TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МАЗМҰНЫ

Кіріспе...................3

І.Қазақстандағы ұлттық киноматографиясының алғашқы қадамдары (1920-1940 жж.)................7

1.1.Кинофикация және алғашқы көркемсуретті фильмдер..............7

1.2.Хроникалық сюжеттер мен деректі фильмдер........14

1.3.Ұлттық кинодраматургияның алғашқы кезеңі.......24

1.4. Қазақ киносы - соғыс жылдарында......25

1.5.Қазақ киносының алғашқы актерлік мектебі.........27

2. Қазақ ұлттық кино өнерінің 1945-1980 жж. қалыптасуы мен дамуы .......................35

Қазақ киносы - соғыстан кейінгі жылдарда..............35

2.2.Қазақ кино өнерінің жанрлық түрлері............37 2.3.Ұлттық режиссура мен актерлік мектеп...................38

2.4. Қазақ кинодраматургиясының тоқырау кезеңі..................43

2.5. Тарихи тақырыптағы фильмдер...................47

3. Қазақ кино өнері тәуелсіздік кезеңінде...........52

3.1.Көркемсуретті киноның өзекті мәселесі.................52

3.2. Бүгінгі кино өндірісіндегі ізденістер ....................57

Қорытынды.......................62

Пайдаланылған әдебиеттер .............65

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 68 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ

Кіріспе...........................................................................................3

І.Қазақстандағы ұлттық киноматографиясының
1.1.Кинофикация және алғашқы көркемсуретті фильмдер..............7

1.2.Хроникалық сюжеттер мен деректі фильмдер..........................14

1.3.Ұлттық кинодраматургияның алғашқы кезеңі.........................24

1.4. Қазақ киносы - соғыс жылдарында..........................................25

1.5.Қазақ киносының алғашқы актерлік мектебі...........................27

2. Қазақ ұлттық кино өнерінің 1945-1980 жж. қалыптасуы
Қазақ киносы - соғыстан кейінгі жылдарда................................35

2.2.Қазақ кино өнерінің жанрлық түрлері............37
2.4. Қазақ кинодраматургиясының тоқырау кезеңі....................................43

2.5. Тарихи тақырыптағы фильмдер.......................................................47

3. Қазақ кино өнері тәуелсіздік кезеңінде...............................................52

3.1.Көркемсуретті киноның өзекті мәселесі...................................52

3.2. Бүгінгі кино өндірісіндегі ізденістер ......................................57

Қорытынды...............................................................................................62

Пайдаланылған әдебиеттер ...................................................................65

КІРІСПЕ

●Тақырыптың өзектілігі. Тарихи шындық, XX ғасырдың бас кезеңіне
1920 жылдармен салыстырғанда 1930 жылдар тұсында Қазақстан туралы түсірілген
Ұлттық кинодраматургияның алғашқы ұшқыны «Амангелді» және «Райхан» фильмдерінің сценарийлерінен
Қазақ ұлттық киносында сәтті басталған актерлық дәстүр бұдан былайғы
1960-1980 жылдар тұсында қазақ киносынын тарихында әр түрлі тақырыпты
Кеңес Одағы ыдыраған тұста жеке республикалар киностудиялары да жаңа
1990-2000 жыддардағы қазақ киносында елеулі құбылыс болған «Жаңа толқын»
● Тақырыптың зерттелу деңгейі. Отандық киноматографияның тарихын, оның құрылуын,
Қазақ киноматографиясыныңдағы алғашқы ұлттық актерлер, олардың театр сахнасымен байланысы,
1962 жылы жарық көрген Г.Новожиловтың құнды зертеуінде 1920-1940
Отандық кино өнерінің тууы, қалыптасуы мен дамуы, жалпы қазақ
1970-1980 жылдары жарық көрген көптеген құнде еңбектерде көрнекті отандық
1990-2000 жылдары ұлттық кинорежиссура, актерлық өнер және кинодраматургия салалары
Қарастырып отырған тақырыбымызға қатысты ерекше қызығушылықты туғызатын - отандық
●Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Бұл тақырыпты зерттеудегі біздің мақсатымыз:
-Қазақстандағы ұлттық киноматографиясының 1920-1940 жж. қадамдарына талдау жасау;

-қазақ киносының алғашқы актерлік өнер мектебінің және режиссура
- қазақ киносының соғыс жылдарындағы бағыттарын байыптау;

-еліміздің 1945-1980 жж. ұлттық кино өнерінің қалыптасуы мен
-ұлттық кинодраматургиясының тоқырау кезеңіне зер салу;

-тәуелсіздік кезеңіндегі республика кино өнерінің маңызды құбылыстарын, бағдарын, ізденістерін
●Зерттеу жұмысының негізгі дерек көздері. Жұмыстың дерек көзіне жарық
● Бітіру жұмысының хронологиялық шеңбері. Жұмыстың тақырыбын толық қамтуға
●Жұмыстың методологиялық және әдістемелік негіздері. Тақырыптың ғылыми зерттеулерініңің құндылығын
●Зерттеу әдісі. Жұмысымызда тарихилық, жан-жақтылық, тарихи салыстырмалылық және талдау
●Жұмыстың құрылымы. Бітіру жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды, әдеби
І. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ КИНОМАТОГРАФИЯСЫНЫҢ АЛҒАШҚЫ ҚАДАМДАРЫ (1920-1940 жж.)

1.1. Кинофикация және алғашқы көркемсуретті фильмдер

Әлемдік кино өнері тарихымен салыстырғанда қазақ жерінде кино өндірісі
Көп ұзамай-ақ казақ даласын кинофикациялау процесі мемлекеттік дәрежеде жүйелендіріле
губерниялық аймақтар бойынша фотокино бөлімдерін құру және

дамыту;

жылжымалы киноқондырғылар жүйесін ұйымдастыру;

кинопленкалар, диапозитив өндіретін және оны өңдейтін лабораториялар мен фотоательелер
Қазақстан жеріндегі бұған дейінгі барлық кинотеатрларды мемлекет қарамағына енгізу
жолға қою (3, 15 б.).

Ендігі жерде жаңа құрылған Фотокино бөлімі осы бағытта қызу
Кинофикация жүйесінін Қазақстан жеріне баяулап болса да кең таралуына
Кинофикация құбылысының ел арасына мейлінше кең тарауына «Көшші» кедей-шаруа
Дегенмен де, кинофикациялау шараларының осындай жан-жақтылығына қарамастан, казақ жерінде
Осы мақсатта 1921 жылы арнайы кинопрокат конторы құрылды. Аталмыш
Ұлттық кадр ретінде көсіби білім алған Қызылорда киномеханиктер курсының
Кеңес кезеңі кинематографиясының тарихы хроникадан бастау алады. 1920-жылдар кинорепертуарларында
Қазақстан тақырыбына түсірілген алғашқы көркемсуретті фильмдер.
1929 жылы Алматы қаласында Бүкілрессейлік «Востоккино» акционерлік қоғамының жергілікті
1920 жылдармен салыстырғанда 1930 жылдар тұсында Қазақстан туралы түсірілген
«Дала әндері» коркемсуретті фильмі Қазақстан республикасының 10 жылдық мерейтойына
Алайда осындай көзге көрінбес кемшіліктеріне қарамастан, «Дала әндері» көркемсуретті
Бұдан кейін экранға шыққан келесі фильмнің де жетістігі айтарлықтай
Келесі көркемсуретті фильм «Қаратау құпиясы» экранға 1932 жылы шықты.
1930 жылдар кезеңіңде жоғарыда аталып кеткен фильмдермен қатар «Востоккино»
Бұл аталып отырған «Көтеріліс» («Мятеж»), «Дала әндері», «Жұт», «Қаратау
Қазақстан кино өнеріндегі көркем жанрдың дамуының өзіндік ерекшеліктері бар.
«Амангелді» көркемсуретті фильмінің маңызы. Шәкен Айманов өзінің естеліктерінде республика
Техникалық жабдықтау, павильондық көріністерді түсіру және түсірілген материалды монтаждау
Фильмге арнайы жазылған әдеби сценарий 1936 жылы «Новый мир»
Кеңес кезеңі киносының калыптасуындағы бастапқы саты көп жағдайда революция
«Амангелді» фильмі экранға шыққаннан кейін І939 жылы Қазақстан ұлттық
1.2. Хроникалық сюжеттер мен деректі фильмдер

Қазақстанның өмірі тек 1920-шы жылдардың ортасында ғана экранда пайда
Жоғарыда аталған сюжетгердің бәріне тән кемшілік - оқиғалардың бір
Қазақстан туралы «Қазакстанның бес жылдығы» , «ҚССР Кеңесінің V-ші
Е.Блехман революцияның алғашқы жылдарынан бастап Ревкомда, Губ ЧК, ВЧК
1922 жылы Е.Блехман Орынборда «Пате» кино түсіру аппаратына ие
«Қазакстанның бес жылдығы» атты деректі фильмінің көріністерін түсіріп жүрген
1928 жылы Ақтөбе, Қостанай, Акмола облыстарындағы ауыл кеңестерінің жұмысын
1929 жылдың сәуір айында Қазақстан Кеңесінің VII съезі өтті.
1929 жылы 19-шілдеде Алматыда Түрксіб темір жол бойымен келген
Отызыншы жылдардың бірінші жартысынан бастал ол кино түсіру жұмысын
Қазақстан туралы «Қазақстанның бес жылдығы» атты алғашқы деректі фильмді
«Қазақстанның бес жылдығы» фильмінің авторы Я.Толчан былай деп еске
Республика шеңберінде түсірілген киносюжеттердің саны біртіндеп көбейе бастады. Олардың
Советтік Қазақстан туралы алғашқы фильмдердің қатарында 1927-шы жылы Москвадан
1928 жылы РСФСР Халык Комиссарлары Кеңесі жанынан Бүкілресейлік «Востоккино»
«Востоккино» тресінде түсірілген деректі фильмдер. «Востоккино» тресінің Алматыдағы бөлімінің
«Түрксіб» фильмінің драматургиясы әлем киносына үлкен әсерін тигізді. Егер
«Түрксіб» фильмінің драматургиясы, яғни кеше мен бүгінгіні салыстыру принципі
Сондай-ақ, «кеше мен бүгін» принципін «Бір хаттың ізімен», «Жоқтау»
«Түрксіб» фильмі шын мәнінде 1920-шы жылдардағы деректі киноөнерінің дамуында
Қазақстан кино өнерінін тарихында Бүкілресейлік «Востоккино» тресінің Алматыдағы бөлімінде
1920-1930 жылдары Қазақстан деректі киносында жиі көрініс тапқан тағы
Сонымен, 1920-1930 жылдардағы Қазақстанда болған үлкен окиғалардың бірі -
«Востоккино» тресінің Алматылық бөлімшесінде екі қазақ жүмыс істейді. Бірі
Алғашкы түсіру жұмысының бір сәтін И.Тынышбаев былай деп еске
Қазақ киностудиясының негізін қалау мақсатымен ашылған «Востоккино» тресінін Алматыдағы
Деректі кино тарихында дыбысты кезеңнің басталуы. 1931-1935 жылдар аралығында
Осы пікірдін айналасыңда мәдениет, өнер қайраткерлерін ғана емес, қарапайым
1932 жылы Бүкілодақтық «Союзхроника» тресі үйымдастырылады. Осы кезеңнен бастап,
1933 жылы Алматыда «Союзхроника» тресінің қазақстандық базасы ашылады да,
Қазақстандық базаның жұмысын өркендету мақсатымен Ленинградтан бір топ кинодокументалистер
Алматыға ленинградтықтардан бөлек москвалық режиссерлар А.Репников, Д.Федоров, оператор В.
Алматы базасында 1935 жылы екі бөлімді «Қазақстан» (режиссер И.
1935 жылдың маусым айында республика экрандарына «Советтік Қазақстан» киножурналының
Ұлттық кинематографияның дамуына мән аударған республика үкіметі «Кинохроника» студиясына
Келісім шарты бойынша бір жылға келген ленинградтықтар өз қаласына
Алматыға келгенге дейін И. Колсанов Ленинград киностудиясында ғылыми-көпшілік киножанрындағы
Б. Маневич Ұлы Отан соғысына аттанғанға дейін И. Колсановпен
1935 жылдың соңында «Союзхрониканың» қазақстандық базасы «Алматыкинохроника» студиясы болып
1938 жылы Алматы кинохроника студиясына Ленинградтан Г. Новожилов, Бакуден
1937 жылға дейін «Алматыкинохроника» студиясының барлық фильмдері мен «Советтік
Алматы кинохроника студиясында алғашқы дыбысты синхронды сюжет 1937 жылдың
1930 жылдардың соңында «Советтік Қазақстан» киножурналына енген сюжеттердің саны
Ұлы Отан соғысына дейін Алматы кинохроника студиясында түсірілген деректі
Кинохроника операторлары Қазакстанның түкпір-түкпірін аралай жүріп, шахтерлар, металлургтер, ғалымдар,
«Советтік Қазақстан» киножурналы мен Бүкілодақтық киножурналдарға арналып түсірілген сюжеттерден
Отызыншы жыддары ақын Жамбыл Жабаев туралы бірнеше деректі очерктер
Ұлттық кинодраматургияның алғашқы кезеңі

Ұлттық драматургияның дамуындағы алғашқы саты - Қазақстан тақырыбында орыс
1940 жылы экранға шыққан «Ленфильм» киностудиясында М. Әуезовтің осы
Сонымен, қазақ тарихында кинодраматургияның қалыптасуына алғы шарттар 1925-1940 жылдар
Қазақ киносы - соғыс жылдарында

Ұлы Отан соғысының алғашкы жылдарында кеңес кинематографистерінің достық байланыстары
Осы кезеңде Алматыда шоғырланған орыс драматургтері мен қазақ жазушыларының
1942 жылы М.Әуезов кинорежиссерлар В.Кадочников пен Ф.Филипповпен бірлестікте «Дала
Ұлы Отан соғысы жылдары Алматы студиясында түсірілген фильмдер ішінде
Кинодраматургиялық зандылықтарды мейлінше терең меңгеріп, экрандык шығарма көлемінде оның
1.5. Қазақ киносының алғашқы актерлік мектебі

Әлемдік киноөнері жедел қаркынмен аяқ алып, аз уақыт аралығында
Серке (Сералы) Қожамкүлов (05.05.1896-31.12.1979) - театр және кино актері.
1940-1945 жылдар тұсында Серке Қожамқұловтың киноактер ретіндегі шығармашылық жолы
Қазақ киносының алғашкы актерларының бірі - Қалибек Қуанышбаев 1893
1926 жылы Қызылорда қаласында ірге көтерген Қазақтың мемлекеттік драма
1993 жылы Қазақстанда Қ.Қуанышбаевтың туғанына 100 жыл толуы кеңінен
Қазақстан тақырыбына түсірілген алғашкы фильмдердін басым көпшілігінде Хакім Дәулетбеков
Хакім Дәулетбеков (22.03.1910-11.01.1983) - киноактер, кинорежиссер. Қазақстан өнеріне еңбегі
Оқуын жалғастыру үшін ол 1930 жылы Алматыға қайтып оралады.
1935 жылы «Мосфильм» киностудиясында О.Преображенская мен И.Правов «Жау сүрлеуі»
Соғыстың алғашкы сұрапыл жылдарында Алматыда шоғырланған Орталық Киностудиялардың құрамында
Театр сахнасының жүлдызы Елубай Өмірзақов (31.01.1899- 02.04.1974) кинодағы шығармашылық
1938 жылы экранға шыкқан «Амангелді» фильміндегі басты ролі актердың
1975жылы Алматыда Елубай Өмірзаковқа мемориалды тақта орнатылды, Қостанай қаласында
Қанабек Байсейітов (15.03.1905-10.03.1979) - театр және кино актері. Қазақ
1934 жылы Қанабек Байсейітов жаңа құрылған музыкалық театрға ауысады,
Қанабек Байсейітовтің басқа да экраңдық кейіпкерлері («Ботагөз» фильмінде Итбай,
Қапан Бадыров (21.09.1904-14.06.2000) - актер. Қазақ ССР-ның халық артисі
Қапан Бадыров 1925 жылы тұңғыш ұйымдастырылған Қазақ драма театрының
1940-1941 жылдары Қапан Бадыров режиссурамен де айналысты. Оның басшылығымен
Қазақ ССР-ның Халық артисі Әмина Өмірзақова - өнер сүйер
Өмірзакова Әмина Ерғожақызы 1919 жылы наурыздын 8 күні Шығыс
Әмина Өмірзақованың есімі кино экраны мен театр сахнасында аналар
2001 жылы Әмина Өмірзақова «Тарлан» сыйлығының лауреаты

атанды. Отан, Еңбек Қызыл Ту орденімен және медалімен марапатталды.
Алғашкы көркемсуретті фильмдерде басты рольдерді сомдаған қазақ киносының алғашқы
Оқуын бітірген соң Хадиша Бөкеева Шымкент облыстық драма театрына
Хадиша Бөкеева өнердегі жолын педагогика саласында сәтті жалғастыра білді.
Өнердегі шығармашылық жетістіктері мен педагогикалық жемісті еңбегі үшін Хадиша
Кәукен Кенжетаев - театр және кино актері. Қазақ ССР
Кәукен Кенжетаев - соғыс ардагері, «Парасат» және «Отан» медальдарының
Қазақ ұлттық киносында сәтті басталған актерлық дәстүр бұдан былайғы
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ КИНОМАТОГРАФИЯСЫНЫҢ 1945-1980 жж. ДАМУЫ

2.1. Қазақ киносы соғыстан кейіңгі жылдары

Соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ киносын екі кезеңге бөліп қарастыруға
Ұлы Отан соғысы аяқталысымен ЦОКС құрамында болған басты студиялар
«Абай әндері» экранға шығысымен қазақ кино өндірісшің қарқын алуы
1950 жылдар тұсында қазақ киносына ұлттық жазушыларымыздың зейіні мейлінше
1952 жылы экранға «Жамбыл» көркемсуретті фильмі шығады (режиссер Е.Дзиган).
«Жамбыл» фильмінің түсіру алаңында өндірістік жағына біраз қатысып, тәжірибе
1950 жылдардың екінші жартысында көркемсуретті фильмдер өндірісі біртіндеп қарқын
Осындай уақытта пайда болған тоқыраудан шығып, біртіндеп өрлеу кезеңі
1955-1960 жылдар аралығында «Махаббат туралы аңыздан» кейін қазақ кино
Студия коллективі ұлттық маман кадрлармен толықтырылады. Алғашкы ұлттық режиссер
Бес жыл ішінде Совет Одағындағы киномамандарының бағалауында үздік деп
Көп ұзамай экранға С. Қожыковтың «Біз Жетісуданбыз» (1958 ж.),
Тұтасымен камтығанда, 1950-1960 жылдар тұсындағы көркем фильмдер өндірісін жалпы
2.2. Қазақ кино өнерінің жанрлық түрленуі (1960-1970 жж.)

1966 жылы революция тақырыбын негізге алған режиссер А. Қарсақбаевтың
Шәкен Аймановтың ен сонғы экрандық шығармасы «Атаманның ақыры» (1970
Басты рольдерде - А. Әшімов, В. Авдюшко, В. Стржелъчик,
Фильм 1972 жылы Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығына ие болады.
Тарихи-биографиялық жанрдағы режиссер А.Қарсакбаевтың «Біздің Ғани» (1972 ж.) фильмі
1960-1970 жылдар тұсында қазақ киносынын тарихында әр түрлі тақырыпты
«Ана туралы аңыз» фильмін көрермен де, кино саласындағы мамандар
Қазақ киносының алтын қорына еңген Ш. Аймановтың «Ата-мекен»
«Атамекен» фильмі Душанбе қаласында өткен Орталық Азия елдері фильмдерінің
Мәжит Бегалиннің соғыс тақырыбындағы фильмдері.Ұлы Отан соғысы тақырыбындағы алғашқы
Мәжит Бегалин шығармашылығында соғыс такырыбындағы тарихи-биографиялық фильмнің келесі кейіпкері
2.3. Ұлттық режиссура мен актерлік мектеп

Қазақ киносының негізін калаған режиссерлар. Шәкен Айманов (15.02.1914 -
Шәкен Аймановтың «Атамекен» фильміндегі ерекше байқалатын сюжеттік ритм суреттеудің
Шәкен Аймановтың шығармашылық өсу жолы қазақ киносының басты кезеңдерімен
1984 жылы Шәкен Аймановтын есімі «Қазақфильм» киностудиясына берілді.

Мәжит Бегалин (22.02.1922-03.05.1978). Кинорежиссер, Қазақ ССР өнеріне еңбегі сіңген
Қазақ киносының ұлттық режиссура тұрғысынан алғандағы тарихы Шәкен Айманов
1950 жылы «Қазақфильмге» қызметке орналасады. Екі жылдай киностудияның көркемдік
Режиссер М.Бегалиннің 1957 жылы экранға шыққан «Шоқан Уәлиханов» көркем
Қазақ киносы тарихында косіби деңгейдегі ұлттық режиссура мектебін қалыптастырған
Абдолла Қарсақбаев (02.10.1926-31.08.1983). Кинорежиссер. Қазақ ССР өнеріне еңбегі сіңген
Абдолла Қарсақбаевты қазақ көрермені балалар киносынын атасы ретінде кабылдайды.
Сұлтан Қожыков (10.03.1923-11.03.1988). Кинорежиссер. Қазақ ССР өнеріне еңбегі сіңген
Режиссердың «Шыңдағы шынар» фильмі қазақ киносы тарихында М. Әуезов
1960-1970 жылдар тұсындағы қазақ киносының актерлік мектебі.
Нұрмұхан Жантөрин 1968-1988 жылдар аралығында Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм»
Бикен Римова (01.01.1923-06.01.2000) - ҚазКСР-інің халық артисі (1996), 1943
Кененбай Қожабеков (03.02.1928-04.11.1988). Театр және кино актері. Қаз.КСР-інің халық
Ыдырыс Ноғайбаев (15.051931-31.08.1989). Театр және кино актеры, педагог, КСРО
Асанәлі Әшімов. Театр және кино актері. Актер Қаз.ССР-інің және
1970 жылдар актердың кинодағы шығармашылығының өрлеу тұсы болып бағаланады.
1991 жылдан «Елімай» киноөндірісі компаниясының президенті. 1985 жылдан КСРО
2.4. Қазақ кинодраматургиясының тоқырау кезеңі

1950 жылдардың екінші жартысы мен 1960 жылдар аралығы қазақ
Уақыт талабымен келген көркем фильмдерге деген сұранысты дер кезінде
1956 жылы өткен Бүкілодақтық кинодраматургтер мәжілісі жұмысында кинодраматургияның бүгінгі
Жаңа заман тақырыбына жазылған сценарийлердің мазмұны негізінен жұмысшы табы
- сценарийлерді студияның көркемдік кеңесінде ғана емес, сонымен қатар
талқыға салу;

- ең үздік деген сценарийлерді әдеби журналдарда жариялау;

- киносценарийлер жинағын шығару;

- жазушылар мен кинорежиссерлардың бірлескен шығармашылық жоспарларын құру.

Пленум жұмысынан кейін қазақ жазушыларының киноға келуі біршама қарқын
1950-1960 жылдар тұсында байқалған тағы бір құбылыс - бірқатар
1960-1970 жылдар тұсында қазақ кинодраматургиясы саласында біртіндеп өрлеу кезеңі
1960 жылдар тұсында қазақ жазушыларының ішінде, әсіресе, ең көп
Ұлы ақын бейнесін экранда сомдауда екі дүркін кайталанған төжірибе
Ұлттық эпос және фольклорлық шығармалардың экрандалуы. Ғасырлар қойнауынан бүгінгі
Қазақ киносының даму тарихының бастапқы сатысында ұлттық режиссура мектебінің
1950 жылдардан бастау алатын ұлттық режиссура мектебінің қалыптасып, нағыз
Бүған дейін әдеби шығармадан экрандаудың тәжірибесін Мұхтар Әуезовтің романы
Фильмге музыка жазған композитор Нұрғиса Тілендиевтың көріністік қатардағы көркемдік
«Қыз Жібек» фильмінің экранға шығуы кезінде біршама қиындыктар да
Фильмді қаржыландыру жұмыстары да біршама қиындықтарға кездеседі. Мемлекет тарапынан
1970 жылы экранға шыққан С.Қожықовтың «Қыз Жібек» фильмі шын
Фольклорлық шығарма желісімен түсірілген кинотуындылардың аса терең де астарлы
Фильм 1972 жылы Қазақ ССР-ның Мемлекеттік сыйлығын иеленді.

Фильм авторлары: сценарист Ғ. Мүсірепов, режиссеры С.Қожықов, басты рольдерді
2.5. Тарихи тақырыптағы фильмдердің мазмұндық сипаты

1970 жылдардың соңы - 1980 жылдар басында қазақ кино-режиссурасында
Ең өкінішітісі, олардың орнын толтырар, дәстүрлі ұлттық режиссура мектебін
1980 жылдар тұсында тоқырау кезеңіндегі дағдарыстан шығудың жолдары қарастырыла
1980і жылдар киношығармаларында негізгі екпін қазақ әдебиетінің классикалық туындыларын
1980 жылдар тұсында «Қазақфильм» киностудиясына басқа студиялардан шақырылған режиссерлар
Революция және азамат соғысы такырыбындағы тарихи фильмдер. Аталып отырған
Режиссер өзінін кинодағы шығармашылык жолынын қалай басталғандығы туралы былай
1977 жылы «Қазақфильм» киностудиясында жүзеге асырылған «Нан мен тұз»
Шын мәнінде де, фильмнің басты такырыбы Кеңес үкіметінің орнаған
А.Тәжібаевтың 1981 жылы экранға шыққан «Акырғы аманат» фильмі 1926
1982 жылы экранға шыққан режиссер Қанымбек Қасымбековтың «Қызыл отау»
Ұлы Отан соғысы тақырыбындағы тарихи фильмдер. 1980 жылдар киносында
Фильмде негізіне 1944 жылғы оқиға қамтылған. Фильмнің окиғасының өрбітілуі
«Ұзақ құс жолы» фильмі 1984 жылы Киев каласында өткен
1980 жылдар тұсындағы Ұлы Отан соғысы тақырыбында түсірілген «Мергендер»
Соғыс тақырыбының жанамалай қамтылуының үздік мысалы ретінде Ермек Шынарбаевтың
1980 жылдардағы Ұлы Отан соғысы тақырыбында түсірілген Лейла Аранышеваның
М.Симашконың «Емшан» әдеби шығармасы желісімен түсірілген «Сұлтан Бейбарыс» (1989
Актер өзінің соңғы интервьюінде былай деп еске түсіреді: «Фести-вальға
3. ҚАЗАҚ КИНО ӨНЕРІ ТӘУЕЛСІЗ КЕЗЕҢІНДЕ

3.1. Көркемсуретті фильмдердегі тақырыптық идея

Аса жылдам карқынмен келген коғамдық өзгерістер мен экономикалық дағдарыстар
Жаңа тақырыптық ағымдар аясына қазақ киносы тарихындағы ұлттық қолтаңба
болар, қазақ киносының аталып отырған онжылдық көлемінде экранға шыққан
киноөндірісі мен аралықтағы жаңа шығармашылық бірлестік нәтижелерінің болашақтағы мүмкіндіктерін
Қазак киносының даму тарихында өндірістік нәтиже және кино-шығармалардың мазмұндық
«Қазақфильм» киностудиясынын 1959 жылдан 1990 жылдардың соңына дейінгі жинақталған
Алғашкы жиырма жылдык уақьгг аралығында «Қазакфильм» ки-ностудиясынан жылына шамамен
Өндірістік сан көрсеткіші киношығарманың сапалық мазмұнына әсер етпей қоймайды.
Қалыпты жағдайдағы қоғамдық катынастарды бұзып-жарып келген ел өміріндегі көп
Жаңа кезең фильмдеріне арқау болған тақырыптар мүмкіндіктері шетсіз-шексіз. Қазіргі
Тарихи шындық және экология тақырыбындағы фильмдер. 1990 жылдар киношығармаларында
Табиғат пен оның перзенті адам арасындағы «байланыс жібінің» үзілуінен
«Айналайын» (1990). Кинорежиссер ретінде шығармашылық жолын қысқаметражды «Тамшы» фильмімен
Фильмінің алғашқы кадрларынан-ақ көрініс беретін әні мен сәні жоғалғаң,
Сол бір елесті ұстай алмай әбден қиналған шағында Мұқатайдың
Көркемсуретті фильмдердегі замандас бейнесі. 1990 жылдар
Жаңа толқынмен қазақ экранына жаңа кейіпкер келді. Токсаныншы жылдар
Аталып отырған кезең аралығында, әсіресе, 1980-ші жылдардың соңы -
Заман өзгереді, осыған сәйкес адамның іс-әрекеті де басқаша, қоғам-дағы
Соңғы уақыттағы кинотуыңдыларда жаңа заман кейіпкері жеке автордың әр
Өнердің барлық түрлерінде жаңа бағыт, жаңа эстетикалық құндылықтар пайда
1990 жыддардағы қазақ киносында елеулі құбылыс болған «Жаңа толқын»
Соңғы жиырма жыл көлемінде қазақ киносы танымастай езгерді. Жаңа
«Жаңа толқын» режиссерларының фильмдерінде көрініс алатын өмір суреттері күнделікті
Жеке тұлға өмір сүретін кеңістігінің құрылымы біркелкі емес екеңдігі
Деректі кинематографта адам бейнесін көрсетуде негізгі екі тәсіл қолданылады:
Белгілі қазақстандық режиссер В. Тюлькин: «Мен үшін «деректі» кейіпкерімнің
3.2. Бүгінгі кино өндірісіндегі ізденістер

Кеңес үкіметі дәуірінің кезеңі өтіп, жаңа қоғам орнаған тұста
саласында да жаңа нарықпен қосарлана келген көп жаңалыктың бірі
2002-2003 жылдарда қазақ киносының тарихында Америка және Германия мемлекеттерімен
Әйтсе де қазақ киносының даму тарихыьща өндірістік нәтиже (сандық
1990 жылдар тұсында жеке киностудиялардың саны шамамен 30-ға жетті.
Осы құбылыс салдары нәтижесінде токсаныншы жылдардың екінші жартысынан қазақ
1995 жылы бар-жоғы 5 көркемсуретті фильм экранға шықты: «Абай»
1999-2000 жылдар орта буын режиссерлары үшін де, «жаңа толқын»
Қазақ киносының тарихындағы осы қарастырылып отырған кезең киношығармалардың жанрлық
Әлемдік кино тәжірибесінен білетініміздей, кино өнерінің даму тарихындағы әр
1990-жылдар кинотуындыларында көтерілетін аса маңызды әлеуметтік тақырыптар, өзінің ішіндегі
Қазіргі заман суреті мен қазақ киносыңдағы жаңа кейіпкер бейнесі
Қазак киносы тарихында «жаңа толқын» деп айдарланған тұтас бір
1980-1990 жылдар киносы балалар тақырыбындағы фильмдердің құрылымдық ерекшелігімен де
Бас кейіпкерлері негізінен балалар мен жасөспірімдер болып келетін тоқсаныншы
Жаңа кезең киносы өзімен бірге айтарлықтай көп жаңалық әкелді,
Кейінгі буын кинематографистері ұлттық режиссура мектебінің дәстүрін жалғастыра отырып,
Бірнеше онжылдықты артқа салып, көркемдік сипаттау әдістері тұрғысынан бүгінгі
Алғашқы көркемсуретті фильмдер тарихынан бүгінге дейінгі аралықта үлттық кино
Қазақ киносының қалыптасуына кеңес кезеңі киносының ықпалын жан-жақтылық принцип
Айтылып отырған зандылықтар қазақ киносының дамуына да өз ықпалын
өрбітілді.

Қазақстан көркемсурет киносы жанрындағы алғашқы фильмдердің мысалында алатын болсақ
Экрандық шығарманың көрермен санасына әсері арқылы ұлттық кино өнеріміздің
ҚОРЫТЫНДЫ

Өткен ғасырдың 20-шы жылдары Қазақстанда алғашқы кәсіби одақтар бірлестігі
Дегенмен де, кинофикациялау шараларының осындай жан-жақтылығына қарамастан, қазақ жерінде
1920-жылдар соңына қарай жоғарыда аталып кеткен бірқатар шаралардың нәтижесінде
Қазақстанның кеңес кезеңі киноматографиясының тарихы хроникадан бастау алады. 1920
1934 жылы құрылған Алматы кинохроника студиясы базасы негізінде 1941
Ұлы Отан соғысы жылдарында орыс кино өнерінің аса үздік
«Қазақфильмнің» қалыптасып, өркен жайып өсуіне ұлттық кино өнерінің
Орта Азия республикалары мен Қазақстан кинематографистері жасаған киноленталардың Душанбе
Қазақстанның ұлттық киноматографиясы үшін 1980 жылдары шығармашылық өрлеу кезеңі
Аталмыш жылдары «Қазақфильм» киностудиясының құрамында толық метражды көркем
Қазақтың ұлттық киноматографиясы, соның ішінде «Қазақфильм» киностудиясы
1988-2007 жылдар тұсында республикада 124 көркемсуретті фильм түсірілді. Қазақстан
1991-2000-шы жылдардағы қоғамдық өзгерістер мен экономикалық дағдарыстар кедергісіне қарамастан
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Сиранов К. Казахское киноискусство. - Алма-Ата: Казгосиздат, 1958. -112с.

Сиранов К. Киноискусство Советского Казахстана. Пути становления и развития
Сиранов К. Киноискусство Советского Казахстана. - Алма-Ата: Казгосиздат, 1966.-
Сиранов Қ. Советтік Қазақстанның кино өнері. – Алматы: Білім,
Сиранов Қ. Кино туралы әңгіме. – Алматы: Жазушы, 1973.
Сиранов Қ. Кино. Жылдар. Ойлар: Мақалалар жинағы. – Алматы:
Майшекин М. Көркемөнер шеберлері. – Алматы: Қазақ мемлекеттік баспасы,
Новожилов Г. Қазақстанның кинохроникасы. – Алматы: Қазақ мемлекеттік басылымы,
Атушев Ф. Қазақ кино өнерінің тууы мен дамуы. –
Богатенкова Л.И. Народный артист СССР Шакен Айманов. – Алма-Ата:
Богатенкова Л.И. Нурмухан Жантурин. – Алма-Ата: Жазушы, 1975. –
Смаилов К. Фильм осылай туады. – Алматы: Өнер, 1981.
Төлегенов Е., Әбдікаримов С. Өнер мұрасы. – Алматы:Өнер, 168
Айнагулова К., Ашимбаева К.Тенденции развития киноискусства Казахстана. – Алма-Ата:
Ногербек Б.Р. Кино Казахстана. – Алматы: НЦЛ, 1998. –
Ногербек Б.Р. Вопросы периодизации истории казахского кино // Вопросы
Ногербек Б.Р. Тернистый путь киноматографии // Нива. – 2005.
Нугербеков Б.Р. Когда оживают сказки: Мультипликационное кино Казахстана. –
Рахманқызы Н. Кинорежиссер Ораз Әбішев. – Алматы: Қазақстан /Шапағат,
Абикеева Г.О. Кино Центральной Азии (1990-2001 гг.)7 – Алматы:
Абикеева Г.О. Нациостроительство в Казахстане и других странах Центральной
Садық М. Деректі фильмнен үлкен киноға дейін. – Астана:
Жандарбеков Қ. Көргендерім мен көңілдегілер. – Алматы: Өнер, 1989.
Мұхамеджанов Қ. Өзіме де сол керек. – Алматы: Жазушы,
Әшімұлы А. Жан бөлек. – Алматы: Санат, 2001. –
Әл-Тарази Т. Наз: Ғұмырнамалық хикаят, қаз-қалпындағы құжаттар. – Алматы:
Әбусейітова М. Пәк сезім. – Алматы: Дайк-Пресс, 2002. –
Римова Б. Өмір белестері: Эссе. – Алматы: Арыс, 2003.
Кенжетайұлы К. Егер сурет сөйлесе... – Алматы: Алаш, 2004.
Теменов Т. Ой-жасын. – Алматы: Бауыр, 2004. – 280
Актер Сәбит Оразбай. – Алматы: Атамұра, 1999. – 304
Санбаев С., Бегалин Қ. Шәкен Айманов. – Алматы: Өнер,
Шәкен Айманов туралы естеліктер / Құрастырған: К.Кенжетаев, Р.Сатаев. –
Айнагулова К. Легендарный Шакен Айманов // Мәдениет. – 2004.
Қазақстан жөнінде шыққан көркем суретті фильмдердің каталогы. – Алматы:
Документальный экран Казахстана. –Алма-Ата: Кітап, 1978. – 128 с.
Очерки истории казахского кино. Алма-Ата: Өнер, 1980. – 236
Қазақфильм киностудиясы. – Алматы : Өнер, 1986. – 132
Новожилов Г.Н. В объективе - жизнь. - Алма-Ата: Өнер,
Еңбекші қазақ. – 1930. – 20 ноябрь.

Геннадиев И. Қазақстанда алғаш түсірілген ленталар // Жаңа фильм.
Казахская кинематография // Кинословарь в 2-х т. - Т.
Малахов П. Красная Армия на страже СССР // Советский
Абрамов Н. Дзига Вертов. - М.: Искусство, 1962. –
Советская степь. - 1931. - 9 мая.

Жансүгіров I. Мың мылқауға тіл бітгі [Дауысты кино туралы
Правда. – 1934. – 25 апреля.

Енисеева Л. Начало пути (история ЦОКСа) // Новый фильм.
Варшавский Л. Забыть не в силах ничего... (О деятельности
Давлетбеков X. Это было так... (Из истории создания казахстанского
Бадыров К. Время тревожное, счастливое (Воспоминания о ЦОКСе) //
Мусрепов Г. Роблемы казахской кинодраматургии // Простор». – 1963.
Океев Т. Серый лютый // Экран. – М., 1974.
Мусрепов Г. Легенда о Қыз Жібеке (о художественном фильме
Жас алаш. - 2000 .- 18 наурыз.

Жаңа фильм. – 1990. - № 1. – 7
Жантурин Н. Я - актер. Я - человек. Высшее
Жаңа фильм. – 2002. - № 1. – 38
Наурызбеков Г. Ұлттық кино және жас көрермен // Өмір.
Наурызбекова Г. Қазақ киноөндірісінің жаңа толқыны // Өмір. –