдал болу деп: пара
Жоғарыда айтылғандарды ескерсек, парақорлыққа делдал болудың негізгі белгілері деп:
Кейбір авторлардың пікірлері бойынша, парақорлыкқа делдалдық - ол пара
Пара беруші мен пара алушының кездесуін ұйымдастыру, параның мөлшері
Парақорлыққа делдал болудың объектісі мемлекеттік аппараттың қалыпты қызмет етуін
Парақорлыққа делдал болудың объективтік жағы, делдалдың параны беруі, берудің
Делдалдықтың субъективтік жағы - тікелей қасақаналық және ол жоғарыда
Парақорлыққа делдал болудың субъектісі 16 жасқа толған, есі дұрыс
Тәжірибеде делдал құлдылықтарды алғаннан кейін, пара берушінің тапсырысын орындамай,
Біз білетіндей заң пара берушіні егер ол ерікті түрде
4.2 Парақорлыққа делдал болудың сараланған құрамдары
ҚР ҚК-нің 313-бабының 2-бөлігіне сәйкес, әлденеше рет немесе ұйымдасқан
Осыған орай, параны бірнеше рет, пара беруші қалайтын нәтижесіне
Егер қылмысты бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін күні
Қызмет жағдайын пайдаланып парақорлыққа делдал болу туралы пікірлер біржақты
Кейбір авторлар делдалдық кезінде қызмет жағдайын пайдалануды кеңірек қарастырады.
Бірінші көзқараспен келіскең дұрыс болар, өйткені Жоғарғы сот Пленумының
Сонымен қатар, әрекеттің бұл белгісін кең мағынада түсіну, осы
Заңда көрсетілген тәсілмен жасалатын делдалдықтың қауіптілігі делдал - лауазымды
V Тарау. Парақорлықты ұқсас қылмыстардан ажырату
Парақорлықпен қатар Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасы мәні - сатып
Бұл қылмыстардың көбісін парақорлықтан ажырату қиындық туғызбайды. Ең алдымен
Кейбір мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғалары (прокурор, тергеуші, полиция, кеден,
Парақорлықтың коммерциялық сатып алудан айырмашылығы объектісі мен субъектісінде. Сонымен
Заң әдебиеттерінде парақорлық пен бөтен мүлікті ұрлау арақатынасының мәселесіне
1) ұрлау мен бөтеннің мүлкінен параны беру- Качмазов О.К.
2) парақорлық пен бөтеннің мүлкін ұрлауды жиынтық бойынша саралау
Егер мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген
Оған келесідей қылмыстық іс мысал бола алады:
Жалдамалы жұмыс бригадасын басқаратын Е. Мен Р. мердігерлік шарты
Әдебиеттерде ұрлық пен парақорлықты ажырату барысында кінәлінің әрекетінде параны
1) материалдық құлдылықтарды бөтеннің иеленуінен лауазымдық жағдайды пайдалана
2) ұрлыққа қатысушылардың (немесе қылмысқа қатысы жоқ тұлғалардың)
Бұл белгілер әрине дұрыс анықталған, алайда оларды тәжірибеде қолдану
Бұл сұрақты оңай шешудің немесе тәжірибеде жеңіл қолданудың жолы
П.С.Яни осыған қатысты тағы бір жақсы мысал келтіреді:
Қалалық әкімнің орынбасары Е. және "Салют" акционерлік коғамының Бас
Бұл жағдай келесідей шешіледі, егер алдын ала уағдаластық бойынша
Ал егер шарттың бағасы сатылатын құралдардың бағасына сәйкес келіп,
Ал керісінше, егер Е.-ге берілетін 10 % мәміле бағасын
Мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті тұлға немесе оған теңестірілген адам
Парақорлық пен ұрлауды жиынтықпен саралау мәселесі мемлекеттік қызметті атқаруға
1) пара бүркемеленіп берілген жағдайда, яғни пара алушы —мемлекеттік
Бұндай жағдайларда пара алушы - мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті
2) егер бөтен біреудің мүлкінен параны алу-беру туралы алдын
3) пара алушы оған беріліп отырған параның, пара
Авторлардың көбісінің пікірінше, пара мемлекеттің, қоғамдық ұйымдардың, кооперативтердің қаражаттарынан
4) Ең соңғы жағдай ол - пара ретінде
Осылайша парақорлық пен ұрлықты жиынтык бойынша саралау мәселесін шешу
Осы жағдайларға байланысты, жоғарыда көрсетілгендей, қылмыскерлердің әрекеттерін саралау күрт
Қорытынды
Қорыта келе, парақорлық сыбайлас жемқорлық қылмыстарының ішіндегі мемлекеттің аппараты
Пара кез-келген заңды шектеулер мен тыйымдарға кілтін таба алады.
Жүргізілген зерттеулер мен талдаулар нәтижесінде парақорлықты қамтитын баптарға (ҚР
Пара алудың субъектісі бұрынғы лауазымды тұлғаның анықтамасы бойынша қарастырылған
2) Параның төменгі мөлшерін алып
3) Парақорлыққа
Делдалды қылмыстық жауаптылықтан босатудың нормасын қарастырған жөн. Өйткені ол
Қолданылған нормативтік құқықтық актілер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30 тамыз 1995 жыл.
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі, 16 шілде 1997 жыл.
3. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. 27 желтоқсан 1994
4. "Сыбайлас жемқорлыкка қарсы күрес туралы" ҚР Заңы.
5. "ҚР мемлекеттік қызмет туралы" Заңы. 23 шілде
6. Қазақстан Республикасының
7. ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 22 желтоксан 1995
8. "Соттардың сыбайлас жемқорлыққа байланысты қылмыстық істерді
Қолданылған әдебиеттер:
1. Волженкин Б.В. Служебные преступления - М.:Юристъ, 2000.
2. Ширяев В.Н. Взяточничество и лиходательство в связи с
3. Яковлев А.М. Социология экономической преступности. Москва, 1988.
4. Волженкин Б.В. Взяточничество в истории советского уголовного законодательства.
5. Горелик А.С. Уголовная ответственность за коммерческий подкуп// Юридический
6. Б.В. Здравомыслов, П.И. Гришаев Взяточничество: понятие, причина, квалификация.
7. Квициниа А.К. Взяточничество и борьба с ним. Сухуми.,
8. Папиашвили Ш.Г. Должностные преступления в теории уголовного
9. Здравомыслов Б.В. Квалификация взяточничества. М., 1991.
10. Аникин А. Ответственность за взяточничество по новому УКУ/
11. Яни П.С. Взяточничество и должностное злоупотребление: уголовная ответственность.
12. Аслаханов А.А. Проблемы уголовно-првовой борьбы со взяточничеством //
13. Качмазов О.К. Ответственность за взяточничество по российскому уголовному
14. ФроловЕ., Шелковкин Г. Квалификация незаконной передачи социолистического имущества
15. Фейербах А. О подкупе// Журнал гаржданского и
16. Волженкин Б.В., Квашис В.Е., Цагикян С.Ш. Ответственность за
17. Кирпичников А.И. Взятка и коррупция в России. СПб.,
18. Ағыбаев А.Н. Қьілмыстық кұқық. Ерекше бөлім: -
19. Брайнин Я.М. Советское уголовное право. Часть особенная, выпуск
20. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсІнік. - Алматы:
22. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы. Ерекше бөлім /оқулық/. Жауапты
23. Райсмен В.М. Скрытая ложь. Взятки:"крестовые походы" и реформы.
24. Мельникова В.Е. Ответственность за взяточничествр. М., 1982.
25. Уголовное право России: Учебник для вузов. Под ред.
26. Взяточничество. Завидов Б.Д. М., 2002.
27. Коррупция. Закон. Ответственность. Максимов С.В. М, 2000.
28. Курбатов Е.В. Уголовная
29. Ағыбаев А.Н. Уголовная ответственность за взяточничество. Вестник КазГУ
30. Абдрахманов С.З. Признаки субъекта
31. Лопашенко Н.А. Взяточничество,
32. Кто остановит коррупцию? Мурзалинова С.
33. Должностное злоупотребление и получение взятки. Амрекулов Б. Фемида
34. Светлов А.Я. Ответственность за должностные преступления. Киев, 1978.
35. Ляпунов Ю.И. Ответственность за взятку. М., 1987.
36. Уголовное право Казахской ССР. Алматы, 1988.
37. Пионтковский А.А. Учение о -преступлении. Москва, 1961.
38. Пионтковский А.А.. Курс советского уоголовного права. Т.V. Москва,
39. Дурманов Н.Д. Советское уголовное право. Часть Особенная. Москва,
40. Бектаев Қалдыбай. "Сөздік". Үлкен қазақша-орысша сөздік. Алматы:
4
