Сұлтан Бейбарыс –мысыр билеушісі диплом жұмысы
ЖОСПАР
КІРІСПЕ..........................3-7
І тарау ХІІІ ғ Мысыр мемлекетінің саяси жағдайы.......8-18
1.1 Мысыр елі және мәмлүктер..............8-13
1.2 Мәмлүктердің Мысырға саяси билікке келуі........14-18
ІІ тарау Сұлтан Бейбарыс тұсындағы мәмлүктік Мысыр...19-39
2.1Сұлтан Бейбарыстың билікке келуі және сұлтандық билігі.........................19-26
2.2 Сұлтан Бейбарыс тұсындағы Мысырдың сыртқы саясаты........................27-34
2.3 Сұлтан Бейбарыс және Қазақстан.............35-39
ІІІ тарау «Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбын мектепте оқыту әдісі...................40-68
«Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбын мектепте оқыту.........................40-54
«Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбы сыныптан тыс жұмыста.....................55-68
ҚОРЫТЫНДЫ......................69-71
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ..............72-74
ҚОСЫМША .......................75-81
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 80 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ..........................3-7
І тарау ХІІІ ғ Мысыр мемлекетінің саяси
1.1 Мысыр елі және мәмлүктер..............8-13
1.2 Мәмлүктердің Мысырға саяси билікке келуі........14-18
ІІ тарау Сұлтан Бейбарыс тұсындағы мәмлүктік Мысыр...19-39
2.1Сұлтан Бейбарыстың билікке келуі және сұлтандық билігі.........................19-26
2.2 Сұлтан Бейбарыс тұсындағы Мысырдың сыртқы саясаты........................27-34
2.3 Сұлтан Бейбарыс және Қазақстан.............35-39
ІІІ тарау «Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбын мектепте
«Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбын мектепте оқыту.........................40-54
«Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбы сыныптан тыс жұмыста.....................55-68
ҚОРЫТЫНДЫ......................69-71
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ..............72-74
ҚОСЫМША .......................75-81
Өткен күнде белгі бар,
іздеушісі болса,
Келер күнге Тәңірі жар,
тілеушісі болса.
Халық даналығы.
КІРІСПЕ
Диплом жұмысының өзектілігі: Қыпшақ даласында киіз үйде
Шын мәнінде, қыпшақтар мәмлүк тарихының алтын беттерін
Қазіргі кезде Бейбарыс бабамыздың рухын асқақтату барысында істеліп
Сан ғасырлар бұрын қазақ сахарасының оңы мен солында,
Көшпелілер даласын сүйсе, сол далаға таласқан жауы да
Аты аңызға айналған, жаугершілік кезінде тұтқынға түсіп, құлдыққа
Мәмлүктер кезеңіндегі жылнамалар ХІІ-ХҮІ ғасырларда жазылды. Осы кезеңдердің
Диплом жұмысының мақсаты: Моңғол зұлматынан қайғы жеп, қасірет
Міндеті:
-Сұлтан Бейбарыстың қайталанбас тұлға ретінде қалыптасуын көрсету;
-Дүниені дүр сілкіндірген әйгілі саясаткер, мәмілегер ретінде
-Бейбарыс мемлекетінің қалыптасуындағы алғашқы бағыттарды айқындау;
-Бейбарыстың Мысыр мемлекетін яғни, мұсылман әлемін моңғол шапқыншылығы
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы: Мысыр жерін билеген
Тарихнамасы:бұл тақырып жөнінде қаншама жазылған еңбектер бар, бірақ
Жалпы алғанда, мәмлүк дәуіріне қатысты өте бай архивтік
Ал жалпы мәмлүк тарихы, атап айтқанда, Бейбарыс сұлтандығы
Ислам историяграфиясында Бейбарыс туралы «сира»-өмірбаян жанрында жазылған бар
Әбу Мұхасин Юсуф ибн Тәңірбердінің (1409-1470) «Китаб
Осы заманғы араб тарихшылары да мәмлүк тарихын зерттеуде.
Осы тұрғыдан алып қарағанда Қазақстан мен Мысыр арасындағы
Ал, енді «пирамиданың ыстық төсіндегі шаң басқан граниттердегі
Диплом жұмысының құрылымы:
Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланған деректер
І тарау ХІІІ ғ Мысыр мемлекетінің саяси
Мысыр елі және мәмлүктер
Мәмлүк сөзі ислам тарихында үлкен рөл ойнаған «ақ
Жалпы құл базарларында сатылатын әр түрлі ұлттардың өкілдерімен
Тарихшылар мәмлүк әкелуші саудагерлерді сұлтандар қабылдайтынын, олар оған
Мысырда мәмлүктер өздерінің мемлекеттерін құрмастан көп бұрын пайда
Көріп отырғанымыздай, түркі мәмлүктер Мысырда қыпшақтардан көп бұрын
Тулун мен Ихшид әулеттерінен соң Мысырда билікке келген
Шиит – мұсылмандар билігі болған Фатима әулеттерінің билігі
Тарихшылар мәмлүктер үйленуге, ұрпақ қалдыруға ұмтылып отырғандарымен, олар
Бастапқы кезеңдегі мәмлүктер арасында қалыптасқан тәртіп бойынша, олардың
Сонымен қатар, мәмлүктер үйленіп, отау құрғандарымен, олардың ішіндегі
Ұстаздың өзінің мәмлүктеріне әкедей болғандығы сұлтан Байбарыстың 1271
Мәмлүкті сатып алған, одан соң оның бас бостандығын
Мәмлүк дәуірінің тарихшылары өздерінің шығармаларында мәмлүктің бірінші иесінің
Мәмлүктер сонымен қатар өзіне бостандық берген ұстазына ғана
Каир қаласында орналасқан осындай мешіт – медреселердің көбісі,
Мысыр – мәмлүктер билік құрған жер. Ысыр сөзі
Мысыр Атлантика мұхитынан Парсы шығанағына дейін созылып жатқан,
Мысырдың халқы кәзіргі кезде араб тілінде сөйлегенімен Ніл
Тарихшы Абу Салт мысырлықтар туралы «Оларға ләззатқа құмарлық
Ибн Йиас түркі мәмлүктерін көптеп әкелген Мысыр әміршісі
Мәмлүктердің басты міндеттері сұлтанды қорғау, жаумен соғысу, сондықтан
Бұл аралдың бұрынғы аты «Мысыр аралы» Кейін Рауда
1.2 Мәмлүктердің Мысырға саяси билікке келуі
Осы кезден бастап әмірлер Ақтай, Бейбарыс және Балапандар
Сонымен Шажадүр алдымен кресшілерді Мысырдан кетіруге қатысты келіссөздерді
Сонымен сексен күн сұлтандық құрған Шажадүр атабек Айбекпен
Билік басына келген Айбек сұлтанның толық аты-жөні –Иззудин
«Қыпшақтар Айбектің билігінің күшеюіне үлкен еңбек атқарады. Ақтай
Мәмлүктердің айтқанымыздан шықпайды деп сұлтандыққа қойған адамдары-әмір Айбек
Жалпы алғанда, Айбектің сұлтандығы Шамдағы аюбидтердің Мысырдағы мәмлүктерден
Тарихшы Ибн Тәңірберді моңғолдар туралы «олардың жаулап алмаған
Хулагу мен Бағдадты алған соң моңғол әскері алдында
1259 жылдың ішінде Хулагу Мияфарикин, Насибин, Хиран, Раһа,
1259 жылы әмір Бейбарыс бастаған қыпшақ әмірлері Шам
Тарихшылар түркі мәмлүктердің ортақ жау алдында өздерінің арасындағы
Сұлтан Құтыз кешегі «қанжығада көрісетін жаулары»-қыпшақтардың алдынан шығып,
Мәмлүк мемлекетінің іргесін Мұхаммед пайғамбар мұрагерлерінің арасындағы көп
ІІ тарау Сұлтан Бейбарыс тұсындағы мәмлүктік Мысыр
2.1 Сұлтан Бейбарыстың билікке
Шындығында да, дүниені дүр сілкіндірген әйгілі адамдардың ішінде
Араб халқының «Мың бір түнінен» кем түспейтін аңыз-хикаялардан
Жастайынан мәмлүктер арасына түскен Бейбарыс Рауда аралында әскери
Қыпшақ батырының жат жердегі өмір тіршілігі крест жорығымен
Әмір Бадраддин Бектут Атабекидің ауызша айтқан риуаятын Қасым
Кресшілер мен моңғолдар басып алған елді мекендерді азат
-Патша болды-мысыр менен иеменнің еліне,
Билік қылды Ирак, Рум және Нубия жеріне,-деп мәмлүк
Ислам тарихнамасында сұлтан Бейбарыстың қайтыс болуы туралы неше
Аңыздардың бірінде, тарихшы Ибн Ибаридің айтуы бойынша, селжұқ
Ал, тарихшы Бейбарыс ад-Дауадар келтірген келесі бір аңызда
Алайда, сұлтанның көзін көрген тарихшылар Бейбарыс селжұқ түріктеріне
Сұлтан Бейбарыс 1277 жылдың маусым айының соңында 17
Сұлтан Бейбарыс көзі тірісінде «Мені қайтыс болған жерде
Қыпшақ даласының перзенті, тағдырдың күшімен Мысыр жеріне мәмлүк
Сұлтан Бейбарыс қайтыс болған соң халық өздерінің билеушісін
Сұлтан Бейбарыстың отбасы ішіндегі жеке өміріне байланысты аса
Сұлтан Бейбарыс бес рет үйленген. Шахрузурия тайпасының қызына
Екінші әйелі әмір Хусамуддин Берекехан бин Дәулетхан ал-Хауарезмидің
1280 жылы сұлтан Бейбарыстың бәйбішесі әл-Хатун қайтыс болады.
Бір өкініштісі Бейбарыстың жұбайларының бірде – біреуінің аты
Бейбарыс сұлтандық құрып тұрған кезінде ад-Дауадар Кармун ат-Татаридің
Сұлтанның кіші баласы Суламыш 22 жасында қайтыс болады.
Бейбарыс жанұясының одан кейінгі тағдыры, қолда бар материалдар
Мәмлүк – қыпшақ мемлекетінің негізін салушы сұлтан Бейбарыс
Сұлтан Бейбарыс ислам шариғаты тұрған кезде көшпенділер әдет
Тарихшы ас-Саютидің сөзімен айтқанда «иелліктердің қамқоршысы, екінші сұлтан
Мәмлүк династиялары басқарған түркі мемлекетінің басында сұлтан тұратын
Сұлтан аптасына екі рет иеліктерінің тұрғындарының арыздарын қарайтын.
Мәмлүк мемлекетінің қызметкерлері қылыщ иелері және қалам иелері
Жүздік әмірлер - мыңбасылар – қарамағында жүз
Таблхана әмірлері - қарамағында қырық салт
Онбасылар - Олардың қарамағында онсалат атты мәмлүк
Бесбасылар - Бесбасылар сұлтан Бейбарыстың Мысырдағы иеліктерінде
Қатардағы мәмлүктер – Олар екіге бөлінетін. Сұлтан мәмлүктер
Халқа мәмлүктері - Сан жағынан ең көп
Шиһаб-ад-дин Абдул Аббас Ахмад ибн Әли әл-Қалқашанди «Субх
Сұлтанның әйелдерінің бірі сырқаттанып қалған жағдайда сұлтан оның
2 .2 Сұлтан Бейбарыс тұсындағы Мысырдың
Сұлтан Бейбарс ұлы дипломат, сыртқы істерде қаншама мемлекеттермен
Хиджаздың мәмлүк сұлтандығы құрамына енуі сұлтан Бейбарсқа
Экономикалық тұрғыдан алып қарағанда Хиджазды қосып алу мәмлүктерге
Бейбарс заманында мәмлүк иеліктерімен шектес жатқан екі христиан
Сұлтан Бейбарс туған жұрты Алтын Ордамен тікелей дипломатиялық
Билік тізгінін мықтап қолға алған Бейбарыс әр қаланы
Ол сұлтандық билікке қол жеткізген кезде қыпшақ жерлері
Бейбарс билігі кезінде Алтын Орда хандары Иран елхандары
Бейбарс заманында Хулагу хан иеліктерінен түркі тайпаларының өкілдері
Сұлтан Бейбарс 1262 жылы Берке ханға дін өкілі
Бейбарстың елшілері 1262 жылдың қарашасында жолға шығып, Константинополь
Берке хан да Бейбарспен жақсы қарым-қатынас орнатуға ұмтылды,
Батыс тарихшысы У.Муер крес жорықтары жерұйыққа – қасиетті
Сұлтан Бейбарыс 1261 – 1271 жылдар арасында Жерорта
Бекініс алынған соң Бейбарыс қала тұрғындарына аманат жасап
Сұлтан Бейбарыс татарлардың кресшілермен одақ құрып, Алеппо маңындағы
Крес көтерушілерінің иеліктеріне қарсы үздіксіз соғыс жүргізген сұлтан
Сұлтан Бейбарс Шам елдеріндегі христиан иеліктері мен қазіргі
Византия императорының сұлтан Бейбарстың Алтын Орда ханы
Жан – жақтан ғалымдар мен білім талап етушілердің
Сұлтан Бейбарыстың саяси, әскери, әлеуметтік өмірінің маңызды жақтарын
Сол заманда өмір сүрген тарихшылар Ибн Халакан сұлтанның
Солай болғанымен, мәмлүктердің арасынан хатшылық пен тарихты зерттеумен
Мәмлүк дәуірі кезінде металлдан бұйым жасау, темір өңдеу
2.3 Сұлтан Бейбарыс және
“Мәдени мұра” бағдарламасы аясындағы ұшан-теңіз шаралардың арасында шет
Осы тұрғыдан алғанда мұсылман әлемінде шашырай орналасқан қазақ
Сапар нәтижесі бойынша Қазақстан Дамаск қаласында Әбу Насыр
Дамаск мен Каирде болған кездесулер барысында Е.Ертісбаев Сирия
Елбасы ұлтымыздың ұлы перзенті, Мысыр еліне ХІІІ ғасырдағы
Сұлтан Бейбарыс жайында көркемсуретті фильм 1990 жылы түсірілді.
Сирия- ежелгі замандардан-ақ Жерорта теңізінің шығыс қапталында батысынан
Ертеңгі күннен –ақ тағылымды тарих Елбасының Египеттегі сапарын
Араб мемлекеттері лигасындағы кездесулер кезіндегі еліміздің Сыртқы
Барлық ортағасырлық мұсылман тарихшылары “Бейбарыс Қыпшақ даласында, Еділ
Сонымен қатар тарихшы ан-Нуайри (1331 ж. қайтыс болған)
Ортағасырлық араб тарихшыларының басым көпшілігі Бейбарыс атын арабша
Алайда жалпы ғылыми қолданыста “Бейбарыс” қабылданған. Ислам энциклопедиясында
Ортағасырлық тарихшы Ибн Айбек ад-Дауадари өзінің “Ад-дурра аз-закия
ХІV ғасырда өмір сүрген мысырлық тарихшы әл-Аини: “Иқду
Тарихшы ан-Нуайри: “Ержүрек, көпшілік құрметтейтін, саясаты әдемі, айлалы
Бейбарыс заманында өмір сүрген және оның қол астында
Бейбарыс өзінің өсиеті бойынша Дамаск қаласы қамалының ішінде
ІІІ. «Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбын мектепте оқыту әдісі.
3.1 «Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбын мектепте оқыту.
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі:а) Шығыс пен Батыстың кіндігі болған Мысыр елінің
ә)Сұлтан Бейбарыстың балалық шағын әңгімелеу;
б) Қолбасшылық қабілетін ашып көрсету;
в) Мысыр елінің гүлденіп, өркендеуіне қосқан үлесін түсіндіре
Тәрбиелілігі: а)Бабамыздың өз елінде емес, өзге елде 17
ә) Оқушыларға азаматтық тәрбие беру:
Дамытушылығы: а)Қаламға ілікпей, көзге түспей қалған жәйттерді зерттеу
ә) Жеке тұлғаның іс-әрекетіне, обьективтілігіне баға беру, бақылау;
б) Оқушының оз бетімен жұмыс істеуінедағдыландыру:
Айдары:
Бұрынғы дәстүрді, бұрынғы жасалған ерліктерді білмей, қадірлемей тұрып,
Бауыржан Момышұлы
Сабақтың түрі: Шығармашылық ізденіс сабағы.
Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, кеспе қағаздары, ТСО құралдары, топтастыру
Көрнекілігі:
Карта(саяси)ХІІІ-ХІҮ ғ.ғ;
Кесте (тұлғалық кесте);
Бейбарстың бейнесі;
Кітап көрмесі;
Бейбарыс ескерткішінің ашылу сәтін видеодан көрсету.
Сабақтың жоспары:
Ұйымдастыру; оқушылармен сәлемдесу, түгендеу.
Жаңа сабақ:
Мәмлүк сөзін талдау.
Бейбарстың балалық шағы.
Қолбасшының қабілеті.
Мысыр мәдениеті.
Ұлылыққа тағзым.
Бекіту жұмыстары.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
1 топ: Тарихшылар.
2 топ: Әдебиетшілер.
3 топ: Зерттеушілер.
Үш топтың көмегімен жаңа сабақта алатын мәліметтерді талдаймыз.
«Мәмлүк» сөзінің мағынасын талдау.
1 топ. Тарихшылар:
Батыс тарихшылары мәмлүктерді әскери бөліміне қарай «бахри» және
2 топ. Әдебиетшілер:
ХІІІ ғасырда Мысырдың мемлекет басына мәмлүктер (араб тілінде
3 топ. Зерттеушілер:
Мәмлүк қыпшақтары ХІІ-ХІІІ ғасырларда Арабстан (Мысыр, Ислам, Месопатамия,
ІІ тақырыпша. «Бейбарстың балалық шағы»
1 топ. Тарихшылар:
«Бейбарыс қыпшақ даласында туған, көзі көгілдірдеу еді»,-деп жазады
2 топ. Әдебиетшілер:
Мәмлүктердің Египетті билеген төртінші сұлтаны (1260-1277жж.). Әкесінің аты
3 топ. Зерттеушілер:
Бейбарыс туралы жазбаларда, оның қыпшақ елінен, алшын тайпасынан,
«Қолбасшылық қабілеті»
1 топ. Тарихшылар:
Тарихи мәліметтерге қарағанда, Араб елдері ішінде, мұсылман елдерінде
2 топ. Әдебиетшілер:
Дамаскінің шаһарбасы 800 дирхемге сатып алды. Қарындасы ағасынан
Аналық мейірімінің арқасында еркіндік алған Бейбарыстың бақыты енді
3 топ. Зерттеушілер:
Он жеті жыл бойы Египет пен Сирияны кресшілер
Бірде үлкен ұлы Сайд әкесіне даярланған дастарханның үстіндегі
1227 жылы уәзірі Қалауынды Меккеге апарып, Алланың қасиетті
Қалауын ант су ішеді. Жолай Дамаскіге соғады. Оны
Сөйтіп 7 күннен кейін Бейбарыс дүниеден өтті. Ол
Қыпшақтан шыққан мәмлүктер әулеті Египетті 1250-1517 жылдардың аралығында,
«Мысыр мәдениеті» Видеофильм
1 топ. Тарихшылар:
Бейбарыс сұлтан тағына отырысымен әр шаһардың қорғанысын нығайтып,
2 топ. Әдебиетшілер:
Мәмлүктер кезеңі Мысыр мен Шам үшін аса жоғары
Араб тіл білімпаздары қыпшақ тілін оқып үйренуге деген
3 топ. Зерттеушілер:
17 жыл 2 ай 12 күн әмірлік еткен
Аяқ-табақ тасушылар да, тағам дәмін татып білушілер де,
Каир әйелдерінің бұзақы әрекеттеріне қарсы қатаң заң қабылданған.
Мұғалімнің қорытуы: «Ұлылыққа тағзым»
Бейбарыс 1225 жылы дүниеге келіп, 10 жасында ата-анасынан
1277 жылы 54 жасында өзінің уәзірі Қалауынның қолынан
Алматылық мүсінші Қ.Хакимов пен сәулетші Қ. Жарылғаповтың еңбектерімен
2000 жылы қыркүйек айында Бейбарыс сұлтанның туғанына 775
Бекіту жұмыстары.
І 5 жолды өлең құрастыру.
Бейбарыс
Саясаткер, қолбасшы.
Қорғады, күресті, жеңді.
Бейбарыс қыпшақтың қаһарманы.
Сұлтан.
ІІ Топтастыру.
ІІІ Кестені толтыр.
ІҮ Инсерт
2. Топтастыру стратегиясы.
3. Кестені толты:
Жылдар
Өмірі Қолбасшылық қабілеті Қандай елдермен байланыс болды
4. Инсерт стратегиясы:
Білемін Білгім келеді Үйрендім Жаңа білдім
Қыпшақ екенін
Арабтар жаулап алғанға дейін
Атырау өңірінде туып өскенін Туғандары болды ма?
Қайда жерленді?
Әкесі, шешесі туралы? Ерлік жасады, өжеттігі, сезімталдығын, білімділігін,
Ескерткіш орнатылды.
Мешіт бар, т.б
Мәмлүк-бас бостандығы жоқ адам, кейін қоғам талабына сай
Халифат-бірнеше мемлекеттің бірігуінен пайда болған империя.
5. Тест сұрақтары:
Үйге тапсырма:
Бейбарыс жөніндегі өтілген материалды пысықтап келу.
«Менің қиялымдағы Бейбарыс» деген тақырыпта эссе жаз.
Қыпшақтар тақырыбын қайталау.
Пайдаланылған әдебиеттер:
«Атырау» энциклопедиясы-«Б»-Бейбарыс
«Қазақстан» энциклопедиясы.
«Атырау» газетінің 2000 жылғы жинағы.
Бейбарыс-поэма-диалог, авторы А.Ершуов.
«Бөрте-Шыңғысханның жұбайы» кітап.
«Таңғажайып Бейбарыс» авторы Өтеген Жүсіп.
Тест
«Мәмлүк» сөзінің мағынасы.
А) құл
В) адам
С) періште
Д) сұлтан
2. Сұлтан жарлығымен тағайындалатын тәртіп істері бойынша әкім
А) хажиб
В) уали
С) фарсах
Д) факиһ
3. С.Бейбарыс заманындағы мемлекеттік тіл.
А) қыпшақ
В) үнді
С) моңғол
Д) түркі
4. Мәмлүктер билік құрған жер
А) Мысыр
В) Алжир
С) Аравия
Д) Иран
5. С.Бейбарыс кімнің қолынан қаза тапты.
А) ұлы Сайдтың
В) уәзірі Қалауынның
С) Аюби әулеті мұрагерлерінің
Д) Айбек сұлтанның
6. С.Бейбарыс қай рудан шыққан
А) Беріш
В) Теле
С) Қыпшақ
Д) Найман
7. Мәмлүктер Мысыр мен Шамды неше жыл билеген.
А) 300 жыл
В) 250 жыл
С) 275 жыл
Д) 220 жыл
8. Мәмлүк мемлекетінің абыройын ақақтатқан, дипломат, ғұлама тұлға
А) Айбек сұлтан
В) С.Бейбарыс
С) Ибн-Хаукал
Д) Ибн-Хариб
9. С. Бейбарыс бала кезінде Дамаскіде неше дирхемге
А) 800 дирхем
В) 900 дирхем
С) 700 дирхем
Д) 1000 дирхем
10. С.Бейбарыс Египетті билеген нешінші сұлтан.
А) бірінші
В) екінші
С) үшінші
Д) төртінші
11. С.Бейбарыс билік құрған жылдар
А) 1260-1273 ж.ж
В) 1240-1257 ж.ж
С) 1250-1260 Ж.Ж
Д) 1260-1277 Ж.Ж
12. С. Бейбарыстың неше баласы болған.
А)1
В)2
С)3
Д)4
13. С.Бейбарыс Қазақстанның қай өңірінің тумасы
А) Батыс Қазақстан
В) Шығыс Қазақстан
С) Солтүстік Қазақстан
Д) Оңтүстік Қазақстан
14. Мәмлүктер Египетті қай жылдар аралығында биледі.
А) 1260-1307 ж
В) 1260-1517ж
С) 1250-1517 ж
Д) 1250-1511 ж
15. С.Бейбарыс ел билеу дәстүрінде әмірлік еткен мерзім
А) 17 жыл
В) 16 жыл
С) 15 жыл
Д) 14 жыл
16. С.Бейбарыс қай жылы дүниеге келген
А) 1223ж
В) 1225 ж
С) 1226 ж
Д) 1227 ж
17. С.Бейбарыс туралы 1990 жылы «С.Бейбарыс» атты фильмде
А) Д.Жолжақсынов
В) Н.Жантөрин
С) А.Әшімов
Д) С.Мұхамеджанов
18. 2000 ж С.Бейбарыстың неше жылдығы атап өтіледі.
А) 775жылдығы
В) 776 жылдығы
С) 770 жылдығы
Д)700 жылдығы
19. С.Бейбарыс-..........?
А) дипломат
В) қолбасшы
С) саясаткер
Д) бәрі дұрыс
20. Орыс жазушысы Морис Симошенконың 1967 жылы мәмлүктер
А) «Жусан»
В) «Жалбыр»
С) «Қыпшақ періштесі»
Д) «Сұлтан»
21. С.Бейбарыс ескерткіші қайда орналасқан
А) Дамаскіде
В) Сирияда
С) Алматыда
Д) Каирде
22. С.Бейбарыс туралы жалғыз фильмнің режиссері.
А) Б. Мансуров
В) Н.Жантөрин
С) Е. Бекмамбетов
Д) С. Смайлов
Жауаптары:
1. а
2. в
3. д
4. а
5.в
6. д
7. в
8.в
9. а
10. д
11. д
12. в
13. а
14. с
15. а
16. в
17. в
18. а
19. д
20.а
21. в
22. а
«Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбы сыныптан тыс жұмыста
«Атажұрт» ойыны
Тарих сабағында ойын сабақтарын өткізудің тұрлері мен тиімділігі.
Сабақ – мектепте оқушыларға білім және тәрбие берудің
Қазіргі білім беру саласына мемлекеттік білім стандартының енгізілуіне
Тарих пәнін оқытудың басты міндеті – жас ұрпақты
Осы міндетті орындаудың бір жолы – оқушыларды топқа
Әрбір оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру, ойлау, еңбек
Оқыту барысында қолданылатын көптеген педагогикалық ой – тұрлерінің
Ойын ешқашан білімнің мазмұны мен құнын төмендетпейді, қайта
Иммитациялық (қимыл – қозғалыс)
Проблемалық (Тақырыптық)
Сюжеттік (Драма, иницинироыка)
Ситуациялық
Творчестволық
Рольдік (ережеге бағынбайтын)
Рольдік (ережеге бағынатын)
Іскерлік (басқару, әкологиялық)
Ұжымдық (командалық)
Жарыс сайыс (топтық)
Нәтиже көрсету ойыны т.б. болып бөлінеді/32/.
Тағы бір ойын сабағының басты тұрі дискуссиялық ойын
«Дөңгелек үстел» - бұл белгілі бір оқушылар тобы
«Әксперимент комиссиясының отырысы» - мұнда оқушылар 4 –
«Форум» - бұл ойын жоғарыда аталған ойындарға ұқсас,
«Симпозиум» - бұл пікірталас ойынында топ жетекшісі өз
«Дебат» - қарама – қарсы екі команданың жарыссөзі
«Акыариум техникасы» - бұл ойын техникасы екі шешімі
Проблеманы шешу барысында сынып мүшелерінің барлығының көзқарастарының біркелкі
Ал бұл ойындардың жүргізу әдістемесі төмендегідей:
Ойынның мәні мен мазмұнын ашу.
Ойынның мақсатын анықтау.
Ойынның тұрі мен формасын анықтап алу.
Ойын шартын жасап, түсіндіру.
Ойын ұйымдастыру барысындағы мұғалімнің ролі.
Оқушының іс-әрекеті.
Ойынды бақылап, қорытынды жасау.
Ойын соңында ойын барысындағы кемшіліктер мен ойынның қорытындысын
Аталған ойын тұрлерін ойын сабағында қолдау өте тиімді
Менің алып отырған тақырыбым бойынша арнайы сағат саны
Ойынның мақсаты:
Білімділік: «Сұлтан Бейбарыс-Мысыр билеушісі» тақырыбын бекіту,оны қайталай
Тәрбиелік: Оқушыларды елсүйгіштікке, ғұлама тұлғаларды қадірлеп,
Дамытушылық: Оқушылардың ізденушілік, зерттеушілік әрекетін дамыту, дағдыландыру.
Көрнекілігі: Сұлтан Бейбарыс портреті, қаттама, қанатты сөздер, кітаптар,суреттер.
Өту әдісі: Тест сұрақтары, сұрақ-жауап.
Ойынның барысы:
Ұйымдастыру кезеңі;
Ойынның мақсаты мен жоспарын айту;
Ойынды бөлімдер бойынша өту;
Сыныпты топқа бөлу арқылы жарыстыру;
Тиянақсыз ойларды толықтыру;
Бағалау және пысықтау;
Қорытынды:
Мазмұны:(Оқушылардың назарын аудара отырып, Бейбарыстың монологынан үзінді оқу).
Көлкіген көлдер, көлбеген таулар нар мүсін,
Жөргегім болған киелі топырақ, армысың!
Қай қылышты қыпшақтың өрге өр ұрпақ құлақ тос
Өлкемде өскен бармысың!
Даңғайыр далам, төсіңнен ерте жұлындым.
Кеткен жоқ естен тұрқырап қалған құлын күн,
Көтерсе-дағы аспанға мені арабтар.
Сағынып сені сарғайып өткен ұлыңмын.
Тарихта теңдесі жоқ дара тұлға Сұлтан Бейбарыс тек
Бүгін біз осы кезге дейінгі өтілген сабақта тест,
Сыныпты екі топқа бөлеміз.
І топ
І Өткел. (ұпай-10)
С.Бейбарыс қай тайпадан шыққан? (Қыпшақ)
С.Бейбарыс мәмлүктердің нешінші сұлтаны? (төртінші)
С.Бейбарыстың әкесінің аты? (Жанақ)
С.Бейбарыс қай қалада құлдыққа сатылады? (Дамаск қаласында)
С.Бейбарыс Мысыр елін неше жыл билеген? (17 жыл)
С.Бейбарыс өмірбақи қай тілде сөйлеген? (Қыпшақ)
Бейбарыс сұлтан болып қай жылы жарияланды? (1260ж)
С.Бейбарыс кезінде қандай ірі жорықтар болды? (крест, моңғол
Кімнің қолынан қаза тапты? (уәзірі Қалауынның)
М.Симошенконың «Жусан» повесті бойынша қандай кино түсірілді? (Бейбарыс)
ІІ топ
І Өткел. (ұпай-10)
С.Бейбарыс қай рудан шыққан? (Беріш)
С.Бейбарыс неше жасында таққа отырды? (37 жасында)
С.Бейбарыстың анасының аты? (Әйек)
С.Бейбарыс неше дирхемге сатылып жіберіледі? (800 дирхем)
Мәмлүктер Мысыр елін қай уақыт аралығында биледі? (1250-1517
С.Бейбарыс тұсындағы мемлекеттік тіл? (түрік)
С.Бейбарыс неше жасында өмірден өтті? (54 жасында)
С.Бейбарыс қандай елдермен дипломатиялық байланыс жасады? (Египет, Сирия,
1990 жылы шыққан «Бейбарыс» фильмінде Бейбарыс ролін сомдаған
С.Бейбарыстың 775 жылдығы қай жылы атап өтілді? (2000
Өткелден көп ұпаймен өткен топтарды айту.
ІІ Белес (20 ұпай-көп ұпайы бар топтан бастау)
І топ
Сұлтанның туған жері туралы ортағасырлық араб тарихшылары Бейбарыс
С.Бейбарыс құлдыққа қандай шапқыншылық нәтижесінде сатылып кетеді? (моңғол
С.Бейбарыс 800 дирхемге сатылады. Ол 12 күміс дирһемге
ІІ топ
Крест көтерушілердің иеліктеріне қарсы үздіксіз соғыс жүргізген Сұлтан
«Бейбарыс қыпшақ даласында туған, көзі көгілдірдеу еді»,-деген сөздердің
Бұдан сегіз ғасырға жуық бұрын қатал тағдыр Мысыр
ІІІ Бекет
Сандар сөйлейді. (10 балл)
І топ
А) 1250-1517 ж.ж (Мәмлүктер мемлекеті)
В) 1225 жыл (Сұлтан Бейбарыс дүниеге келген уақыт)
С)1240 жыл (Сұлтан Бейбарыс құлдыққа сатылады)
Д) 1261 жыл (Сұлтан Бейбарыс Мысырдағы арабтар көтерілісін
Е) 1263 жыл (Алтын Ордамен қарым -қатынас орнатады)
ІІ топ
А) 1266 жыл (Сұлтан Бейбарыс жезөкшелік пен шарап
В) 1268 жыл (Сұлтан Бейбарыс Антиохия әмірлігін бағындырады)
С) 1269 жыл (Сұлтан Бейбарыс қажылыққа барады)
Д) 1277 жыл (Сұлтан Бейбарыс қайтыс болады)
Е) 1260-1277 ж.ж. (Сұлтан Бейбарыстың билік еткен жылдары)
2. Адам аттары. (10 балл)
І топ
1. Бейбарыс
2. Қалауын
3. Айбек
4. Нуриддин Али
5. Бейбарысұлы Сайд
6. Шағбанұлы Салахуддин Қажы
ІІ топ
1. Әйек
2. Жамақ
3. Шажарад
4. Бебарысұлы Ахмет
5. Ибн Шаддад
6. Шыңғыс хан
Адам аттары бойынша кім екендіктерін табулары тиіс
3. Жер-су аттары. (карта 10-балл)
1. Яксарт, Сейхун- (Сырдария)
2. Египет- (Мысыр)
3. Сирия, Иордания, Ливан, Израйль және Палестина- (Мысыр
4. Иерусалим-(Құдыс)
1.Қубба ас-Сахра-(Жартас күмбезі)
2. Шауғар-(Түркістан)
3. Жейхун, Оқыс-(Амудария)
4. Мараканда-(Самарханд)
ІҮ бөлім. Жерұйық.
А)Мұсылман тарихшылары мәмлүктер туралы.
А) «Ниһайа ал-араб фи фунун ал-адаб», (Мәмлүк тарихы)-Ан-Нуайри
В) «Ас сулук ли-маьрифати дуал ал-мулук»,(Патшалардың елдерін тану
С) «Туфһа ал-мулукия фи ад-даула ат-туркия»,(Түркі мемлекеті туралы
Д) «Нузһа ал уммам фи ал-аджайбула ал-хукм»,(Ғажайыптар мен
А) «Ағиан ағ-асыр».(Ғасыр аксүйектері)-Ибн Айбек ас-Сафади
В) «Буқуд ал джуман фи тарих аһл аз-замаан»,
С) «Ал бидая уа ан-ниһайа», (Басы және соңы)-Ибн
Д) «Казу ад-дара уа джами ал-ғарар», (Меруерт
(оқушылар еңбектің авторын немесе қазақша баламасын табуы тиіс)
Б)Терминологиялық сөздік
(оқушылар қойылатын термин сөздердің ережесін тауып, сол үшін
Ақтіс-араб жылқыларынан бөлек Дешті Қыпшақ, Рүмнен әкелінетін төзімді,
Атабек-әскер басы, мәмлүк мемлекетіндегі сұлтаннан кейінгі үшінші маман
Бундұқтар-сұлтанның немесе әмірдің бұндұқ деген қаруын алып жүретін
Ғұлам-мәмлүктің қару тасушысы.
Динар-Бейбарыс заманындағы алтын динарлардың салмағы 70 гр. Таза
Диуан-мәмлүк мемлекетіндегі басқару мекемесі. Уәзір, әскер және т.б
Жашангир-сұлтан ішетін астың дәмін алушы.
Копт-мысырлық христиандар
Манжаник-мәмлүктердің тас атқылайтын қондырғылары.
Наиб-сұлтанның орынбасарлары.
Хасак-мәмлүктер салты бойынша қабылданған протоколдық тәртіпке сәйкес бас
Ү бөлім. «Алтын сандық»
Сандықтың ішіне салынған сұрақтарды 2 топ алып, жауап
ҮІ бөлім. Қорытынды.
«Сұлтан Бейбарыс-мысыр билеушісі» атты қайталау сабағымызды қорытындылаймыз. Топтардың
Иә, оқушылар «Тарихты тыңдау –ұлы ғибрат» -деп, Сұлтан
Сөз соңында түркі тарихының құрамдас бөлімі болып табылатын
1-асық. «Қысық көз ұландар, қолдарына қару тиген соң,
2-асық. «Ел-қылыш пен шешіммен немесе тату
3-асық. Сұлтан Бейбарыс көзі тірісінде «Мені қайтыс
4-асық. Атырау қаласынды бой қөтерген ескерткіштің биіктігі
5-асық. Сұлтан Бейбарыстың жұма мешіті қай қалада орналасқан?
6-асық. Мәмлүк дәуірі кезінде металлдан бұйым жасау, темір
Табло
Атырау қаласынды бой қөтерген ескерткіштің биіктігі астыңғы тұғырымен
Египет пирамидасы бейнеленген.
Суреттегі мазар туралы не айта аласың?
(Сұлтан Бейбарыстың Дамаск қаласындағы мазары)
3. «Мен кресшілер, Хулагу әскерлерін көріп едім, мұндай
4. Сұлтанның ерекше жағдайларда халық алдына салтанатты түрде
(шеру)
5. Араб елдеріндегі өздерін Пайғамбардың тұқымдары санайтындар. Арабиар
6. Сұлтан Бейбарыстың қай жерінде кемістігі болған?
ҚОРЫТЫНДЫ
Бейбарыс сұлтан... Баршаға кейінгі уақытта ғана танымал
Бейбарыс тұлғасының әлемді тамсандырғаны соншалық оны меншіктеуге ұмтылғандар
Оның туған жылы туралы 1223, 1225 деген екі
Мәмлүктер әскері негізінен түркі тектестермен тау халықтарынан құралған
Сұлтан Бейбарыстың отбасы ішіндегі жеке өміріне байланысты аса
Сұлтан Бейбарыс бес рет үйленген. Шахрузурия тайпасының қызына
Екінші әйелі әмір Хусамуддин Берекехан бин Дәулетхан ал-Хауарезмидің
Бір өкініштісі Бейбарыстың жұбайларының бірде – біреуінің аты
Бейбарыс сұлтандық құрып тұрған кезінде ад-Дауадар Кармун ат-Татаридің
Египетте біраз жылын өткізген ағылшын шығыстанушысы Э. У.
Египеттің осы заманғы тамаша ғалымы, классик жазушысы Таха
Бейбарыс заманында өмір сүрген тарихшы Вильгельм Тайпольский де
Иә, Бейбарыс жайлы осындай классикалық дүние өткен заман
Ойымды қорытындылай келе Бейбарыс сұлтанның ұлы тұлға, талантты
Қолданылған әдебиеттер.
1. Қайрат Сәки. «Қыпшақ мәмлүктер» Астана:
Қайрат Сәки. Пирамида үстіндегі киіз үй немесе
Астана : «Фолиант»-2000, 260, 312, 322
Көмеков Б, Сәки Қ. Бейбарыс сұлтан. Тарих,
Жанайдаров.О.Ежелгі Қазақстан әфсаналары.-Алматы: «Аруна»,2008, 127-133 бет
Әдірахманов. С. «Әз-Зәкір Бейбарыс сұлтанның ғұмырнамасы», орысшадан аударылған.
Жұртбаев Т. Дулыға: Көне түркі батырлары туралы тарихи
Жұртбаев Т. Дулыға : Көне түркі батырлары туралы
Айдаров Ғ., т.б. Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі.
1971, 21 бет
Аджи М. Европа, тюрки, Великая степь. Москва, 1998,
Ахинжанов С.М Кыпчаки в средневековой истории Казахстана. Алматы,
Абу-л-Фазл Бейхаки. История Масуда. Ташкент., 1962, 104 бет
Бартольд. Тюрки. Алматы, 1999, 105 бет
Бартольд.В.В Кыпчаки, Т-5,Москва.,1968, 550 бет
Басканов Н.А. Тюркские языки. Москва, 1978, 146-148 бет
Босфорт.К.Э Мусульманские династии: справочник по хронологии и генеологии-Москва.,
Василев.Д.Д История Востока в 2-х т.т Т.1 Любительское
История Востока Т.2 Восток в средние века. Москва,
История стран Азии и Африки в средние века
Историография стран Востока: Проблемы и факты. Москва., 1977,
Гумилев. Л.Н Көне түріктер Алматы, «Білім» 1994, 81
Кочевники. Эстетика.ред. баспа Алматы, 1993, 77 бет
Конрад Н.И. Запад и Восток. –Москва, 1966, 112
Корошин.М Бейбарыс (Эпоха и личность).Москва, 1987, 112
Көмеков.Б.Е. Арабские и персидские источники по истории кипчаков
Кляшторный С.Г. Кыпчаки в рунических памятниках. Ленинград.,
Кляшторный С.Г. Кыпчаки. Ленинград., 1986, 154
Кюнер Н.В. Китайские известия о народах Южной Сибири,
Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов, относящихся к истории Золотой
Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов. Дипломатические отношения Золотой Орды
Мец. А. Мусульманский Ренессанс. Москва., 1973, 56 бет
Плетнова.С.А. Кочевники средневековья. Москва., 1986, 61 бет
Певзнер С.Б. Икта в Египте в конце ХІІІ-ХІҮ
История народов Восточной и Центральной Азии с древнейших
Заборов.М.А. Крестоносцы на Востоке. Москва., 1980, 156 бет
Семенова Л.А. Из истории фатимидского Египта. Москва., 1984
Семенова. Л.А. Салах ад-дин и мамлюки в Египте.
Қазақ совет энциклопедиясы. – Алматы. 556 бет
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 1 – 10
Маргулан А.Х. Казахское народное прикладное искусство. Алма –
Ата, 1986, 6-7 бет
Ескі түркі жазба ескерткіштері туралы зерттеулер. Алматы, 1983,
Сулейменов. О.О. АЗ и Я. Алматы, 1992. 73-74
Сәки Қ. «Сұлтан Бейбарыс» // Қазақ әдебиеті 7.11.2003
Қадір Жүсіп. «Бейне, Сұлтан Бейбарыс туралы» //
Әбдрахманов. С «Бейбарыс сұлтанның өмір тарихынан бір үзінді»
Әбдірахманов С. «Бейбарыс қаһармандылығы мен кеңпейілділігі»
Айжанбайқызы Г. «Бейбарыс туралы әфсана» //Аргументы и факты
Сәки Қ. «Туған жердің топырағы» //Қазақ өркениеті -2008-№5
Самрат Ж. «Көненің көзіндей көркем ел» //Қазақстанның ғылыми
Әлімжан Құртаев. «Бір уыс топырақ» //Егемен Қазақстан. 2008,
Қайыржанова Е. «Сұлтан Бейбарыстың мемлекет пен құқық
Қайыржанов Е. «Сұлтан Бейбарыстың қоғамдық тәртіп үшін күресі
Айтжанбайқызы Г. «Сирияны сақтаған Бейбарыс» //Айқын-2007. №213-15
Қосымша1
Қосымша2
Қосымша 3
Қосымша 4
Қосымша 5
Қосымша 6
Қосымша 7
Сұлтан Бейбарыстың ролін сомдаған актер- Н.Жанторин
19
80
Бейбарыс
Дипломат
Құл
Сұлтан
Мәмлүк
Қолбасшы
Ғұлама адам
Діндар
Саясаткер
