TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

ЖОСПАР


Кіріспе ....................................................................................................................3

1 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ

1.1 Инвестициялық жобаларды тиімді ұйымдастыру –

инвестициялық тартымдылықты арттыру негізі .................................................5

1.2 Инвестицияның экономикалық тиімділігін арттырудағы инвестицияларды басқарудың маңыздылығы ...................................................................................10


2 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ

2.1. Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері ..............................................13

2.2. Инвестицияларды бағалау әдістерін тәжірибе

жүзінде қодану ......................................................................................................15

2.3. Альтернативті инвестициялық жобаларды бағалау ...................................17


3 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУДЫҢ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАДА ДАМУЫН ТАЛДАУ

3.1 Жоба бойынша инвестициялаудың тиімділігін талдау және бағалауды «Бона» ЖШС мысалында талдау ....................................................................... 23

3.2. Қазақстанда инвестициялық жобаларды бағалаудағы әлемдік тәжірибені қолдану ерекшеліктері .........................................................................................32

Қорытынды ...........................................................................................................37

Қолданылған әдебиеттер тізімі ...........................................................................39

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 38 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР

Кіріспе ....................................................................................................................3

1 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ

1.1 Инвестициялық жобаларды тиімді ұйымдастыру –

инвестициялық тартымдылықты арттыру негізі .................................................5

1.2 Инвестицияның экономикалық тиімділігін арттырудағы инвестицияларды басқарудың маңыздылығы ...................................................................................10

2 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ

2.1. Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері ..............................................13

2.2. Инвестицияларды бағалау әдістерін тәжірибе

жүзінде қодану ......................................................................................................15

2.3. Альтернативті инвестициялық жобаларды бағалау ...................................17

3 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУДЫҢ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАДА ДАМУЫН ТАЛДАУ
3.1 Жоба бойынша инвестициялаудың тиімділігін талдау және бағалауды «Бона»
3.2. Қазақстанда инвестициялық жобаларды бағалаудағы әлемдік тәжірибені қолдану ерекшеліктері
Қорытынды ...........................................................................................................37

Қолданылған әдебиеттер тізімі ...........................................................................39

Кіріспе

“Қазақстан өз азаматтары үшiн өмiр сүрудiң жоғары стандартын жасай
Осындай бәсекеге қабiлеттi ұлттық тұрақты экономиканы қалыптастырудың негiзi экономиканың
Нарықтық қатынастардың дамуымен қатар барлық ұйымдық-құқықтық кәсіпорындардың қаржылық-шаруалылық тәжірибесінде
Осы айтылғандар кәсіпорындар тарапынан қазіргі заман талаптарына, нарықтық экономика
Сонымен қатар, инвестициялық саясат жобаларды қаржыландырудың оңтайлы көздерін тартуды,
Осы аталған инвестициялық саясатты жүзеге асыруда ең алдымен инвестициялық
Сондықтан мен, курстық жұмысымның тақырыбын «Инвестицияның экономикалық тиімділігін бағалау»
Қазақстан экономикасына шетел инвестицияларын тартудың қазіргі беталысы мен заңдылықтары
Курстық жұмысының мақсаты: Қазақстан республикасының экономикасына тартылған инвестицияларды талдау
Курстық жұмысының міндеттері:

-шетел инвестицияларын тартудың қажеттілігін анықтау;

-«инвестиция» терминінің мәні мен қызметін талдау;

-шет елдерінің инвестициялық саясатын зерттеу;

-инвестициялық жобаны бағалау тәсілдерін талдау;

-шетел инвестицияларын тарту мақсатына арналған мемлекеттік шараларды сұрыптау.

1 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ

1.1 Инвестициялық жобаларды тиімді ұйымдастыру –

инвестициялық тартымдылықты арттыру негізі

Инвестициялық жобалау дегеніміз техника – экономикалық негізі бар (сызулар,
Жоба – бұл техникалық материалдар(сызба, есептер, жаңа құрылған гимараттардың
Ең алдымен өндірістік бағытта инвестициялық жобаны өндеу ұзақ мерзім
Инвестициялық жобаны нарыктық көрсеткіштердің көмегімен тиімді бағалау үшін жұмыстын
Жобаны қаржыландыратын инвесторларды процестің жасалуы емес, оны өткізуден алатын
Жобамен жұмыс істеу мезгілінің басталуы мен аяқталуы құжатты түрде
Жобаның басталу кезінен өтімділік кезеңге дейінгі уақыт аралығы инвестициялық
Инвестициялық циклды 3 топқа бөлуге болады. Оның әркайсысының өз
нвестицияға дейінгі- бастапқы зерттеулерден инвестициялық жобаны қабылдау шешіміне дейін,
ивестиция кезеңі- келісім- шарт жасау кезеңі

өндірістік- кәсіпорынның немесе объектінің шаруашылық қарекет ету кезеңі.

Инвестициялауға дейінгі және инвестициялау кезіндегі этаптар инвестициялық жобалау облысына
Инвестицияға дейінгі кезде болашақ объектіні жобалау қарастырылады. Кәсіпорын инвестиция
Жобаның алғашкы кезінде күтпеген жағдайларды ескеруге болады. Ол үшін
Екінші инвестициялық кезенде жоба мыналарды енгізеді:

жобалық кәсіпорынды таңдау;

жобалық сызуларды және модельді объектілерді дайындау;

жобалық және құрлыстық жұмыстын алдын – ала жоспары;

деталдық жоспарлау және спцификация;

құрлыстық орындардын сызбасы.

Осы кезеңде бас мердігер және субмердігер тағайындалады. Мердігерлер мен
Инвестициялық кезеңде орындалған көп нұсқаулы есептер нақты жобаны, оның
Жобалау үрдісін 2 кезеңге бөлуге болады:

жоба алдындағы;

нақты жобалау.

Жобалау алдындағы кезең инвестиция салудың алғы шарттарын жасайды. Дәл
Нақты жобалау өзі екі кезеңді енгізеді:бастапқы және соңгы жоба.
Өндірістің техника-ұйымдастырушылық дәрежесінің көтерілуі соның ішінде: еңбек,еңбек құралдары және
Барлық жалпы көрсеткіштер жиынның технкалық және ұйымдастырушылық тиімділігін сипаттайтын,
Еңбек өнімділігінің, еңбекақы қоры жоғарылауы;

Материал қайтарымдылығының өсуі (материалдар шығынын азайту);

Негізгі қор қайтарымдылығын көтеру;

Айналым коэффициентінің артуы;

Өнім көлемін жоғарылату;

Өнімнің өзіндік құнының төмендеуі;

Қаржылық тұрақтылық жағдайын көрсеткіштерін жоғарылату;

Инвестициялық мүмкіншіліктерді қолданудың экономикалық тиімділігі барлық материалдық салаларға ортақ.
Жобалау үрдісіндесінде болашақ объектінің негізгі мәселелері шешіледі. Олар: өз
Тәжірибеде кәсіпорынның жобасын жасау, өндеу кезінде мынандай бөлімдерді өзіне
түсіндірмелі хат;

техника-экономикалық бөлім;

бас жоспар;

енбек күші;

құрлыстық бөлім;

өндірісті баскару жүйесі;

сметалық құжаттар.

Инвестициялық жобаның әр жұмысының кезенінде оның құндық бағасы аңықталады.
Инвестициялық процестін әр кезеңінде жобаның экономикалық өтімділігі, табыстылығы аңыкталады.Басқа
Кәсіпорындар барлық инвестициялық ұсыныстарды «жинағандаң оларды бағалау жэне ранжирлеу
Барлық өркенниетті мемлекеттерде неғұрлым болашағы бар кәсіпорындар өз қызметтерін
Қаржылық мененджмент тәжірибесі инвестициялық қызметтерді бағалаудың келесі әдістерін атап
Капитал мен табысты дисконтау. Матариалдық негізін ақша құрайтың қаржы
Табысты дисконтау- капитал салу мерзіміне байланысты табысты әкелу. Дисконтау
К=К*(1+n), (1.4)

К- салымдардың бастапқы сомасынан t-мерзімінің аяғында капиталдың салымдарының мөлшері.

К- салынған капиталдын мөлшерін ағымдағы бағалау, яғни бастапқы
n-дисконтау коэфициенті (яғни табыстылық нормасы немесе пайыз мөлшерлемесі) бірлік
Д=К (1+n)-К, (1.5)

Д- косымша табыс, тенгемен

Ағымдағы мезгіл позициясынан болашақ ақша түсімдерін бағалау үшін табысты
Біріншіден, әр уақытта ақшаның құнсыздануы болады, екіншіден,анықталған минимум мөлшерінен
Таза табыс келтіретін эффекті есептеу әдісі. Бұл әдіс бастапқы
PV= Рк/ (1+r )e
NPV= Рк/ (1+r )e -С-С ; (1.5)

Егер: NPV> 0, онда жобаны қабылдау керек

NPVNPV=0, жоба не пайдалы емес , не зиянды емес.

Мынаны ескеру қажет, NPV көрсеткіші қаралып отырған жобаны қабылдау
Инвестицияның табыстылық индексін есептеу әдісі. Бұл әдістің мәні бойынша
PІ=РК / ( 1+r)k/ИсИ ; (1.6)

Егер :PІ>1, жобаны қабылдау керек

PІPІ=1, жоба не табысты емес не зиянды емес.

Таза келтірілген эффектімен салыстырған да табыстылық индексі қатынасты көрсеткіш
Инвестицияны пайдалылық үлесін есептеу әдісі. Инвестицияның пайдалылық нормасының түсінігінің
ІRR=r, (1.7)

Мұнда NPV=f(r)=0

Жоспарланған инвестицияның нәтижелігін талдауда бұл коэффициенттердің мәні мынада жатыр:ІRR-
Инвестицияның нәтижелік коэффициенттерін есептеу әдісі. Бұл әдістің екі белгісі
ARR=
ұ (ІC-RV)

Осы көрсеткіш кәсіпорынның жалпы таза табысын оның іс-әрекетіне авансталған
1.2 Инвестицияның экономикалық тиімділігін арттырудағы инвестицияларды басқарудың маңыздылығы

Инвестицияларды дұрыс басқара білу кәсіпорынның экономикалық тиімділігіне, қаржылық тұрақтылығына,
Инвестицияларды басқарудың құрамына келесілер кіреді:

инвестицияларды мемлекеттік деңгейде басқару – бұл инвестициялық қызметті заңды
жеке инвестициялық жобаларды басқару – бұл қазіргі заман талаптарына
жеке кәсіпорынның инвестициялық қызметін басқару – бұл кәсіпорын тарапынан
Кәсіпорын деңгейінде инвестицияларды басқару капитал салымдарының ең тиімді нұсқаларын
Кәсіпорын деңгейінде инвестицияларды басқарудың бірінші кезеңі – бұл елдегі
жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ), ұлттық табыстың және өнеркәсіптік тауарлардың
ұлттық табысты бөлудің динамикасы;

мемлекеттің инвестициялық қызметті заңды түрде реттеуі, бақылауы және ынталандыруы;

инвестициялық нарықтардың, бірінші кезекте несие нарығы мен құнды қағаздар
Келесі кезең – кәсіпорынның экономикалық даму стратегиясын ескере отырып,
Экономика салаларының инвестициялық тартымдылығын зерттеу барысында жүргізілген талдау жұмыстары
осы саланың елдегі және әлемдегі дамуының тарихи негіздері;

бәсекелестік шарттары – салаға кіру кезіндегі бөгеттердің болуы, саладағы
өндірушілердің өндірістік қабілеті мен сатып алушылардың төлем қабілеттілігі;

осы салаға байланысты қолданыстағы заңнаманың негіздері.

Аталған мәліметтер бойынша осы саладағы кәсіпорындарға инвестициялар салудың тиімділігі
Келесі кезең, яғни инвестициялар салудың нақты объектілерін таңдау, инвестициялық
Инвестицияларды басқарудың келесі кезеңі – инвестициялардың өтімділігін анықтау. Инвестициялық
Сондықтан да барлық өзгерістерді жан-жақты қадағалап, инвестициялық бағдарламадан шығып
Инвестицияларды басқарудың тағы да бір өте маңызды кезеңі –
Жоғарыда аталған шаралардың барлығын жүзеге асырған соң кәсіпорынның инвестициялық
Инвестицияларды басқарудың қорытынды кезеңі – инвестициялық тәуекелдерді басқару болып
Инвестициялық сипаттағы басқарушылық шешімдерді қабылдаудың негізінде болжамдалған инвестициялардың көлемі
2 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ

2.1. Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері

Инвестициялық сипаттағы басқарушылық шешімдерді қабылдаудың негізінде болжамдалған инвестициялардың көлемі
Кәсіпорынның инвестициялық қызметін талдау барысында қолданылатын әдістердің бірнеше түрі
Таза келтірілген табысты (NPV) есептеу формуласы келесідей:
(2.1)

мұнда Pk– инвестициялық жобаның жылында алып келетін ақшалай кірістері;
Бұл әдістің мағынасы мынадай: егер NPV Инвестициялардың тиімділік (рентабельділік) индексін (PI) бағалау әдісі мына формуламен
(2.2)

Несиелердің тиімділік индексін бағалау әдісінің мағынасы мынаған саяды: егер
Ішкі табыстылық мөлшерін (IRR) есептеу мына формуламен жүзеге асады:

IRR = r болған жағдайда, NPV
Ішкі табыстылық мөлшерінің мағынасы мынадай: бұл көрсеткіш белгілі бір
Инвестициялардың өтелімділік мерзімі (PP) келесі формула бойынша анықталады:
(2.4)

Өтелімділік мерзімі көрсеткішінің мағынасы былайша анықталады: PP көрсеткіші бастапқы
Инвестициялық жобаларды есепетудің тағы да бір әдісі – табыстың
(2.5)

мұда PN – инвестициялық жоба алып келетін орташа жылдық
Табыстың ішкі мөлшері барлық әдістердің ішіндгі инвестициялық жобаларды талдау
NPV, IRR, PI және CC көрсеткіштері өзара келесідей қатынастармен
егер NPV > 0, онда IRR >
егер NPV > 0, онда IRR >
егер NPV > 0, онда IRR >
Кәсіпорынның қаржы менеджерлері инвестициялық жобаларды талдау барысында аталған әдістердің
2.2. Инвестицияларды бағалау әдістерін тәжірибе

жүзінде қодану

Инвестициялық жобаларды талдау әдістерін тәжірибе жүзінде қолдану аса маңызды
1-мысал. Кәсіпорын техникалық құралды сатып алудың тиімділігін қарастыру үстінде.
Кәсіпорынның қалыптасқан қаржылық-шаруашылық жағдайы келесідей: айналымдағы капиталдың рентабельділік коэффициенті
Берілген мәліметтерге сүйене отырып, аталған инвестициялық жобаның кәсіпорынның инвестициялық
Бірінші кезекте бастапқы көрсеткіштерді жылдар бойына есептеп аламыз

2.1- кесте

Инвестициялық жоба бойынша есептік көрсеткіштер

(мың теңге)

Көрсеткіштер Инвестициялық жобаны жүзеге асыру жылдары

2004 2005 2006 2007 2008

Өткізілген өнімнің көлемі 6800 7400 8200 8000 5000

Ағымды шығындар 3400 3502 3607 3715 3827

Амортизация 2000 2000 2000 2000 2000

Салық салынатын табыс 1400 1898 2593 2285 173

Корпоративтік табыс салығы 420 569 778 686 52

Таза табыс 980 1329 1815 1599 121

Таза ақша кірістері 2980 3329 3815 3599 2121

Екінші кезеңде талдау коэффициенттерін жоғарыда аталған әдістер бойынша есептеп
Есептің шарты бойынша инвестицияланған капиталдың бағасы 0,19%, сол себепті
Берілген мәліметтерді өзгертпестен инвестициялық жобаның рентабельділік индексін анықтаймыз:

Ішкі табыстылық мөлшерін анықтау үшін кезекпе-кезек әдіспен таза келтірілген
Инвестицияланған қаражаттардың өтелімділік кезеңін анықтау үшін инвестициялық жобаның салынған
демек РР = 3 жыл.

Табыстың есептік көрсеткіші біздің мысалымызда мынаған тең:

(2.6)

Жоғарыда келтірілген көрсеткіштерді есептеп болғаннан кейін инвестициялық жобаны талдаудың
Талдау нәтижесінде алынған көрсеткіштердің мәндеріне көз жүгіртетін болсақ, кәсіпорынның
2.3. Альтернативті инвестициялық жобаларды бағалау

Бірнеше жобаларды жүзеге асыру мүмкіндігі бар жағдайларда тек бір
Кәсіпорында қабылданған талдау әдісіне байланысты инвестициялық жобаларды таңдау да
егер NPV > 0, онда IRR >
егер NPV > 0, онда IRR >
егер NPV > 0, онда IRR >
Осыған қарамастан, инвестициялық жобалар бойынша біржақты шешімдер қабылдау мүмкін
2 – мысал. Кестеде бірнеше инвестициялық жобалар бойынша бастапқы
2.2 - кесте

Инвестициялық жобаның көрсеткіштері

Жылдар Ақша ағындары, мың теңге

1-жоба 2-жоба 3-жоба 4-жоба

– -1200 -1200 -1200 -1200

1-жыл 0 100 300 300

2-жыл 100 300 450 900

3-жыл 250 500 500 500

4-жыл 1200 600 600 250

5-жыл 1300 1300 750 100

NPV, мың теңге 557,9 603,3 561,0 365,8

PI 1,46 1,50 1,47 1,30

IRR, % 22,7 25,0 27,1 25,3

PP 4 жыл 4 жыл 3 жыл 2 жыл

ARR, % 55,0 53,3 45,0 28,3

2.2 - кестенің мәліметтері жоғарыда айтылған инвестициялық жобаларды талдау
Түпкілікті шешім қабылдау үшін ресми және ресми емес көрсеткіштер
Сонымен, жоғарыда қарастырылған әдістердің ішінен инвестициялық жобалар бойынша шешімдер
3 - мысал. кестеде екі альтернативті инвестициялық жобалар берілген.
2.3- кесте

Инвестициялық жобалардың есептік көрсеткіштері

мың теңге

Инвестициялық жобалар Бастапқы инвестициялар Жылдық табыс NPV IRR PI

А -700000 250000 43618 16,0 1,06

Б -100000 40000 18979 21,9 1,19

А – Б -600000 210000 24639 15,0 1,04

2.3-кестеден байқайтынымыз, егер екі жобаны жеке-жеке алып қарастыратын болсақ,
Мұндай жағдайларда шешім қабылдау үшін келесідей тұжырымдарды жетекшілікке алуға
NPV көрсеткішінің мәні жоғары инвестициялық жобаны қабылдауға кеңес беріледі,
сонымен қатар, капитал салымдары мен табыстардың өсімдік көрсеткіштерін анықтау
Қаржылық талдау саласындағы мамандардың жүргізген зерттеу жұмыстары NPV көрсеткішін
таза келтірілген табыс көрсеткіші инвестициялық жобаны қабылдаған жағдайдағы кәсіпорын
бұл көрсеткіштің бірнеше инвестициялық жобалар бойынша мәндерін қосып, олардың
Кәсіпорындар үшін инвестициялық жобаларды қандай қаражат көздері арқылы қаржыландыру
Егер Қазақстандағы кәсіпорындардың өздерінінің өндірістік деңгейін дамыту мақсатында инвестициялық
2.4 – кесте

Инвестициялық жобаларды қаржыландыру көздері

(млн. теңге)

Көрсеткіштер 2004-жыл 2005-жыл 2006-жыл 2007-жыл 2008-жыл

Меншікті қаражаттар 492 683,0 751 801,0 792 909,0
үлесі, % 64,3 62,5 58,6 59,5 61,0

Тартылған қаражаттар: 273 182,7 451 503,3 559 202,4
Банктік несиелер 39 683,0 115 889,0 103 768,0
үлесі, % 14,5 25,7 18,6 20,7 20,1

Шет елдік инвестициялар 169 594,0 197 949,0
үлесі, % 62,1 43,8 50,4 38,3 35,7

Бюджеттік қаражаттар 45 517,0 76 267,0 104 501,0
үлесі, % 16,7 16,9 18,7 26,4 26,8

Өзге инвестиция көздері 18 388,8 61 388,3 69
үлесі, % 6,7 13,6 12,4 14,6 17,3

Жалпы инвестициялар 765 867,0 1 203 304 1
2.4-кестеден байқайтынымыз, өндірісті инвестициялауға салынған меншікті қаражаттардың үлесі 2004
Кәсіпорындардың инвестициялық қаражаттар тарту құрылымы да көңіл аудартады. Әдетте,
Қазақстан экономикасының негізі болып саналатын шағын бизнес субъектілеріне тоқталар
2.5-кестенің мәліметтеріне сүйенсек, банктік мекемелердің шағын бизнес субъектілерін қаржыландыруға
2.5-кесте

Банктердің шағын бизнес субъектілеріне инвестициялық салымдары

(млрд. теңге)

Инвестициялық салымдар 2004-жыл 2005-жыл 2006-жыл 2007-жыл 2008-жыл

Жалпы банктік несиелер 148,8 276,2 489,8 672,5 978,1

Шағын бизнеске несиелер 39,9 74,2 122,0 146,5 196,2

- ұлттық валютада 22,3 40,7 46,7 55,5 104,4

қысқа мерзімді 12,5 23,2 24,1 30,7 48,3

ұзақ мерзімді 9,9 17,6 22,6 24,8 56,2

- шет ел валютасында 17,5 33,5 75,3 91,1 91,8

қысқа мерзімді 8,0 17,0 36,1 32,4 32,4

ұзақ мерзімді 9,5 16,5 39,2 58,7 59,4

Жыл бойындағы өсім, % 64,0 85,1 64,4 20,0 33,9

Шағын бизнеске берілген несиелердің үлесі, % 26,8 26,9 24,9
Алайда, осы несиелерді жалпы несиелер құрылымындағы үлесі тұрғысынан қарастыратын
Өзге инвестиция көздерінің құрылымында лизингтік несиелердің ерекше орын алатынын
Бүкіләлемдік банктің мәліметтері бойынша, кәсіпорындарға шағын несиелер берумен айналысатын
Еліміздегі кәсіпорындық сектордың дамуын және отандық бәскелестік қабілеті жоғары
3 ЖОБА БОЙЫНША ИНВЕСТИЦИЯЛАУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУДЫ «БОНА»
Кез келген қоғамның қаржы-экономикалық жүйесінің тұрақтылығын және дамуын азаматтармен
Шынында да, әр инвестицияны алушының қандай да бір конструктивті
Сондай-ақ әр инвестицияның артында несие беруші үшін өзінің берген
Бұл тәуекелді алдын ала бағалап, оны төмендету жолдарын іздестіру
Қарыз алушының инвестициялық жобасының сапалы бағаланбауы, инвестициялық тәуекелдерден сақтану
Соңғы уақыттарда республикамыздағы екінші деңгейдегі банктерінің экономика секторларын инвестициялау
Жоба - бұл белгілі бір бастапқы мәліметтері бар және
Жобалардың келесідегідей түрлері болады: тұрғын үй немесе құрылыс объектісін
Егерде жобаны іске асыру нәтижесі заттай объектілер (ғимарат, құрылғы,
Жоба – заттай объектілерді және технологиялық процестерді іске асыруға
Демек, қазіргі инвестициялық механизмдегі басты бір өзгерісті осы жобаларды
Сонымен, екінші деңгейдегі банктердің жобаларды инвестициялау тәжірибесінен нақты мысалдар
“Бона” фирмасын инвестициялау жобасы.

“Бона” фирмасының негізгі қызметі – заңды және жеке тұлғаларды
“Бона” фирмасы Қазақстан Республикасында бақылау панельдерін, сол сияқты қысқа
Сонымен қатар, компания нарығына әлемдегі 9 ірі фирмалардың (Apollo,
2003 жылы жоғарыда аталған компаниялар өнімдерін 413 мың АҚШ
Фирманың өніміне негізгі тапсырыс жасаушыларға: ҚР Ұлттық банкі, Қазақстанның
Бона агенттік Қазақстанда қауіпсіздік жүйелерінің құрал-жабдықтарының үлесі - 70(,
Бона фирмасы АҚ Центркредит банкінде бұған дейін де бірнеше
Бона несиеге деген өтінішіне қоса АҚ Центркредит банкінің жобаларға
Қаржылық коэффициенттерін талдау кәсіпорынның өтімділігін, инвестициялық қабілетін, тиімділігі мен
өтімділік коэффициенті;

левераж коэффициенті;

өтеу коэффициенті;

қызмет коэффициенті;

пайда алу коэффициенті.

Өтімділік коэффициенті аталған фирманың өзінің қысқа мерзімді міндеттемелері бойынша
Ағымдағы өтімділік коэффициенті ағымдағы активтердің ағымдағы міндеттемелерге қатынасын білдіреді.
Тез өтімділік коэффициенті ағымдағы коэффициентпен жалпы ұқсас, бір айырмашылығы,
Қаржы леверажы коэффициенті (қарыз коэффициенті) келесілерді қамтиды:

Заемдық және меншікті капиталдың шекті қатынасы коэффициенті фирманың белгілі
Міндеттемелердің активтерге қатынасы несие берушілерге тиісті ақша бірліктерінің активтерге
Өтеу коэффициенті жобаның әмбебап инвестициялық қабілеті болып табылады. Оларға
Несие бойынша пайыздың қамтамасыз етілу коэффициенті фирма қызметінің табысы
Қызмет коэффициенті ресурстарды пайдалану дәрежесін және оны жұмсалуына қойылатын
Алашақ (дебиторлық) қарыздың айналымдылық коэффициенті сатудан түсетін түсімнің қанша
Берешек (кредиторлық) қарыз айналымдылық коэффициенті берешектердің шотының қанша күн
Запастардың айналымдылық коэффициенті фирманың запастарының айналымдылық жылдамдығын сипаттайды. Әдетте,
Пайда алу коэффициенті. Фирманың ұзақ мерзімді жетістігі оның қаражаттарды
Жалпы пайда маржасы фирманың сатудан алатын пайдасын сипаттайды. Қаншалықты,
Таза пайда маржасы алдағы қарастырылған коэффициентке ұқсас, бірақ мұның
Инвестицияның қайтарымдылығы коэффициенті фирманың барлық активтеріне шаққандағы пайда сомасын
Жоғарыда аталған қаржылық коэффициентерді пайдаланып, “Бона” фирмасының балансы негізінде
Кесте 3.1

“Бона” фирмасының жобасының қаржылық көрсеткіштерін бағалау кестесі

Тоқсандар 1 2 3 4

1. Өтімділік коэффициенті:

Ағымдағы өтімділік коэффициенті 0,79 0,81 1,02 1,47

Тез өтімділік коэффициенті 0,61 0,55 0,67 0,86

2. Левераж коэффициенті:

Заемдық капиталдың меншіктіге қатынасы 0,56 0,67 0,70 0,45

Міндеттемелердің активтерге қатынасы 0,36 0,40 0,41 0,31

3. Өтеу коэффициенті:

Несие бойынша пайыздың

қамтамасыз етілу коэффициенті

-0,96

0,60

2,15

3,71

4. Қызмет коэффициенті:

Алашақ қарыздың айналымдылық коэффициенті, күн

24,33

24,33

24,33

24,33

Берешек қарыздың айналымдылық коэффициенті, күн

24,33

24,33

24,33

24,33

Тауарлы-материалдық запастар айналымының коэффициенті, күн

18,58

20,18

20,95

21,41

Активтердің айналымдылығының коэффициенті

0,40

0,68

0,91

1,22

5. Пайда алу коэффициенті:

Жалпы пайда маржасы 0,14 0,21 0,24 0,25

Таза пайда маржасы -0,35 0,09 0,02 0,06

Акционерлік капиталдың қайтарым коэффициенті

-0,18

-0,07

0,02

0,09

Инвестициядан қайтарым коэффициенті

-0,14

-0,06

0,02

0,07

Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған

Бұл кестеден “Бона” фирмасының қаржылық жағдайының тұрақты екендігіне көз
Кесте 3.2

“Бона” фирмасының ақшалай қаражаттар ағымы

Тоқсандар 1 2 3 4

Ақшалай қаражаттар түсімі

Сатудан түскен түсім 45744 76077 106411 136744

Дебиторлық қарыз 3050 2022 2022 2022

Барлық түскен ақшалай қаражаттар 42 694 74 055 104
Ақшалай қаражаттардың шығыстары

Операциялық, әкімшілік және сату шығыстары 51482 72482 93482 114482

Тауарлы-материалдық запастары -28000 1333 1333 1333

Алдағы уақыт шығындары 5200 3333 3333 3333

Қысқа мерзімді кредиторлық қарыздар 2620 1400 1400 1400

Еңбек ақы төлеу қарызы 3750 0 0 0

Алдағы уақыт табыстары 5072 2022 2022 15215

Материалдық активтер тозуы 6004 6004 6004 6004

Материалдық активтер амортизациясы 1264 1264 1264 1264

Салықтық төлемдерді төлеу 4386 4386 5107 7887

Барлық ақшалай қаражаттардың шығыстары

14358

70815

92566

103151

Операциялық қызметен түсетін қаражаттардың барлығы

28336

3240

11823

31570

Қаржылық қызмет

Банк несиелері 0 0 0 -30000

Пайызды қайтару -6000 -6000 -6000 -6000

Қаржы қызметінің барлығы -6000 -6000 -6000 -36000

Ақшалай қаражаттардың жағдайының жыл басындағы өзгерісі

0

22336

19577

25400

Ақшалай қаражаттардың жағдайының жыл аяғындағы өзгерісі

22336

19577

25400

20970

Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның инвестициялық департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
(АҚШ долларында)
5-ші кестеден көріп отырғанымыздай, Бона фирмасының жалпы ақшалай тасқыны
Бона фирмасы инвестицияны қамтамасыз ету үшін 2 801 704
Кесте 3.3

Кепілге берілген Бона фирмасының заттары

N Кепілге берілген мүліктер тізімі Бағаланған сомасы

( тенге)

1 Машина және құрал-жабдықтар, өткізгіш құрылғылар 1552476,36

2 Кеңсе жиhазы 1249227,99

Барлығы 2801704,35

Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның инвестициялық департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Сонымен қатар, кепіл заты ретінде жоба бойынша сатып алынатын
Жобаның тиімділігін анықтауда мынадай әдістер пайдаланылады /39/:

1. Өтеу мерзімін есептеу әдісі (РР) тапқан қаражаттар есебінен
Іо

РР ( (((((
(()

СҒt

мұндағы

РР – жобаның өтелу мерзімі,

Іо - жобаның бастапқы шығындары,

(()

СҒt - t уақыт кезеңіндегі табыс (таза
2. Таза ағымдағы құнды есептеу әдісі (NPV) – белгілі
n СҒt

NPV ( ( ((((( - Іо
t(1 (1 ( k)t

мұндағы

СҒt–t уақыт мерзіміндегі табыс (таза ақшалай тасқын)
k - жоба капиталының құны

Іо - жобаның бастапқы шығындары

n – жобаның қызмет ету мерзімі.

3. Инвестицияның рентабельдігі (РІ):

Таза ағымдағы құн (NPV)

РІ( (((((((((((((( (6)
Бастапқы инвестициялар (І0)

4. Ішкі пайда нормасының есебінің әдісі (ІRR) – жобадан
n СҒt

ІRR= ( ((((( - Іо ( 0
t(1 (1 ( k)t

ІRR – инвестициялаудың жалпы көлеміне арналған қаржыландырудың сыртқы көздерінің
Сонымен, жобаның тиімділігін бағалайтын негізгі көрсеткіштердің мәні келесідей:

Кесте 3.4
Банктің несиесін өтеу мерзімі (РР)

Тоқсандар Ақшалай қаражаттар қозғалысы, $
Сомасы, $

0 (30000,00) (30000,00)

1 28336,31 (1663,69)

2 3240,46 1576,76

3 11822,87 13399,64

4 31570,23 44969,87

Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның инвестициялық департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Өтеу мерзімі (РР) ( 30000,00/28336,31
Кесте 3.5

Таза ағымдағы құн (NPV)

Тоқсандар Ақшалай қаражаттардың қозғалысы, $

0 (30000,00)

1 28336,31

2 3240,46

3 11822,87

4 31570,23

Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның инвестициялық департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Таза ағымдағы құн (NPV) - 17931 АҚШ долларын- тең.

Кесте 3.6

Инвестицияның рентабельділігі (РІ)

Бастапқы инвестициялар, $ Таза ағымдағы құн, $ Инвестицияның рентабельдігі

30000,00 17930,69 0,60

Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның инвестициялық департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Инвестицияның рентабельдігі (РІ) - 0,60 -ға тең

Кесте 3.7

Ішкі пайда нормасы (ІRR)

Жылдар Ақшалай қаражаттар қозғалысы, $

0 (30000,00)

1 28336,31

2 3240,46

3 11822,87

4 31570,23

Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның инвестициялық департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Ішкі пайда нормасы (ІRR) - 50 (-ті құрайды.

Жоғарыда анықталған қаржылық көрсеткіштердің нәтижелері қолайлы және банктің талабын
Соның негізінде банк жобаның іске асырылуы үшін, клиентінің сұраған
3.2. Қазақстанда инвестициялық жобаларды бағалаудағы әлемдік тәжірибені қолдану ерекшеліктері

Несиелік жобаны таңдау кезінде несиенің тиімділігін анықтау қажет. Әлемдік
Pk

PV= ---------
(1+r)k

Pk

NPV= --------- - IC

(1+r)k

Егерде: NPV > О, жобаны қабылдау тиіс; NPV n Pk
NPV=  ------ -
k-1 (1+r)k
Мұндағы i — прогнозируемый средний уровень инфляции.

Бұл формула [2.3] өндірісті түрлендірудің тиімдмлігін есептеу үшін кең
Табыстың ішкі мөлшерлемесін есептеу инвестицияның пайдалылығының көрсеткішіне негізделген. Инвестицияның
IRR = г,

Мұнда NPV = f(r) = 0

Бұл коэффициентті талдаудың маңызы мынада: IRR жобаға жұмсалатын шығындардың
Егер: IRR > СС, онда жоба қабылданады;

IRR IRR = CC, онда жоба пайдасыз да, залалсыз да.
Бұл тәсілді тәжірибеде қолдану үшін арнайы қаржылық калькулятор қажет.
f(r1)

IRR=r1 + ------------- . (r2
f(r1)- f(r2)

мұнда r1 — кестеленген дисконттау коэфициентінің мағынасы, онда f(ri)>0
r2 — NPV – дің оң мағынасын жоғарылататын кестеленген
Өтелімділік кезеңін есептеу тәсілі - әлемдік талдауда кең ауқымда
n

РР=n, онда  Pk > IC
k=1

Кейбір мамандар РР көрсеткішін есептегенде уақыт аспектісін қолдануды талап
Пайдалылық индексін есептеу әдісі ағымдағы таза құнды есептеу тәсілінің
Pk

PI=  --------- / IC
k (1+r)k

Егер РI > 1, онда онда жоба қабылданады;

РI РI = 1, онда жоба пайдасыз да, залалсыз да.
Келтірілген әсерге қарағанда, пайдалылық индексі салыстырмалы көрсеткіш. Сондықтан бұл
Егер ЮНИДО ұйымының ұсынатын тәсілдерін Қазақстан жағдайында қолдануын қарастырсақ,
Бизнес күшін және нарық тартушылығын бағалау үшін келесі критерийлер
Кесте 3.8

Бизнес күшін және нарық тартушылығын бағалау критерийлері

№ нарық тартушылығын бағалау критерийлері Бизнес күшін бағалау критерийлері
1 2 3

1 Нарық көлемі Нарық үлесі

2 Бастапқы сегменттер көлемі Өнеркәсіптің даму қарқыны

3 Нарықтың өсу қарқыны Тауарлар спектрінің кеңейуі

4 Нарық түрленуі Өтімділік әсері

5 Сұраныстың мерзімділігі Сату әсері

6 Сұраныстың циклділігі Баға бәсекелестігі

7 Нарықтың баға сезімталдығы Алға басу әсері

8 Мүмкіндіктер Өндіріс құралдары

9 Бәсекелестік құрылымы Шикізат құны

10 Кіру, шығу тосқауылдары Тауардың салыстырмалы сапасы

11 Интеграция деңгейі Салыстырмалы пайдалылық

12 Жеткізуші күші Инвестицияларды пайдалану

13 Дистрибьюторлар күші Тәжірибе әсері

14 Капитал интенсивтілігі НИОКР интенсивтілігі

15 Өндіріс мүмкіндіктерін пайдалану Персонала квалификациясы

16 Шикізат Салыстырмалы нарықтық деңгей

17 Инфляция әсері Қосылған құн

18 Саяси, әлеуметтік, демографиялық факторлар

19 Табыс

Әр фирма өзіне қатысты критерийлерді таңдап, оларды 9- балдық
Кесте 3.9

Талдаудағы нарық тартушылығын бағалау

нарық тартушылығы критерийі Салыстырмалы маңызы Бағалау

Берілген баға

Нарық көлемі Бизнес күші – нарық тартушылығы матрицасы

9 2,7

Нарық өсімі 0,3 4,5 1,35

Шығу жеңілдігі 2,5 9 2,25

Тауар өмірінің циклын бағалау

0,15 0 0

Барлығы: 1,00

6,3

Тартымдылықты бағалау шкаласының градациясы:

9 - өте тартымды;

7 - тартымды;

4,5 – жаман емес;

3 – тартымды емес;

0 - өте тартымсыз.

Бизнес күші де осылай бағаланады.

Балдық бағалау әдісі. Жобаның нәтижесіне соғатын критерийлер анықталады және
Сонымен, келтірілген тәсілдер бір-бірімен тығыз байланысты. Бұлардың комплексті қолданылуы
Қорытынды

Қорыта келгенде, кез-келген кәсіпорынның қаржыны басқару жүйесіндегі маңызды салалардың
қаржылық және материалдық ресурстарды жинақтау арқылы өздерінің кәсіпкерлік қызметін
жаңа кәсіпорындарды сатып алу;

бизнестің жаңа түрлерін меңгеру нәтижесінде өз қызметін әртараптандыру.

Инвестициялық саясаттың ріктеушілік және ұқыптылық принциптерін жүзеге асыру кәсіпорынның
өзге кәсіпорындарға немесе жаңа өнімдерге қаражаттар салу мақсатында өзінің
инвестициялық бағдарламалардың өміршеңдігін қамтамасыз ету мақсатында мемлекет тарапынан үлкен
бәсекелестік қабілеті жоғары, ішкі және сыртқы нарықтарда үлкен сұранысқа
Инвестициялық сипаттағы басқарушылық шешімдерді қабылдаудың негізінде болжамдалған инвестициялардың көлемі
Кәсіпорынның инвестициялық қызметін талдау барысында қолданылатын әдістердің бірнеше түрі
Сонымен қатар отандық кәсіпорындардың инвестициялық қызметін жетілдіруге кедергі болатын
ұлттық экономиканың шикізат көздеріне бағытталғандығы;

өңдеуші өнеркәсіптің өнімділік деңгейінің төмендігі;

ішкі нарықтағы тауарларға деген тұтынушылық сұраныстың төмендігі;

өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның жете дамымағандығы;

кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық жағынан артта қалғандығы;

ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын инвестициялық шығындардың төмен деңгейі
Қазіргі таңда кәсіорындардың тиімді инвестициялық саясат жүргізуі үшін аталған
салықтық жеңілдіктер мен инвестициялық преференцияларды тек жаңа кәсіпорындарға жаңа
Қазақстан Республикасының «Тікелей инвестицияларды қолдау туралы» Заңын инвестициялық жобаларды
отандық және шетелдік инвесторлардың құқықтарын теңдестіру мақсатында жаңа «Инвестициялар
«Құнды қағаздар нарығындағы инвесторлардың құқықтары мен мүдделерін қорғау туралы»
инвестициялық жобалардың қаржылық тиімділігін бағалау бойынша әдістемелік нұсқаулар әзірлеу,
инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау үшін экономикалық көрсеткіштер жүйесін әзірлеуде
инвестициялық жобаларды бағалау бойынша әдістемелік нұсқауларда тәуекелділік факторларының міндетті
инвестициялық жобалардың тиімділігін анықтаудың уақытша әдісін әзірлеу.

Аталған шаралардан басқа инвестициялар және инвестициялық жобалау туралы біртұтас
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Қазақстан Республикасының 2003-жылдың 8-қаңтарындағы «Инвестициялар туралы» Заңы

Балабанов И.Т., «Основы финансового менеджмента», Москва – 1998

Оспанов М.Т. Иностранный капитал и инвестиции. – Алматы:
Шарп У. Александр Г. Бейли Дж. Инвестиции – М:
Игликов Е., «Инвестиционный потенциал финансовых институтов Республики Казахстан: состояние
Финансовый менеджмент: теория и ппрактика: учебник / под. ред.
Шуляк П.Н. Финансы предприятия. – Москва, - 2000 г.

Кучукова Н., «Стимулирование инвестиций и повышение конкурентоспособности казахстанской экономики»,
Романовский М.В., Сабанти Б.М., «Финансы», Москва – 2002

Сейтказиева А. М., «Инвестиционная деятельность предприятия»,
Сембеков Е., «Об отдельных вопросах совершенствования инвестиционного проектирования в
Тургулова А.К., «Проблемы и пепспективы обеспечения финансовыми ресурсами предприятий
Шим Джей. К, «Финансовый менеджмент», Москва – 1997

39

Инвестицияларды басқару барысы

Инвестициялық қызметтің нақты бағыттарын таңдау

Елдегі инвестициялық жағдайды талдау

Инвестициялаудың нақты объектілерін таңдау

Инвестициялардың өтімділігін бағалау

Инвестициялық ресурстардың қажетті көлемін анықтау

Инвестициялық тәуекелдерді басқару

Инвестицияларды басқару кезеңдері

2-сурет Инвестицияларды басқару