Тірек-сызба нұсқаларын пайдалану арқылы атом құрылысын оқыту диплом жұмысы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: ТІРЕК – СЫЗБА НҰСҚАЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ
АРҚЫЛЫ «АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫН» ОҚЫТУ
Өскемен, 2006
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ......................................................................................................................3
1 ҚАЗІРГІ ПЕДАГОГИКА ІЛІМІНДЕГІ ОҚЫТУДЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ......................................................5
1.1 Оқытуды ұйымдастырудың негізгі түрі – сабақ...............................................5
1.2 Химияны оқытудың ұйымдастыру формаларының жүйесі...........................16
2 ТІРЕК – СЫЗБА НҰСҚАЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ
АРҚЫЛЫ «АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫН» ОҚЫТУ.................................................20
2.1 Атом құрылысына Д.И.Менделеевтің периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүйесі тұрғысынан сипаттама.............................20
2.2 Тірек-сызбалар сабақтың негізгі тірегі.............................................................26
3 ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ...........................................................................29
ҚОРЫТЫНДЫ......................................
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 49 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: ТІРЕК – СЫЗБА НҰСҚАЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ
АРҚЫЛЫ «АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫН» ОҚЫТУ
Өскемен, 2006
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ......................................................................................................................3
1 ҚАЗІРГІ ПЕДАГОГИКА ІЛІМІНДЕГІ ОҚЫТУДЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ......................................................5
1.1 Оқытуды ұйымдастырудың негізгі түрі – сабақ...............................................5
1.2 Химияны оқытудың ұйымдастыру формаларының жүйесі...........................16
2 ТІРЕК – СЫЗБА НҰСҚАЛАРЫН
АРҚЫЛЫ «АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫН» ОҚЫТУ.................................................20
2.1 Атом құрылысына Д.И.Менделеевтің периодтық заң және химиялық
2.2 Тірек-сызбалар сабақтың негізгі тірегі.............................................................26
3 ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ...........................................................................29
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................43
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................................................................45
КІРІСПЕ
Орта мектепте оқу пәндерінің қазіргі өзгерісті кезеңінде жүзеге асыруға
«Қазақстан-2030» бағдарламасы ұзақ мерзімді мақсаттарды атап, нақтылы нәтижелерге жету
Жаңа XXI ғасырда алдыңғы қатарлы өркениетті елдермен қатар Қазақстан
Қазақстан Республикасы және ғылым министрлігі дайындаған бағдарламасында “Қазақстан Республикасында
Қарқынды экономикалық интеграция жағдайында іргелі пәндік білім жеткілікті деңгейде
Оқушылардың өзін барынша көрсете білу және қоғам өміріне пайдалы
Таным үрдісі - өте күрделі үрдіс. Білім қорының молаюы
Алдыға қойылған проблеманың басты мақсаты - оқушылардың таным белсенділігін,
Бұл бітіру жұмысының мақсаты мұғалімдер алдында тұрған жоғарыда аталып
Зерттеу нысаны 8-ші сыныпта химия сабағындағы оқытушы мен оқушылардың
Зерттеу пәні 8-ші сыныпта тірек-сызба қолдану оқушылардың танымдық, есте
Зерттеу орыны Ұржар ауданы Таскескен ауылы Ақамберді атындағы орта
Зерттеу жұмысының құрылымы: бітіру жұмысы 46 беттен; мазмұны, кіріспе,
1 ҚАЗІРГІ ПЕДАГОГИКА ІЛІМІНДЕГІ ОҚЫТУДЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ
Оқытуды ұйымдастырудың негізгі түрі - сабақ
Оқу жұмысын ұйымдастырудың көптеген түрлері бар, сабақ – солардың
Сыныпта жас шамасы мен білім дәрежесіне сәйкес оқушылардың тұрақты
Оқытудың сыныптық-сабақтық жүйесі жалпы білім беретін орта мектептің бірден-бір
Сыныптық-сабақтық жүйе - педагогика саласындағы бағалы жетістіктердің бірі. Бұл
Сабақ – бұл оқытудың ұйымдастыру түрі, осы арқылы мұғалім
Сабақ – біртұтас күрделі жүйе, оған оқушылардың білімді меңгеруі,
Сабақтың жіктелуі. Оқушыларға химиядан жүйелі білім беруде сабақ басты
Сабақ мақсат қоюдан басталады. Қазіргі кезде сабаққа қойылатын мақсаттың
Алға қойған мақсаттарға сәйкес сабақта оқу үрдісінің белгілі бір
Дидактикада бірыңғай жіктеу жоқ. Кейде жіктеудің өлшемі ретінде тип,
Химия сабақтарының жалпы жүйесі жайында сөз еткенде оған енетін
Сабақтың негізгі құрамдас бөліктерінің арасындағы байланыстарды сызбанұсқа түрінде былай
Жалпы педагогикалық мақсат – оқушыларға тәрбие беру және жан-жақты
Әдіскерлер көптеген дидактикалық мақсаттарға сәйкес мынадай жіктелулерді ұсынды. Онда
Жаңа материалдарды үйрену және жаңа біліктерді меңгеру сабақтары.
Оқушылардың білімді, іскерлікті жетілдіру сабақтары.
Білімді, іскерлікті тексеру сабақтары.
Олар өз алдына үш түрге бөлінеді:
а) түсіндірме-көрнекі бейнелеу;
ә) догматикалық сөздік;
б) тапқырлық-зерттеу сабақтары.
Бұл жерде білімді жинақтау мен жүйелеу түрлері айтылмаған. Кейбір
Сабақты жіктеуде оның мазмұнына қарау керек. Осы айтылғандарды жинақтап
Жаңа білім мен дағдыны меңгеру сабақтары.
Сарамандық білімді, дағдыны, іскерлікті жетілдіру және қалыптастыру сабақтары.
Білімді жүйелеу, қайталау, қорытындылау, жалпылау сипатындағы сабақтар.
Білімді бақылау, тексеру, есепке алу сабақтары.
Аралас құрама сабақтар.
Жаңа білім, іскерлік және дағдыны беру және меңгеру сабақтарында
Сабақтың бұл типінде мұғалім мен оқушы негізінен жаңаны білуге
Жаңа білім мен дағдыны меңгеруге арналған сабақтарға мынадай міндеттер
Курстың басында (кіріспе сабақ) жаңа тақырыптар беру.
2. Күрделі теориялық материалдарды оқу.
3. Сабақтың мазмұнын кең көлемде сипаттап айтатындай материалдардар беру,
4. Сабақта орындалуы көп уақытты алатын көрсетілімдер немесе зертханалық
Жаңа білімді, іскерлікті меңгеру сабақтары қысқаша кіріспеден басталады (оқушылардың
Білім, іскерлік және дағдыларды бекіту және жетілдіру сабақтары (әңгімелесу
Сарамандық іскерлік пен дағдыны қалыптастыру сабағы. Химия сабақтарының мақсаты
Сонымен сарамандық іскерлік пен дағдыны қалыптастыру сабақтарына:
Жұмыстың мақсатын анықтау және қауіпсіздік техникасын белгілеу.
Жұмысты орындау тәсілдерін жоспарлау.
Жұмысты орындаудың үлгісін көрсету не нұсқау беру.
Орындалған жұмысты талдау не жүйелеп жазу, қорытындылау.
Жұмыс орнын тәртіпке келтіру.
Үйге тапсырма беру.
Сабақта мұғалім дидактикалық мақсаттарды шешеді. Оқушылардың теориялық білімдерін тәжірибеде
Зертханалық сабақ ұзақ уақыт бойы (бір не екі сағат)
Бұл сабақтарда (бағдарламада көрсетілген) оқушылар зертханалық іскерліктер мен дағдыларды
Сарамандық сабақтарды (зертханалық сабақ) шамамен мынадай жоспармен өткізуге
Білімді қорытындылау және жүйелеу сабақтары (қорытынды, әңгімелеу, шолу әдістері,
Білімді қорытындылау және жүйелеу сабақтары әр түрлі жүреді, олар
Оқыған материалдарды қайталау және қорытындылау сабағы. Білімді қорытындылау кезеңдері
Білімді қорытындылау мен тереңдетудің пәрменді құралдарының бірі – оқу
Қайталанатын тақырып бойынша қажетті химиялық ұғымдарды талдау.
Оқушылардың хабарламалары мен рефераттарын талдау.
Тақырып бойынша оқу фильмдерін көрсету не телехабарды көру.
Семинар сабақтарын өткізу.
Сабақты қорытындылау, т.с.с.
Қорытындылаушы сабақтың бір түрі – конференция сабақ. Мұғалімнің тапсырмасы
Бақылау-есепке алу сабақтары (бақылау-тексеру әңгімелесулері, бақылау-сарамандық сабақтары).
Бақылау-есепке алу сабақтарының негізгі дидактикалық мақсаттары – білімдерінің толықтығын,
Химиялық тілді тиімді пайдаланып есептерді шығару, тәжірибелерді орындау, т.б.
Оқушыларды нәтижелі, ілгерілете оқыту жағдайларының бірі - әрбір сабақ
Сабақтың барлық кезеңдерінде оқушылардың білімін бақылау мен бағалау жүйелі
Оқушылардың білімін бақылау мен тексеру сабақтың шағын ғана кезеңдерін
Оқушылардың білімін бақылау мен тексеру сабақтарының құрылымы мұғалімнің кіріспе
Әр түрлі әдістер мен көрнекі құралдарды пайдаланып жүргізілетін аралас
Сабақтың бұл типінде оқушылар тек жаңа материалды оқып қана
Оқушылардың білімін, іскерлігін тексеру.
Жаңа материалды оқу (үйрену), түсіндіру.
Алған білімді, іскерлікті бекіту, жетілдіру.
Үйге тапсырма беру.
Құрама (комбинациялық сабақ) сабақ.
Оқу үрдісінже бірнеше дидактикалық міндеттерді кешенді түрде шешуге тура
Дидактикалық міндеттердің азаюы.
Құрылымында 4 элементтің (үй тапсырмасын қайталау, материалды оқып үйрену,
Соңғы уақытқа дейін құрама сабақтар еліміздің мектептерінде жетекші орын
Құрама сабақтың басты кезеңдері:
Үй тапсырмасын тексеру мен жаңа материалды игеру үшін бұрынғы
Жаңа материалды оқып үйрену.
Жаттығуларды орындау және жаңа материалды игерудің деңгейін тексеру.
Үй тапсырмасы. Кейде құрама сабақтың тиімділігін арттыру мақсатында үй
Сабақтың барлық кезеңдерінде оқушылардың әр түрлі формадағы өздік жұмыстары
Әрбір типтің шекарасында көптеген түрлерді ерекшелеуге болады немесе сабақ
Оқу материалының мазмұны мен ерекшеліктеріне, дидактикалық мақсаттарға, жүйедегі сабақтың
Мұғалім бүкіл курсты не жеке тақырыптарды оқуды жоспарлағанда ойша
Сабақ мақсаты мен құрылысы. Сабақтың мақсаты деп сабақ соңында
Сабақ – бірнеше компоненттерді қамтитын аса күрделі жүйе. Ол:
Жалпы педагогикалық, дидактикалық, әдістемелік мақсатты көздейді.
Оқу материалының мазмұнына қарай оқушылардың логикалық-психологиялық қабылдау жолдарын ескереді.
Оқу әдістері.
Оқушылардың танымдық әрекеттерін, ұжымдық, жалпы сыныптық, фронтальды, және жеке
Графиктік көрнекі құралдардың екінші бір түрі - заттардың қасиеттерін
Химияны оқытудың ұйымдастыру формаларының жүйесі
Негізгі алға қойған міндеттерге сәйкес химия курсын оқытқанда оның
Қазіргі кезде химияны оқытудың формаларын, әдістері мен құралдарын одан
Оқытудың барлық формалары өзара байланысты. Ол ең алдымен жалпы
Химияны оқытудың ұйымдастыру формаларының жүйесі:
Оқу таным жорықтары
сыныптан тыс
көпшілік жұмыс
сыныптан тыс
топтық жұмыс
Бұл сабақтардың барлығы мақсаты, мазмұны, өткізу әдістері жағынан өзара
Оқушыларға химиядан жүйелі түрде білім беруде сабақ басты орын
Сабақ - өте күрделі, көп жақты және көп қызмет
1. Оқушыларды жаңа білімді қабылдауға даярлау.
2. Жаңа білім қабылдау.
3. Жаңа материалдарды жалпыға қорытындылау.
4. Білімді жетілдіріп, жаттығулар орындау.
5. Білім мен біліктерді қолдау.
6. Білім мен біліктерді меңгеру нәтижесін тексеріп, оқушылардың жетістіктерін
Негізгі бағытына сәйкес әрбір сабақты химия сабақтарының негізгі үш
1. Жаңа материалды оқып - үйрену.
2. Білім мен біліктерді жетілдіру.
3. Білім мен біліктерді тексеру және есепке алу сабақтары.
Оқу материалының мазмұны көбінесе сабақ әдістемесін белгілейтіні мәлім. Алайда
Бір тақырыптың өзін бірнеше түрлі мақсат қойып, түрліше өткізуге
Бұл әдістердің әрқайсысымен белгілі бір педагогикалық әдістемелік дидактикалық мақсат
Мен көбінде бірінші әдісті таңдап алдым. Мұғалім оқушыға өздігінен
Кесте 1 Өздік жұмыстардың түрлері
№ Өздік жұмысты жіктеу Өздік жұмыстар
1 Дидактикалық мақсаты Негізгі ұғымдарды қайталау, жаңа материалды қабылдау.
2 Оқушылардың танымдық белсенділігінің сипаты. Берген үлгілер бойынша көшіру.
3. Оқушылардың өздік жұмысын ұйымдастыру формалары. Фронтальды. Топпен. Жеке
4. Білімнің қайнар көзі. Оқулық және анықтамалар мен
Оқушылардың сабақ үстінде өздігінен жұмыс жасай білу дағдыларының қалыптасуы
Өздігінен орындайтын жұмыстардың ішінде оқулық пен жұмыстың орны ерекше.
2. ТІРЕК – СЫЗБА НҰСҚАЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ
АРҚЫЛЫ«АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫН» ОҚЫТУ
2.1 Атом құрылысына Д.И.Менделеевтің периодтық заңы және химиялық элементтердің
Атом дегеніміз – ядродан және оны айналып жүретін электрондардан
Атом ядросы протоннан және нейтроннан трұрады. Атомның ядро заряды
Протон мен нейтронның жалпы саны нуклон деп аталады да,
Протон саны бірдей атом ядросы изотоп деп аталады. Мысалы,
Нейтрон саны бірдей атом ядросы изотон деп аталады. Мысалы:
Нуклон саны бірдей атом ядросы изобара деп аталады. Мысалы:
Радиоактивтілік. Радиоактивтілік деп ядроның өздігінен ыдырап, элементарлық бөлшек бөлу
Кейбір ядролар өздігінен ыдыраған кезде α- бөлшек (гелий атом
Атомдар қасиеттері олардың ядроларының зарядтарына, электрондар санына және олардың
Атомды қазіргі кезде квант механика тұрғысынан қарастырады. Квант механика
Бөлек атомдағы электронның энергетикалық күйі 4 квант санымен сипатталады:
n- бас квант саны;
L- орбиталь (қосымша квант саны;)
mL- магнит квант саны;
mS- спин квант саны;
Бас квант саны (n) – орбитадағы электрон энергиясын, электрон
Орбиталь квант саны (L) – электронның энергетикалық күйін, электрон
L мәні 0,1,2,3,4
Электрон күйінің белгіленуі s p d f q
Магнит квант саны (ml) – ұяшық квант санын, электрон
Кесте 2 Орбиталь және магнит квант сандары
Орбиталь квант саны L Магнит квант саны mL L
0 (s) 0 1
1 (p) -1, 0, +1 3
2 (d) -2, -1, 0, +1, +2 5
3 (f) -3, -2, -1, 0, +1, +2, +3
Сонымен, берілген L үшін орбитальдардың жалпы саны (2L +1)-ге
Спин квант саны (mS) – спин электронының өз осі
Электрондардың атомдағы күйін электрондық формуламен көрсетеді. Мысалы, бор атомының
1. Паули принципі: кез-келген атомда немесе молекулада квант сандары
2. Гунд ережесі: бір деңгейшеде орналасқан электрондардың спин квант
3. Энергетикалық тиімділік принципі: электрондар орбитальдарды толтырғанда энергиясы ең
4. Клячковский ережелері: а) электрондардың деңгейшелерге орналасуы бас және
Энергия тиімділік принципіне сәйкес атомдық орбитальдарды кезекті электрондармен толтыру
1s→2s→2p→3s→3p→4s→3d→4p→5s→4d→5p→6s→5d→4f→
5d2-10→6p→7s→6d1→5f→6d2...............
Периодтық жүйеде келесі элементтің алдыңғы элементтен айырмашылығы 1-ші электронда,
Берілген элемент атомының электрондық формуласын құрастыру үшін оның периодтық
Элементтің реттік нөмірі оның атомының ядро зарядын, сондықтан атомдағы
Период нөмірі атомдағы энергетикалық деңгей санына тең;
Топ нөмірі валенттілі электрондар санына тең (химиялық байланысқа қатысатын
Негізгі топшадағы элементтер атомдарында валенттілік электрондар сыртқы энергетикалық деңгейді
Қосымша топшадағы элементтер атомдарында валенттілік электрондар сыртқы электрондық деңгейді
Элементтің периодтық жүйедегі орнына қарай оның электрондық формуласын қарастырайық.
1 мысал: Кальций атомының электрондық формуласын құрастыру (s-элементі). Кальцийдің
2-мысал: Азот атомының электрондық формуласын құрастыру (p –элементі). Реттік
3-мысал: Ваннадий атомының электрондық формуласын құрастыру (d-элементі). Реттік нөмірі
4-мысал: Прометий атомының электрондық формуласын құрастыру. (f-элементі). Реттік нөмірі
Периодтық заң және элементтердің периодтық жүйесі
Д.И. Менделеев периодтық заңды 1869 жылы ашты. Қазіргі кезде
Периодтық жүйе құрылысы. Период – ядро зарядының біртіндеп өсуі
Периодтық жүйедегі вертикаль графалар – топтар. Топ – оң
Элементті және оның қосылыстарын периодтық жүйедегі орны бойынша сипаттау
Элементтің периодтық жүйедегі орны:
1. Элемент аты
2. Реттік нөмірі
3. Салыстырмалы атомдық массасы
4. Период нөмірі
5. Үлкен не кіші период элементі
6. Топ нөмірі
7. Негізгі не қосымша топша элементі
Периодтық жүйедегі орны бойынша атом құрылысы:
1. Ядро заряды
2. Электрон саны
3. Элемент ядросындағы протон саны
4. Элемент ядросындағы нейтрон саны
5. Элементтің нуклон саны
6. Электрондық қабат саны
7. Валенттілік электрондар саны
8. Элементтің электрондық формуласы
9. Сыртқы қабаттағы электрон саны
10. Электронды ұяшық формуласы
11. Бас квант саны
12. Орбиталь квант саны
13. Магнит квант саны
14. Спин квант саны.
2.2 Тірек-сызбалар сабақтың негізгі тірегі
Білім – ел қазынасы, халқымыздың білімділігі – ел байлығы.
Оқушының білімге ықыласы мен қызығуын арттыру мақсатында сабақтың құрлымы
Модульдік оқыту технологиясы – тірек-сызба нұсқалар арқылы түсіндіру тиімді,
Мектеп пен мұғалімінің алдында тұрған келелі, әрі жауапкершілігі мол
Оқушының білім сапасы мен оқытудың тиімді болуы таңдап алынған
Тірек-сызба белгілерінің (сигналдардың) пайдасы: материалды қысқаша, жинақы беруге болады,
Оқытуда тірек-сызба белгілерін сабақтың барлық кезеңінде және әр түрлі
Оқушылардың іс-әрекеттерін белсендіру мен тиімділігін арттыруда В.Ф.Шаталовтың тірек-сызба белгілерінен
Олар еркін отырып, сабақта тірек-сызбабелгілердің мағынасы мен мазмұнын түсінуге,
3 ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ
Блоктарға бөліп тірек-сызба нұсқаларын пайдаланып оқыту негізгі мәселені анық
Кесте 1 “Д.И.Менделеевтің периодтық заңы, периодтық жүйесі. Атом құрылысы”
Жүйелі жоспарлау
Д.И.Менделеевтің периодтық заңы және химиялық элементтердің жүйесі, атомның құрылысы
1-сабақ. Д.И.Менделеевтің периодтық заңы, периодтар мен топтар (дәріс, екі
2-сабақ. “Атомның құрылысы. Атом ядросының құрамы, изотоптар” тақырыбын оқулықпен
3-сабақ. Білім тексеру сабағы.
4-сабақ. Энергиялық деңгейлердің құрылысы.
5-сабақ. Алған білімдері бойынша жаттығулар орындау.
6-сабақ. Білім тексеру сабағы.
7-сабақ. Периодтық жүйедегі химиялық элементтерге мінездеме беру.
8-сабақ. Алған білімдері бойынша жаттығулар орындау.
9-сабақ. Білім тексеру.
10-сабақ. Периодтық жүйе бойынша ойындар.
11-сабақ. Шолу сабағы.
12-сабақ. Бақылау жұмысы.
Д.И.Менделеевтің периодтық заңы, периодтық жүйесі. Атом құрылысы” 6-шы тарауын
Сурет 1 Д.И.Менделеевтің периодтық заңы, периодтық жүйесі. Атом құрылысы”
Сурет 2 Атом құрылысының блогы
Осы тараудағы күрделі тақырыптың бірі “Атом құрылысы. Атом
Сабақтың мақсаты мынандай үш бағытта құралады:
1. Білімдік: Атом неден тұратынын, химиялық элементтің реттік нөмірінің
2. Дамытушылық: атом құрылысының, заттың, элементтің химиялық қасиетіне тигізетін
3. Тәрбиелік: жұптасып жұмыс істеуге, ойлауға, ізденуге, ұйымшылдыққа, өзін-өзі
Сабақта оқушыларды тақырыпты меңгеруге жетілдіру, тақырып мазмұнын түсіну кезіндегі
Кесте 2 Атом құрылысы тақырыбының жоспары
Модульдің аты: “Атом құрылысы. Атом ядросының құрамы, изотоптар ”
Сабақтың I кезеңі . Ой шақыру.
Сабақтың мақсатын ашу.
Сұрақ қою
3. Өткен сабақты еске түсіру. Сабақтың IV кезеңі.
Оқулықпен жұмыс.
Оқулықпен жазған әңгімесін салыстыру, зерттеу, толықтыру
Сабақтың II кезеңі. Ұғыну.
1. Дәптерге “сызба-нұсқаларды”сызу.
Сабақтың V кезеңі. Түсіну.
Сарамандық жұмыс.
Модуль, сурет, сызбаларды, қайта қарау.
Қорытындылау
Жаңа тақырыпты бастамас бұрын сабақтың тақырыбын баяндап, оның
Кесте 3 Химиялық элементтердің Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі
Химиялық элементтердің саны – 118
Жай заттар
Металдар
Жай, күрделі заттарды түзеді.
Химиялық элементтердің атом заряды, реттік нөмірі, Аr, қасиеттері, күрделі
1869 жылы орыс ғалымы Д.И.Менделеев химиялық элементтердің периодтық жүйесін
а) заттардың түрлерін – жай, күрделі, металдардан және бейметалдардан
ә) химиялық элементтердің саны, атомдық салыстырмалы масса Аr туралы
б) Д.И.Менделеевтің үлкен заңы: периодтық заңның ашылу жылы,, химиялық
Кесте 4 Периодтар
Периодтар
І-VII
Кіші
I, II, III
Металдық қасиеті жұп ретте Ме
Периодтың нөмірі энергиялық деңгейдің санын білдіреді.
Химиялық элемент дегеніміз ядро зарядтары бірдей атомдардың белгілі бір
а) периодтық кестенің құрылысы – периодтар үлкен және кіші
ә) периодтарда химиялық элементтердің қасиеттері солдан оңға қарай кемиді,
б) периодтық кестеде (жүйеде) периодтың нөмірі элементтің энергиялық деігейінің
Кесте 5 Атомның құрылысы
Атомның құрылысы
Атом ядросының заряды (элементтің ,
Бөлшектер – альфа, бета
Р - протондар (1 1 Р); N-нейрондар (1 0
В-электрондар ( ); N=Ar(эл)-№(эл)=40-20=20(Са)
Ғалымдар: Беккерель 1896ж. рентген сәулесін ашқан.
Резерфорд 1911ж. L - бөлшектерін тапты.
Д.Чэдвиг 1932ж. В-бөлшектерін тапты.
Иваненко 1932ж. протон-нейтрондық теориясын ашты.
Мария Складовская-Кюри, П.Кюри радиобелсенді элементтер мен радиобелсенділік құбылысты ашқан.
Ra→ Rn+ He
Бір элемент атомдардың екіншілеріне айналу үрдістері ядролық реакцмяларға жатады.
Изотоптар: ядросында протондар саны бірдей, бірақ массалары әр түрлі
Н-протий; Нд-дейтерий; Нт-тритий
О; О; О.
Na→11 P 12 n
1. Жасанды ядролық реакцияларды жүзеге асыру арқылы атом ядроларының
2. Табиғи және жасанды ядролық реакцияларды зерттеу изотоптардың ашылуына
Элементтер ауыр не жеңіл изотоптардан тұрады
а) элементтің атомының құрылысы – бөлшектердің – протон, электрондардан
ә) ғалымдардың зерттеу жұмыстары, болжаулары химия ғылымында жанама жолдама
б) изотоптар туралы мәлімет.
Кесте 6 Электрондардың энергиялық деңгейлерде орналасуы
1925ж. В.Паули Швейцария энергиялық деңгейлерді тапты.
І. е – жолын айтады.
Д
е
ң O →s
г ∞→р
е
й
і
↑↓ - спин, ұршық
p → ↑↓↑↓↑↓ 6
d →↑↓↑↓↑↓↑↓↑↓ 10
f →↑↓↑↓↑↓↑↓↑↓↑↓↑↓ 14
ІІ. Э.деңгей Н Не
Li ↑↓ ↑↓
Be ↑↓ ↑↓
B ↑↓ ↑↓
↑
C ↑↓ ↑↓
↑ ↑
N ↑↓ ↑↓
↑ ↑ ↑
O ↑↓ ↑↓
↑↓ ↑ ↑
F ↑↓ ↑↓
↑↓ ↑↓ ↑
Ne ↑↓ ↑↓
↑↓ ↑↓ ↑↓
Металдық
Екідайлы
Бейметалдық
қасиеттері
өзгереді
ІІІ. Na
Ме! →»секіру»
Элементтер қасиеттерінің периодты өзгеруі атомдардың сыртқы энергиялық деңгейіндегі электрондар
Периодтық кесте элементтің химиялық қасиетін көрсетеді, элементке негізгі мінездеме
Егер де период үлкен болса, онда элементтердің қасиеттері және
а) электрондардың жүретін жолдары түсіндіріледі, деңгейлер деңгейшелерден құралатынын анықтаймыз,
б) үлкен периодтарда элементтердің электрондарының орналасу өзгерістері, d және
в) химиялық элементтердің кіші және үлкен периодтарда энергиялық деңгейлері
Өзін-өзі бағалау парағы
1. Периодтық заңның ережесі.
2. Периодтың (үлкен, кіші), топшаның (негізгі, қосымша) ережелері.
3. Қасиеттердің (солдан оңға қарай) жоғарыдан төмен өзгерістеріне аргументация.
4. Периодтық заң.
5. Атомның заң құрылысы.
6. Период (кіші, үлкен).
7.Топ, топша (негізгі, қосымша).
8. Энергиялық деңгейлердің құрылысы ( конфигурациясын құру).
9. Реттік санға сәйкес жоғары оксидтердің және гидроксидтердің формулаларын
«Білім тексеру парағы» плакат, жоспар алдын ала беріледі, оқушылар
Оқушылар бір-бірімен ақылдасып, сенім артып, өзін-өзі сыйлау, сөйлеу мәдениеті,
Сабақтың бірінші сатысы - ой шақыру.
Оқушыларды білімге белсендіру үшін өткен сабақтағы негізгі мәселелерді еске
Сабақта сұрақтарға жауап алу барысында “І-ІІ-блоктар” тақырыбы өткенде
Сабақтарға жауап бере отырып, оқушылар ББК кестесінің “білемін” бағасын
Сабақтың екінші сатысы - ұғыну.
Оқушылар ББК кестесінің “білгім келеді” бағасын толтырады дайындалады.
Бірнеше оқушы әңгімелерін оқиды, оқушылар тыңдап, өз пікірін айтып
Мұғалім оқулықтағы суреттерге (56, 57, 58)сәйкес жасалған көрнектіліктер арқылы
Сабақтың төртінші сатысы - білімді тиянақтылау.
Бұл кезенде мұғалім оқушыларға оқулықтағы 129-132 беттерді оқуға ұсынады.
Сабақтың бесінші сатысы - түсіндіру.
Оқушылар сарамандық жұмыс орындауды бастайды. Түрлі- түсті қағаздан I,
Сабақ қортындысында сұраққа жауап алу, ББК кестесі бойынша оқушылардың
Сабақта жаңа модульді - тірексызба нұсқаларын қолдану оқушыларды оқулықпен
1. Металл таңбасын көрсетіңіз:
а) Na; ә) Mg; б)
2. Амфотерлі оксид түзетін металлдарды көрсетіңіз:
а) Na; ә) Al; б) S;
3. R2O3 формуласына сәйкес келетін элементтер қатарын көрсетіңіз:
а) Mg, Ca, Be; ә) Na,
4. Солдан оңға қарай металдық қасиеттері артатын элементтер қатарын
а) C, N, B, F; ә) Al,
5. Атом радиусы үлкен элементті табыңыз.
а) Li; ә) Na; б)
6. р – элементтер таңбасын көрсетіңіз:
а) Na; ә) Mg; б) Si;
7. Алюминий атомының сыртқы электроны қанша?
а) 1; ә) 2; б) 3;
8. Литий атомы электрондарының энергетикалық деңгейлерде таралып орналасуы:
а) 2,1; ә) 2,8,1; б) 2,4;
9. Бейметалдар таңбасын көрсетіңіз:
а) Na; ә) Mg; б) H; в)
10. Солдан оңға қарай қандай элементтер қатарында бейметалдық қасиеттері
а) Na, Mg, Si, Al; ә) Mg, Ca,
11. Берілген элементтердің ішінде қайсысының атом радиусы кіші?
а) Na; ә) K; б) Mg;
12. s – элементтерді көрсетіңіз:
а) Na; ә) Mg; б) Si; в) P.
13. Көміртектің жоғары валенттілігі қанша?
а) 1; ә) 2; б) 3;
14. Фтор атомының энергетикалық деңгейінде электрондарының таралуы.
а) 2,8,4; ә) 2,6; б) 2,7; в) 2,8,5; г)
15. Реттік саны 14-ке тең элементтің жоғары оксидінің формуласы:
а) R2O; ә) RO; б) R2O3;
16. RO жалпы формуласына сәйкес келетін элементтер қатарын көрсетіңіз:
а) Mg, Ca, Be; ә) Na, K, Li;
17. Күкірттің электрондық формуласы қандай?
а) 1s22s22p3; ә) 1s22s22p4; б) 1s22s22p63s23p4;
18. Жалпы формуласы R2O5-ке сәйкес келетін элементтер қатарын көрсетіңіз:
а) Mg, Ca, Be; ә) Na, K, Li;
19. s – элементінің таңбасын көрсетіңіз:
а) Mg; ә) K; б)
20. Кремний атомының сыртқы электрон саны қанша?
а) 1; ә) 2; б) 3;
21. Солдан оңға қарай бейметалдық қасиеттері артатын элементтер қатарын
а) B,C, N; ә) Mg, Ca, Sr;
22. Кремний атомының электрондарының таралып (энергетикалық деңгейлерде) орналасуы:
а) 2,8,4; ә) 2,6; 2,7;
Кесте 8 Ақтамберді атындағы атындағы орта мектеп оқушыларының
№
Сыныптар
Бағалары
Оқушылар саны
Қанағат-
танарлық-
сыз,
% Қанағат-
Танарлық,
%
Жақсы,
%
Өте
Жақсы,
%
1
Бақылаушы сынып
15
-
-
8
53,3
5
33,4
2
13,3
2
Эксперименттік сынып
15
-
-
5
33,3
6
40
4
26,7
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл бітіру жұмысы химия пәні бойынша “Қазақстан Республикасында білім
Осыдан қазіргі заман талабына сәйкес оқыту әдісі білімді игерумен
Сондықтан орта мектеп бағдарламасындағы әрбір тақырыпты оқығанда оқушылар өз
Бұл бітіру жұмысында орта мектеп бағдарламасында оқытылатын
Бұл диплом жұмысында қарастырылып отырған
“Атом құрылысы” тақырыбын оқытуда таңдап алынған
Ұсынылып отырған осы оқу-әдістемесінің дәстүрлі түрде өткізілген сабақтан артықшылығы
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасында білім
2. Рысбекова А. Танымдық қабілетті арттыру шарттары /А.
3. Гущина Л. Студенттердің дербес жұмысы /Л. Гущина. //Қазақстан
4. Едігенова А. Танымдық қызығу ерекшеліктері /А. Едігенова. //Қазақстан
5. Пидкасистый П. И. Самостоятельная деятельность школьника
6. Ерастов Н. Г. Методика самостоятельной
7. Подласый И.П. Педагогика. /И.П. Подласый. - М.: 1999.
8. Қоянбаев Б. Ж. Педагогика. – Оқу құралы.
9. Жарықбаев Қ.Ұстаздық еткен жалықпас. /Қ. Жарықбаев.
10. Джемс У. Психология в беседах с учителями.
11. Петровский А. В. Новое педагогическое мышление.
12. Зинченко В.П. О целях и ценностях образования.
13. Занков Л. В. Дидактика и жизнь Избр. труды.
14. Мұқанов М. М. Жас және
15. Әбілқасымова А. Студенттердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру. – Алматы
16. Бірімжанов Б. А. Жалпы химия. – Оқу
17. Химическая энциклопедия.: том.2. 151-154 б.
21. Фельдман Ф. Г, Рудзитис Г.Е. Жалпы химия
24. Котлерова О. С. Учет знании по
25. Ситкевич Л. И. Химический эксперимент в школе /Л.
26. Байбосынова А.Т. Жалпы және анорганикалық химия / А.Т
27. Химия. Жалпы білім беретін орта метеп бағдарламасы. 8-9
28. Рудзитис Г.Е., Фельдман Ф.Г. Химия 8-сынып / Г.Е
29. Шаталов Ф.В. Куда и как исчезли тройки /
30. Шаталов Ф.В. Точка опоры / Ф.В.Шаталов. – Москва.:1998.-
31. Ульянова Н.И. Из опыты работы учителя химии сш
32. Көкішева Г. Блоктарға бөліп оқыту / Г.Көкішева //
III Блок
Химиялық элементтердің Д.И.Менделеев жасаған периодтық жүйесі
Химиялық элементтердің саны – 118
Жай заттар
Металдар
Жай, күрделі заттарды түзеді.
Химиялық элементтердің атом заряды, реттік нөмірі, Аr, қасиеттері, күрделі
1869 жылы орыс ғалымы Д.И.Менделеев химиялық элементтердің периодтық жүйесін
Периодтар
І-VII
Кіші
I, II, III
Металдық қасиеті жұп ретте Ме
Периодтың нөмірі энергиялық деңгейдің санын білдіреді.
Химиялық элемент дегеніміз ядро зарядтары бірдей атомдардың белгілі бір
Сабақтың жоспары:
Модульдің аты: “Атом құрылысы. Атом ядросының құрамы, изотоптар ”
Сабақтың I кезеңі . Ой шақыру.
Сабақтың мақсатын ашу.
Сұрақ қою
3. Өткен сабақты еске түсіру. Сабақтың IV кезеңі.
Оқулықпен жұмыс.
Оқулықпен жазған әңгімесін салыстыру, зерттеу, толықтыру
Сабақтың II кезеңі. Ұғыну.
1. Дәптерге “сызба-нұсқаларды”сызу.
Сабақтың V кезеңі. Түсіну.
Сарамандық жұмыс.
Модуль, сурет, сызбаларды, қайта қарау.
Қорытындылау
2
Протон
Білім, іскерлік және дағдылардың мазмұны
Мақсат:
Жалпы педагогикалық
Дидактикалық
+ ядро 10¯¹³
Элементтрдің атом массасы. Металдық, бейметалдық қасиетінің өзгеруі
IV блок атомдардағы электрондардың күйі
Периодтық жүйе: период, топ,топшалар
II блок периодтық заң. Периодтық жүйе
Ядро электроны
Ядролық реакциялар. Радиоактивтілік
Протон нейтрон-дық теория
VI тарау. Периодтық заң, периодтық жүйе. Атом құрылысы.
III блок. Атом құрылысы
I блок.Химиялық элементтерді жіктеу
Амфотерлі элементтер
Бейметалдар
Металдар
Ядролық
реакция
Химиялық элементтердің жай және күрделі заттардың қасиеттері атом
Деңгейше
Деңгей
Орбиталь
Периодтық заң: Қарапайым заттардың қасиеттері, олардың қосылыстардың қасиеттері, элементтердің
Толқын, бұлт (Кванттық механика)
Химиялық элемент
Изотоптар
Ядролық
реакция
%
Эксперименттік
Бақылаушы
80
70
60
50
40
30
20
10
0
66,7
46,7
Оқытуды ұйымдастырудың әдістері мен тәсілдері
Радиактивті изотоптар
Электрондық формула
Энергия деңгейі
Орбитальь
Электрон
P
S электрон
Электрон
е¯
Атом
10¯8
Сабақтың III кезеңі. Мағынаны тану.
Мұғалімнің қысқаша сабақ мазмұнын баяндау
Әңгіме жазу.
Оқушы ( оқушы бағытындағы жұмыс.
Химиялық элемент
Жасанды ядролық реакциялар
Протон нейтрон-дық теория
Нейтрон N
Протон
Радиактивті изотоптар
Электрондық формула
Энергия деңгейі
Орбитальь
Электрон
P
S электрон
Электрон
е¯
Сабақтың III кезеңі. Мағынаны тану.
Мұғалімнің қысқаша сабақ мазмұнын баяндау
Әңгіме жазу.
Оқушы ( оқушы бағытындағы жұмыс.
+ ядро 10¯¹³
Атом
10¯8
МОТ
Кіріспе (1-2 сағат) мұнда тараудағы тақырыптарға сызбатектес
Қорытынды (тест, сынақ, бақылау, конференция түрінде қортындылау)
Сөйлесу (бірнеше сағат) дамыта оқыту
Нейтрон N
Протон нейтрон-дық теория
Жасанды ядролық реакциялар
Химиялық элемент
