TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

Мазмұны

Кіріспе............................3

1.Бухгалтерлік баланс туралы түсінік және оның құрылымы

мен маңызы .

Бухгалтерлік баланстың жалпы сипаты және

оның құрылымы, маңызы........….............6

1.2 Бухгалтерлік баланстың түрлері .................10

1.3 Екі жақты жазу қағидалары және шоттар жүйесі...........13

2. Шаруашылық операцияларына сәйкес баланстың типтік

өзгерісі мен қаржылық есеп беруді дайындау

2.1 Бухгалтерлік баланс элементтерін тану

2.2 Шараушылық операцияларына сәйкес баланстың

типтік өзгеріске түсуі..................17

2.3 Есептік кезеңмен қаржылық есеп беруді дайындау..........20

3. Баланс құрылымы мен құрастырылу көздерінің динамикасын

талдау және ХҚЕС бойынша есеп саясаты мен ерекшеліктері

Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының

динамикасын талдау........................42

Баланс пассивінің құрастырылу көздерінің құрамы мен

құрылымының динамикасын талдау...............52

Баланс өтімділігін талдау және ХҚЕС бойынша

есеп саясаты мен ерешеліктері....................65

Қорытынды ..........................73

Пайдаланған әдебиеттер тізімі...................75

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 66 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны

Кіріспе............................3

1.Бухгалтерлік баланс туралы түсінік және оның құрылымы

мен маңызы .

Бухгалтерлік баланстың жалпы сипаты және

оның құрылымы, маңызы........….............6

1.2 Бухгалтерлік баланстың түрлері .................10

1.3 Екі жақты жазу қағидалары және шоттар жүйесі...........13

2. Шаруашылық операцияларына сәйкес баланстың типтік

өзгерісі мен қаржылық есеп беруді дайындау

2.1 Бухгалтерлік баланс элементтерін тану

2.2 Шараушылық операцияларына сәйкес баланстың

типтік өзгеріске түсуі..................17

2.3 Есептік кезеңмен қаржылық есеп беруді дайындау..........20

3. Баланс құрылымы мен құрастырылу көздерінің
талдау және ХҚЕС бойынша есеп саясаты мен ерекшеліктері

Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының

динамикасын талдау........................42

Баланс пассивінің құрастырылу көздерінің құрамы мен

құрылымының динамикасын талдау...............52

Баланс өтімділігін талдау және ХҚЕС бойынша

есеп саясаты мен ерешеліктері....................65

Қорытынды ..........................73

Пайдаланған әдебиеттер тізімі...................75

Кіріспе

Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір
Бухгалтерлік баланс оның мәні, ерекшеліктері қазіргі кезеңде өзекті
Бухгалтерлік баланс құжаттармен расталған, тексерілген бухгалтерлік жазбалар негізінде
Баланс 5 бөліктен тұрады:

Ұзақ мерзімді активтер МЕА (НМА), НҚ (ОС) және
Ағымдағы активтер (1 жылдан кем).

Меншікті капитал.

Ұзақ мерзімді міндеттемелер (1 жылдан астам).

Қысқа мерзімді міндеттемелер (1 жылдан кем).

Салыстыру үшін баланс кестесінде жылдың басында және соңындағы
Баланс негізінде ұйымның қаржылық жағдайы, яғни қарсы қойылып
Осы бухгалтерлік есептің негізгі атқаратын қызметінің, функциясының пайдаланушыларға
Тек қана бухгалтерлік баланс арқылы кәсіпорынның табыстары мен
Дипломдық жұмыстың тақырыбы бойынша зерттеу объектісі болып ЖШС
Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлімнен, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде бухгалтерлік баланс туралы жалпы
Екінші бөлімінде шаруашылық операцияларының қалыптасуына байланысты баланс баптарының
Үшінші бөлімінде баланс құрылымы мен құрастырылу көздерінің динамикасын
Бухгалтерлік баланс туралы түсінік және оның құрылымы мен
1.1. Бухгалтерлік баланстың жалпы сипаты және оның құрылымы,
Бухгалтерлік есептің негізгі атқаратын қызметінің, функциясының пайдаланушыларға кәсіпорынның
Актив=меншікті капитал+міндеттеме

Бұл теңдікті кейбір шет елдерде келесі түрде көрсетіледі:

Актив- міндеттеме= меншікті капитал

Әдетте кәсіпорынның бухгалтерлік балансы есеп беретін уақытқа қарай
Кесте1. “ЖШС Транзит ТК” фирмасының 2002 жылғы
бухгалтерлік балансы

(өлшем бірлігі мың теңге)

Активтері Сомасы Пассивтері Сомасы

1 2 3 4

Ұзақ мерзімді активтер:

Меншікті капитал:

Материалдық емес

активтер 2000,0 Жарғылық қорлар 50000,0

Негізгі құралдар 27000,0 Резервтік қор 5500,0

Ұзақ мерзімді қаржы салымы (инвестиция) 3000,0 Бөлінбеген пайда
Ұзақ мерзімді дебиторлық борыш 4500,0 Жиыны 59000,0

Жиыны 36500,0

Ағымдағы активтер:

Ұзақ мерзімді міндеттемелер:

Материалдық қор 3500,0 Ұзақ мерзімді несие 9000,0

Дайын өнімдер 7000 Ұзақ мерзімді қарыз 2000,0

Тауарлар 2500,0 Жиыны 11000,0

Аяқталмаған өндіріс 10000,0 Қысқа мерзімді міндеттемелер:

Қысқа мерзімді дебиторлық борыштар

6500,0 Бюджетпен есеп айырысу 2500,0

Қысқа мерзімді қаржы салымы (инвестиция)

5000,0 Бюджеттен тыс төлемдермен есеп айырысу 1500,0

Алдағы уақыт шығындары

1000,0 Жабдықтаушылармен еңбек ақы бойынша есеп айырысу 7000,0

Берілген аванс 1500,0 Жұмысшылармен еңбек ақы бойынша есеп
Ақша қаражаттары 9500,0 Жиыны 13000,0

Жиыны 46500,0 Барлығы 83000,0

Барлығы 83000,0

83000,0

Осы жоғарыда келтірілген ККК фирмасының бухгалтерлік балансынан көретініміз-
актив=меншікті капитал+міндеттеме

83000000,0=59000000,0+24000000,0

Біз бұл мысалымызда, яғни жоғарыда берілген бухгалтерлік баланста
Мысалы, кейбір елдерде ағымдағы активтер баланстың актив бөлімінің
Актив- міндеттеме= меншікті капитал

83000000,0-24000000,0= 59000000,0

Бұл теңдік бухгалтерлік баланста ұйым иесінің меншігін көрсетуге
1.2 Бухгалтерлік баланстың түрлері

Өзінің жасалу уақытына, қолдану барысына қарай бухгалтерлік баланс
актив=меншікті капитал

Бұл теңдік егер кәсіпорын құрылуы барысында ешқандай жеке
Ұйымның бухгалтерлік балансы ілгеріде айтылғандай белгілі бір уақытқа,
Кәсіпорынның жойылу балансы осы ұйым өз қызметін тоқтатар
Кәсіпорындардың шаруашылық қызметіне тиімді басшылық жасап, бухгалтерлік есептің
Ең әуелі синтетикалық жинақтау счеттары бойынша жүргізілетін айналым
Синтетикалық жинақтау счеттары бойынша жасалған ведомостың ерекшелігі шығарылған
1.3 Екі жақты жазу қағидалары және шоттар
Екі жақты жазу жүйесі Ренессанс дәуірінде пайда болыпты.
Екі жақты жазу принципі (жүйесі) экономикалық заңдылықпен үйлеседі.
Осы айтқандарымыз түсініктірек болу үшін операциялардың шотта екі
Кесте2."ККК" фирмасының 1 қаңтар 2005 жылғы БАЛАНСЫ

АКТИВ ПАССИВ

Баптардың аталуы Сомасы Баптардың аталуы
Материалдық емес активтер 15000
Негізгі құралдары 30000 Бөлінбеген пайда
Аяқталмаған өндірісі 90000 Банк несиесі
Дайын бұйымдары 70000 Бюджетпен есеп айырысу
Материалдары 20000 Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу
Ақша 110000 Еңбекақы бойынша есеп айырысу
БАЛАНС 335000 БАЛАНС 335000

2005 жылға қаңтар айында орындалған шаруашылық операциялар

1.Жабдықтаушы мердігерлерден 25000 (жиырма бес
2.Есеп айырысу шотынан 50000 (елу мың) теңге банк
3.30000 (отыз мың) теңгенің материалдары өндіріске босатылды.

4.Жабдықтаушы-мердігерлерге қарыз 65000
Шаруашылық операцияларды "екі жақты жазу" әдісімен есепке алу
-Аталған шаруашылық операцияларының
-Шаруашылық операцияның объектіге қандай әсер ететіндігін,

-Аталған объектілердің есебі бухгалтерлік есептің қай шоттарында ;

-Операцияларды шоттардың қандай бөлігіне жазу керек екендігін (дебитіне
Бірінші операция нәтижесінде кәсіпорынның материалдары және соған сәйкес
Д-т: "Материалдар" шоты 25000 теңге

К-т: "Жабдықтаушы-мердігерлермен

есеп айырысу" шоты 25000 теңге

Екінші операция нәтижесінде ұйымның нақты ақшасы және соған
Д-т: "Банк несиесі" шоты 50000 теңге

К-т: "Ақшалар" шоты 50000 теңге

Үшінші операция нәтижесінде кәсіпорынның қорлану көздерінде ешқандай өзгеріс
Д-т: "Аяқталмаған өндіріс" шоты 30000 теңге

' К-т: "Материалдар" шоты 30000
Төртінші операция нәтижесінде ұйымның қорлану көздерінде бір бөлім
Д-т: "Жабдықтаушы-мердігерлермен

есеп айырысу" шоты 65000 теңге

К-т: "Банк несиесі" 65000 теңге

Келтірілген мысалдан көріп отырғанымыздай, әрбір операция бір мезгілде
Шаруашылық операцияларды бейнелеуде шоттардың арасында пайда болған экономикалық
Бухгалтерлік жазу (өткізбе) жай және күрделі деп аталатын
Жай өткізбе деп шаруашылық операциялары сомасының бір шоттың
Күрделі өткізбе деп орындалған бір шаруашылық операциясына ең
2.Шаруашылық операцияларына сәйкес баланс баптарының өзгерісі мен қаржылық
2.2 Шараушылық операцияларына сәйкес баланс баптарының өзгеріске
Кез келген кәсіпорында күнделікті жұмыс істеліп, қызмет атқарылып
Бірінші түріне жатқызылатын шаруашылық операциялары бухгалтерлік баланстың тек
Мысалы, кәсіпорынның банктегі есеп айырысу шотынан кассаға 100
Бұл жағдайда есеп айырысу шоты бабындағы сома
Екінші түріне жатқызылатын шаруашылық операциялары бухгалтерлік баланстың тек
Мысалы, ұйым өзінің жабдықтаушы-мердігерлердің алдындағы 500 (бес жүз)
Бұл уақытта кәсіпорынның бухгалтсрлік балансындағы жабдықтаушы-мердігерлермен есеп айырысу
Үшінші түріне жатқызылатын операциялардың жоғарыда аталған екі түрден
Бұл уақытта ұйымның бухгалтерлік балансындағы жабдықтаушы-мердігерлерімен есеп айырысу
Баланс баптарының сомасына әсер ететін шаруашылық операцияларына төртінші
Кесте 3 . Операциялар мазмұнына шоттар корреспонденциясы.

Операциялар мазмұны Дебет Кредит Сомасы

1. Есеп айырысу есеп шотынан кәсіпорын кассасына нақты
2. Жабдықтаушы мердігерлерге қарыз сомасы банк несиесі арқылы
3. Кәсіпорын қоймасына жабдықтаушы мердігерлерден шикізат материалдары қабылданды.
4. Бюджетке әлеуметтік салық аударылды. 635 441 50
2.3 Есептік кезеңмен қаржылық есеп беруді дайындау.

Жоғарыда айтқанымыздай, қаржылық есеп берудің құрамына бухгалтерлік баланс,
Қаржылық есеп берудің мақсаты пайдаланушыларды есептік кезендегі қызметінің
Бірақ қаржылық ақпараттарды пайдаланушылар кәсіпорынның қызметі туралы әрқилы
- инвесторлар – жасаған инвестициясының тәуекелділік дәрежесі олардың
- кредитор – алған қарызын және төленетін пайызын
- жабдықтаушылар – кредиторлық қарызды дер кезінде өтей
- сатып алушы – кәсіпорын қандай кезенде өз
- қызметкерлер – кәсіпорынның тұрақты әрі рентабельді болғанына
- мемлекеттік органдар – кәсіпорынның тұрақты әрі рентабельді
- жұртшылық - жұмыс орнын табу мақсатында қажетті
Қаржылық есеп беру кәсіпорынның инвестициялық саясатын жасауға, несиелеу
Кәсіпорынның қаржылық есеп беруін әрқилы пайдаланушылардың әртүрлі мүдде
Бұл ереже барлық пайдаланушылардың мүддесіне ортақ әрі сай
Кесте 4. Есеп беру мәліметтері.

Есеп берудің мәліметтері Пайдалылығы

Экономикалық ресурстары (активтер құрылымы) Кәсіпорынның табыс алу
Қаржылық құрылымы (кәсіпорынның қарызы мен меншік капиталының ара
Өтімділік пен төлем қабілеттілігінің коэффициенті Өз міндеттемесіне жауап
Рентабельділік пен іскерлік белсенділігінің коэффициенті Кәсіпорынның ресурстарды пайдалану
Қаржылық жағдайының өзгеруі Қаржылық инвестициялық оперативтік қызметінің нәтижесінде,
Қаржылық есеп беру байланысты, өйткені ондағы шаруашылықтың бір
Қаржылық есеп пайдаланушылар үшін айқын, түсінікті болуы және
Қаржылық есеп беруде заңды тұлғалардың атауы, тұрған жері,
Қаржылық есеп беру өткен кезендердің мәліметтерімен салыстырылады. Есеп
Қаржылық есеп берудің элементтері. Қаржылық есеп беру мәміленің
Актив – бұл құндық бағасы бар субъекттің құқығы
Активтер болашақта жүзеге асатын экономикалық олжа ретінде көрсетіледі.
Активтердің физикалық нысаны да бар болуы мүмкін (ғимараттар,
Шаруашылық жүргізуші субъектінің активтерге меншік құқығы болуы да
Міндеттемелер – бұл өткен мәміленің нәтижесі, ол жүзеге
Меншік капиталы – бұл субъектінің міндеттемесі шегерілген активі.
Қаржылық нәтижесі – бұл есепті жылдағы кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық
Табыс – бұл есепті кезендегі активтердің өсуі, не
Қаржылық есеп беруде шаруашылық жүргізуші субъект қызмет түріне
Табыстар – бұл субъектінің негізгі және негізгі емес
Шығыстар - өнімді өндірумен, жұмысты атқарумен, қызметті көрсетумен
Қаржылық есеп берудің элементтерін тану – бұл бухгалтерлік
- кез келген болашақтағы олжаның осы баптарда көрініс
- баптың құны бар, ол үлкен дәлдікпен өлшенуі
Қаржылық есеп берудің элементтерін багалау. Бағалаудың көмегімен
бастапқы құны – активтер тараптардың келісімі бойынша белгіленген
ағымдағы құны – активтер есеп берудегі ақшалай
сату құны – активтер өзінің сатылған құны (ақна
дисконтталған құны – активтер келешекте келіп түсетін ақша
баланстық құны – актив пен міндеттеме баланстық есеп
Субъект қаржылық есеп беруді жасау кезінде активтер мен
Енді біз қаржылық есеп беруді жасаудың тәртібі мен
Есеп берудің негізгі үлгісі болып бухгалтерлік баланс саналады.
Бухгалтерлік баланс 2 БЕС мен есеп беруді жасау
Баланс Бас кітапта көрсетілген шоттардың қалдығының негізінде жасалады.
Ағымдағы активтер мен ағымдағы міндеттемелердің өзара жасалуы рұксат
Сонымен, баланстағы ағымдағы активтер мен міндеттемелерді анықтау және
Сонымен ұзақ және ағымдағы активтер, меншік капиталы, ұзақ
Баланс мәліметтері бойынша кәсіпорынның қаржылық жағдайы талданылады.

Қаржылық-шаоуашылық қызметі туралы есеп беру нысаны табыс пен
- өнімді, жұмысты, қызметті сатудан түскен табыс; ҚҚС,
- өнімнің, жұмыстың, қызметтің сатылған өзіндік құнына кәсіпорынның
- жалпы табыс-өнімді, жұмысты, қызметті сатқаннан түскен табыстан
- кезең шығыстары-өнімнің, жұмыстың, қызметтің өндірістік өзіндік құнына
- негізгі қызметтен түскен табыс (зиян) –жалпы табыс
- негізгі емес қызметтен түскен табыс (зиян)
- салық салынғанға дейінгі әдеттегі қызметінен алынған табысы-негізгі
- табыс салығы бойынша шығыс- 11 БЕС салынған,
- салық салынғаннан кейінгі әдеттегі қызметінен алынған табысы
-төтенше жағдайдан алынған табысы (зияны) – есептік кезеңде
3. Баланс құрылымы мен құрастырылу көздерінің динамикасын талдау
3.1 Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау- кәсіпорынның
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау
Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан,
Алайда, кәсіпорын мүлік құнының өсу себептерін талдағанда, жоғары
Отандық есептік-аналитикалық тәжірибеде өндірістік қорлар, дайын өнім және
Баланс мәліметтері бойынша активтердің құрамы мен олардың таралуына
Кесте – 6 2003 жылдың басы мен
№

Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Жыл бойындағы өзгеріс
сомасы, мың тг. үлес салмағы, % сомасы, мың
% мың тг. (3гр.-1гр.) % (5гр.:1гр.˛100)

1. Активтер құны, барлығы соның ішінде:

Ұзақ мерзімді активтер:

а) негізгі құралдар;

ә) қаржылық салымдар;

Ағымдағы активтер:

а) өндірістік қорлар;

ә) дайын өнім.

32551

18770

18642

128

13781

1501

7652

100

57.66

57.27

0.39

42.34

4.61

23.51

41957

2001

19497

504

21956

1358

14538

100

47.67

46.47

1.20

52.33

3.24

34.65

+9406

+1231

+855

+376

+8175

-143

+6886

+28.9

+6.56

+4.59

+293.75

+59.32

+9.53

+90.0

х

-9.99

-10.80

+0.81

+9.99

-0.37

-11.14

2. Кәсіпорынның өндірістік по-тенциалының құны 20143 61.88 20855
Кесте 7. 2004 жылдың басы мен соңындағы
№

Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Жыл бойындағы өзгеріс
сомасы, мың тг. үлес салмағы, % сомасы, мың
% мың тг. (3гр.-1гр.) % (5гр.:1гр.˛100)

1. Активтер құны, барлығы соның ішінде:

Ұзақ мерзімді активтер:

а) негізгі құралдар;

ә) қаржылық салымдар;

Ағымдағы активтер:

а) өндірістік қорлар;

ә) дайын өнім.

31565

17784

17636

148

13781

1403

6664

100

56.3

55.7

0.65

43,7

4.44

21.11

40971

18915

18511

404

20970

1212

13552

100

46.84

45,18

1,66

52,18

2,95

33,57

+9406

+1131

+875

+256

+7189

-191

+6888

+29,7

+6.3

+4.96

+172.97

+52,16

+13,61

+103,3

х

-9.46

-10.52

+1,01

+8,48

-1,49

+12,46

2. Кәсіпорынның өндірістік по-тенциалының құны 19157 60.69 19869
Кесте 8. 2005 жылдың басы мен соңындағы
№

Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Жыл бойындағы өзгеріс
сомасы, мың тг. үлес салмағы, % сомасы, мың
% мың тг. (3гр.-1гр.) % (5гр.:1гр.˛100)

1. Активтер құны, барлығы соның ішінде:

Ұзақ мерзімді активтер:

а) негізгі құралдар;

ә) қаржылық салымдар;

Ағымдағы активтер:

а) өндірістік қорлар;

ә) дайын өнім.

32886

19020

13866

118

13748

1456

7814

100

57.87

42,16

0.34

41,80

4.42

23.76

42152

18646

18458

188

23506

1448

13112

100

44,23

43,78

0,44

55,76

3,43

31,10

+9266

-374

+4592

+70

+9758

-8

+5298

+28.17

+1,96

+33,11

+59,32

+70,97

+0,54

+67,80

х

-13,64

+1,62

+0,1

+13,6

-0,99

+7,34

2. Кәсіпорынның өндірістік по-тенциалының құны 21218 64,51 20166
Кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының
Екінші әдістемеде кәсіпорынның өндірістік потенциялын анықтайтын активтер құрамына
Екінші әдістеме бойынша анықталған өндірістік потенциал құны біз
Осы көрсеткіштен кейін баланс валютасындағы ағымдағы активтер үлесін
Талдау жүргізіп отырған кәсіпорында бұл коэффициенттің деңгейі 2003-2004
Кәсіпорын активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш мобильді
Бұл қатынастың қолайлы және қауіпті көлемі, кәсәпорынның салалық
Кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнындағы негізгі құралдарының нақты құнының
Біздің мысалымыз бойынша баланс валютасындағы негізгі құралдардың қалдық
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайтын маңызды көрсеткіш- бұл
Кесте 9. Кәсіпорынның ағымдағы активтерінің құрамы мен құрылымы.

№

Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында

Өсуі (+), кемуі (-) %

сомасы, мың тг.

үлес салмағы, % сомасы, мың тг.

үлес салмағы, %

1 Ағымдағы активтер, соның ішінде:

13781

100

21956

100

+59,3

2 1.1. Тауарлы-материалдық қорлар

11153

80,93 1

7617

80,24

+57,9

3 1.2. Дебиторлық борыш 1165 8,45 1671 7,61
4 1.3. Ақша қаражаттары және қысқа мерзімді қаржылық
1463

10,62

1425

6,49 -2,6

5 1.4. Басқа да ағымдағы активтер - -
Келтірілген мәліметтер кәсіпорын активтерінің жалпы алғанда жағымды динамикасын
Ағымдағы активтердің ең мобильді бөлігінің олардың құнына қатынасы
Ең мобильді қаражаттар сомасындағы азаюы және айналым қаражаттарының
Кәсіпорынның материалдық айналым қаражаттары есепті жылы 57,9 %-ға
Есепті жылы дебиторлық борыш та әжептеуір өскен. Егер
Дебиторлық борыш неге мұнша өскендігін және бұл бапты
Өтімді емес, өтімділігі төмен тауарлы-материалдық құндылықтардың бар болуы,
Осылайша мүліктің және ағымдағы активтердің мобильділігінің өскеніне қарамастан,
Айта кеткен жөн, кәсіпорынның қаржы жағдайына дебиторлық борыштың
Кәсіпорынның дебиторлық борышы қалыпты және өтелмеген болып екіге
Дебиторлық борыштың құрамы және құрылымымен толық танысып шыққаннан
Қарыздардың қайтарылмау пайызы бірнеше жылдардың орташа мәліметтері бойынша
бір немесе бірнеше негізгі қарыз тұлғалардың үлесіне қайтарылмайтын
негізгі қарыз тұлғалардың ішінде біреуінің борышты төлемеуі,
қалыптасу мерзімі бойынша дебиторлық борышты қалай бөледі;

ескі вексельдерді ұзарту дебиторлық борыштағы вексельдердің қандай үлесін
тұтынушының пайдасына жеңілдіктер (бағасын кеміту) мен басқа да
Дебиторлық борыштың өтімділік және сапалық көрсеткіштерін зерттеу маңызы
Сапа дегеніміз- бұл осы қарызды толығымен қайтарып алу
Дебиторлық борыштың мөлшері мезгілін сипаттау үшін, оларды пайда
3.2. Баланс пассивінің құрастырылу көздерінің құрамы мен құрылымының
Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің құрылу көздерін
Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы
Активтердің қолдану көздерін талдау кезінде меншікті және қатыстырылған
Меншікті капиталдың көлемін ғана анықтап қоймай, сонымен бірге
Кте=Мк: Ак

Мұндағы: Кте –тәуелсіздік коэффициенті;

Мк-меншікті капитал;

Ак-авансталған капитал (баланс валютасындағы жиыны, яғни қаржыландырудың жалпы
Бұл коэффициенттің өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігі жоғары екендігін
Батыс экономистері тәуелсіздік коэффициентінің неғұрлым жоғары деңгейде болғандығы
АҚШ және Европа елдерінде тәуелсіздік коэффициентінің жоғары жетерлік
Жабдықтаушылар мен сатып алушылар арасындағы келісім-шарттық міндеттемелер қатаң
Жоғарыда келтірілген меншіктік коэффициентін 0.5-0.6 деңгейде шектеуді орындау,
Қаржылық есеп берудің активтерінің қалыптасу көздерінің құрылымын зерттеу
Кесте 10. 2003 жылдың басы мен соңындағы жағдайы
№

Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Жыл бойындағы өзгеріс
сомасы мың тг. үлес салма

ғы, % сомасымың тг. үлес салма

ғы,

% мың тг. (3гр.-1гр.) % (5гр.:1гр.˛100)

1. Авансталған капитал, соның ішінде:

Меншікті капитал:

Қарыздық капитал, оның ішінде:

ұзақ мерзімді

32551

27908

4643

-

100

85.7

14.3

-

41957

32276

9681

-

100

76.9

23.1

-

+9406

+4368

+5038

-

+28.9

+15.6

+108.5

-

Х

-8.8

+8.8

-

2. Тәуелзіздік коэффициенті (1.1жол:1жол) х 0.857 х
3. Қаржыландыру коэффициенті (1жол:1.2.жол)

х

6.011

х

3.334

х

х

-2.677

4. Қарастырылған капиталдың меншіктік капиталға қатынасы коэффициенті (1.2жол:1.1жол)
х

0.166

х

0.231

х

х

+0.065

5. Инвестициялау коэффициенті х 1.497 х 1.655 х
Кесте 11. 2004 жылдың басы мен соңындағы жағдайы
№

Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Жыл бойындағы өзгеріс
сомасы мың тг. үлес салма

ғы, % сомасымың тг. үлес салма

ғы,

% мың тг. (3гр.-1гр.) % (5гр.:1гр.˛100)

1. Авансталған капитал, соның ішінде:

Меншікті капитал:

Қарыздық капитал, оның ішінде:

ұзақ мерзімді

31565

27508

4057

-

100

87,1

12,9

-

40971

31876

9095

-

100

77,8

22,2

-

+9406

+4368

+5038

-

+29,8

+15.8

+124.2

-

Х

-9,3

+9,3

-

2. Тәуелзіздік коэффициенті (1.1жол:1жол) х 0.847 х
3. Қаржыландыру коэффициенті

(1жол:1.2.жол)

х

6.011

х

3.334

х

х

-2.677

4. Қарастырылған капиталдың меншіктік капиталға қатынасы коэффициенті (1.2жол:1.1жол)
х

0.147

х

0.285

х

х

+0.065

5. Инвестициялау коэффициенті х 1.497 х 1.655 х
Кесте 12. 2005 жылдың басы мен соңындағы жағдайы
№

Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Жыл бойындағы өзгеріс
сомасы мың тг. үлес салма

ғы, % сомасымың тг. үлес салма

ғы,

% мың тг. (3гр.-1гр.) % (5гр.:1гр.˛100)

1. Авансталған капитал, соның ішінде:

Меншікті капитал:

Қарыздық капитал, оның ішінде:

ұзақ мерзімді

32866

27100

5766

-

100

82.4

17.6

-

42152

32276

9876

-

100

76.5

23.5

-

+9266

+5176

+4110

-

+28.17

+19,1

+71,2

-

Х

-5.9

+5,9

-

2. Тәуелзіздік коэффициенті (1.1жол:1жол) х 0.857 х
3. Қаржыландыру коэффициенті (1жол:1.2.жол)

х

5.098

х

3.328

х

х

-2.432

4. Қарастырылған капиталдың меншіктік капиталға қатынасы коэффициенті (1.2жол:1.1жол)
х

0.213

х

0.305

х

х

+0.062

5. Инвестициялау коэффициенті х 1.428 х 1.632 х
Осы кестеден кәсіпорынның есеп беру жылдамдығы активтерінің қалыптасу
Бұны тәуелсіздік коэффициентіне кері көрсеткіш болып табылатын қатынастырылған
Кт=Қк:Ак немесе Кт=1-Кте

Мұндағы:

Кт –тәуекелділік коэффициенті;

Қк -қатыстырылған капитал;

Ак –авансталған капитал (баланс валютасы, жиыны);

Кте –тәуелсіздік коэффициенті.

Бұл коэффициент авансталған капиталдың жалпы сомасындағы қарыздың үлесін
Бұл үлес жоғары болған сайын, кәсіпорынның сыртқы қаржыландыру
Бұл көрсеткіш біршама өскенімен, талданып отырған кәсіпорын өзінің
Келесі, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған
Кк=Мк:Қк

Мұндағы:

Кк -қаржыланыдыру коэффициенті;

Мк –меншікті капитал;

Қк -қатыстырылған капитал.

Бұл коэффициент жоғары болрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған
Кк=Мк:Қк

Мұндағы:

Кк -қаржыланыдыру коэффициенті;

Мк –меншікті капитал;

Қк -қатыстырылған капитал.

Бұл коэффициент жоғары болғдай (кәсіпорын мүлкінің көп бөлігі
Бұл көрсеткіште ұсынылып жатқан мәнді сөзбе-сөз түсінуден сақ
Сонымен қатар мақсатты бағыттағы активтерінің айтарлықтай үлес салмағы
Батыс фирмаларында қаржыландыру коэффициентінің кері көрсеткіші кеңінен қолданылады,
Кк/м=Тк:Өк

Бұл коэффициент кәсіпорын активтеріне салынған меншікті қаражатының әрбір
2003 жыл басында- 0,166 (4643:27908), жыл аяғында- 0,231
2004 жыл басында- 0,147 (4057:27508), жыл аяғында- 0,285
2005 жыл басында- 0,213 (5776:27100), жыл аяғында- 0,305
Бұның мәні кәсіпорын есеп беру кезеңінің басында активтерге
Кәсіпорынның тәуелсіздік (дербестік) дәрежесін сипаттайтын ең бір маңызды
Кқт=Мк+Ұм/Ак

Мұндағы:

Кқт -қаржылық тұрақтылық коэффициенті;

Мк –меншікті капитал;

Ұм -ұзақ мерзімді міндеттемелер;

Ак –авансталған капитал.

Жоғарыда келтірілген көрсеткіштер арқылы кәсіпорын капиталының құрылымын сипаттай
Кұ/м =Ұм/Мк+Ұм

Кұ/м-қарыз қаражаттарын ұзақ мерзімді тарту коэффициенті немесе ұзақ
Мк-меншікті капитал;

Ұм-ұзақ мерзімді міндеттемелер.

Бұл коэффициент қаржылық есеп берудің активтерін қаржыландыру үшін
Активтерді құрудың ең дұрыс жолы болып, меншікті капитал
Меншікті, қарыз (қатыстырылған) және жалпы (авнансталған) капиталдың қатынасын
Меншікті капиталды талдау. Біздің отандық тәжірибеде кәсіпорынның меншікті
Меншікті капиталды зерттегенде өзіндік айналым қаражаттарындағы болған өзгерістерге
Тәжірибе жүзінде күрделі салымдарды қаржыландыру және негізгі құралдарды
Біздің кәсіпорынымызда бұл көрсеткіштің мөлшері меншікті айналым қаражаттарының
Талдау кезінде меншікті айналым капиталының абсолюттік мөлшерін анықтаумен
Ол кәсіпорынның меншікті қаражаттарының қандай бөлігі, осы қаражаттарды
Кж =Ма.к/Мк

Кж-жұмсау коэффициенті;

Ма.к-меншікті айналым капиталы;

Мк-меншікті капитал.

Бұл коэффициентті А.Д. Шеремет, Р.С. Сайфуллин, Е.В. Негашев
Кәсіпорынның тауарлы-материалдық қорлары мен шығындарының қалыптасу көздерімен қамтамасыз
Кк/к=Мак/Қтм

Кк/к –тауарлы-материалдық қорлардың қамстамасыз етілу

коэффициенті;

Мак –меншікті айналым капитал;

Қтм –тауарлы-материалдық қорлар.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын тек қана қаражат көздерінің құрамымен
Қатыстырылған капиталды талдау. Талдау жүргізу үшін қарыз қаражаттарының
Дебиторлық және кредиторлық борыштың қатынасы негізінен 2:1 болуы
Дебиторлық және кредиторлық борыштың қатынасы негізінен 2:1 болуы
Талдаушының келесі маңызды жұмысы- кәсіпорынның қаржылық жағдайын, оның
Қаржылық тұрақтылықтың абсолютті көрсеткіштері- тауарлы-материалдық қорлардың, олардың қалыптастыру
3.3 Баланс өтімділігін талдау және ХҚЕС бойынша есеп
Баланс өтімділігін талдау мәселесін қарастырар алдында, жалпы активтердің,
Өтімділіктің екі тұжырымдамасы белгілі. Бірінші тұжырымда бойынша өтімділік:
Баланс өтімділігін талдаудың мәні- активтегі өтімділік дәрежесі бойынша
Өтімділік дәрежесіне, яғни ақша қаражаттарына айналу жылдамдығына айналу
А1. Ең өтімді активтер. Әлемдік тәжірибеде бұларға кәсіпорынның
Ақша қаражаттары мен құнды қағаздар (қысқа мерзімді қаржылық
А2. Тез өткізілетін активтер. Бұларға қысқа мерзімді дебиторлық
Күмәнді дебиторлық борыштың үлесінің көп болуы кәсіпорынның қаржылық
Сатуға арналған дайын өнім және материалдық құндылықтар қорының
А3. Баяу өткізілетін активтер. Баланс активінің ІІ
Бірақ бұл кезде “Алдағы кезең шығындары” бабы есепке
А4. Қиын өткізілетін активтер. Баланс активінің І
П1. Неғұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер- бұлар уақытында
П2. Қсықа мерзімді міндеттемелер- қысқа мерзімді несиелер мен
П3. Ұзақ мерзімді міндеттемелер- ұзақ мерзімді несиелер мен
П4. Тұрақты міндеттемелер-пассивті І бөлімінің “Меншікті капитал” баптары.
Баланс өтімділігін анықтау үшін актив пен пассив бойынша
А2>П2

А3>П3

А4Басқа сөзбен айтқанда, егер активтің сол алғашқы үш
Жоғарыда келтірілген жүйедегі алғашқы үш теңсіздіктің орындалуы төртінші
Жоғарыда келтірілген жүйедегі алғашқы үш теңсіздіктің орындалуы төртінші
Көрсетілген схема бойынша жүргізіліп отырған талдау баланс өтімділігіне
К0ж=а1А1+а2А2+а3А3/а1Б1+а2Б2+а3Б3

Мұндағы: К0ж-жалпы өтімділік коэффициенті;

а1, а2, а3-салмақтық коэффициент;

А мен П- актив пен пассив бойынша сәйкес
Халықаралық Қаржылық Есеп Стандарты (ХҚЕС) бойынша есеп
Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары жөніндегі комитет (ХҚЕСК) барлық
ХҚЕС-на өту есептіліктің өзін дайындау қағидаттарын, сол сияқты
әділ құнға;

экономикалық мазмұнның құқықтық нысаннан басымдылығына;

айқындылыққа негізделеді.

Әділ құн тұжырымдамасы. Оның мәні нақты бар құнға
Экономикалық мазмұнның құқықтық нысаннан басымдығы тұжырымдамасы. ХҚЕС-на сәйкес
Айқындылық тұжырымдамасы. ХҚЕС бойынша есептілікке ақпараттың айқындылығы туралы
Қазақстандық кәсіпорындарының ХҚЕС-на өтуін қаржылық ақпаратты сыртқы пайдаланушылардың
Кәсіби бухгалтер қаржылық сипаттағы проблемаларды алдын ала көре
Қаржы есептілігі есепті кезеңнің ішіндегі қаржылық есепке алу
Қазақстан Республикасының барлық дерлік компанияларының халықаралық қаржы есептілігінің
Осы нұсқаудың негізінде Қазақстан Республикасының әрбір компаниясы алуан
Шоттардың жұмысшы жоспарын әзірлеген кезде компания жинақтамалы да,
Қаржы есептілігін халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарына сәйкес жасайтын
Қорытынды.

Бухгалтерлік баланс деп кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен қызметі
Бухгалтерлік баланс бойынша есеп беру дегеніміз – сандық
Қазақстан Республикасында бухгалтерлік баланстық есепті дайындау мен ұсыну
Халықаралық стандарттарға көшу ұйымдарға басқару сапасын, ішкі бақылауды
Бухгалтерлік баланс бойынша ХҚЕС сәйкес болу үшін қазіргі
Тіркелген активтер деп Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу
Кәсіпоорынның бухгалтерлік балансынын актив және пассив бөлімдері бойынша
Кәсіпорынның баланс активі және пассиві құрамы мен құрлымы
Өндірістік потенциалды көтеру үшін, яғни негізгі қызметі
Бұл мәсеелерді шешу үшін төмендегі негізгі, тиімді әдістерді
кәсіпорынға қарыз капиталын тарту қажет;

өндірістің кірістілігін көбейту бойынша ішкі резервтерді іздеу;

өнімнің өзіндік құнын төмендету арқылы жұмыстың шығынсыздығын қамтамасыз
Жаңа техникалық жабдықтар алу, электр энергиясының ескі беру
Мұнда ресурстарды сақтау, өндіріс күштерін толық пайдалану, материалдық,
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы” 2002
Қазақстан Республикасы Президентінің “Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет
“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасы Президентінің “Акционерлік қоғамдар туралы” 1998 жылғы
Бухгалтерлік есеп стандарттары. Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясы.- Алматы,
Халықаралық қаржылық есеп беру стандарттары. (аудармашы В.И. Тарусина),-1998жыл

Халықаралық бухгалтерлік есеп және аудит стандарттары. (құрастырушы М.М.
Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары. Қазақстан Республикасы қаржы
В.Д. Андреев Практический аудит.- М.: Экономика, 2000жыл

Андросов Бухгалтерский учет.- М.:Финансы и статистика, 1996 жыл

Ә.Ә. Әбдіманапов “Бухгалтерлік есеп теориасы және принциптері”- Алматы:
П.С. Безруких “Бухгалтерский учет”- М., 1996 жыл

Д. Блейк, О Амат Европейский учет: Справочник: Пер.
К.Ш. Дюсембаев, С.К. Егембердиева, З.К. Дюсембаева “Аудит анализ
М.С. Ерженов, А.М. Ержанова “Основы бухгалтерского учета
З.В Крьянова “Теория бухгалтерского учета”.- М.: Финансы и
Н.П. Кондраков “Бухгалтерский учет”.- М.,2000 год

Н.П. Кондраков “Бухгалтерский учет, анализ, хозяйственной
К.К. Кеулимжаев “Корреспонденция счетов”.- Алматы: БИКО, 2000 год

К.К. Кеулимжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Құдайбергенов, А.А. Жантаева
К.К. Кеулимжаев, Э.Т. Тулегенов, М.Б. Байдаулетов, Н.А. Құдайбергенов
М.И Кутер “Бухгалтерский учет”: основы теории.- М.: 1999
М.И. Кутер “Теория и принципы бухгалтерского учета”.- М.:
Л.А. Крятова, Х.Х. Эргашев “Бухгалтерский учет основы теории”.-
В.М. Ниткин, Д.А. Ниткина “Теория бухгалтерского учета”.- М.:
В.Ф. Палий, В.В. Палий “Финансовый учет”.-М.: ФБК Прес,
В.И. Подольский “Аудит”.- М.: Аудит, ЮНИТИ, 2000 год

В.К. Радостовец, В.В. Радостовец, О.Н. Шмидт “Бухгалтерский учет
Р.М. Рахимбекова, К.К. Кеулимжаев, Л.Ж. Айтхожина, К.К. Кинхузова,
Б.Е. Укашев, З.Н. Әжібаева “Бухгалтерлік есеп теориясы”.- Алматы-
Т.А. Тасмағанбетов, А.Ш. Омаров, Б.А. Әлібекова, О. Рабатов,
30. Бухгалтер бюллетені №11 наурыз 2006 жыл

31. Бухгалтер бюллетені №9 ақпан 2006 жыл

32. Бухгалтер бюллетені №5 ақпан 2006 жыл

33. Бухгалтер бюллетені №16 желтоқсан 2005 жыл

34. Бухгалтер бюллетені №22 сәуір 2005 жыл

35. Бухгалтер бюллетені №24мамыр 2005 жыл

2